Filozof dąży do mądrości. Filozofia jest związana z myśleniem człowieka. Filozofia jest nauką dążącą do poznawania rzeczywistości przez wskazanie na ostateczne przyczyny.

Antropologia- człowiek jest przedmiotem poznania filozoficznego „dlatego człowiek jest człowiekiem? „

Historia filozofii – wysiłek umysłów, który zmierza do jak najpełniejszego poznania filozofii.

Historiografia filozofii- bada dzieje filozofii poprzez analizy tekstów filozoficznych.

Filozofia jest nauką specyficzną pod względem historii, która charakteryzuje ciągłość w rozwoju- bez momentu przerywania go.

Kontynuacja negatywna Platona i Arystotelesa:

Platon był nauczycielem Arystotelesa. Arystoteles po jego śmierci przedstawił „swoją własną filozofię”.

PLATOŃSKIEMU IDEALIZMOWI przeciwstawił ARYSTOTELOWSKI REALIZM

Podział historii filozofii:

• Filozofia starożytna (VI w.p.n.e.) – Tales

• Filozofia średniowieczna (VI w.p.n.e.)

• Filozofia nowożytna (XVw.)- Kartezjusz

• Filozofia współczesna (XVIII/XIXw.)- Kant

Było zasadniczo dwóch filozofów odłączających się od filozofii tradycyjnej:

• Kartezjusz- twórca filozofii nowożytnej, który analizując wiedzę ( odziedziczony stan nauki) stwierdził, że trzeba zerwać z tradycją średniowiecznej filozofii.

• Kikegaard- duński myśliciel, stworzył filozofię egzystencjalną.

Przyczyna powstania filozofii:

Jesteśmy ludźmi ponieważ jesteśmy zdolni do uprawiania filozofii i właśnie ta zdolność wyróżnia nas ze świata przyrody. Każdy człowiek jest filozofem. Człowiek zaczął uprawiać filozofię ponieważ:

Platon, Arystoteles „filozofia powstała z zachwytu”- powoduje powstanie pewnych pytań powstałych na skutek doświadczenia rzeczywistości.

Filozofia teoretyczna: Skąd się wzięła rzeczywistość? Jaka jest przyczyna tego, co nas otacza?- odwieczne pytania filozoficzne, na które filozofowie nie umieją znaleźć odpowiedzi.

Filozofia praktyczna: dotyczy postępowania- jak powinienem żyć, postępować, aby być szczęśliwym?- żeby odpowiedzieć na to pytanie musimy najpierw odpowiedzieć na pytanie jaki jest świat.

Umiejętności na wymiar naukowy:

- Tales z Miletu posiadał liczne umiejętności (potrafił przepowiedzieć zaćmienie Słońca, obliczyć odległość statków na morzu oraz wysokość piramidy). Zadał najistotniejsze pytanie w filozofii co dało początek rzeczywistości i odpowiedział na nie WODA, ponieważ wszystko co suche, jest martwe. Bez wody nie ma życia.

To rozumowanie Talesa posiada pewne braki: „bez wody nie ma życia”- nie pozwala to przejść do twierdzenia, że woda dała początek życiu i wszystkiemu.

Panteizm- obecnie: utożsamienie Boga ze światem; Tales: świat jest pełen bogów.

Panwitalizm- wszystko jest ożywione.

- Anaksymander z Miletu- narysował mapę nieba w formie globusu, zadał pytanie z czego powstał świat i co jednocześnie stanowi odwieczne tworzywo rzeczywistości.

WPROWADZIŁ POJĘCIE: ARCHE (początek, zasada, principium)

Arche rzeczywistości jest APEIRON- BEZKRES (coś nieokreślonego, niewyczerpalnego).

Bezkres był początkiem, ponieważ podczas obserwacji rzeczywistości Anaksymander doświadcza, że świat ciągle się rozwija, a jego rozwój idzie w nieskończoność. Jeżeli świat przestałby się rozwijać, przestałby istnieć. To rozwój warunkuje jego istnienie.

Tworzywo, z którego powstaje rzecz, które warunkuje rozwój musi być NIOGRANICZONE.

Bezkres stanowił jedność, jednak z czasem, zaczęły wyłaniać się z niego przeciwieństwa (np. CIEPŁO- ZIMNO); skoro zacięły się pojawiać, musiały CIĄGLE W NIM BYĆ, a przez to bezkres nie mógł być jednością.

W opozycji powstaje „historia” Tisznera o trzech pijanych góralach. Każdy z nich po pijaku szedł w inny sposób, w innym kierunku (byli swoimi przeciwieństwami) przez co każdy z nich lądował w rowie. Wymyślili chodzić po pijaku razem, trzymając się pod ręce, aby ich przeciwieństwa uczyniły jedność ( chodzenie prosto).

Przeciwieństwa CIEPŁO i ZIMNO powodują:

- różne stany skupienia

- własność ciał:

Ich temperaturę wpływająca na ich gęstość wpływającą na ich ciężar:

Podział ciężkości ciał:

Ogień- najlżejszy

Powietrze

Woda

Ziemia- najcięższa

Anaksymander uważa, że w Ziemi są dziury przez które widzimy niebo.

- Anaksymenes z Miletu

- istnieje wyraźny związek Anaksymenesa z Anaksymandresu.

Anaksymenes uwzględnia poglądy Talesa i Anaksymandra o tym, że arche świata jest żywioł. Z jednej strony przyznaje Anaksymandrowi rację, żę świat rozwija się w nieskończoność oraz, że tworzywa z którego stworzony jest świat musi być nieskończenie wiele, jednakże zaprzecza, iż może nim być apeiron.

Według Anaksymenesa tworzywem świata jest POWIETRZE ponieważ:

- wypełnia ono całą rzeczywistość

- jest bezkresne ( nieograniczone)

- ma naturę duszy (neuma- tchnienia, dusza)

Dla Greków dusza była czymś, co ożywia ciało i porusza nim. Kosmos był według nich ładem, porządkiem, harmonią- uporządkowaną, harmonijną rzeczywistością, żywym organizmem. Żeby Kosmos mógł być żywym organizmem, powinien posiadać duszę, a według Anaksymenesa, powietrze jest duszą świata.

- łatwo się przekształca, jest najbardziej plastyczne.

*Heraklit z Efezu- największy myśliciel historii filozofii, jego wpływy można dostrzec wszędzie. Był nazywany „ Ciemnym” lub „Płaczącym” filozofem. Twierdził, że OGIEŃ jest ojcem wszechrzeczy.

Pytał: Co jest arche?

-Ogień: Ogień umiera i powstaje powietrze Ogień

Powietrze umiera- powstaje woda Powietrze

Woda umiera- powstaje ziemia Woda

Ziemia umiera- powstaje woda Ziemia

Panuje cykliczny ruch.

Co jest stałą własnością rzeczy?

-W rzeczywistości nie ma nic stałego, oprócz ZMIANY, to ona jest stałą własnością rzeczy.

„Nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki, za każdym razem bowiem ma woda w niej płynie”.

W świecie nic nie istnieje, co najwyżej staje się.

Filozofia staje się niemożliwa, ponieważ w rzeczywistości nie ma nic stałego.

Skoro wszystko się zmienia, to jak jest możliwy ład w świecie?

Według Heraklita porządek jest możliwy, ponieważ zmiany którym podlegają rzeczy nie są chaotyczne, przebiegają zgodnie z określonymi prawami. Możemy badać te: prawa ponieważ mają charakter stały.

Skąd biorą się prawa w świecie ?

Heraklit twierdził, że wszystko ma swoje uzasadnienie. Autorem praw w świecie jest logos (rozum ( lub jak mówił Heraklit „boski rozum”, słowo).

Co jest stałą własnością rzeczy?

„Walka jest ojcem wszechrzeczy”, walka powinna zakłócać porządek świata, a mimo tego panuje harmonia. Heraklit tłumaczył, że nie ma granicy pomiędzy przeciwieństwami, są jedynie łagodne przejścia.

Nie ma granicy między dniem i nocą, mądrością i starością, dobrem i ziem. Jedyną obroną człowieka jest uzasadnienie czegoś stałego, jednostkowego, swojej tożsamości.

Życie jest ciągłym, jednokierunkowym przemijaniem, trąceniem czegoś.

*Parmenides z Elei- ojciec metafizyki (nauki o bycie).

Chciał wykazać, że Heraklit nie ma racji, że NIC SIĘ NIE ZMIENIA

BYT JEST, A NIEBYTU NIE MA:

- jest nieograniczony w czasie i przestrzeni (nie ma początku i końca)

Byt jest podobny kształtem do kulki, co jest niekonsekwencją, bo gdyby istniała granica, to musiałaby być między czymś, a czymś (bytem i niebytem), co nie jest możliwe, bo niebytu nie ma.

-ciągły; Ciągle trwa- jeżeli jego ciągłość zostałoby naruszona (byt nie istniałby)- byłby niebytem, co nie jest możliwe, bo niebytu nie ma.

-niezmienny. Gdyby się zmieniał, musiałby się zmieniać w niebyt, a niebytu nie ma.

- niepodzielny. Jeżeli coś dzielimy, to część jest różna od całości (dzieląc byt powstały różny od niego niebyt ), a niebytu nie ma.

- jeden. Jeżeli byłoby coś poza bytem, byłby to niebyt, a niebytu nie ma.

- ograniczony i zakończony we wszystkich kierunkach.

Parmenides był założycielem szkoły Eleackiej, której główną postacią był Zenon z Elei (autor paradoksów), który miał wykazać, że ruch nie istnieje- jest logicznie niemożliwy.

Z logicznego punktu widzenia paradoksy mają rację.

*Platon- był idealistą, oddziaływał na ludzkie myśli, wielu ludzi je przejęło, m.in. chrześcijanie, średniowiecze. „Bez Platona nie ma filozofii”

Pochodził z rodziny arystokratycznej. Naprawdę na imię miał ARYSTOKLES. Był wszechstronnie rozwinięty (uprawiał zapasy). Jego bardzo dobre wykształcenie wpłynęło znacząco na jego poglądy.

-był uczniem Kratylosa (heraklitańczyka)

- nauczał go Sokrates przez 8 lat

- jego filozofia jest przesiąknięta pitagorejską.

Platon był zrażony do demokracji (która zabiła jego mistrza- Sokratesa). Przebywał na dworze Dionizosa Starego i próbował tam zaprowadzić porządek za co został uwięziony i sprzedany. Wykupił go inny uczeń Sokratesa.

Platon otworzył w gaju ateńskim szkołę- Akademosa- Akademię Platońską.

Jego twórczość ma bardziej charakter literacki niż naukowy. Pisał dialogi w których zazwyczaj występował Sokrates.

POGLĄDY:

- Kratylos- Jako heraklitańczyk wpoił mu zasadę zmienności

- Sokrates- Sokrates wpoił mu stałość wiedzy (pochodzące z poznania świata materialnego)

Platon pogodził- dwie zupełnie przeciwstawne teorie „kosztem rzeczywistości”.

Podzielił on ją na dwa światy:

-świat zjawiskowy- odpowiadający wizji heraklitońskiej- nie ma nic stałego (świat cieni) są w nim odczarowania świata idealnego.

-świat idealny- odpowiadający wizji sok ratowskiej- świat idei, bytów ogólnych i stałych. Świat oddzielony, którego nie jesteśmy w stanie poznać za pomocą zmysłów. Idee są wzorami dla rzeczy w świecie zjawiskowym.

Zdaniem Platona na początku świata istniała materia oraz odwieczne i wieczne idee.

Teoria duszy (pitagorejczycy, wierzenia orfickie, Platon):

- dusza jest czynnikiem życia- ruch jest możliwy tylko dzięki niej

- czynnik poznania

- substancja duchowa ( niematerialna i niepodzielna)- idealna

- wieczna

- niezależna od ciała

-ciało jest więzieniem dla duszy

- doskonalsza od ciała

- nieśmiertelna

Człowiek. Podejście dualistyczne- człowiek składa się z duszy i ciała.

Dusza przed wstąpieniem w ciało przebywała w świecie idei, gdzie wg. Platona zgrzeszyła i za karę została połączona z ciałem.

Filozofia Platona zajmuje się problemem wolności duszy- uwolnienia jej od ciała.

Historia duszy: Dusza (świat idealny) – grzech- kara- wcielenie ( świat zjawiskowy). REINKARNACJA (METEMPSYCHOZA) - pogląd o wędrówce dusz.

Kobiety wg. Platona :

Dusza jest bezpłciowa. Dusza kobiety przebywała kiedyś w ciele mężczyzny, ale on źle się prowadził i za karę trafiła do ciała kobiety.

Metafora Jaskini: Ludzie (my) jesteśmy zamknięci w jaskini (ciało), okuci kajdanami do tego stopnia, że nie możemy się poruszyć. Wyjście z jaskini jest światem idealnym, przedmioty są ideami, których widzimy jedynie cienie rzucone przez ogień (są one światem zjawiskowym. Człowiek nie wie, że ciało (jaskinia) jest więzieniem, ponieważ urodził się w nim i tak jak cienie są dla niego naturalne.

Początkiem drogi uwalniania się jest akceptacja tego, te wolność istnieje (jak to zrobić nie widząc idei).

Wolność można uzyskać na drodze poznawczej- musimy dojść do pełnego poznania rzeczywistości- poznania filozoficznego.

Potrzebne jest do tego ANAMNEZIS- przypomnienie sobie wiedzy o świecie idealnym ( dusza, kiedyś widziała idee, przez karę widzi tylko cień, po prostu zapomniała)

ETYKA:

Szczęście- poznanie- mądrość wiąże się z działaniem i osiąganiem dobra. Platon twierdził, że można osiągnąć je tylko przez poznanie.

Etapy miłości:

1)dostrzeżenia piękna ciała ukochanej osoby

2)dostrzeżenie piękna ciała innych ludzi

3)dostrzeżenie piękna działań ukochanej osoby ( piękna duszy)

CZĘŚĆ DUSZY: CNOTA

- rozumna -> -mądrość

- impulsywna -> - męstwo

- pożądliwa -> - panowanie nad sobą

Cnota jest przypisana do duszy i warunkuje zachowanie

Sokrates twierdził, że żeby być dobrym trzeba być mądrym, jednak nie zawsze kierując się rozumem postępujemy dobrze.

Polityka:

Platon odzwierciedlił teorię duszy w swojej wizji polityki: podzielił społeczeństwo na trzy stany, a każdy ruch miał odznaczać się jedną z cnót:

-rządzący -mądrość

- strażnicy - rozum

- rzemieślnicy - panowanie nad sobą

Cechą państwa idealnego powinna być ASCEZA (wyrzeczenie się dóbr)

-stanowa ( dotyczyła rządców i strażników, którym nie wolno było niczego posiadać, co nie oznaczało, że mieli żyć w biedzie).

- jednostkowa ( każdy obywatel powinien się wyrzec własnych dóbr) Ponieważ miarę dobrego obywatela jest to ile dobra dla państwa wnosi.

Platon uważał, że należy usunąć z państwa poetów, Any nie siali lamentu. Sformułował podstawy państwa totalitarnego

- Św. Tomasz (1224 – 1274)- Zadaniem filozofii jest, wg niego, wspieranie wiary, jednak obie dziedziny są rozdzielne. Prawdy wiary uważał Tomasz za poznawalne rozumem – z wyjątkiem kilu dogmatów. Dla potrzeb swojej doktryny wykorzystał naukę Arystotelesa, która wówczas przeżywała renesans, i przejął główne jej myśli. Najważniejsza była dla niego myśl, że światu, takiemu, jakim poznaje go człowiek, przysługuje rzeczywistość. Nie jest on – jak chcieli wyznawcy poglądu platońsko – augustyńskiego – jedynie odbiciem, znakiem świata nadprzyrodzonego, wyższego świata idei. Poznanie jest możliwe bez Boskiego oświecenia (iluminacji) umysłu. Jedno i drugie: wiara i wiedza pochodzą od Boga. Nawet istnienie Boga jest dostępne poznaniu rozumowemu. Człowiek jest dla Tomasza jednością złożoną z duszy i ciała, z formy i materii, z istoty i istnienia. Istota, czyli dusza, dzięki której człowiek dokonuje aktów poznania, urzeczywistnia się przez ciało, ale kiedy ciało umiera, dusza żyje dalej. Ostatecznym celem życia człowieka jest szczęście wieczne, które można osiągnąć przez upodobnienie się do Boga. Lecz o tym, czy człowiek je osiągnie ostatecznie rozstrzyga łaska Boża. Upodobnić się do Boga, znaczy postępować zgodnie z naturą, gdyż natura jest dziełem Boga. Pierwszym przykazaniem jest: dąż do dobra, unikaj zła.

- Św. Augustyn (354 – 430)- W swojej młodości przystąpił do sekty manichejczyków .Wierzyli oni, że świat podzielony jest na świat dobra i zła. Ważne było tu to, że dobro i zło były równoważne. Dobro nie jest czymś najważniejszym na świecie, musi walczyć ze złem, które też często wygrywa. Gdy Augustyn zostaje w końcu chrześcijaninem, nie mógł zaakceptować drogi manichejskiej. Sądził że zło też musiało się skądś wziąć, a więc albo zostało stworzone przez Boga, albo wyłoniło się samo, niezależnie od Boga i Bóg jest wobec niego bezsilny. Wg Św. Augustyna zło to brak dobra. Zło jest pewnego rodzaju pustką. Nie czyniąc dobra, czynimy zło. Koncepcja ta mówi, że przyczyną zła jest człowiek, który czasami nie dąży do realizacji dobra. Rolę odgrywa tutaj Predestynacja (Bóg stwierdza, że niektórzy ludzie są wyznaczeni do zła, a inni do dobra). Wg Św. Augustyna prawdę można poznać nie samym rozumem, ale dzięki boskiemu oświeceniu, Iluminacji: wierzymy, aby zrozumieć, lecz nie musimy rozumieć, by wierzyć.