Wykład IV.
Niepełnosprawność – Studia procesu przystosowania się.
Stadium doznania niepełnosprawności:
Nagłe doznanie – jest to skrajnie trudna sytuacja ( uraz psychiczny, szok ) organizm narażony jest na silny i długotrwały stres, niepokój, poczucie rozpaczy, próbuje zaprzeczać zaistniałym faktom, osoba ogranicza swoje kontakty społeczne do członków rodziny oraz personelu medycznego.
Stopniowe nabywanie – osoba żyje w poczuciu ciągłego niepokoju, stres ma charakter periodyczny, ponieważ choroba wchodzi w fazy wycofania się i remisji, co powoduje wahania nastroju, zazwyczaj fakt pogarszania się stanu zdrowia jest ukrywany przed otoczeniem.
Niepełnosprawność wrodzona – następuje naturalne i łagodne przyjmowanie ograniczeń związanych ze stanem zdrowia, dziecko wzrasta bez świadomości swej niepełnosprawności, szokiem staje się konfrontacja ze światem zewnętrznym, upokorzenie, wstyd, nienawiść, odrzucenie przez otoczenie.
Stadium uświadomienia sobie ograniczeń.
- Osoba wspomina przeszłość, dokonując bilansu strat w związku z doznaną niepełnosprawnością, wszystko to co było, staje się szczególnie cenne, obecne wartości nie są dostrzegane.
- Człowiek nie potrafi zidentyfikować się z osobami niepełnosprawnymi, ze zdrowymi identyfikować się już nie chce.
- Pojawiają się takie uczucia jak: bierność, apatia, zniechęcenie, depresja, żal, rozpacz, przygnębienie, zmęczenie zabiegami medycznymi.
- Następuje znaczne ograniczenie kontaktów społecznych.
Stadium prób funkcjonowania z niepełnosprawnością.
- Jest to moment przełomowy zwrócenia się ku teraźniejszości, chęć rozwiązywania bieżących problemów, zwykle ta przemiana następuje pod wpływem jakiegoś wydarzenia lub osoby.
- Następuje identyfikacja z innymi osobami niepełnosprawnymi – jest ona warunkiem akceptacji własnej niepełnosprawności, stare znajomości wygasają pozostawiając po sobie poczucie odtrącenia i osamotnienia, a zawiązują się nowe przeważnie z osobami niepełnosprawnymi.
- Otoczenie może okazywać brak akceptacji wobec osoby niepełnosprawnej: agresję, deprecjację, nadmierne współczucie, podziw, litość.
IV.Stadium przystosowania.
- Niepełnosprawność staje się jedną z wielu cech osoby, nie powoduje już negatywnych
- Osoba widzi swoje ograniczenia, ale dostrzega również możliwości.
- Człowiek zaczyna sobie stawiać nowe cele, pojawiają się nowe zainteresowania i umiejętności.
- Wzrasta poczucie własnej wartości, zwiększa się odporność na różne sytuacje życiowe, niepełnosprawność zostaje zaakceptowana wraz z jej konsekwencjami.
Sytuacja człowieka z niepełnosprawnością.
Cechy:
- Nieadekwatność wymagań środowiska zewnętrznego do ograniczonych możliwości osoby z niepełnosprawnością ( konsekwencje: zmniejszenie szans rozwojowych osoby ).
- Niepełnosprawność człowieka powoduje wiele problemów z natury psychologicznej: problemy wynikające z odczuwanego bólu, zmiany w wyglądzie i sprawności ciała, niepewność jutra.
- Bariery o charakterze społecznym ograniczają aktywność osób niepełnosprawnych i hamują dostęp do takich dóbr jak: wykształcenie, praca, własna rodzina, możliwość swobodnego poruszania się i dostęp do wielu instytucji.
- Wiele czasu pochłaniają zabiegi związane z procesem leczenia i rehabilitacją.
- Swobodę życia i rozwoju osób niepełnosprawnych hamują uprzedzenia i stereotypy społeczne.
- Uprzedzenia względem osób niepełnosprawnych skutkują trudnościami w nawiązywaniu dobrych kontaktów społecznych w różnych dziedzinach życia ( edukacja, zatrudnienie, działalność społeczna ) osoby te często czują się samotne.
- Osoby niepełnosprawne są uzależniane od przyjmowania pomocy, są zatem zmuszane do: zależności, uległości, okazywania braku samodzielności.
- Osoby niepełnosprawne mogą postrzegać siebie jako mało wartościowe.
Niepełnosprawność w świetle stereotypów społecznych.
Stereotyp społeczny:
- To mechanizm uproszczeń poznawczych, które pozwalają człowiekowi względnie sprawnie zrozumieć złożoność środowiska społecznego i podejmować decyzje co do sposobu zachowania się w nim.
- To przesadnie negatywny, nadmiernie uogólniony i stosunkowo mało trafny schemat rzeczywistości poznawczej.
Czynniki mające wpływa na powstawanie stereotypów względem osób z niepełnosprawnością:
- Kryterium zdrowia – choroby, sprawności – niepełnosprawności ( wyraźny podział, rozdźwięk ).
- Kryterium wyglądu zewnętrznego członków grupy mniejszościowej.
- Kryterium wyrazistości kategorii społecznej – bodźce niezwykłe ( osoby z widoczną niepełnosprawnością fizyczną są szybciej dostrzegane ).
- Wyrazistość przypadku – ludzie nadmiernie generalizują cechy i zachowania osób, które zbyt wyraziście reprezentują swoje grupy społeczne.
- Liczba i rzetelność informacji, na podstawie których formułowane są opinie na temat konkretnych grup społecznych.
- Zachowania członków grup stereotypizowanych – podtrzymujące nieprawdziwe sądy o tych grupach.
- Istnienie i przebieg kontaktów osobistych pomiędzy osobą niepełnosprawną a osobą sprawną.
- Poznawanie osób z niepełnosprawnością za pośrednictwem, nie zawsze kompetentnych, źródeł pośrednich ( środki masowego przekazu ).
- Przenoszenie na osoby z niepełnosprawnością ( słabsze ) własnych frustracji i niepowodzeń.
- Cechy charakteru osób oceniających: osoby ugodowe, otwarte na nowe doświadczenia są bardziej tolerancyjne, niż jednostki chłodne o autorytarnych cechach osobowości.
- Czynniki demograficzne : osoby religijne, kobiety i osoby wykształcone prezentują bardziej pozytywne postawy względem osób z niepełnosprawnością.
- Promocja określonego systemu wartości: Upowszechnianie postaw indywidualistycznych, szerzenie kultu wolności, młodości, sprawności fizycznej i skuteczności stawia ludzi niepełnosprawnych w sytuacji opresyjnej.
Niepełnosprawność w świetle integracji społecznej.
Integracja społeczna – to nowa strategia w rehabilitacji społecznej, osoba niepełnosprawna ma nie tylko prawo do usprawnienia i uaktywnienia, ale również do uczestnictwa w życiu z innymi. Na społeczeństwie spoczywa obowiązek zapewnienia dostępności do dób materialnych i duchowych, z których chciałby skorzystać człowiek niepełnosprawny.
Idea integracji społecznej została zapoczątkowana w latach 60. XX w. Danii i krajach skandynawskich. W Polsce jej wielkim zwolennikiem i propagatorem był Aleksander Hulek.
Władza ustawodawcza a integracja społeczna osób niepełnosprawnych.
Zadaniem władzy ustawodawczej jest stanowienie skutecznych przepisów prawa, które będą podstawą do wprowadzania integracji społecznej osób niepełnosprawnych.
Polskie regulacje prawne:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ( Dz. U. 1997 ).
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych ( Dz. U. 1997 ).
Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym ( Dz. U. 1997 ).
Podstawowe polskie akty prawne.
Ustawa o pomocy społecznej (Dz. U. 2004 ).
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998 ).
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2004 ).
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 1991 ).
Karta Praw Osób Niepełnosprawnych z 1997r.
Regulacje prawa międzynarodowego obowiązujące w Polsce.
Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych z 19 grudnia 1966r.
Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych z 19 grudnia 1966r.
Europejska karta społeczna z dnia 18 października 1961 r.
Konwencja nr 159 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osób niepełnosprawnych z dnia 20 czerwca 1983r.
Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych ONZ z 2006r.
Nie każda podpisana przez przedstawicieli władz polskich konwencja czy umowa stanowi obowiązujące w Polsce prawo.
Zadania samorządu województwa wobec osób z niepełnosprawnością.
- Realizacja programów społecznych przeciwdziałających wykluczeniu społecznemu oraz pomoc na rzecz zatrudniania osób niepełnosprawnych.
- Udzielanie pomocy zakładom pracy chronionej.
- Dofinansowywanie kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej.
- Dofinansowanie robót budowlanych na obiektach służących rehabilitacji.
- Współdziałanie z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych.
Zadania powiatu wobec osób z niepełnosprawnością.
- Realizacja programów społecznych przeciwdziałających wykluczeniu społecznemu: rehabilitacja społeczna, zawodowa, przestrzeganie praw osób niepełnosprawnych.
- Prowadzenie orzecznictwa o niepełnosprawności do celów nierentownych.
- Dofinansowanie uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych, sportu, kultury i rekreacji osób niepełnosprawnych, zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny i przedmioty ortopedyczne, likwidacja barier architektonicznych, komunikacyjnych i technicznych, rehabilitacji dzieci i młodzieży, kosztów tworzenia i działania warsztatów terapii zajęciowej.
- Prowadzenie pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego dla osób niepełnosprawnych.
- Kierowanie osób niepełnosprawnych do specjalistycznych ośrodków szkoleniowo-rehabilitacyjnych.
Savoir-vivre wobec osób niepełnosprawnych.
Zanim pomożesz zapytaj.
- Sam fakt bycia niepełnosprawnym nie oznacza, że potrzebuje pomocy.
Bądź taktowny inicjując kontakt fizyczny.
- Niektóre osoby niepełnosprawne utrzymują równowagę dzięki swoim rękom, dlatego chwytanie za nie – nawet w celu udzielenia pomocy – może tę równowagę zakłócić. Nie dotykaj wózka, skutera, laski tej osoby – jest to jej prywatna przestrzeń.
Pomyśl zanim coś powiesz.
- Zawsze zwracaj się bezpośrednio do osoby niepełnosprawnej, nie do jej towarzysza, pomocnika czy tłumacza języka migowego.
Nie rób żadnych założeń.
- Osoby niepełnosprawne same najlepiej wiedzą co mogą zrobić a czego nie. Nie podejmuj za nie decyzji co do uczestnictwa w jakiejkolwiek czynności.
Reaguj uprzejmie na prośby osób niepełnosprawnych.
- Jeżeli osoby niepełnosprawne proszą cię o dokonanie pewnych przystosowań w twojej działalności to nie jest to skarga.
Stawiaj osobę na pierwszym miejscu.
- Mów „ osoba niepełnosprawna ‘’ a nie „ niepełnosprawny ‘’.
Unikaj pejoratywnych określeń.
- Unikaj przestarzałych określeń takich jak „ upośledzony ‘’ czy „ kaleka ‘’. Pamiętaj, że wiele osób niepełnosprawnych nie lubi żargonowych określeń typu „ Inwalida narządu ruchu ‘’ czy ‘’ sprawny inaczej ‘’.
Zagadnienia do egzaminu.
Kim jest osoba niepełnosprawna w sensie biologicznym i prawnym? Jak wiele osób niepełnosprawnych żyje wokół nas?
Omów klasyfikację niepełnosprawności według „ Karty 2000 ‘’ WHO.
Najczęstszymi przyczynami niepełnosprawności w Polsce są…
Jakie znasz modele niepełnosprawności ? Wymień i omów.
Czym jest ‘’ integracja społeczna „ i jakie są jej podstawy prawne w Polsce?