ANTYK
1. Jak motywy antyczne rysowały się w poszczególnych epokach historyczno-literackich?
Renesans
chętnie nawiązywano do antyku - charakter epoki
Kochanowski znał utwory Horacego, bardzo wysoko je cenił i do nich nawiązywał :
exegi monumentum : sława, czyniąca nieśmiertelnym (Horacy) - u Kochanowskiego, pieśń XXIV (księgi wtóre)
non omnis moriar (Horacy)- nie wszystek umrę : fraszak „Ku muzom” : „proszę, niech ze mną raz me rymy nie giną, ale kiedy ja umrę, ony niechaj słyną!”
Odprawa posłów greckich Kochanowskiego - nawiązanie do mitu o wojnie trojańskiej, kiedy to greccy posłowie przybywają do Troi upomnieć się o porwaną Helenę
Barok
podobnie jak w renesansie, twrórcy barokowi chętnie posługiwali się motywami mitologicznymi; w literaturze poslkiej wiązało się to z przekładami utworów popularnego u nas Mariniego, sięgającego do tekstów antycznych
poezja J.A.Morsztyna : motyw mitologicznego bożka miłości - „złapał mie w sieci Kupido figlarny”
Oświecenie
nurt klasycystyczny oświecenia : uczyć i bawić jednocześnie; gatunki (antyczne?): bajki, satyry, poematy heroikomiczne; powrót do wzorów klasycznych, wyróżniających się symetrią, harmonią, wiernym odtworzeniem natury, opierających się na poznaniu rozumowym
poematy heroikomiczne (Monachomachia) Krasickiego
Romantyzm
prometeizm (mit.) : samotne cierpienie za idee i szczęście ludzkości :
III część dziadów : Polska mająca się poświęcić dla innych narodów; bunt Konrada przeciwko Bogu i porządkowi boskiemu, Konrad deklaruje się jako reprezentant uciśnionego ludu :
nazywam się Milijon, bo za miliony Kocham i cierpię katusze
Współczesna
„Prometeusz” Staffa
2. Zestaw cechy dramatu antycznego ze znanymi ci odmianami gatunku z późniejszych epok.
- zestawienie cech dramatu antycznego z romantycznym (TL pyt. 20)
- zestawienie cech tragedii romantycznej z szekspirowską (TL pyt. 19)
3. Przedstaw cechy eposu na przykładzie "Iliady" Homera.
- epos: główny gatunek epiki do czasu powstania powieści (tu dalej), rozbudowany utwór wierszowany, ukazuje dzieje
legendarnych lub historycznych bohaterów czyny na tle wydarzeń ważnych dla danej społeczności. Iliada ->
bohaterowie: Achilles, Agamemnon, Parys, Helena (tu Kochanowski), bogowie greccy. Tło fabuły-> wojna trojańska
- źródła eposu: mity i podania (Iliada -> z mitu o jabłku niezgody)
- cechy eposu
a) inwokacja -> apostrofa we wstępie utworu do bóstwa z prośbą o pomoc w tworzeniu dzieła. ( w Iliadzie do Muzy ->
podaje pieśń śpiewakom)
b) równoległość dwóch płaszczyzn -> świata bogów i ludzi. W Iliadzie bogowie walczą po dwóch stronach
(np. Atena pomaga Achillesowi pokonać Hektora), także ludzie i ludzkie uczucia (miłość Parysa i Heleny)
c) narrator -> ujawnia uczucia tylko w inwokacji, później podchodzi do wydarzeń z dystansu, jest obiektywny i
wszechstronny
d) podniosły, patetyczny styl -> dostosowane do powagi opisywanych zdarzeń (np. sposób opisu pojedynku Achillesa i
Hektora)
e) szczegółowy, realistyczny opis -> przedmiotów i sytuacji (np. opis tarczy Achillesa wykonanej przez Hefajstosa ->
wyobrażenie Ziemi, nieba, morza, dwóch miast i życia w nich -> śluby, uczty, handlujących)
f) opisy scen batalistycznych -> walka A. z H., obraz oblężenia grodu, bitwy
g) porównania homeryckie -> porównanie, którego drugi człon jest rozbudowany i stanowi odrębną historyjkę (np.
porównanie walczących A. i H. do walki orła i gołębicy)
h) epizodyczność akcji -> możemy dowolny kawałek wyjąć i przeczytać jako osobną opowieść
i) mimetyzm - naśladowanie rzeczywistości ( w opisie tarczy Achillesa?)
j) heksametr -> wers składa się z sześciu (heks - sześć) stóp metrycznych -> stóp lub daktyli
- przykłady eposów : Odyseja, (...)
4. Co to jest poezja tyrtejska?
- poezja czynu, zagrzewająca do walki
- bohaterstwo tych, którzy potrafią oddać życie dla swego kraju, motyw walki o ojczyznę
- od Tyrteusza (Tyrtajos - poeta grecki). Żył VII w. p.n.e. Zagrzewał do walki Spartan (podobno dzięki niemu
pokonali wroga. "Nie ma piękniejszej śmierci niż w pierwszym szeregu, podczas walki za ojczyznę
- Poeta-Tyrteusz: Nie poprzestaje na pieśni, sam chwyta za oręż, rusza do boju, ginie
- Tyrteuszowie:
1) ginący za ojczyznę, poeta rzucający się w wir walki
2) romantycy krajowi, biorący udział w powstaniach
3) powstańcy warszawscy 1944, kolumbowie (Baczyński, Trzebiński)
- Nurt tyrtejski
- Jan Kochanowski - „pieśń o spustoszeniu Podola”, fraszka „na Rokalskie mogiły”
- Wacław Potocki - „Trasakcja wojny chocimskiej” (?)
- Mickiewicz - „Konrad Wallenrod”, „Dziady cz. III”, wątek polityczny w „panu Tadeuszu”
- Słowacki - „Kordian”, „Grób Agamemnona”, „Testament mój”
- kolumbowie - Baczyński
- Gałczyńskie - „Pieśń o żołnierzach z Westerplatte”
5. Jak rozumiesz określenie "bogowie jak ludzie - ludzie jak bogowie?"
- Często określa się tak bohaterów mitologii -> literatury wywodzącej się z niej.
- Bogowie greccy podobni do ludzi: te same pragnienia i namiętności, rywalizują o względy Zeusa, zazdroszczą sobie,
knują intrygi, dokonują zemsty, kochają i nienawidzą. Można ich przekupić, można wpłynąć na ich decyzje.
- Ludzie często mają boskie właściwości: są "powiększeni", np. Achilles, półbóg (miał tylko jeden słaby punkt w ciele).
- Bogowie (etycznie) nie przewyższają ludzi, nie ma wielkiej różnicy - bogowie mogą być jak ludzie i vice versa.
- przykłady można podać (Achilles, Tezeusz), (historia nimfy Echo - Hera, Narcyz, Zeus)
6. Kim był Homer? Co to jest kwestia homerycka?
- pierwszy epik, autor "Iliady" i "Odysei", stworzył wzór eposu, (Homer-ślepiec) - niewidomy?. Żył w IX-VIII w. p.n.e.
- kwestia homerycka - spór uczonych, toczony przez stulecia -> autorstwo "Iliady" i "Odysei".
1) W XVII w. Francuzi wymyślili że wywodzą się z twórczości wędrownych śpiewaków.
2) Później: twórczość ustna, spisana dopiero w VI w. p.n.e.
3) XIX w.: oba dzieła napisał ten sam człowiek lub zbiory poematów różnych twórców, mity z przekazów ustnych.
starożytni nie mieli wątpliwości co do jego istnienia. Dzisiejsze badania komputerowe potwierdzają to, więc chyba był...
- Iliada -> o wojnie sprzed 400 lat!
- "Homer poucza nas o wszystkim, co powinien wiedzieć człowiek godny swej nazwy: o zajęciach ludzkich podczas wojny
i pokoju, o zawodach, polityce i dyplomacji, mądrości, dobrych obyczajach"
- można nawijać o Iliadzie lub Odysei, o wzorze eposu
7. Jak mity wyjaśniają wielkie tajemnice istnienia: stworzenie świata, pochodzenie bogów i ludzi, przemianę pór roku, śmierć i życie pośmiertne człowieka?"
- Na początku chaos (nieuporządkowana, ciężka i ciemna, mieszanina ziemi, wody, ognia, powietrza). Z Chaosu - Uranos
(Niebo) i Gaja (Ziemia)-> związek -> tytani. Potomstwo tytanów - szkaradne i okrutne (sturęcy, cyklopi) - Uranos strącił
ich w czeluści Tartaru. Ocalał najmłodszy (tytan) - Kronos, okaleczył ojca i przejął władzę. Ojciec rzucił na niego
klątwę - jemu też syn odbierze berło.
- Równolegle rodził się świat. Nad ziemią (z Chaosu) - młode słońce, z chmur - obfite deszcze. Pierwsze lasy, rzeczy -
przybierały znajome kształty ( przekształcanie się jednego w drugie). Nad światem rządził Kronos z Reją. Połykał swoje
dzieci (bo klątwa). Reja ocaliła jednego - podając Kronosowi kamień w pieluchach zamiast syna. Zeus ( wychowany w
ukryciu) pokonał ojca - zmusił do "zwrócenia" potomstwa (Posejdon, Hades, Zeus, Hera, Hestia, Demeter). Podzielili
między siebie władzę, siedziba - Olimp, wiedli boskie życie ( a Zeus płodził potomstwo).
- Ludzi stworzył Tytan - Prometeusz - z gliny i łez. Duszę - z ognia niebieskiego( parę iskier ukradł z rydwanu słońca).
- Demeter -> córka Persefonę. Gdy zrywała kwiatki (P) porwał ją do królestwa piekieł Hades. Demeter przeklęła " łanów
zieloną chwałę" - zasiewy zmarniały, (trzody bez świeżej karmy itp.). Zeus kazał Hadesowi zwrócić Persefonę. On podał
jej owoc granatu którego zjedzenie wiąże z państwem cieniów. Persefona zjadła i odtąd corocznie na 3 mieś. wracała do
męża. Gdy P. wychodziła z podziemia - wiosna - radość Demeter. Przy rozstaniu - Jesień. Zima - P. w Hadesie.
- Po śmierci dusza człowieka -> świat umarłych. Sama nie może , bo musiałaby przepłynąć wiele piekielnych rzek - za
mało sił. Musi poprosić Charona (przewoźnik, brzydki dziad) o przeprawienie na drugą stronę. CH. wpuszcza tylko
tych, którzy mają czym zapłacić - nieboszczykowi przy pogrzebie - w usta wkładali monetę (1-go obola). Na drugim
brzegu Cerber (pies o trzech łbach). Jest bardzo miły dla wchodzących, ale jak ktoś chce wyjść, to ma „przesrane” ;)
- Królestwo cieniów - równina, chłodna i martwa. Każda z dusz ma miejsce (osobno niemowlęta itp.). Wszyscy czekają na
sąd (sędziowie: Minos, Ajakos i Radamantys - na ziemi dobrze rządzili). W piekle także miejsce dla zbrodniarzy - Tartar
i miejsce dla sprawiedliwych - Wyspa Błogosławionych. Królują Hades i Persefona.
8. Czy można powiązać z dziejami Edypa pojęcie fatum oraz ironii tragicznej?
- Tak. Cała historia rodu (opowiedzieć !) to potwierdzenie tezy: nie uciekniesz od tego, co jest ci
przepowiedziane/przeznaczone, nawet jak będziesz to znał.
- fatalizm -> konieczność i nieodwołalność wypadków, które mają nastąpić
- przepowiednia: zabije ojca, ożeni się z matką i będzie z nią miał dzieci.
- ironia losu (do opowiedzenia): Lajos wie, że syn ma go zgładzić, więc go porzuca, syn też zna przepowiednię, więc
ucieka od domniemanych rodziców a na drodze spotyka ojca, którego zabija (;))
- Terezjasz - ślepy wiescz (oślepł w wyniku sprzeczki Zeusa i Hera -> kto większą przyjemność podczas aktu miłosnego,
kobieta czy mężczyzna? Terezjasz powiedział że 90% ma kobieta -> Hera go oślepiła, ale Zeus dał mu widzenie future)
- Kubuś Fatalista (że także pojęcie fatum i ironii tragicznej)
9. Co to jest mit i jakie ma znaczenie? Podaj funkcje i podział mitów.
- mit -> opowieść wyrażająca i organizująca wierzenia danej społeczności
- opowiada o : początkach istnienia świata, powstawaniu bogów i ludzi, wyraża emocje (lęk, radość)
- kultura grecka -> bardzo bogata mitologia (Prometeusz, Ikar) nie są to relikty przeszłości
- motywy, postawy, pojęcia z mitów do dziś są w literaturze i sztuce, a nawet w języku
- dziś nie są wierzeniami religijnymi, ale tkwią w świadomości i kulturze - uniwersalne ludzkie czyny i uczucia.
- Podział mitów: Funkcje:
poznawcze (wyjaśniają niezrozumiałe zjawiska przyrody -> burza)
światopoglądowe (podstawa wierzeń religijnych)
sakralne (przedstawiają wzorce rytualnych obrzędów, jak czcić bogów)
- Podział:
teogoniczne (o powstawaniu bogów -> Zeus, kronos)
kosmogoniczne (o powstawaniu świata -> Gaia, Uranos)
antropogeniczne (o powstawaniu człowieka -> Prometeusz)
genealogiczne (o historii rodów -> Labdakidów np.)
- ale mity obecne też w następnych epokach, może też oddziaływać współcześnie:
- mit Ordona, mit Napoleona, mit żyjącego Jana Pawła II - pielgrzym
- mit księżnej Diany (dobra, pomagała innym, to że zmarła spotęgowało)
10. Na czym polega uniwersalizm mitu ikaryjskiego?
- dwóch bohaterów -> Dedal i Ikar. Dedal - niezwykle zdolny konstruktor(labirynt dla minotaura, rzeźbiarz). Tęsknił za
ojczyzną, wydostanie się z Krety -> tylko podstęp. Skonstruował skrzydła z ptasich piór zlepionych woskiem. Wraz z
synem wzbili się w powietrze - realizując marzenie człowieka o podniebnym locie na wzór ptaków. Ikar (mimo
przestróg) wzbijał się wyżej, bliżej słońca. Wosk się stopił, Ikar spadł i poniósł śmierć a rozsądny Dedal doleciał.
- uniwersalne wartości i odwieczne postawy człowieka: dwie postawy wobec tajemnic świata:
1) rozsądna, mieszcząca się w granicach możliwości i bezpieczeństwa
2) młodzieńcza, entuzjastyczna, podejmująca ryzyko, by zgłębić tajniki natury.
- Dedal - racjonalista, umie zmierzyć niebezpieczeństwo, przewidywać skutki działań.
- Ikar - idealista, marzyciel, szaleniec - pierwowzór dla entuzjastów wielu pokoleń. Także konflikt pokoleniowy ojciec-syn
- zderzenie rozsądku dojrzałości z młodzieńczym idealizmem. Piękna opowieść ilustrująca ludzkie postawy i pragnienia.
- Po czyjej stronie racja? Dedal : nie należy łamać ustaleń, trzeba działać rozsądnie i praktycznie. Ikar: trzeba dążyć do
niemożliwego, trzeba ryzykować, marzyć i oglądać świat przez pryzmat swoich szalonych pragnień.
- Fakt, że pytanie wciąż pozostaje otwarte, dowodzi uniwersalności mitu ikaryjskiego.
- nawiązania literackie
- Kochanowski - „do fraszek”
- obraz Breugel’a „Upadek Ikara”
- Grochowiak, Różewicz, Bryll
11. Arystotelesowska koncepcja bohatera tragicznego. Omów na przykładach znanych ci bohaterów dramatów antycznych
12. Jaką filozofię prezentuje w swojej poezji Horacy?
- żył 65-8 p.n.e., największy rzymski poeta, kształci się w Rzymie i Atenach. Trochę wojował, ale później osiadł na wsi
gdzie w spokoju mógł tworzyć.
- dorobek: „Epody”, dwie księgi „Satyr”, cztery księgi „Pieśni”, dwie księgi „Listów”
- poglądy:
- żyć spokojnie, beztrosko, niezależnie, najważniejszy spokój ducha, carpe diem (chwytaj chwilę)
- nie należy się bać śmierci, exegi monumentum (nieśmiertelność poezji), w nieszczęściu równowaga ducha
- hołduje wartościom duchowym
- w carminach (pieśniach) - filozofia umiaru i złotego środka -> czyli ze stoicyzmu i epikureizmu to, co najlepsze.
- świat poetycki - Arkadia (świat pokoju i szczęścia)
- cieszmy się tym, co jest, ceńmy rozum, zdrowie, łagodną radość
- "O co poeta prosi Apollina" (można przytoczyć)
13. Wyjaśnij pojęcia : mimesis, katharsis, apate, hamatria - przywołując konkretne przykłady literackie.
mimesis : naśladowanie rzeczywistości w sztuce, jedna z podstawowych i swoistych kategorii antycznej estetyki, określająca relację między dziełem a światem wobec niego zewnętrznym
tragedia „Antygona” : utwór Sofoklesa budził w odbiorcach trwogę w stosunku do Kreona i litość dla Antygony;
„Król Edyp” - Edyp dowiaduje się, że popełnił nieświadomie zbrodnię, ,musi ponieść karę (fatum)
Tragedia jest to naśladowcze przedstawienie akcji, które przez wzbudzenie litości i trwogi doprowadza do „oczyszczenia” (katharsis) tych uczuć (Arystoteles)
hamatria : wina tragiczna, błędne rozpoznanie sytuacji przez bohatera tragedii (tzw. ironia tragiczna)
fatum ciążące na królu Edypie, zabija on przechodnia nie wiedząc, że to jego ojciec; żeni się z kobietą, o której nie wie, że jest jego matką
apate - ułuda, fałsz (?)
14. Na czym polega uniwersalny wymiar sporu w Antygonie?
- nieśmiertelność dzieła -> ludzkie konflikty i sposoby postępowania, które przetrwały wiele stuleci, aktualne
- konflikt: dobro społeczne a dobro jednostki, walka o władzę, zdrada, dochodzenie swoich praw, zderzenie sfery uczuć i
obowiązku
- prawo równe dla wszystkich (obaj bracia pogrzebani), nawet dla władcy, choć władca musi postępować stanowczo i nie
kierować się emocjami i interesami jednostek
- uniwersalizm -> uczucia Antygony, prawo do pogrzebu + szacunek dla zmarłego. Dziś także oprócz prawa pisanego jest
niepisane.
- Antygona uniwersalna, bo uniwersalne problemy
- przytoczyć Antygonę
15. Wskaż w Biblii i literaturze antyku nieprzemijalne postawy ludzkie, przykłady uniwersalnych wartości i wiecznie
aktualnych motywów.
archetyp - prastary wzorzec, model postępowania, wiele wzorców utrwalonych w dorobku starożytności. Archetypy:
matki cierpiącej : Demeter
wiernej żony : Penelopa
męstwa i siły : Herkules
odwagi i poświęcenia - Prometeusz
nierozwagi, marzycielstwa - Ikar
zazdrości - Hera
miłości egocentrycznej - Narcyz
wiary w przetrwanie, wierności ideałom, podróżnika - Odyseusz
bunt w Antyku
mit o Prometeuszu, Ikarze, Antygona. Bunt pełen poświęcenia dla dobra ludzkości przeciw bogom - Prometeusz
bunt syna przeciwko nakazaniom ojca (Ikar), bunt obywatelki przeciw nakazowi władcy
bunt w Biblii
bunt przeciw Bogu (biblia przestrzega przed skutkami) - bunt aniołów (przeistoczone w szatany), bunt pierwszych ludzi (Adam, Ewa, wygnanie z raju, bunt Kaina (zbrodnia i napiętnowanie)
nieposłuszeństwo ludzi które spowodowało potop
miłość w Antyku
element większości mitów, "dziedzina ludzkiego życia" -> Afrodyta, ale też Eros, też ważna miłość Parysa do Heleny, Penelopa żona Odysa (wierna, mimo że Odys nie bardzo)
miłość w Biblii
miłość bliźniego - Chrystus głosi (New Testament), miłość kobiety i mężczyzny też -> "Pieśń nad pieśniami", "Hymn do miłości" św. Paweł
cierpienie w Antyku
Prometeusz, przykuty do skał pokutował za poświęcenie, cierpienie wielokrotne (wątroba odrasta). Edyp - obarczony klątwą, wykłuwa sobie oczy i odchodzi na tułaczkę - antyczne fatum. Antygona - cena, jaką musi zapłacić za wierność swoim zasadom
cierpienie w Biblii
Cierpienie Chrystusa za ludzkość, Hiob, Adam i Ewa bo wygnani, Kain i Abel (naznaczony i zabity niewinnie)
władza w Antyku
Walka o władzę pierwszych bogów (bezpardonowa), walka o władzę braci Antygony, wojna trojańska
władza w Biblii
Bóg jedynym władcą nad ludźmi, Ale król Salomon, król Dawid
Inne tematy - praca (Hefajstos, Syzyf), poświęcenie (Prometeusz, Chrystus)
16. Porównaj kosmogonię biblijną i mitologiczną.
- kosmogonia: powstanie świata. Księga Genesis i mit "Narodziny świata"
- zasadnicza różnica: politeizm (wielu bogów) i monoteizm
- Księga Genesis: Bóg stwarza świat, nadaje imiona (powołanie do życia), przekazanie władzy na Ziemi człowiekowi
(Adam będzie nazywał zwierzęta), kolejne siedem dni
- kosm. mitologiczna: (to już mam) (Zeus, Hades, Posejdon)
- podobieństwa:
a) początek istnienia : chaos i pustka,nicość
b) płaska ziemia i nad nią niebo
c) stworzenie: Prometeusz-człowiek, Bóg-Adam
d) bogowie kontaktują się z ludźmi, Bóg kontaktuje się z ludem
- różnice
a) wielobóstwo i jeden Bóg
b) Ludzcy bogowie - bóg stwórca doskonały, ustanawia zasady moralne
c) Bogowie uczestniczą w życiu cz.-Bóg zdystansowany wobec l. życia
17. Wskaż konkretne, znane ci kontynuacje i nawiązania do Biblii.
Średniowiecze
Posłuchajcie bracia miła, Bogurodzica (oprac. śred.) : żale matki boskiej pod krzyżem i prośba do niej
Renesans
Boska Komedia Dantego (dzieło renesansowo-średniowieczne)
Kochanowski - „Czego chcesz od nas panie”, Treny
Barok
motyw vanitas vanitatum z księgi Koheleta : Daniel Naborowski, Mikołaj Sęp Szarzyński
Oświecenie
Franciszek Dionizy Kniaźnin (sentymentalizm) : „Bóg się rodzi”
Romantyzm
III część Dziadów : mesjanizm („Polska Chrystusem narodów!”)
18. Czy Kohelet był pesymistą?
- Kohelet
* mędrzec przemawiający na zebraniu
* autor księgi - powstała w III w. p.n.e.
* wiele przeżył, o wielkim doświadczeniu, podejmuje problem ludzkiej egzystencji, ale mówi też, że nie on pierwszy
* ze względu na wiek i doświadczenie -> może być autorytetem
* może być bliski człowiekowi współczesnemu, wątpiącemu w sens istnienia, poszukującemu trwałych wartości
* zastanawia się nad sensem życia, przemijaniem, śmiercią
- świat wg. Koheleta
Vanitas vanitatum et omnia vanitas (marność nad marnościami i wszystko marność!)
Nihil novi sub sole (nic nowego pod słońcem) (obydwa cytaty pamiętać)
zmienność nietrwałość życia ludzkiego, niezmienny porządek Boży przemijalność, nietrwałość ulotnego życia, ale nie
neguje wartości, koncepcja świata nie optymistyczna
- co robić?
kieruj się mądrością, nie przywiązuj wagi do dóbr doczesnych, nie trać czasu na hulanie (szczególnie w młodości), ciesz
się pracą, wierz w Boga i słuszność jego decyzji
- W sumie:
Mimo że życie ludzkie jest ulotne, to ma sens, jest nim wiara w Boga i w jego przykazania
19. Stary Testament i Nowy Testament to dwa sposoby mówienia o świecie czy dwie wizje świata?
w obu Bóg jako stwórca świata i człowieka
Bóg w ST
Bóg niszczący świat, zsyłający na ziemię kataklizmy (Potop, Sodoma i Gomora), by ukarać błądzącą ludzkość
przywódca nakazujący przestrzegać swoich przykazań; dystans między Bogiem a człowiekiem nie do pokonania
Bóg w NT
dystans między Bogiem a człowiekiem maleje za sprawą Chrystusa, Boga-człowieka
surowość i nieustępliwość Boga ze ST ustępuje miejsca miłosierdziu, miłości do człowieka (tak wielka, że poświęci dla nich swojego syna), zdolność przebaczania
NT - bardziej w wymiarach ludzkich, inna wizja świata
20. Jakie gatunki literackie wywodzą się z Biblii? Scharakteryzuj je.
- Psalm
- Przypowieść (parabola): proste obrazki, historyjki, które za pomocą krótkich fabułek ilustrują życiowe prawdy. (o synu
marnotrawnym), paralelizm - świat rzeczywisty, myśl uniwersalna
- Apokalipsa: szczególne proroctwo, ilustrujące losy świata i ludzkości, koniec istnienia i Sąd Ostateczny. Nigdy nie
wyłożona wprost, zawsze naszpikowana symbolami itp. (Apokalipsa św. Jana)
- podanie, legenda, historia, pieśń, modlitwa, dialog, aforyzmy, saga rodu, nowela, kazanie, poemat, dramat, listy,
kroniki, hymny, treny
21. Jakie znasz przypowieści biblijne i jakie prawdy zawierają?
- opowiedzieć co to jest przypowieść
- "O siewcy" - Ziarno rozsiewane przez siewcę padało na różne podłoże, jak padło na drogę, nie wzeszło, rozdziobały
ptaki (bo na kamieniach), a na żyznej glebie wzeszło i ziemia wydała plon. Ziarno to słowo Boże - należy być "żyzną
glebą".
- "O synu marnotrawnym" - Syn poszedł na włóczęgę. Gdy wrócił, ojciec przywitał go jak powrót na ziemię umarłego
syna (a był też syn zawsze wierny). Bóg cieszy się z każdego nawróconego, choćby zgrzeszył wcześniej i odszedł od
wiary
- "O miłosiernym Samarytaninie" - Samarytanin pomógł rannemu, pielęgnował go i podzielił się z nim majątkiem -
symbol miłosierdzia i współczucia człowieka dla człowieka
- "O dobrej i złej budowli" - o domu zbudowanym na silnej opoce i domu na piachu (bud. mądrego i głupiego). - Ludzkie
życie, wiara na silnych podstawach nie ma się czego obawiać, odwrotnie te na słabym podłożu
22. Jakie problemy podejmuje księga Hioba?
- pismo mądrościowe, dramat poetycko-filozoficzny, dzieło odrębne i oryginalne
- Hiob : żył w kraju Hus, wierny, sprawiedliwy, czcił Boga
- Bóg pozwolił szatanowi wystawić jego wiarę na próbę - Hiob pozbawiony majątku, przyjaciele odchodzą, umiera
rodzina, dotyka go trąd, a on ciągle wierny. Jak Hiob reaguje? „Dał pan i zabrał pan. Niech będzie imię Pańskie będzie
błogosławione!”. Hiob nie zwątpił w sprawiedliwość Boga, ale będzie próbował dociec, dlaczego cierpi. Bóg nagradza
Hioba za jego pokorę i wiarę, oddając mu podwójnie to, co wcześniej odebrał
- Problem niezawinionego cierpienia - dlaczego ktoś cierpi, jeśli nie zgrzeszył. Bóg ma swoje plany, nie zawsze
zrozumiałe dla człowieka, człowiek powinien je przyjąć z pokorą.
- Czy warto być niewinnym, bezgrzesznym, wiernym Bogu? Tak, bo chociaż nie uwalnia od cierpienia, ale daje spokój.
- Hiob: indywidualna odpowiedzialność człowieka wobec Boga, dramat człowieka walczącego o swoją wolność.
- księga Hioba wyzwala w odbiorcy refleksję nad sensem cierpienia
- Cierpienie jest potrzebne, bo
pozwala kształtować w sobie pozytywne wartości, pozwala zdystansować się do wielu spraw, do samego siebie,
uczy doceniać chwile szczęścia, uczy wrażliwości na krzywdę, cierpienie innych, uczy pokory