Dobrostan:

- termin odzwierciedlający kierunki w kształtowaniu war. Życia zw. Gosp, domowych i lab.

- zaw. normy postępowania człowieka w stos. do zwierzat dzikich bytujących w środ czł , w ogrodach zool.

- stan dobra dotyczy org jako całości: reakcje psychiczne – emocje , odczucie ; - zjawiska – procesy na poziome kom ; - interakcje pomiędzy poziomami dobrostanu a równowaga biol w ustroju dot całego okresu życia .

- wg Lorz: stan harmonii psych i fiz jaka pojawia się między zw. a środ

- wg Broom : stan ustroju, w którym zw potrafii sobie dawać radę z okol wyst w otoczeniu

- wg Brantas gdy zwierze jest dobrze dopasowane do srod może utrzymywac równowagę fizjol , gdy jest wolne jest od bolu i choroby, może Zach się w sp niezaburzony, wykluczone jego cierpienie

Wymogi dobrostanu:

1. Wolne od pragnienia, głodu, bezpośredni dostep do świeżej wody i diety zapewniającej zdrowie i wigor

2. Wolne od dyskomfortu termicznego lub fizycznego- odpowiednie srod, schronienie

3. wolne od bolu, obrazen lub choroby, dzieki prewencji oraz szybkiej diagnozie i leczeniu

4. zdolne do wyr najbardziej normalnych socjalnie akceptowanych wzorcow, zachowan

5. wolne od strachu i zagrożeń

dobrostan wyrasta z pojec: stres tolerancja akceptacja kondycja i homeostaza

Sposoby adaptacji:

1. behawioralna- uwzglednia unikanie zagrozenia lub grupowanie na wskutek np. zimna ; towarzyszy temu krotkotrwale reakcje fizjol ; niepowoduje wyraźnych skutkow zew i fizjol

2. poziom II – odpow. fizjologiczne ; reakcja stresowa ( pobudzenie ukł nerw.) obniżenie wskaznika wzrotu, plodnosci , wyzsza zachorowalność; zwierze jest w stanie stresu gdy jego org musi uruchomic nienormalne reakcje fizjol i behawioralne aby przezyc

analiza poziomu dobrostanu(ocena wskaźników):

1. fizjologiczne- tetno ,oddechy,temp st glukozy ,mocznika

2. behawioralne – Zach normalne lub nienormalne

3. zdrowotne- zdrowie to brak specyf reakcji systemow fizjol na obecność czynnika patogennego

4. produkcyjne- wysokość produkcji

5. etyczne- nieprzekraczalna granica dobrostanu jest taki stopien, do których zwierzeta mogą adaptowac się bez cierpienia; na podst obserwacji zachowan. Cierpenie – przyczyna intensywnego przezywania:

1. somatyczne: źródło bol pragnienie zimno

2. emocjonalne: np. przy uboju

3. psychiczne: niemożność przejawiania i zaspokojania silnych wrodzonych gatunkowo instynktów (typowe dla ferm przemysłowych)

1. uzupełniające: np. parametry technologiczne budynku inwentarskiego; rodzaj materiałów uzytych do konstrukcji; sprawność systemow went i grzewczych; sposoby ogr swobody

Parametry klimatu: temperatura, wilgotność, ruch pow , oświetlenie, zapylenie

1. kwalifikacja strat zdrowotnych wynikających z obniżenia poziomu dobrostanu; wybor strategii prow do minimalizacji strat

analiza indeksu dobrostanu zw:

1. ocena systemu srod 2.ocena kontaktow socjalnych zw 3. Ocena podstawowych parametrow mikroklimatu pomieszczen 4. Ocena stanu zdrowotnego oraz wygladu zwierzat

metody oceny dobrostanu:

1. obiektywne- diagn kliniczna i lab; analizy statyst ; badanie etologiczne

2. nieobiektywne- obserwacje zachowan zw

metody kontrolowania dobrostanu:

1. systematyczne badania kliniczne

2. rejestracja schorzen

3. badania etologiczne

4. rejestracja parametrow subklinicznych na podst badan lab( poziom hormonow, bialek ostrej fazy, ocena profilu biochemicznego) – może nie być wyraźnych objawow chorobowych

5. rejestr zmian wykrywanych w badaniach przed i po ubojowych

6. ocena odsetka zachorowalności i śmiertelności zwierzat młodych

metody ukierunkowane: na reakcje psychiczne(emocje, motywacje, zdolności pojeciowe)

instrukcja gł lek vet z dn 31 maja 2005 :

- w sprawie postepowania pow lek vet przy przeprowadzaniu kontrolii gospodarstw utrzymujących zw pod względem dobrostanu zwierzat oraz raportowania

Wytyczne:

- w sprawie typowania gospodarstw utzrymujacych zw do kontrolii w zakresie dobrostanu

- pow lek wet do kontrolii powinni wytypowac poszczególne gosp z terenu powiatu w oparciu o:

1. wielkość poglowia 2. Zmiany w liczebności stad 3. Wyniki kontrolii w zakresie dobrostanu zw z lat poprzednich

Dobrostan zw laborator:

Rodzaje eksperymentow: mini sekcja, badania naukowe stosowane w medycynie, testy na tolerancje srodkow piorących, spożywczych, testy na tolerancje blony sluzowej i skory, na toksyczność, farmakologiczne,największy udzial myszy 65% szczury 18%

Sposoby ograniczenia wykorzystywania zwiarzat:

- zmniejszenie ogolnej liczby zw do eksperymentow

- zastepowanie ich fantomami, filmami instruktazowymi

- wykorzystywanie wolontariuszy, hodowli tkankowych

- zasada 3R: zastepowanie, redukcja, uzywanie bardzo wyrafinowanych metod badan

Ból- doznanie, odczucie wynikające z dzialania impulsow nerwowych docierajacych do kory mozgowej

Eutanazja- dobra śmierć to taka która nastepuje z min bolem strachem i stresem, akt wywalania humanitarnej śmierci

Fizyczne metody eutanazji:

- pistolet z bolcem penetrującym

- uderzenie w glowe

- bron palna

- dekapitacja

- porazenie pradem

- mikrofale

- pułapki zabijajce

Metody chemiczne:

- inhalacyjne ( CO₂, eter, halo tan, azot, argon, CO)

- iniekcje (wodzian chloralu, poch kwasu barbiturowego )

Nie wolno stosowac!!: kofeiny, strychniny, nikotyny, srodkow czyszczących, prepartow dezynfekujących

Przepisy prawne:

1. Swiatowa deklaracja praw zwierzat ( 15 pazdziernika 1978 pod patr UNESCO)

2. Ustawa z dnia 21.08.1997 „o ochronie zwierzat”

3. Ustawa prezydenta RP 6.06.2002

4. Ustawa z dnia 21.01.2005 „ O doświadczeniach na zwierzętach”

Okresla ona ze doświadczenia na zw mogą być wykonywane do:

- opracowania kontrolii jakości i testowania bezp produktow

- ochrony zdrowia zw i ludzi

- dydaktyki

- ochrony środowiska

Czego dotycza:

- określają stopnie inwazyjnosci w eksperymentach

- ustalaja kompetencje komisji etycznych

- określają procedury dozwolone w doświadczeniach

- przedstawiaja warunki i metody eutanazji

Zabrania:

- wykonywania eksperymentow pozbawiających zwierzat zdolności wydawania glosu

- przeprowadzania badan na zwierzetach bezdomnych

- przeprowadzania dosw w celu testowania kosmetykow

1. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 .09.2003

Przy okreslaniu stopnia inwazyjności należy uwzględnić:

- gatunek zwierzecia

- zastosowanie humanitarnego zakończenia dosw prowadzacych do śmierci

- możliwość kompensacji cierpien w przypadku inwazyjnych dosw, po uzyciu których zw maja pozostac przy zyciu

Skala:

Stopień 1- procedury nieinwazyjne w których zw nie sa narazone na cierpienie . Warunki dopuszczenia: zapewnienie zwierzętom dobrych warunków bytu oraz humanitarnego traktowania po zakończeniu projektu

Stopień 2- procedury powodujace lekki bol , dyskomfort m.in. iniekcje, dosw pod narkoza. Warunki dopuszczenia: jak dla pierwszego stopnia oraz podstawowe przeszkolenie

Stopień 3- procedury powodujące bol , stres (umiarkowane), drobne zabiegi chirurgiczne. Warunki dopuszczenia: jak dla drugiego plus uzasadnienie

Stopień 4- silny ból , stres, choroby nieodwracalne np. testy toksykologiczne czy napromieniowanie. Warunki dopuszczenia jak dla stopnia 3 oraz uzasadnienie narazania zwierzat

Stopień X- procedury niedopuszczalne np. zadawanie ran, oparzeń, odwodnienie, głodzenie.

Dobrostan BYDŁA

Rozporzadzenie Ministra Zdrowia i Rolnictwa z dnia 2.09.2003 r.

Czas odpoczynku u bydła obejmuje 40-60% W oborach uwiezionych należy zapewnic przestrzen dla łba i kończyn. Uwieź powinna umożliwic: wstawanie kladzenie się i możliwość okresowego poruszania się na pastwisku. Musi być odp wymiary korytarzy, stanowisk do udoju tak aby zw nie raniły się wzajemnie.

Zw muszą mieć zapewniony, równoczesny swobodny dostep do paszy wody pitnej Usuwanie odchodow i scielenie Ograniczenie ekspozycji zw na gazy(amoniak, siarkowodór) oraz ograniczenie ich emisji do srod Mikroklimat- zw musza przebywac w odp dla gat temp i wilgotności, przepływu pow(stosuje się przewaznie wentylacje grawitacyjna oraz mech) 0,1-0,3- brak przeciągów

Zwiekszenie ilości bydla- wzrost liczebności obsługi lub mechanizacji aby zwierzeta nie czekaly na pożywienie (stres)

Kazda nowa pasza musi być wprowadzona stopniowo- przyzwyczajenie flory( min 7dni max 2 tygodnie). Zbyt szybkie wprowadzenie paszy- zaburzenie czynności uk pok, zmiana w składzie mleka jakości, pH

Przed wypuszczeniem na pastwisko- karmienie ( mlode zwierzeta glodne spożywają zbyt duzo świeżej trawy

Technopatie- choroby w cyklu produkcyjnym:

1. urazy- konczyn wymion, strzyków. Charakterystyczne dla systemow bezściółkowych, Malo przestrzeni, ograniczona zdolność ruchu

2. zaburzenia w rozrodzie- szczególnie w systemach uwiezionych. Zyt wysokie temperatury, bledy żywieniowe

3. wypadniecie koncowych odcinkow przewodu pok i np. pochwy, macicy- zwierzeta opasowe, nadmiernie uzytkowane( zbyt wiele porodow )

4. trudne lub przedłużone porody

5. zatrzymanie lozyska- ciaze mnogie, wysoka laktacja

6. zapalenie macicy

7. zapalanie wymienia – niewłaściwy udoj, zle warunki

8. kulawki- zaburzenie metaboliczne, bezściółowe podłogi

stopnie kondycji bydla: 1. Charłactwo 2. Wychudzenie 3. Problemy metaboliczne 4. Stopien adekwatny( krowy mleczne , miesne)

dobrostan TRZODY CHLEWNEJ

swinie w naturalnych warunkach przezywaja 15-20 lat, w systemie chowu przemysłowego tuczniki 5 do 6 miesiecy, lochy 3-5 lat , knury 3-4

struktura stada:

sklada się z maciory i jej malych – bardzo silny instynkt stadny, w naturalnych warunkach prosieta same tworza grupy.

W srod naturalnym swinie pokonuja 2-15 kilometrow w nocy (rycie).W przemysle spędzają ok. 6 godz na ryciu.Maja slaby wzrok za to bardzo dobry wech dotyk smak, zle sa przystosowane do wahan temperatur.y

W zakładach chowu dostaja pasze skoncentrowana, malo zrozniocwana(granulowana lub sypka)

Maja bardzo dobra pamiec, sa inteligentne.

W chowie przemysłowym zaburzone zachowania, instynkty behawioralne, narazone na stres :

Znaczna koncentracja zwierzat na powierzchni, pozbawienie ruchu, czeste przegrupowania

Chow intensywny- wielkostadne systemy utrzymywania- nadmierna eksploatacja, skrocenie aktywności rozrodczej macior

Rozporządzenie Min Rol i rozwoju wsi z dn. 2.09.2003, 8.03.2004, 01.02.2005

Dobrostan DROBIU

Wielkostadne systemy utrzymania:

- duze zageszczenie zwierzat

- intensyfikacja produkcji

- przewaga systemow bezściołowych

- systemy bateryjnego utrzymania

- minimalizacja lub zupełna eliminacja wybiegow

- ograniczenie swobody i ruchu

- wysoki stopien automatyzacji i mech.

- nadmierna eksploatacja

- wysoka stresogenność środowiska

Dyrektywy rady z 7.03.1988 r., 19 lipca 1999r ,

Rozp Min Rol i Rozwoju wsi z dn 8.03.2004 i z 2.09.2003 ( w sprawie minimalnych warunkow utrzymania zwierzat poszczególnych gatunkow )

Systemy utrzymania drobiu:

1. intensywny:

1. na podłodze(ściółka) chów brojlerów, indyków, drób wolny, chów i wychów kur stadnych mięsnych i nieśnych

2. w klatkach i bateriach. System bateryjny- zespol klatek o jednakowych wymiarach lub konstrukcji

3. na ruszcie lub siatce(system podłogowy)- zwiekszenie obsady ptakow

4. system Blassera- siatka pochyla( zapobiega dziobaniu jaj)

1. alternatywne :

1. kryty wybieg slomaisty

2. gleboka sciółka

3. podlogi z siatki

4. chów grzędowy

5. wielopiętrowy

6. wolny wybieg- 10 kur /m²

strusie musza mieć dostep do wybiegow!

Swatowa Deklaracaj Praw Zwierzat z dn 21.09.1977: przepisy reguluja:

- wykaz gatunkow ptactwa okreslanych jako drob

- warunki i systemy utrzymywania , transportu

- metody uboju i pozyskiwanie surowcow poubojowych

- rodzaj materiaow do budowy kurnikow i stosowanie właściwych sytsemow wentylacyjnych

- regulowanie długości dnia świetlnego oraz natężenia hałasu

- utrzymanie mikroklimatu( wentylacja)

Pomieszczenie o wadliwym systemie wentylacyjnym char.:

- wahania temperatury

- wzrost stężenia pary wodnej

- zmiany w koncentracji gazow w powietrzu

- wzrost zapylenia

- dodatkowe zanieczyszczenia mikrob

- wzrost stezenia związków o dzialaniu drażniącym

Niedobor swiatla :

- dojrzewanie drobiu uzależnione jest od długości dnia świetlnego

- światło czerwono-pomaranczowe- stymulacja jajnika, uspokajająco

Nieograniczony dostęp do wody pitnej – woda ma wpływ na resorpcje żółtka – z rozpoczęciem sezonu nieśności rośnie zapotrzebowanie na wodę