SOCJOLOGIA
Powstanie socjologii
Socjologia jako nauka
Kultura- znaczenie i rola w życiu
Socjalizacja
Interakcje człowieka
Struktura społeczna, różnice między jednostkami, co nas różni
Grupy społecznej organizacji i instytucje ( religia, łacina, władza)
Zróżnicowanie społeczne -> które są najważniejsze
Ad.1. POWSTANIE SOCJOLOGII
Socjologia – jako nauka, naukowe badanie społeczeństw, różnorodne wydarzenia w XIX spowodowały powstanie nauki
starożytna gracja – Sokrates [ zrównanie statusu], Platon [ idealne państwo, każda jednostka ma swoje miejsce], Arystoteles [ nauczyciel Aleksandra Wielkiego, „człowiek jest istotą społeczną” kontakty z innymi osobami]
dziedzictwo oświecenia – wiek poszukiwań, odkryć, myślenie, empiria, odkrycia nowych krajów, społeczeństw. Wyprawy były zdominowane chęcią zysku. Wiek ten owocował w wiele opisów innych społeczeństw, kultur. Świat nie kończy się na Europie.
zmiany wewnątrz monarchii – rozłam monarchii powstanie nowych państw. Grupy etniczne walczą o swoją niepodległość.
REWOLUCJA FRANCUSKA – najbardziej przyczyniła się do powstania tej nowej nauki. Hasła Wolność Braterstwo i Równość. Masy się aktywizują, powrót do powszechnych reguł – kilka osób rządzi wiele jest rządzonych.
REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA – KAPITALIZM maszyna parowa, wynalazki które pozwalają na przeorganizowanie pracy ludzkiej. Teraz można produkować więcej, szybciej, taniej. Praca ludzka zmienia miejsce z roli ludzie przenoszą się do miasta do fabryk. Dookoła tych fabryk buduje się cała infrastruktura, urbanizacja
URBANIZACJA- wzrost, rozwój miast
- przemieszania ludności obdzieranie z naturalnego wsparcia w postaci rodziny, bliskich osób
- gdy jestem w mieście jestem robotnikiem
- traci się więzi z rodziną, która pozostała na roli
- w złych sytuacjach, gdy będzie dana osoba chora i nie będzie pracować, nie ma się do kogo zwrócić o pomoc
- nie ma praw społecznych
- gdy pracownik nie pracuje, nie może liczyć na państwo, na wsparcie, jedynie na rodzine
Wtedy rodzi się pomysł badania społeczności, ma ona służyć by naprawić bolączki tamtejszego świata w miastach.
Przejaw tego, zabronienie użycia trujących środków chemicznych
POTYWIZM – powstanie nauki, zniwelować problem: ubóstwo sierot, patologie, by pomóc społeczeństwu
SOCJO – LOGIA łac, grec wspólnota/nauka
AUGUST COMTE (1798-1857)
- ojciec socjologii
- nauka empiryczna
- naprawa schorzeń społecznych, zmiany społeczeństwa
- używa nazwy socjologii jako pierwszy, co nie oznacza, że wcześniej nie była ona już stosowana, wcześniej stosowano inne nazewnictwo ( filozofia społeczna, fizyka społeczna – nauka miała dawać instrukcje obsługi jak fizyka)
- Comte nazwał socjologie jako „królową nauk”
-EWOLUCJONIZM – różne formy biologiczne ,jak i życia społecznego są zastępowane przez bardziej zróżnicowane
- na samym początku były tylko podstawowe nauki, z których korzystała socjologia w późniejszym okresie
- COMTE opracował 3 zasady uprawiania socjologii jako nauki
1. badać Fakty i tylko Fakty
2. szukać związków pomiędzy faktami
3. Po to aby opracować i ustalić prawa
SOCJOLOGIA – Def. –
nauka społeczna, której celem jest badanie i opisywanie różnych społeczeństw i grup ludzkich. Do podstawowych analiz socjologicznych należa m.in. :
procesy i zjawiska zachodzące w obrębie rzeczywistych społeczeństw
przejawy i formy życia społecznego
struktury społeczne
zbiorowości
układy interakcji społecznych traktowanych jako czynnik konstytuujący i podtrzymujący istnienie grup społecznych
Statyka społeczna to co trwa i nie ulega zmianom społecznym, nie rozprasza się na atomy.
Dynamika społeczna to co się zmienia, opowiada na zmiany społeczne
Czynnik który stabilizuje społeczeństwo -> wspólnota przekonań członków społeczności
Społeczeństwo wcześniejsze miało więcej cech wspólnych
HERBERT SPECNER – Anglia 1820-1903
Anglia – ojczyzna społeczeństwa przemysłowego
społeczeństwo = system , istnieją grupy które wpisują się w jedność = społeczeństwo, świat społeczny to część świata natury
organicystyczna teoria społeczeństwa, społ. traktowane jest całościowo, jako jeden organizm, ze zróżnicowaniem wewnętrznym, który zmienia się i rozwija
szkoła strukturalistyczno-funkcjonalistyczna – powstała na jego podstawach ok. 100 lat później
zróżnicowanie zawodów, układa się w hierarchie każdy jest tak samo ważny i te wszystkie zawody przyczyniają się do rozwoju społeczeństwa
społeczeństwo = wspólna całość
DARWINIZM SPOŁECNY - Spencer przenosi to jedynie na społeczeństwo, nie jest jego twórcą
natura , w niej przetrwają tylko Ci najsilniejsi przystosowani i przygotowani
w świecie natury i w świecie ludzkim rządzą te same prawa
PODSUMOWANIE:
Socjologia zajmuje się badaniem zachowań ludzkich, interakcji oraz organizacji społeczeństw
Socjologia ma związek z życiem każdego z nas, ponieważ dostarcza narzędzi służących zrozumieniu, gdzie leżą źródła ograniczeń w naszym myśleniu postrzeganiu u działaniu.
Socjologia powstała w czasach przemian wywołanych
upadkiem feudalizmu i rozwojem handlu, przemysłu oraz urbanizacji
ruchem intelektualnym znanym pod nazwą „oświeceniem”, który umożliwił rozkwit nauki oraz świeckiej myśli w odniesieniu do świata materialnego, biologicznego i społecznego
traumatycznym szokiem spowodowanym niszczycielską siła rewolucji francuskiej 1789 roku oraz gwałtownymi przemianami, które wywołała.
Nazwę socjologia zaproponował myśliciel francuski August Comte, który uważał że nauka o społeczeństwie może iść w parze z naukami przyrodniczymi. Był także przekonany, iż odkrycie praw rządzących organizacją społeczeństw ludzkich pomoże stworzyć bardziej humanistyczne społeczeństwo.
Również Herbert Spencer, Anglik uważał, że można sformować prawa rządzące organizacją ludzkich społeczeństw. Prawa te winny dotyczyć przede wszystkim wzrastającej liczebności i złożoności społeczeństwa, albowiem oba te czynniki powodują wzrost zależności i wymiany pomiędzy ludźmi i organizacjami w danym społeczeństwie. oraz rosnące wykorzystanie władzy do regulowania, kontrolowania i koordynowania działań członków społeczeństwa oraz wchodzących w jego skład organizacji. Specner jest twórczą socjologicznej podstawy naukowej zwanej funkcjonalizmem, która kładzie nacisk na zależność istnienia społeczeństwa od określonych wzorów społecznych.
Emil Durkheim przejął wiele od spencera, ale był także kontynuatorem Comte’a i francuskiej myśli socjologicznej, która podkreślała znaczenie idei kulturowych dla integracji społeczeństwa. Podobnie jak Specner, był funkcjonalistą i wierzył, że można odkryć prawa rządzące organizowaniem się ludzi, ale podejście Spencera uzupełnił poszukiwaniem funkcji symboli kulturowych w integrowaniu społeczeństwa.
Karol Marks. Niemiec, który uciekł ze swojej ojczyzny i osiadł w Anglii. Podkreślał konflikt jako istotną cechę społeczeństwa i stworzył podejście zwane teorią konfliktu bądź socjologią konfliktu. Uważał on, iż nierówność w rozdziale zasobów stwarzają warunki do zmian społecznych, ponieważ Ci, którzy pozbawieni są owych dóbr, wchodzą w konflikt z tymi, którzy kontrolują produkcję, posiadają władzę i manipulują symbolami kulturowymi po to, by uprawomocnić swą uprzywilejowaną pozycję. W przeciwieństwie do Comt’a Spencer i Durkheima Marks nie wierzył ,e można sformułować ogólne, ponadhistoryczne prawa rządzące organizacją ludzkich społeczeństw.
Max Weber, inny wielki twórca socjologii, także Niemiec, przez całe życie prowadził milczące spór z Marksem, podkreślając, że nierówność jest zjawiskiem wielowymiarowym i jej przyczyny tkwią jedynie w ekonomii, że konflikty ma swe różne źródła w przyczynach historycznych, a nie jest wyłącznym skutkiem nierówności, oraz że zmiany mogą być wywołane nie tylko przez materialne i ekonomiczne uwarunkowania, lecz równie dobrze przez same idee. Podkreślał także, iż socjologia musi przeglądać się zarówno wielkim strukturom społecznym, jak i znaczeniu, które poszczególne jednostki nadają siłom działającym na tym poziomie. Podobnie jak Marks, nie wierzył w istnienie ogólnych praw organizacji ludzkich społeczeństw, lecz w przeciwieństwie do niego uważał, iż należy zachować obiektywność, to jest unikać wartościowania w opisie i analizie zjawisk społecznych.
początkowo amerykańska socjologia przejęła koncepcje europejskie w podejściu do problemów związanych z urbanizacją i industrializacją ale wkrótce mogła pochwalić się własnymi osiągnięciami: jednym z nich było szerokie wykorzystanie technik ilościowych, statystycznych, drugim zaś wypracowanie nowego podejścia badawczego zwanego interakcjonizmem. Polegało ono na zainteresowaniu procesami, dzięki którym społeczeństwo trwa i zmienia się, a które zachodzą na poziomie mikro, w bezpośrednich kontaktach ludzi ze sobą.
socjologia stanowi obecnie ogromną i zróżnicowaną dziedzinę analiz wszystkich przejawów ludzkiej kultury, struktury społecznej, zachowań i interakcji oraz przemian gospodarczych.
7. Mankamenty SOCJOLOGII jako nauki
1. BRAK PRECYZJI to co odróżnia tą naukę od nauk ścisłych
2. JEDNOSTKI LUDZKIE SĄ ZMIENNE – w trakcie badań mogą modyfikować swoje działania. Efekt HAWTHORE – lata 30-ste XX w. w USA, jak wpływać na jednostki pracy by pracowały wydajniej, można oddziaływać na proces różnymi bodźcami ( wysokość płacy, dodatki, oświetlenie, przerwy, konkretne polecenia)
3. JEDNOSTKI LUDZKIE SĄ RACJONALNE (racjo- umysł, myślenie -> Max Weber) opiera się na innych relacjach. Jednostka ma określone cele, podejmuje realizację tych celów, wybieramy „dobrą” (najefektywniejszą) drogę by je osiągnąć.
4. WIEDZA O ZACHOWANIU JEDNOSTEK IMPLIKUJE ZMIANY W ZACHOWANIU JEDNOSTKI – jeśli wiemy jak zachowują się inne jednostki zmieniamy swoje zachowanie PARADOX AUTOSTRADY – NIEMCY. Naukowcy – jak zlikwidować korki na autostradzie ? są 3 drogi do Opola i wybieramy tą przejezdną choć jeśli zrobi tak większość to też i ona będzie nieprzejezdna
5. POWRZECHNOŚĆ WIEDZY SOCJOLOGICZNEJ
6. TERMINY Z ZAKRESU SOCJOLOGII SĄ PRZYJMOWANE PRZEZ MOWĘ POTOCZNĄ NP. PRESTIŻ, GRUPA SPOŁECZNA
7. WIEDZA ZRDOWOROZSĄDKOWA, CZĘSTKO NIE KORESPONDUJE Z WYNIKAMI BADAŃ
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
8. Metody badawcze socjologii - EKSPERYMENT
EKSPERYMENT ( laboratoryjny oraz terenowy) – różne miejsca wykonania
eksperyment w naukach hum. są z pogranicza psychologii społecznej oraz psychologii
w naukach społecznych możliwość przeprowadzanie eksperymentu jest dość ograniczona głownie ze względów moralnych gdyż wiąże się on z manipulacją jednostkami ludzkimi
eksperyment polega na wyodrębnieniu 2 małych grup podobnych do siebie. Na jedną z tych grup oddziaływują się określonymi bodźcami i obserwuje sie je w warunkach laboratoryjnych
najsłynniejszy eksperyment upubliczniony poprzez film – prof. ZIMBARDO „Więzienie”
niekiedy syt. do ekip. dostarcza samo życie
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
9. Metody badawcze socjologii - WYWIAD
jest to typowa narzędzie socjologiczne
we wszystkich typach wywiadu dochodzi do interakcji między ankieterem a respondentem
zróżnicowane metody badawcze – 2 typy wywiadów (wyw. kwestionariuszowy i swobodny / narracyjny)
wywiad swobodny
– nagrywany na taśmę magnetofonową,
- w którym określa się tylko temat wywiadu,
- pytania otwarte, wyrażanie opinii, poglądy,
-narzędzie jakościowe
wywiad kwestionariuszowy
– pyt zamknięte,
- narzędzie ilościowe – otrzymujemy konkretne liczny i dane,
- próba badawcza ( grupa respondentów) grupa kwotowa, charakterystyczni dla społeczeństwa ok. 1000 osób
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
10. Metody badawcze socjologii – OBSERWACJE
nauka wyrasta z obserwacji
obserwacja może przyjmować wiele postaci. jest techniką zróżnicowaną, może wreszcie być prowadzona w różnych warunkach
obserwacja jawna i ukryta
obserwacja uczestnicząca i nie uczestnicząca
trudności – dostępność inf. wpływ badacza na inf., zaangażowanie
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
11. Metody badawcze socjologii – ANALIZA WTÓRNA
dane zassane
dane urzędowe : roczniki statystyczne, GUS, PKW
dokumenty osobiste: pamiętniki, listy, autobiografia
publikacje prasowe : podręczniki szkolne, teksty literackie
CO JEST WAŻNE :
nie mamy wpływu na to jakie będą dane
bardzo zróżnicowane
socjologia korzysta z nich rzadziej niż powinna
12. KULTURA – DEFINICJA
Potocznie - najczęściej pewne formy sztuki, takie jak: opera, balet, filharmonia …
Potocznie – cecha jednostkowa - „osoba kulturalna”
SOCJOLOGICZNIE???
PRZEJAW AKTYWNOŚCI LUDZKIEJ
„Charakterystyczny styl życia danego ludu, sposób na życie” (Kluckhohn)
„Całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo, zwyczaje i inne umiejętności nabywane przez człowieka jako członka społeczeństwa” (Taylor)
„Świadome, społecznie przekazywane dziedzictwo wytworów, wiedzy, przekonań, wartości i oczekiwań normatywnych, które to dziedzictwo pomaga członkom danego społeczeństwa radzić sobie z pojawiającymi się problemami” (Goodman, Marks)
„Kultura oznacza wszystko co jest stworzone przez człowieka, co jest przez niego nabywane poprzez uczenie się i przekazywane innym ludziom, a także następnym pokoleniom na drodze informacji pozagenetycznej” (Szacka)
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
13. KULTURA JAKO ATRYBUT CZŁOWIEKA
Obejmuje całość życia człowieka
Pojęcie tak rozumianej kultury nie ma charakteru wartościującego
Kultura jest tworem zbiorowym, nie indywidualnym
Kultura narasta i przekształca się w czasie
Co jest tu jeszcze istotne: Kultura to wytwór człowieka (!?). Protokultura
Kulturą jest to co tworzy-przyswaja sobie człowiek w ciągu całego swego życia
Kultura czyni jednostkę „jednostką społeczną”
Ma ona wymiar ponadjednostkowy
Dotyczy wszystkich aspektów życia jednostki
„Kultura kształtuje życie społeczne i nadaje mu właściwą strukturę” (Goodman)
Kultura „przystosowywała” na przestrzeni pokoleń jednostkę ludzką do życia (adaptacja do zmian fizycznych, topograficznych, klimatycznych)
Co jeszcze :
Kultura ogranicza wolność jednostki
„Na poziomach zajmowanych przez większość ludzi (…) usytuowanie w społeczeństwie wyznacza reguły, których trzeba przestrzegać” (P.L.Berger)
Przykłady: prawo, oczekiwania względem płci, język…
Kultura poszerza wolność jednostki
1) Wyzwala jednostkę od ograniczających ją zachowań dyktowanych przez instynkty.
2) Daje mu możliwość wyboru, „wyzwala nas od przymusu ciągłego odkrywania” (Goodman) przez co
3) Daje szansę kreatywności/innowacyjności.
SKŁADNIKU KULTURY :
14. KULTURA MATERIALNA :
„dotykalne, konkretne wytwory społeczeństwa”
to każdy „fizyczny przejaw życia ludzi”
Przekazywana kolejnym pokoleniom
Modernizacja-brak modernizacji-zanik
Są ważną częścią fizycznego środowiska społeczeństwa
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
15. KULTURA NIEMATERIALNA:
„duchowe wytwory społeczeństwa przekazywane przez pokolenia” (Goodman)
„ośrodki życia społecznego” (j.w.)
Przykłady:
Wiedza (wnioski pochodzące z doświadczenia empirycznego) i przekonania (poglądy, nie są „niewątpliwie prawdziwe”)
Wartości
Definicja za J.Szczepańskim:
Wartość jest to dowolny przedmiot materialny lub idealny w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus. (źródło: B.Szacka)
- „Wartość to abstrakcyjne pojęcie mówiące o tym, co społeczeństwo uważa za dobre, słuszne, pożądane” (Goodman).
- Wartości stanową kontekst w którym ustnawiane/uzasadniane są normy
- Wartości są podstawą oceny działań społecznych i dlatego kształtują nasze wybory
- Są zróżnicowane (czas, społeczeństwo, sytuacja)
3. NORMY
W znaczeniu potocznym: reguły i przepisy (M.Ossowska)
To prawidła i reguły wedle których żyje grupa
Normy wyrastają z wartości
Wartości co „cel”, normy – „droga do niego” (P.Sztompka)
Wiążą się z poczuciem powinności
Struktura norm społecznych (str.normatywna) to:
(1) zwyczaje,
(2)obyczaje,
(3) prawa.
Struktura normatywna
ZWYCZAJE –rutynowe czynności życia społecznego, działania nawykowe. Mają małe znaczenie moralne, częściej -kwestia smaku/gustu. Ich naruszanie: plotka, żart, kpina.
OBYCZAJE – najważniejsze dla działania społeczeństwa. Przykłady: flaga, własność prywatna. TABU – obyczaj proskryptywny (czego nie powinno się robić.
PRAWA – normy ustanowione i wymuszone przez władze polityczną. Obecnie najczęściej skodyfikowane, kiedyś przekazywane w formie ustnej.
SANKCJE
KARY I NAGRODY
KARY
- formalne (mandat)
- nieformalne (ostracyzm towarzyski)
NAGRODY
- formalne (order, nagroda pieniężna, pochwała, dyplom)
- nieformalne („gratyfikacje społeczne”)
PRZEKAZYWANIE KULTURY
ZNAKI – czyli prezentacje zastępujące coś innego niż one same. Rodzaje:
- znaki naturalne –”naturalny”, wewnętrzny związek pomiędzy znakiem a tym co on oznacza.
- znaki konwencjonalne (SYMBOLE) – to arbitralnie stworzone przedstawienia, zyskujące znaczenie dzięki umowie.
JĘZYK –społecznie wytworzony zbiór symboli (porozumiewanie werbalne)
GESTY – ruchy ciała mające społecznie uzgodnione znaczenie (porozumiewanie niewerbalne).
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
16. Różnorodność KULTUROWA
(jej wymiary)
Obserwujemy różnice w kulturze pomiędzy różnymi społeczeństwami
Obserwujemy różnice w systemie kultury wewnątrz społeczeństw
Te różnice obejmują:
- sposoby budowania związków między członkami społeczeństw
- różnice w kulturze materialnej (siedziby mieszkańców, środki transportu)
- różnice w kulturze niematerialnej, obejmującej normy i wartości
Czynniki wpływające na różnorodność kulturową społeczeństw:
historia społeczeństwa,
geografia,
klimat,
sytuacja społeczna,
ustrój polityczny
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Różnice w KULTURZE wewnątrz społeczeństw
17. SUBKULTURA(PODKULTURA)
- wzory zachowań występujące w niewielkich zbiorowościach (kibice, narkomani, underclass)
- grupy te może różnić przynależność do klasy społecznej, pochodzeniem etnicznym, rasą, religią, stylem życia, celami i zainteresowaniami.
- mają wyraźną tożsamość i styl, wyróżniają się od szerszej zbiorowości.
- stosunek do subkultur ze strony kultury dominującej jest zróżnicowany i zależy od wielu czynników (USA-Japonia, religie)
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
18. KONTRKULTURA (KULT.ALTERN.)
- negacja norm, wzorów, wartości kultury dominującej
- „w niektórych przypadkach wzorce kulturowe pewnej podgrupy są nie tylko różne, ale i przeciwstawne wzorcom reszty społeczeństwa”.
- USA: Hippisi (negacja indywidualizmu, materializmu, współzawodnictwa). ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………..
SOŁECZEŃSTWO – DEFINICJA
Zbiór ludzi o pewnej kulturze, wspólnym terytorium i tożsamości w których jednostki będące częścią tego zbioru oddziaływują na siebie w społecznie ustrukturyzowanej sieci wzajemnych stosunków w każdym społeczeństwie są osoby biedne i bogate, kategorie społeczne oddziaływują na siebie wzajemnie.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
SPOŁECZEŃSTWO MYŚLIWSKO – ZBIERACKIE
najstarsze społeczeństwo
2 typy czynności : polowanie na zwierzęta, zbieranie plonów
społ. nieliczne, liczba jego uczestników będzie ograniczona
zależna w swym rozwoju od przyrody, zdeterminowana pogodą
społeczeństwo żyje na granicy przetrwania
plemię skoncentrowane na przeżyciu
społeczeństwo, które musi się przemieszczać
prowadzą koczowniczy tryb życia
społeczeństwo nie jest wewnętrznie zróżnicowane
różnice o charakterze biologicznym, jedynym czynnikiem zróżnicowania społeczeństwa (wiek, płeć)
różnice przejawiają się np. w podziale pracy
siła fizyczna wyznacznikiem wykonywanej pracy ( polują ci którzy są w odpowiednim wieku i płci. Ci którzy nie polują gotują, szyją, wychowują)
wymiana między społeczeństwem ma charakter śladowy
społ. nie wytwarza nadwyżek pokarmowych
brak różnic społecznych
więzy rodzinne – najważniejsze element, który scala jednostki
przywództwo nieformalne
pieczary, groty i namioty jako schronisko
muszle jako naczynia
wódz na czele plemienia
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
SPOŁECZEŃSTWO KOPIENIACKIE
społ. na wyższym poziomie
wie co się dzieje w naturze
używa techniki ścięcia wypalania -> rolnictwo
społ. na samym początku migruje z miejsca na miejsce, ale robi to rzadziej
wynalazki powodują dłuższy pobyt społ. kopieniackiego na danej ziemi (nawadniania pól, nowe rośliny, uprawy)
kultura materialna -> budowa siedlisk
tworzenie przedmiotów użytkowych
nadwyżki żywności ( człowiek nie jest już uzależniony od przyrody)
potrafią zadomowić jakieś zwierzęta
zróżnicowania o charakterze społecznym, zaczynają się pojawiać
wyspecjalizowane statusy np. rzemieślnik (tka, klei, tworzy) szaman, duchowny
władza podlega instytucjonalizacji -> dziedziczna monarchia plemienna
władza związana z jednostką
wymiana nadwyżek
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
SPOŁECZEŃSTWO PASTERSKIE
społeczność ta funkcjonuje w tym samym czasie co społeczność kopieniacka, ale na gorszych glebach, w górskim klimacie
udomowiona zwierzęta jako strategia przetrwania
rola jako dodatek do hodowli
społeczność przemieszcza się
koczowniczy tryb życia
poszukiwanie pastwisk
nadwyżki żywności – usamodzielnienie się od świata przyrody
różnice o charakterze społecznym
zróżnicowane statusy
jednostki pełnią określone role dla całej wspólnoty
pojęcia własności
wiara we wszechmocne bóstwa/ dary
wymiana handlowa nadwyżek żywieniowych
władza przywódcy
wynalazki, wymiana z innymi społeczeństwami
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
SPOŁECZEŃSTWO ROLNICZE
SPOŁECZEŃSTWO PRZEMYSŁOWE
SPOŁECZEŃSTWO POSTINDUSTRIALNE
produkcja o charakterze niematerialnym, informacje oraz usługi
zatrudnienie w usługach
„społ. poindustrialne jest oparte o wierze i produkuje wiedze”
rozwój wiedzy, technologii, informatyzacja
rozwój nauki
społ. charakteryzuje wysoka ruchliwość społeczeństwa
jest to ruchliwość wertykalna ( góra, dół) przejście do innego poziomu
jest to ruchliwość horyzontalna (-> <-) jednostki w społeczeństwie przemieszczają sie na tym samym poziomie miedzy statusami, zmiana zawodu, profesji
zmiana, różnorodność stylów życia
różnorodność wartości
rozwój tolerancji
zmiany instytucji -> uczestnictwo w kulturze
rodzina, zmiany w statusu męża, żony rodzina nuklearna ( 3 osobowa a nie już wieloosobowa)
zniesienie analfabetyzmu
władza kontrolna przez inne instytucje, współdecydowanie społeczeństwa
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
WSPÓŁCZESNE SPOŁECZEŃŚTWO POLSKIE
1918- 1939 POLSKA W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM
ówczesna struktura warstowo-klasowa była charakterystyczna dla krajów zacofanych
składają się na nią 2 klasy : rolników i robotników wykwalifikowanych
druga część robotników to robotnicy rolni
nieliczna inteligencja
nieliczne i bardzo zubożałe drobnomieszczaństwo
w dużych miastach mieszkało bardzo mało ludności
przesunięcie granic
zmniejszenie się liczby ludności
unicestwienie ziemiaństwa, burżuazji i drobnomieszczaństwa
II WOJNA ŚWIATOWA
inteligencja zostaje zmniejszona i przetrzebiona
rolnicy i robotnicy rolni najmniej ucierpieli w wojnach
migracja jednostek
homogenizacja (ujednolicenie) etniczna kraju
przerwanie karier edukacyjnych i zawodowych
SPOŁECZEŃSTWO „PRL” 1945-1989
zniszczenia wojenne
odbudowanie dorobku
klasa robotnicza jest najważniejsza w tym okresie
budować strukturalnie klasę robotniczą
budowanie fabryk miast
wieś nie jest postępowa
gosp. rolne stają się własnością państwa
reforma rolna – dot wiekszych gospodarstw rolnych
rolników jest coraz mniej
nowy system stwarza własną inteligencję ( zwaną potocznie „inteligencją pracującą miast i wsi”)
1967 w rolnictwi pracuje 47%, 1970 już tylko 38%
1970 7 mln robotników, 1978 8 mln robotników
kategoria chłopo-robotnika
niskie przygotowanie merytoryczne do pracy
1989 WSPÓŁCZESNE SPOŁECZEŃŚTWO POLSKIE
nie ma klas
zmniejsza się liczba robotników
wzrost liczby prywatnych przedsiębiorstw
wzrost liczby inteligencji
wzrost liczby klasy robotniczej tj. robotników
zmniejszyła się liczba osób czynnych zawodowo
2005 co 10 człowiek studiuje
OBECNE SPOŁECZEŃSTWO - TERAŹNIEJSZOŚĆ
labilność (chwiejność) struktury społecznej
trajektorie karier ( sekwencje, zmiany karier)
wędrówki pozycyjne
wzrost liczby specjalistów
serwicyzacja , wzrost liczby pracowników handlu i usług
zmniejsza się liczba techników, pracowników administracji i specjalistów niższego szczebla
spadek liczb właścicieli firm
spadek liczby robotników niewykwalifikowanych
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
27. GRUPA SPOŁECZNA
Grupa społeczna – def.:
„Grupą nazywamy każde zrzeszenie ludzi które w świadomości samych tych ludzi stanowi pewnego rodzaju odrębną całość”.
„Grupa istnieje przede wszystkim przez to, że jej członkowie uważają ją za istniejącą w oddzieleniu od reszty świata”
„Jednostka jest członkiem grupy społecznej nie jako >>istota ludzka<<, lecz jako osoba, od której oczekuje się specyficznej roli społecznej wewnątrz grupy” (F.Znaniecki „Socjologia wychowania”, T.I., Warszawa 1973, s. 38).
GRUPA SPOŁECZNA – def. J.Turowskiego:
Grupami społecznymi określamy zbiory ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizację.
GRUPA SPOŁECZNA TO:
2 lub więcej osób
poczucie wspólnej tożsamości
pomiędzy nimi – interakcje (strukturalnie uporządkowane)
wspólny cel
struktura
WIĘŹ SPOŁECZNA W GRUPIE
dystrybutywna kolektywna
kiedy łączność jednostek z grupą jest kiedy łączność jednostek
pochodną łączności jednostek z grupą to identyfikacja z
z członkami grupy grupą, jej celami
WIĘŹ SPOŁECZNA W GRUPIE
W.NATURALNA W.ZRZESZENIOWA W.STANOWIONA
w grupach opartych o: dobrowolne związki występuje w
pokrewieństwo kreowane przez zrzeszeniach do któ-
pochodzenie ludzi, którzy przystępują rych jednostka nie wstępuje dobrowolnie
ważna: społ. plemienne do grupy i uzależniają się stos.
i grupy etniczne: od siebie: związek zawodowy narzucone z zewnątrz
rodzina, plemie partia, spółdzielnia lub ustalone siłą czy
prawem stanowion.
przez szersze grupy:
dom poprawczy, internat, państwo.
GRUPY SPOŁECZNE wg Ch. H. Cooley
28. GRUPA PIERWOTNA
grupy małe,
relacje bezpośrednie i osobiste
trwałe związki,
poważne znaczenie dla jednostki
stanowią podstawę rozwoju społecznego,
ich członkowie wspólnie działają,
związki emocjonalne
duża wiedza czł. gr. społ. o sobie na wzajem
Przykład: rodzina, grupa koleż.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
29. GRUPA WTÓRNA
grupy większe,
okresowa trwałość
nie osobiste związki między ludźmi
określone przez cel,
interakcje dot. tylko części aktywności,
związki rzeczowe, a nie autoteliczne
brak przejawiania chęci wiedzy wzajemnej
Przykład: praca, stowarzyszenie
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
GRUPY SPOŁECZNE
Formalne Nieformalne
-powoływane przez szersze grupy - powstają samorzutnie
społeczne - działania grup nieformal.
- działania tych grup są unormowane nie są unormowane przepis.
Przepisami - przynależność dobrowolna
- przynależność przymusowa - istnieją wew. grup formal.
- często są następstwem grup
formalnych; grupy nieformalne uzupełniają strukturę formal.
Różnice:
geneza
więź grupowa
sposób unormowania struktury grupowej
zasady rekrutacji członków
30. POWSTAWANIE GRUPY SPOŁECZNEJ
przypadek? i wybór?
PODOBIEŃSTWO
Ludzie wolą wiązać się z osobami podobnymi do siebie, a nie innymi.
Dotyczy to nie tylko osób o podobnych charakterach, temperamencie, zainteresowaniach, ale i statusie, rasie, wyznaniu. (psychologia społeczna: osoba podobna do mnie zgadza się ze mną, mamy podobny gust – czyli moje poglądy, mój gust podziela ktoś inny – to daje jednostce satysfakcję i zadowolenie, przykłady: zawieranie małżeństw, nawiązywanie przyjaźni)
STYCZNOŚĆ
Fizyczna, bliskość intensyfikuje
interakcje międzyludzkie (siedzenie we wspólnej ławce, sąsiedztwo).
Zastosowanie: zwalczanie stereotypów i uprzedzeń przez zainicjowanie wspólnych kontaktów
NORMY GRUPOWE
Określają w jaki sposób powinni zachowywać się członkowie danej grupy społecznej.
Normy powstają w wyniku interakcji między członkami grupy, są wynikiem kumulacyjnego procesu interakcji grupowych.
Jednostka wchodząc od grupy „uczy” się od niej norm
31. PODEJMOWANIE DECYZJI W GRUPIE
„rozproszenie odpowiedzialności” - większe ryzyko jednostki podejmują działając w grupie niż działając indywidualnie
„myślenie grupowe” - w grupach silnie skonsolidowanych konformizm może niwelować twórcze działanie i myślenie. Konformizm sprawia, że jednostka sama „cenzuruje” swoje pomysły.
32. ORGANIZACJA
Duża grupa celowa formalna, utworzona z myślą o osiągnięciu konkretnego celu lub zestawu celów. Cechuje je hierarchiczność oraz formalna struktura.
Organizacją jest: uniwersytet, fabryka, stacja radiowa, partia polityczna. To względnie trwałe, celowo uporządkowane działania i zachowania ludzkie. Uporządkowanie działań polega na wprowadzeniu względnie trwałych zasad postępowania w określonych sytuacjach.
Organizacja rozumiana jako uporządkowanie działań związana jest z podziałem pracy i występuje we wszystkich ludzkich zbiorowościach w których istnieje podział pracy.
Wszystkie organizacje, pomimo ich zróżnicowania łączy :
PLANOWANIE I RACJONALNOŚĆ
Schemat organizacji kładzie nacisk na racjonalność (definiowanie celów, dopasowanie środków do celów) oraz efektywność, czyli osiąganie konkretnego celu.
SFORMALIZOWANIE
interakcje pomiędzy działającymi jednostkami są wysoce ustrukturyzowane (istnieje ścisły opis każdego stanowiska służbowego oraz przypadające mu kompetencje i zadania).
PATOLOGIE ORGANIZACJI
1. organizacje formalne mają trudność z reagowaniem na sytuacje nietypowe, gdyż przepisy nie obejmują wszystkich możliwych sytuacji (np. zagubienie karty podatnika)
2. biurokracja ma problemy z wdrażaniem innowacji
3. konflikty wewnątrzorganizacyjne: eksperci (wiedza) i biurokracji (normy formalne, przepisy)
4. sztywność - nadmierna koncentracja na przepisach i regulacjach, niwelowanie inwencji
5. oligarchiczność – R. Michels – 1911 – „żelazne prawo oligarchii”: duże organizacje koncentrują uwagę w rękach nielicznych, ta potężna mniejszość jest w coraz mniejszym stopniu odpowiedzialna wobec tych, którzy znajdują się w strukturze organizacyjnej.
6. przemieszczenie, zmiana celów
– przestrzeganie, tworzenie przepisów staje się celem samym w sobie
- zaabsorbowanie organizacji samą sobą
- poszukiwanie nowego celu (UKiE)
7. biurokracja i organizacje to nie „bezosobowe maszyny” ale „toczy się w nich ciągłą gra między grupami jednostkami, której przedmiotem jest władza i kontrola nad organizacją”.
„Za fasadą opisaną w statucie i wewnętrznych przepisach formalnych rozkwita bogaty i nie mniej ważny (a czasem ważniejszy) od formalnego świat nieformalnych układów, gier i niepisanych nigdzie paktów. Poza formalnymi regułami gry wyrażonymi w przepisach powstają reguły nieformalne, których skuteczność jest niejednokrotnie jeszcze większa”[1]. (A.Z. Kamiński „Instytucje i organizacje”, [w:] Zbigniew Krawczyk, Witold Morawski (red.) „Socjologia. Problemy podstawowe”, PWN, Warszawa 1991, s.142