POZYCJA 8 Językowa teoria asocjacji w zastosowaniu dodań literackich

Agata Regulska

Językowa teoria asocjacji w zastosowaniu do badań literackich.

  1. Teoria asocjacji miała ukazać mechanizm wyobraźni twórczej pisarzy. Według koncepcji Freuda zespoły asocjacyjne miały pokazać mechanizm podświadomych przeżyć twórcy.

  2. Pomiędzy wyrazami (zespoły przedstawień) w utworze literackim (wypowiedzenie literackie) występują związki, na których są zbudowane. Obok wyrazów napisanych „czarno na białym” na kartce papieru (przedstawienia ujawnione) istnieją i należą do jego całości – całości dzieła – przedstawienia nieujawnione. Wyróżnić możemy w tekście asocjacje powszechne, łatwe do odczytania dla wszystkich i asocjacje indywidualne – własność przeżywającego (czyli autora tekstu).

  3. F. de Saussure stwierdza, że znak językowy wiąże pojęcie przedmiotu i obraz akustyczny (to obraz jaki wytwarza się w naszym umyśle po przeczytaniu jakiegoś słowa, zespołu przedstawień, zdania). Słowo „znak” dla oznaczenia pojęcia przedmiotu z obrazem akustycznym, nazwanie pojęcia przedmiotu – pojęciem oznaczonym; Obraz akustyczny – czynnik oznaczający. Związek przedmiotu oznaczonego i pojęć oznaczających ma charakter arbitralny.

  4. Ch. Bally obok grupy znaków arbitralnych stawia grupę znaków motywowanych:

  1. Wokół znaku arbitralnego są dwa pola – jedno obejmuje całokształt pojęć oznaczanych, drugie obejmuje całokształt jego czynników oznaczających, tzn. że drwal słysząc wyraz „drzewo” od razu kojarzy z pniem – „materiałem drzewnym”. Są to asocjacje zewnętrzne i wyróżnić możemy bliższe (pień-wysokość) i dalsze (drzewo – kalosz). Asocjacja dalszą zajmował się kierunek freudystyczny).

  2. Znak motywowany jest uzasadniony w swym znaczeniu albo w sferze pojęć oznaczanych lub sferze czynników oznaczających, np. „trzysta” zestawienie trzy + sto i dają pojęcie wspólne – trzysta. W znaku motywowanym występują asocjacje wewnętrzne, np. w wyrazie córeczka (córka i małość). Asocjacje wewnętrzne są przymusowe i konieczne, ponieważ nie ma możliwości ich „niewywołania” albo wyboru między nimi. Wokół znaku motywowanego mogą wystąpić asocjacje zewnętrzne, np. wielkolud (wielki człowiek) kojarzony może być z baśnią.

  1. Kategoria figur to np. kiedy powiemy „żagle odbiły od brzegu” –poprzez wyraz żagle rozumiemy łódź żaglową – jest to kumulacja pojęcia żagla i łodzi i ich wzajemny ścisły związek. Przenośnia nigdy nie przynależała do systemu języka a tworzenie obrazu jest jednostkowe.

  2. Pierwszą i podstawową funkcją języka jest funkcja komunikatywna, pełni funkcje ekspresyjną. Funkcja komunikatywna jest nadrzędna w stosunku do ekspresywnej – utwór komunikuje odbiorcy wewnętrzne treści pisarza.

  3. W znaku motywowanym zbędne jest ujawnianie asocjacji motywujących, np. duży wielkolud. Zastosowanie asocjacji motywującej w znaku motywowanym może mieć charakter uczuciowego nasycenia zestawień słownych, np. mała córeczka. Trzeba wziąć pod uwagę zmianę znaczeń słownych, tj. z perspektywą czasową i odmiennością znaczeń słowa w danej epoce, np. piękna uroda – w języku ludowym wyraz „uroda” nie zawiera asocjacji motywującej. „Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu (…)” – ocean-mokrość : suchość – w ten sposób poeta konstruuje elementy składowe rozbudowanej metafory-obrazu. Wyraz „przestwór” ma charakter artystyczny, ponieważ sam wyraz „ocean” kojarzy się z ogromem.

  4. Asocjacje bliższe są powszechne, skupione dają efekt łatwizny, występują często w poezji ludowej, funkcja komunikatywna nie napotyka się na opór, nie muszą przezwyciężać nawyków odbiorcy – są oczywiste z jego doświadczeniem. Asocjacje dalsze są własnością jednostek, rodzi je jakieś przeżycie jednostki, są indywidualne, wymagają bardziej skomplikowanego procesu percepcyjnego, uderzają niezwykłością, zmuszają do trudnej współtwórczości. „(…) Dzień nasz – jabłoń garbata (…)” jest to obraz szczególnego typu: połączenie dwóch różnych pól asocjacyjnych, mimo to są ze sobą związane, jeden obraz jest rozpięty na dwóch odległych polach – jest to cecha charakterystyczna dla tego typu obrazu poetyckiego.

  5. Dwuzjawiskowość dzieła literackiego – obiektywizacja i konkretyzacja. „Miejsca niedookreślenia” czyli elementy przedstawieniowe nieujawnione słownie. Prawidłowa budowa konkretyzacji domaga się wypełnienia „miejsc niedookreślenia”. O treści wypełnień „miejsc niedookreślenia” decyduje rzeczywistość pozaliteracki (np. Tadeusza Soplicę wyobrażamy sobie jako blondyna). Powinno się z własnej inicjatywy i pomysłowości wypełnić miejsca niedookreślenia w granicach tego, co tekst nasuwa lub dopuszcza.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
formalizm rosyjski, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
POZYCJA 4 Fikcyjny charakter świata przedstawionego w utworze literackim
hegel, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
Pytania i odpowiedzi, Zagadnienia - teoria rynku, ZASTOSOWANIE TEORII RYNKU
semiotyka, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
Hermeneutyka, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
F A Cotton Teoria grup Zastosowania w chemii
psychoanaliza, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
arystoteles i narodziny poetyki, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
Pozytywizm tain'a, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
kant, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
intertextual, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
strukturalizm, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
Estetyka klasycyzmu francuskiego, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury
Logiczno-językowa teoria kolorów Wittgensteina
fenomoenologia ingarden, Studia, Teoria badań nad rozwojem literatury

więcej podobnych podstron