BIAŁACZKI
Def.
Choroba proliferacyjna układu krwiotwórczego,
Grupa chorób nowotworowych układu krwiotwórczego i limfatycznego,
Charakteryzuje się ilościowymi i jakościowymi zmianami leukocytów we krwi, szpiku i narządach wewnętrznych (śledziona, węzły),
Zmienione leukocyty powstają z komórek macierzystych szpiku w wyniku transformacji białaczkowej
Ze względu na intensywność zmian w układzie krwiotwórczym, stopień nasilenia i dynamikę objawów klinicznych wyróżniamy: białaczki ostre i przewlekłe.
OSTRE – komórki proliferują i nie dojrzewają
PRZEWLEKŁE – komórki proliferują i dojrzewają.
Def.
grupa chorób, w których dochodzi do klonalnej proliferacji i kumulacji niedojrzałych morfologicznie i czynnościowo komórek blastycznych wywodzących się z prekursorowej transformowanej nowotworowo komórki mieloidalnej
naciekanie szpiku przez komórki białaczkowe skutkuje wyparciem prawidłowych komórek układu krwiotwórczego,
najważniejsze objawy kliniczne AML są konsekwencją niewydolności hematopoezy i zależą od niedokrwistości, małopłytkowości, neutropenii.
Epidemiologia:
stanowią 80% wszystkich ostrych białaczek u dorosłych (20% to białaczka limfo blastyczna)
zachorowalność 3,5/100tys. Osób/rok
częściej u mężczyzn
zwiększa się wraz z wiekiem
Etiologia:
przyczyna AML nie została wyjaśniona,
czynniki predysponujące lub inicjujące chorobę:
środowiskowe:
promieniowanie jonizujące,
ekspozycja a środki chemiczne (benzen, herbicydy, pestycydy, tlenek etylenu)
palenie tytoniu,
leki (chloramfenikol, fenylobutazon, leki alkilujące, inhibitory topoizomerazy II),
wcześniejsza chemioterapia,
genetyczne:
zespół Downa,
niedokrwistość Fancouniego,
zespól Klinefeltera, Tournera
nowotwory mieloproliferacyjne:
nadpłytkowość samoistna,
szpiczak mnogi,
…
Patogeneza AML:
Konsekwencją ekspozycji na czynniki leukomogenne jest kumulowanie się zaburzeń genetycznych (mutacji, amplifikacja genów),
Warunkiem transformacji białaczkowej jest współistnienie mutacji:
Aktywującej szlaki przekazywania sygnału, która stymuluje proliferację lub przeżycie prekursorowej komórki białaczkowej,
Modulującej funkcje czynników transkrypcyjnych lub ich ko aktywatorów, która odpowiada za nieprawidłowe różnicowanie komórki białaczkowej.
Objawy:
Najważniejsze objawy wynikają z wyparcia prawidłowych komórek układu krwiotwórczego przez komórki białaczkowe:
Nacieczenie szpiku przez patologiczne blasty prowadzi do:
Niedokrwistości
Osłabienie, zasłabnięcia,
Pogorszenie tolerancji wysiłku,
Zawroty głowy,
Bóle dławicowe,
Małopłytkowości:
Wybroczyny,
Krwawienia z nosa,
Krwawienia z dziąseł,
Przedłużające się krwawienia miesiączkowe,
Krwotok z przewodu pokarmowego, dróg rodnych lub do OUN,
Neutropenii:
Zakażenia, najczęściej w postaci owrzodzeń w jamie ustnej, uporczywej anginy,
Zapalenia płuc itp., spowodowane np. brakiem granulocytów
Towarzyszy gorączka i silnie osłabienie,
Hiperleukocytozy:
U 5% z tego powodu występuje zespół leukostazy – bóle głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia czynności OUN, objawy hipoksemii)
Krążące we krwi obwodowej komórki białaczkowe mogą prowadzić do rozwoju pozaszpikowych ognisk choroby pod postacią:
Płaskich lub drobnoguzkowych nacieków w skórze,
Przerostu dziąseł,
Hepato/splenomegalii,
Limfadenopatii – powiększenie węzłów chłonnych,
Nacieków w OUN (5-16%)
Inne mniej swoiste objawy:
Bladość,
Utrata masy ciała,
Poty,
Bóle kostne.
Rozpoznanie:
We krwi obwodowej lub w szpiku występuje co najmniej 20% blastów (komórek blastycznych, mieloblastów, monoblastów, pro monocytów, megakarioblastów)
Mutacje genetyczne:
Tranlokacja:
(15;17) - M3 – białaczka promielocytowa
(8;21) – M2 – białaczka z dojrzewaniem
(16;16) –
inwersja 16
jeśli rozpoznamy defekt genetyczny, nawet bez występowania 20% blastów można mówić o chorobie.
Diagnostyka AML:
morfologia krwi obwodowej:
RBC HGF HT
różnego stopnia małopłytkowość,
zwykle podwyższenie liczby krwinek białych (u 40-50% chorych obserwuje się prawidłową leukocytozę lub leukopenię),
przerwa białaczkowa: w rozmazie krwinek białych – występowanie we krwi obwodowej komórek blastycznych i resztkowych dojrzałych granulocytów przy braku form o pośrednim stopniu dojrzałości
pałeczki Auera – ich obecność świadczy o obecności blastów, w których występują azurochłonne ziarnistości, które zlewając się w całość powodują wystąpienie pałeczek Auera.
Badanie cytochemiczne:
Oznaczanie aktywności mieloperoksydazy (POX),
Barwienie Sudanem czarnym B na obecność lipidów (SBB),
Oznaczanie zawartości glikogenu (reakcja PAS),
Ocena aktywności nieswoistej esterazy z użyciem octanu alfa-naftolu,
Barwienie na obecność złogów żelaza (w celu wykrycia cech dysplazji)
badania immunofenotypowe,
badanie genetyczne.
Różnicowanie ostrych białaczek szpikowych:
dla M5 – reakcja charakterystyczna to nieswoista esteraza.
Def.
Choroba mieloproliferacyjna, nowotworowa, związana z nadmiernym wytwarzaniem wszystkich komórek szeregu granulocytowego
Wg Rość: choroba nowotworowa układu krwiotwórczego o charakterze klonalnym dotycząca komórek macierzystych ukierunkowanych do układu granulocytowo – monocytarnego co ujawnia się zwiększoną liczbą granulocytów na różnych szczeblach rozwoju
Etiologia:
Jedyny potwierdzony czynnik etiologiczny to promieniowanie jonizujące
Patogeneza:
Cechą charakterystyczną jest występowaniem chromosomu Philadelphia (Ph), którego powstanie wiąże się z translokacją (9;22)
Dochodzi do przeniesienia genu ABL z ramienia długiego chormosomu 9 na ramię długie chromosomu 22,
Gen ABL zostaje wbudowany do genu BCR, znajdującego się na chromosomie 22
Powstaje w ten sposób gen fuzyjny BCR-ABL, którego produktem jest białko fuzyjne BCR-ABL o aktywności kinazy tyrozynowej
Na skutek aktywności kinazy tyrozynowej dochodzi do:
Zakłócenia adhezji komórkowej,
Zahamowania apoptozy,
Aktywności lub zahamowania przekazywania sygnałów fizjologicznych w wielu szlakach metabolicznych,
Indukcji degradacji proteosomalnej wielu białek kluczowych dla prawidłowego przebiegu hematopoezy
Objawy:
Rozwój podstępny, u 40% początek choroby bezobjawowy – rozpoznana przez stwierdzenie hepatosplenomegalii lub nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych,
Hepatosplenomegala,
Kłucie po jedzeniu, ból wątroby, uczucie pełności
Utrata masy ciała,
Bóle stawowe,
Umiarkowana niedokrwistość i objawy z nią związane (osłabienie, bladość powłok, … ),
Podwyższona temperatura,
Nocne pocenie,
Zawsze wysoka leukocytoza,
Objawy nasilone w fazie akceleracji.
Bazofilia,
Małopłytkowość lub nadpłytkowość
Przebieg:
Fazy:
PRZEWLEKŁA (4-5 lat) – łagodny przebieg, zdecydowana większość przypadków rozpoznawana w tej fazie
Przyspieszenia – AKCELERACJI (9-12m) – przyspieszenie produkcji nieprawidłowych krwinek białych
Kryteria rozpoznania: blasty 10-19%; bazofilia => 20%; dodatkowe abberacje chromosomowe; powiększenie śledziony lub wzrost leukocytozy niereagujący na leczenie
KRYZA BLASTYCZNA – przełom blastyczny (3-6m) – ewolucja genetyczna – końcowe stadium choroby
Kryteria rozpoznania: blasty => 20%; pozaszpikowe nacieki białaczkowe