BHP semestr I

26-X-2008

TOKSYKOLOGIA

Toksykologia to nauka interdyscyplinarna wyodrębniona z biologii ,chemii, medycyny

Umowny podział toksykologii:

a)Teoretyczna – definiuje podstawowe pojęcia tej nauki, opisuje własności trucizn

b)Stosowana – kryminalistyka lub medycyna sądowa

Stosowany podział toksykologii:

a)Ogólna – definiowanie podstawowych pojęć

b)Szczegółowa – zajmuje się badaniem i opisywaniem trucizn

c)Doświadczalna – zajmuje się śledzeniem drogi trucizny w organizmie

Generalnie toksykologia bada właściwości czynników toksycznych i skutki działania tych czynników na organizm

Czynniki toksyczne to:

Alergenność-wysypki pokrzywki

Teratogenność – wady rozwoju płodu

Kancerogenność – zmiany nowotworowe

Mutagenność – powoduje zmiany w genach

Toksyczność – bezpośrednie wywołanie objawów chorobowych

Ekotoksykologia – toksykologia środowiska bada oddziaływanie środowiska na zdrowie człowieka, bada toksyczność pierwiastków i substancji pochodzenia naturalnego

Toksykologia żywności – bada jakie substancje szkodliwe dostają się do organizmu wraz z żywnością i wodą pitną, określa jak zminimalizować ich działanie i jak ocenić ryzyko związane z ich występowaniem

Toksykologia kliniczna – nauka o wpływie substancji trujących na organizm, wykrywanie tych substancji i zapobieganie ich przyjmowania

Rozróżnienie trucizny ,substancji szkodliwej i niebezpiecznej, substancji chemicznej

W rozporządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej z 28.12.1968r.

Trucizny zawarte są w wykazie [A],Substancje szkodliwe w wykazie[B]

Trucizna – to substancja która wprowadzona w małej dawce do ustroju w skutek swej aktywności biochemicznej powoduje zaburzenia chorobowe lub śmierć

Substancja szkodliwa - to taka która wywołuje zatrucie w dawkach większych niż śmiertelna

Niebezpieczna substancja chemiczna – to substancja stwarzająca zagrożenie dla zdrowia człowieka lub środowiska zakwalifikowana co najmniej do jednej z kategorii:

-bardzo toksyczna

-toksyczna

-szkodliwa

-żrąca

-drażniąca

-rakotwórcza

-palna

-wybuchowa

Rodzaje dawek:

a)Dawka progowa – ilość trucizny niezbędna do przekroczenia progu odporności komórkowej po której występują pierwsze objawy chorobowe ustroju

b)Dawka toksyczna – ilość trucizny wywołująca poważniejsze objawy chorobowe

c)Dawka śmiertelna – ilość trucizny wywołująca trwałe uszkodzenie różnych ośrodków życiowych a następnie śmierć

Średnia dawka śmiertelna - określa dawkę trucizny przy której przy życiu pozostaje najwyżej 50% organizmów. Wyraża się ją w mg/kg na kg wagi ciała

DL₅₀ lub LD₅₀

Stopień toksyczności	Nazwa Potoczna	Przypuszczalna dawka śmiertelna dla człowieka o masie 70kg
1	Nadzwyczaj toksyczna	Szczypta do 0,06g
2	Silnie toksyczna	Łyżeczka herbaty ok. 4g
3	Średnio toksyczna	ok. 30cm^3 lub 30g
4	Słabo toksyczna	ok.500cm^3 lub 250g
5	Praktycznie nietoksyczna	ok.1dm^3
6	Stosunkowo nietoksyczna	Więcej niż 1dm^3

Najbardziej znane trucizny:

Cyjanki, związki arsenu, nikotyna, alkohole, jad kiełbasiany, kurara, strychnina, tlenek węgla

Według stopnia toksyczności trucizny możemy podzielić następująco:

a)Wytworzone przez człowieka(antropogeniczne)

b)Pochodzenia naturalnego roślinnego, zwierzęce, grzybowe

Rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie sposobu dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia człowieka i dla środowiska stwarzanego przez substancje szkodliwe

(Dz.U. z 2005r. Nr 16,poz.138)

Rozporządzenie ministra gospodarki 31.01.2006 zmieniające rozporządzenie w sprawie ilości substancji niebezpiecznych których znajdywanie się w zakładach pracy decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku występowania poważnej awarii przemysłowej

(Dz.U. z 24.02.2006r.)

-azotany

-tlenki i kwasy arsenu

-chlor, brom, fluor

-związki niklu

-wodór

-gazowy chlorowodór

-związki ołowiowo-organiczne

-acetylen

-tlen

-produkty destylacji ropy naftowej

Rodzaje zatruć i czynniki warunkujące powstawanie zatruć:

Zatruciem nazywamy zaburzenie czynności fizjologicznych ustroju powstałe pod wpływem działania trucizny

Podział zatruć ze względu na przebieg zatrucia:

a)Ostre – charakteryzuje się szybkim rozwojem objawów chorobowych przebiegających gwałtownie po jednorazowej dużej dawce trucizny. Często kończy się śmiercią

b)Podostre – objawy mają przebieg silny ale nie gwałtowny. Zatrucia te występują po kilkakrotnym zażyciu trucizny w dawkach mniejszych niż śmiertelna

c)Przewlekłe – występują w wyniku przyjmowania małych ilości trucizny przez dłuższy czas. Zmiany chorobowe rozwijają się po okresie utajnienia w wyniku kumulacji trucizny w ustroju.

Przebieg zatruć ze względu na mechanizm działania:

a)Trucizny substancji protoplazmatycznych działają na podstawowe dla życia składniki komórki

b)Trucizny krwi

c)Trucizny ośrodkowego układu nerwowego

d)Trucizny wegetatywnego układu nerwowego

e)Trucizny narządów miąższowych(nerki, wątroba)

Przyczyny zatruć:

-przypadek

-umyślne

-chorobowe

-przemysłowe

Czynniki warunkujące powstawanie zatruć dzielimy na dwie grupy:

a)Zależne od organizmu – wiek, płeć, budowa ciała, wysiłek fizyczny, przyzwyczajenie organizmu, stan zdrowia

b)Zależne od właściwości fizyczno-chemicznych trucizny - budowa związku chemicznego, obecność niektórych grup No,No_2,NH₂ powoduje spotęgowanie działania trucizny a obecność grup COOH,CH₃COO, osłabia działanie trucizny.

a)Paraizomery wykazują większą toksyczność niż orto i meta izomery

b)Rozpuszczalność i stopień dysocjacji trucizny

c)Lotność trucizny – związki bardzo lotne szybko osiągają stężenie toksyczne

d)Stopień rozdrobnienia – trucizny w postaci pyłów i aerozoli są przyczyną silniejszych zatruć

e)Stężenie dawki trucizny w chwili jej działania

f)Czas ekspozycji

g)Synergizm zachodzi wówczas gdy na ustrój działa kilka trucizn które wzajemnie potęgują swe szkodliwe działanie

h)Antagonizm trucizny znoszą wzajemnie swe szkodliwe działanie

Ważniejsze objawy zatruć:

a)Objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego – bóle głowy, niepokój, senność lub bezsenność, podniecenie, halucynacje, dezorientacja w czasie i przestrzeni

b)Objawy ze strony układu pokarmowego – nudności, wymioty, biegunka, ślinotok

c)Objawy uszkodzenia wątroby – żółtaczka

d)Objawy uszkodzenia nerek – nadmierne wydalanie moczu lub skąpomocz, niewłaściwa barwa moczu i jego skład

e)Barwa i wygląd skóry

Zasady leczenia zatruć:

a)Leczenie przyczynowe – usunąć niewchłoniętą truciznę, usunąć wchłoniętą truciznę, podanie odtrutki

b)Leczenie objawowe – utrzymanie oddechu i krążenia, zwalczenie objawów chorobowych będących wynikam zatrucia

Drogi wchłaniania i wydalania substancji toksycznych do i z ustroju

Drogi wchłaniania substancji toksycznych:

a)Oddechowa przez którą łatwo wnikają gazy, pary, pyły. Im są drobniejsze tym szybciej są wchłaniane. Miejscem resorpcji trucizn są oskrzela i pęcherzyki płucne

b)Przewód pokarmowy. Miejscem wchłaniania się trucizny są jelita cienkie, czasami przed przedostaniem się do krwioobiegu w wątrobie może zajść proces dezaktywacji toksycznych

c)Skóra – przez nie uszkodzoną skórę mogą przenikać toksyny łatwo rozpuszczalne w tłuszczach lub działające żrąco uszkadzając tkankę skórną

Drogi wydalania trucizn:

a)Nerki – wydalane są trucizny rozpuszczalne w wodzie np. związki arsenu

b)Przewód pokarmowy – wydalane są trucizny trudno rozpuszczalne oraz związane przez odtrutki

c)Skóra – Wydalane są nieliczne trucizny np. brom, jod

Najczęściej atakowane narządy i układy:

-nerwowy

-krwiotwórczy

-nerki

-wątroba

-przewód pokarmowy

-naczynia krwionośne

-układ oddechowy

-narządy zmysłów

-układ kostny