1. Kultura – określony sposób funkcjonowania w tworzonym i zmienianym przez nas świecie.

1. kultura elitarna (wysoka) – przekazywanie treści erudycyjnych i wysublimowanych w formie wymagającej odpowiedniego przygotowania odbiorcy, a zalicza się do niej wszystkie dzieła literackie, malarskie, muzyczne, teatralne, filmowe, które zostały uznane za wybitne; dobra tego typu wchodzą w skład dziedzictwa każdego narodu i stanowią ważną domenę polityki kulturalnej oraz edukacyjnej państwa; kultura kierowana jest do odbiorcy krytycznego, nie ma z założenia charakteru komercyjnego,

2. kultura masowa (popularna) – prasa bulwarowa, literatura popularna, przedstawienia kabaretowe, operetki, różnego rodzaju reprodukcje plastyczne, słuchowiska radiowe, seriale telewizyjne (szczególnie telenowele), muzyka popularna, dansingi, dyskoteki, gry komputerowe; współczesne grono odbiorców kultury popularnej znacznie się poszerzyło i część jej oferty znajduje także uznanie u osób najlepiej wykształconych; produkty tej kultury cechują się schematycznością, aktualnością i stereotypowością, unikają jednocześnie obrazowania przełamującego konwencjonalne widzenie świata i nie mają ambicji zmieniania rzeczywistości; do ich pożądanych elementów należy również banał, a często nawet kicz,

3. kultura narodowa – ogół norm, wartości, wierzeń, tradycji, przekonań oraz dzieł artystycznych, uznawanych przez dany naród za jego własne, wyróżniających go na tle innych nacji, a także budujących poczucie więzi; każda kultura narodowa posiada własny kanon,

4. kultura ludowa – dzieła sztuki, wartości i znaczenia wypracowane w ramach zróżnicowanych regionalnie wiejskich społeczności lokalnych; kultura wykazuje znaczne zróżnicowanie regionalne (inny charakter ma np.: u górali, a inny wśród ludów nizinnych).

1. Etnografia – nauka zajmująca się badaniem i opisem kultur ludowych różnych społeczności oraz grup etnicznych.

2. Folklor autentyczny – trwający jako relikt w pewnych enklawach terytorialnych oraz środowiskowych lub podtrzymywany przez specjalne instytucje.

3. Folklor rekonstruowany – nie przetrwał w naturalnej formie, lecz jest przypominany i wprowadzany ponownie w życie przez mieszkańców wsi.

4. Folkloryzm – elementy folkloru, które nie funkcjonują już na co dzień, ale ze względu na swoje walory artystyczne są wykorzystywane, przetwarzane i na nowo przedstawiane przez zawodowych wykonawców.

5. Antropologia – zajmuje się badaniem człowieka jako jednostki w społeczeństwie w kontekście historycznej zmienności, biorąc pod uwagę warunki socjalno-ekonomiczne i kulturowe; poszukuje zrozumienia roli kultury i struktur władzy w życiu człowieka.

6. Etnogeneza – proces wyodrębniania się, różnicowania i kształtowania grup etnicznych. Badaniem etnogenezy zajmuje się historia, etnologia, archeologia, antropologia kulturowa, socjologia i językoznawstwo.

7. Eutanazja – przyspieszenie śmierci chorego człowieka. W niektórych kodeksach karnych, w tym polskim eutanazję określa się jako rodzaj zabójstwa.

8. Kontrkultura (twórca: Theodore Roszak).

1. zjawisko społeczne polegające na kategorycznym sprzeciwie młodego pokolenia mieszkańców Zachodu drugiej połowy lat 60. XX wieku wobec wartości i cech zastanej kultury, a także próbie wprowadzenia wzorców alternatywnych,

2. formacja ideologiczna, której celem jest wyzwolenie człowieka z represyjnych więzów kultury masowej i stworzenie warunków dla rozwoju kultury alternatywnej, umożliwiającej formowanie się człowieka wielowymiarowego.

1. Subkultura – względnie spójna grupa społeczna, funkcjonująca na obrzeżach kultury dominującej, wyrażająca swoją odrębność poprzez zanegowanie powszechnie akceptowanych wzorców kultury. Twórca: Milton Myron Gordon.

1. subkultury buntu społeczno – obyczajowego – przywiązują dużą wagę do możliwości realizowania własnego stylu życia oraz dążą do wywołania trwałych zmian społecznych i obyczajowych (np.: hipisi, punki),

2. subkultury ucieczki i izolacji – odwołują się do kultu siły i podporządkowania (np.: skini,

szalikowcy),

1. subkultury kreatywne – proponują twórczą drogę rozwoju, np. działalność artystyczną spoza głównych nurtów kultury, udział w koncertach, aktywność fizyczną itp.,

2. subkultury religijno – terapeutyczne – nastawione są na rozwój osobowości i stanu wyższej świadomości; niektóre z nich (np.: sataniści) akcentują treści antychrześcijańskie,

3. subkultury ekologiczno – pacyfistyczne – koncentrują się na działaniach na rzecz środowiska naturalnego, są przeciwstawne wszelkim formom przemocy i wyrażają swój sprzeciw wobec wojen (np.: anarchiści).

1. Tolerancja – przyzwolenie do „życia obok”, dane komuś innemu, obcemu. Tolerancja zakłada także powstrzymywanie się większości od działań dyskryminujących mniejszość (narodową, religijną, itp.).

2. Akceptacja – zaaprobowanie innej kultury jako wartości, która może wzbogacić także kulturę dominującą. Proces ten, ze względu na siłę stereotypów, uprzedzeń oraz wydarzeń z przeszłości, nie jest jednak łatwy w praktyce. W tym celu wiele rządów podejmuje jednak działania zmierzające do zbudowania społeczeństwa wielokulturowego. Wiążą się one z doktryną oraz strategią polityczną zwaną multikulturalizmem i polegają m.in. na zachęcaniu wszystkich funkcjonujących w obrębie państwa kultur do wzajemnego dialogi i kształtowania w ten sposób relacji międzykulturowych.

3. Aborcja – świadome przerwanie ciąży w wyniku działania lekarskiego. Zgodnie z ustawą z 1993 roku, dopuszcza się trzy przypadki legalnego dokonania aborcji:

1. gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety (zabiegu można dokonać w każdym momencie ciąży),

2. kiedy istnieje uzasadnione prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu (usunąć ciążę można do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety),

3. gdy ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (np.: gwałtu, stosunku kazirodczego – wówczas legalnie można przeprowadzić aborcję do 12. tygodnia trwania ciąży.

1. Kara śmierci.

1. nurt retencjonistyczny – odpowiada się za utrzymaniem kary śmierci; odwołują się do retrybutywnej koncepcji kary, według której kara pojmowana jest jako cel sam w sobie i stanowi odpłatę za popełnione przestępstwo, a wymierzenie jej uzasadnia jedynie wina przestępcy,

2. nurt abolicjonistyczny – sprzeciwia się utrzymaniu kary śmierci; odwołują się to teorii prewencyjnej, odwołującej się do utylitaryzmu, według której życie społeczne powinno być regulowane przez takie normy, których przestrzeganie mogłoby przynieść jak najwięcej korzyści społeczeństwu.

1. Genetyka – nauka badająca zjawiska dziedziczenia i zmienności organizmów.

2. Inżynieria genetyczna – polega na tym, że biochemicy poprzez ingerencję w materiał genetyczny zmieniają cechy dziedziczne organizmów. Celem tych procedur jest wzmacnianie właściwości pożądanych, a jednocześnie likwidacja cech niechcianych danego organizmu. W ten sposób powstają organizmy zmodyfikowane genetycznie (GMO).

3. Zasady dotyczące badań genetycznych.

1. wiedza o genomie ludzkim powinna być ogólnie dostępna,

2. wszyscy ludzie mają prawo do poszanowania własnej godności oraz praw niezależnie od cech genetycznych,

3. każdy ma prawo do decydowania o tym, czy chce się poddać badaniom genetycznym i czy chce być poinformowany o ich wynikach,

4. nikt nie powinien być dyskryminowany ze względu na swoje cechy genetyczne,

5. należy chronić prawnie poufność danych genetycznych osób podlegających identyfikacji,

6. nie można wyrażać zgody na praktyki sprzeczne z godnością człowieka, w tym przede wszystkim na reprodukcyjne klonowanie istot ludzkich.

1. Eugenika – system poglądów zakładający możliwość doskonalenia cech dziedzicznych człowieka, którego celem jest tworzenie warunków pozwalających na rozwój dodatnich cech dziedzicznych i ograniczenie cech ujemnych. Twórca: Francis Galton.

1. negatywna – zakłada uniemożliwienie lub utrudnienie dziedziczenia „złych genów”,

2. pozytywna – selekcja, której celem jest zwiększenie częstotliwości występowania w populacji genów uznanych za szczególnie pożądane.

1. Mniejszości seksualne (LGBT) – część społeczeństwa o orientacji innej niż heteroseksualna.

2. Opinia publiczna (opinia społeczna) – zbiór poglądów, przekonań oraz ocen jednostek na określony temat, wyrażany jawnie przez znaczną część społeczeństwa, zwaną ogółem. Opinię publiczną kształtują wydarzenia i fakty, które w szczególny sposób budzą społeczne zainteresowanie i wywołują różne emocje. Na opinię publiczną oddziałują:

1. media,

2. partie polityczne,

3. różnego rodzaju instytucje.

1. Metody badania opinii publicznej.

1. sondaże – technika polegająca na analizie odpowiednio dobranej próby respondentów przy użyci standaryzowanych kwestionariuszy,

• ankiety – umożliwia zdobywanie pożądanych informacji od wybranych osób za pośrednictwem drukowanej listy pytań,

• wywiady – poznawanie faktów, opinii oraz postaw danej zbiorowości,

1. sonda.

1. Ośrodki badania opinii publicznej.

1. Amerykański Instytut Badania Opinii Publicznej – powstał w 1935 roku w USA,

2. Ośrodek Badania Opinii Publicznej (OBOP) – powstała w 1958 roku w Polsce,

3. Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) – powołane w 1982 roku w Polsce.

1. Funkcje sondaży.

FUNKCJA	OPIS
POZNAWCZA	Prowadzenie analiz i badań naukowych prowadzących do poznania poglądów społeczeństwa, ich uwarunkowań, śledzenie zmian zachodzących z biegiem czasu.
ODDZIAŁYWANIE NA POLITYKÓW	Informowanie władz i pozycji politycznej o nastrojach społecznych. Politycy mogą dzięki temu modyfikować swoje działania albo programy polityczne oraz uzyskiwać większe poparcie społeczne w wyborach.
ODDZIAŁYWANIE NA SPOŁECZEŃSTWO	Informowanie opinii publicznej o tym, co myślą inni, jakie panują poglądy w określonej sprawie. Dzięki temu ludzie mogą modyfikować swoje poglądy w taki sposób, by mieć poczucie, że są zgodne z poglądami większości społeczeństwa.

1. Public relations i marketing polityczny.

PUBLIC RELATIONS (PR)	MARKETING POLITYCZNY
Najczęściej jest rozumiany jako kreowanie pozytywnego wizerunku organizacji lub osoby oraz budowanie pomiędzy nimi, a otoczeniem dobrych relacji, służących pozyskaniu akceptacji i życzliwości wobec podejmowanych przedsięwzięć. Celem działań public relations jest zawsze pozyskiwanie sympatii opinii publicznej.	Oznacza zespół metod, technik i praktyk społecznych mających na celu przekoanie obywateli, aby udzielili poparcia określonej partii politycznej, politykowi bądź projektowi politycznemu. Według innej definicji jest to proces tworzenia, oferowania i wymiany wartości między uczestnikami rynku politycznego. Celem działań marketingowych jest pozyskiwanie klientów (wyborców) oraz zapewnienie im satysfakcji z nabywanych produktów (dokonywanych wyborów).
RÓŻNICA MIĘDZY PR, A MARKETINGIEM POLITYCZNYM
W dużym uproszczeniu można przyjąć, że celem działań marketingowych jest skuteczne sprzedanie konkretnego produktu, a celem public relations jest długotrwałe utrzymywanie dobrych relacji z otoczeniem. Marketing skupia się zatem na sposobach promocji, reklamy, dystrybucji oferowanych produktów i ukierunkowany jest na ekonomiczną stronę działań. PR natomiast zwraca się głównie ku psychologii społecznej. Obie dziedziny wykorzystują wszelkie narzędzia komunikacji społecznej.

1. Media (mass media, media masowe, środki masowego przekazu) – stanowią instrumenty przenoszenia informacji w czasie lub przestrzeni.

2. Komunikowanie medialne – proces łączący nadawców z odbiorcami za pomocą pewnego pośredniczącego środka.

3. Klasyfikowanie mediów.

1. ze względu na aspekt własności

• państwowe (publiczne),

• prywatne (komercyjne),

1. ze względu na zaangażowanie dominującego zmysłu

• wizualne,

• audialne,

• audiowizualne,

1. ze względu na zasięg terytorialny

• media globalne,

• media ogólnokrajowe (centralne),

• media regionalne,

• media lokalne,

1. ze względu na docelową grupę odbiorców

• media młodzieżowe,

• media kobiece,

• media tematyczne,

• media religijne.

1. Funkcje mediów.

1. informacyjna,

2. opiniotwórcza,

3. edukacyjna,

4. propagandowa,

5. rozrywkowa,

6. kontrolna,

7. mobilizacyjna.

1. Pluralizm mediów – zasada oznaczająca możliwość istnienia wielu różnorodnych i rywalizujących ze sobą gazet, rozgłośni radiowych, stacji telewizyjnych czy portali internetowych.

2. Karta etyczna mediów.

1. zasada prawdy – media i dziennikarze dokładają wszelkich starań, aby przekazywane informacje były prawdziwe,

2. zasada obiektywizmu – dziennikarz rzetelnie relacjonuje różne punkty widzenia, niezależenie od swoich poglądów,

3. zasada oddzielania informacji od komentarza – sprawę przedstawia w taki sposób, aby odbiorca mógł odróżnić fakty od opinii,

4. zasada uczciwości – dziennikarz działa zgodnie z własnym sumieniem,

5. zasada szacunku i tolerancji – poszanowanie ludzkiej godności i praw oraz tolerowanie odmiennych poglądów,

6. zasada pierwszeństwa dobra odbiorcy – podstawowe prawa odbiorców są nadrzędne wobec dóbr redakcji, dziennikarzy czy nadawców,

7. zasada wolności i odpowiedzialności – wolność mediów nadkłada na nie odpowiedzialność za treść i formę przekazu.

Nad przestrzeganiem tych zasad czuwa Rada Etyki Mediów, powołana przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich.

1. Społeczeństwo informacyjne – typ społeczeństwa, który dysponuje rozwiniętą siecią środków teleinformatycznych, dostarczających źródeł utrzymania większej części społeczeństwa oraz będących podstawą tworzenia dochodu narodowego. W takim społeczeństwie najważniejszym kapitałem jest wiedza, która właściwie wykorzystana może stać się w bardzo krótkim czasie źródłem bogactwa.

2. Edukacja – proces polegający na zdobywaniu wiedzy, umiejętności i kształtowaniu określonych cech, umiejętności i postaw.

3. Program nauczania – określone wymagania, nakazujące nauczycielom przekazywanie takiej wiedzy, która miała wprowadzać młode pokolenie w dorobek kultury i cywilizacji, a także w system pojęć i norm obowiązujących w danym społeczeństwie.

4. Oświata – zespół instytucji zajmujących się kształceniem, upowszechnianie wiedzy i kultury w społeczeństwie.

5. Polityka edukacyjna.

1. w Polsce jest realizowana na szczeblu centralnym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej; prowadzenie poszczególnych placówek oświatowych (szkół, przedszkoli) powierzono władzom

samorządowym,

1. do zadań MEN należą m.in.:

• reformowanie systemów oświaty,

• decydowanie o treściach nauczania (zapisanych w podstawie programowej),

• dopuszczanie podręczników do użytku szkolnego,

1. w imieniu MEN zadania w zakresie oświaty wykonują również kuratoria oświaty; kontrolują działalność szkół, są też instancją odwoławczą dla rodziców i uczniów, czuwającą m.in. nad przestrzeganiem praw ucznia,

2. szkołami bezpośrednio zarządzają dyrektorzy; wraz z radą pedagogiczną realizują proces nauczania w swoich placówkach; odpowiedzialność za administrację szkół ponoszą władze samorządowe; organami prowadzącymi są:

• gminy – w wypadku przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów,

• powiaty – w wypadku szkół ponadgimnazjalnych.

1. Typy edukacji.

EDUKACJA FORMALNA (SZKOLNA)	EDUKACJA NIEOFICJALNA	EDUKACJA NIEFORMALNA
Cechuje się określoną strukturą i organizacją nauki. Zakończenie danego etapu prowadzi do uzyskania stopnia naukowego, dyplomu lub zaświadczenia. Przykładami są szkoły i studia wyższe.	Występuje zwykle równolegle do oficjalnego procesu nauczania. Nie kończy się uzyskaniem stopnia naukowego. Przykładami są umiejętności nabyte w pracy zawodowej albo w ramach aktywności w organizacji pozarządowej.	Trwa przez całe życie. Zachodzi pod wpływem otoczenia (rodziny, znajomych, mediów). Przykładami są edukacyjne konkursy, projekty i gry multimedialne.

1. Zadania szkół.

W ZAKRESIE NAUCZANIA	W ZAKRESIE PRACY WYCHOWAWCZEJ
umożliwiają uczniom zdobywanie wiedzy, uczą twórczego rozwiązywania problemów i poszukiwania informacji z różnych źródeł, rozwijają umiejętność pracy w grupie, pokazują, jak praktycznie wykorzystać wiedzę,	rozwijają postawy patriotyczne, uczą rozpoznawania wartości moralnych, szacunku dla dobra wspólnego i innych ludzi, kształtują poczucie obowiązkowości, samodzielności i tolerancji, uczą wyrażania własnych poglądów.