Wykład 081011 PPM Maria de Abgaro Zachariasiewicz;
Pazdan, stary podręcznik, nieaktualny – na ćwiczenia można;
przed examem pojawi się nowa wersja.
Trzeba mieć ppm, ewentualnie KC;
Składa się PPM z norm kolizyjny, tj takich, które rozgraniczają sfery działania systemów prawnych, norm merytorycznych tych systemów. Są to normy drugiego stopnia, tj. normy o normach, wskazują prawo właściwe do zastosowania w danym przypadku.
Oficjalna definicja PPM:
PPM to ogół norm rozgraniczających w stosunkach prawa prywatnego, sfery działania systemów prawnych różnych państw.
PPM jest częścią prawa danego państwa, każde państwo ma swoje PPM.
Polski PPM to polskie normy kolizyjne, które wskazują prawo właściwe dla stosunków cywilno prawnych (szeroko rozumiane cywilno-prawne).
Wąsko rozumiane PPM to tylko normy kolizyjne. Oprócz tego PPM możemy rozumieć także szeroko. Obok norm kolizyjnych, do tego prawa należą także normy ujednolicone merytoryczne, w skali międzynarodowej, np. konwencja wiedeńska o m-n sprzedaży towarów. Jest to propozycja wspólnych norm merytorycznych w zakresie sprzedaży towarów.
Można zaliczać do szeroko rozumianego ppmu także prawo obcych.
Prawo obcych są to nasze polskie normy na temat sytuacji obcych w naszym kraju, najczęściej są to normy adm-pr, np. ustawa o nabywania nieruchomości przez cudzoziemców.
Istnieją ujednolicone normy kolizyjne i należą one do PPMu w znaczeniu wąskim i mają pierwszeństwo przed polskimi normami.
Powstały dwa rozporządzenia: Rzym 1 i Rzym 2 w ramach UE. Oraz Rzym 3 (rozwody, PL nie przystąpiła).
W planach jest rozporządzenie o spadkach i o pr. właściwym dla reżimów majątkowych małżeńskich.
Rzym dlatego, że Rzym I jest kontynuacją Konwencji Rzymskiej.
Rozporządzenie Bruksela I zastąpiło wcześniejszą konwencję z 1968 r podpisaną w Brukseli w tym samym temacie.
Pytanie o to kiedy stosujemy PPM?
Dwa poglądy:
1. Wtedy gdy sytuacja oceniana ma charakter międzynarodowy, gdy oceniany stosunek ma charakter m-n, zawiera element obcy w stanie faktycznym;
Zawsze, w każdej sytuacji, w każdej sprawie powinniśmy sięgać do normy kolizyjnej, żeby odpowiedzieć na pytanie jakie pytanie stosować.
Ta druga jest bardziej precyzyjna.
- Normy kolizyjne są neutralne, działają tak samo czy będziemy stosować prawo własne czy prawo obce.
- Normy kolizyjne są normami drugiego stopnia, a my zawsze musimy najpierw stosować normy drugiego stopnia, zanim zaczniemy stosować normy pierwszego stopnia. Bez ich wcześniejszego zastosowania, nie wiemy jak stosować normy pierwszego stopnia.
- Nie wiemy co to jest element obcy, są różne elementy obce- osoba, wybrane elementy majątku (co do pochodzenia albo miejsca przebywania);
Art. 1 PPM sugerowałby, że ustawę stosuje się tylko gdy istnieje element obcy w stosunku.
W historii istniały trzy zasadnicze metody rozstrzygania kolizji:
Metoda unilateralna:
określanie zakresu działania własnego prawa za pomocą norm jednostronnych; jak daleko nasze prawo wykracza poza geograficzne granice albo czy ma węższe granice. Punkt widzenia egoistyczny
Metoda multilateralna (metoda lokalizacji stosunku)
Wskazujemy prawo właściwe za pomocą neutralnej normy kolizyjnej, która tak samo działa gdy chodzi o prawo własne i o prawo obce.
Metoda ujednolicania prawa merytorycznego
Nie odwołujemy się do normy kolizyjnej, tylko ujednolicamy prawo merytoryczne.
Obecnie wszystkie trzy metody są metodami wykorzystywanymi, ale proporcje są następujące:
→ zdecydowanie przeważają normy neutralne.
Czasami sięgamy do norm jednostronnych, ale działają na zasadzie wyjątku od zasadniczej normy dwustronnej.
Metoda ujednolicania norm merytorycznych jest bardzo popularna, zwłaszcza w II poł XX w.
Ujednolicanie prawa merytorycznego to metoda, która ma i wady, i zalety; to metoda tworzenia kompromisów, które nie zawsze są sensowne. Akt prawa ujednoliconego to zawsze tylko margines, a prawo dobrze działa o ile rozwija się w ramach systemu prawnego, a systemy prawne to ciągle systemy krajowe. Próbuje się to zmienić i stworzyć system prawa unijnego. Jest to system w trakcie tworzenia się.
Metoda neutralnej lokalizacji stosunku, a problem uznawania stosunków powstałych pod rządami innego prawa. W polskim KPC: uznajemy obce orzeczenia, możemy uznawać obce dokumenty. O takim uznawaniu mowa w ustawie o aktach cywilnych. Transkrypcja.
O uznawaniu mowa także w Rzym III. Jednak nie ma systemu uznawania stosunków prawnych, sytuacji prawnych. Nie ma przenoszenia sytosunku w tym samym kształcie na teren nowego prawa, także o skutkach prawnych.
Kolizje rozstrzygamy inaczej: za pomocą normy kolizyjnej wskazujemy prawo właściwe, np. dla rozwodu, etc.
CELE / ZASADY PPM:
Harmonia rozstrzygnięć w aspekcie międzynarodowym;
chce się dążyć aby każda sprawa była rozstrzygnięta tak samo, bez względu na to do jakiego sądu trafi, aby wyeliminować kombinacje stron dot. właściwości prawa. Temu celowi służy ujednolicanie norm kolizyjnych
Zasada najściślejszego związku;
szukając prawa dla danego stosunku, poszukujemy prawa najściślej z tym stosunkiem związanego- naturalnej siedziby stosunku.
Zasada przewidywalności rozwiązań;
Dalsze zasady:
→ Kolizja nie przebiega pomiędzy konkretnymi artykułami ustaw. Kolizja przebiega pomiędzy systemem prawa państwa A a systemem prawa państwa B lub C.
PPM zajmuje się prawem prywatnym, ale dokładniej mówiąc zajmuje się stosunkami prawa prywatnego i jeżeli zdarzy się że w ramach prawa właściwego ten stosunek zasadniczo prywatnoprawny, jest regulowany przez normę prawa publicznego, to my oceniając stosunek prawa prywatnego, zastosujemy także tę normę prawa publicznego, a przynajmniej weźmiemy ją pod uwagę.
Nasze rozwiązania kolizyjne należą do rozwiązań a priori, a nie a posteriori. Rozwiązanie kolizyjne wyprzedza rozwiązanie merytoryczne: najpierw określamy prawo właściwe, a potem to prawo właściwe konsekwentnie stosujemy, bez względu na zadowolenie ze skutków takiego wyboru.
Przeciwieństwem rozwiązań a priori, są rozwiązania a posteriori: pożądane rozwiązanie merytoryczne powoduje wybór odpowiedniego systemu prawnego, tj. stosowanie norm kolizyjnych.
→ PPM, normy kolizyjne stosowane są z urzędu, ale pojawiły się też sytuacje wyjątkowe, inne. Czasem strona może się powołać na swój przepis bardziej korzystny, np. konsument może się powołać na korzystniejsze rozwiązania, które przyjęte są w jego prawie (swojego zwyczajnego pobytu), pracownik może się powołać na swoje prawo. Wtedy się stosuje prawo główne wg PPM oraz dodatkowo prawo dodatkowe z miejsca zwyczajnego pobytu.
Nowa ustawa zawiera więcej przepisów kolizyjnych, zakresy ich zastosowania są przez to węższe. Stosunek cywilnoprawny oceniany jest nie przez jedno prawo właściwe, ale przez szereg praw właściwych, jest pokawałkowany co do stosowanego prawa. To narusza zasadę jedności statutu.
Zmiany i różnice między nową i starą ustawą idą w kierunku uszczegółowienia norm kolizyjnych.
Po drugie zmiany dotyczą budowy kryteriów wskazujących prawo właściwe. W starej ustawy były sztywne łączniki. W nowej czasami będziemy sięgać do zasady najściślejszego związku, czyli zasady elastycznej.
Po trzecie, w nowej ustawie jest więcej rozwiązań kaskadowych: w pierwszej kolejności zastosowane będzie prawo A, ale jeżeli z jakichś powodów to będzie niewłaściwe to prawo B, itd.
Pojawią się też przypadku kumulatywnego zastosowania dwóch systemów prawnych, tj. spełnić przesłanki wynikające z dwóch lub więcej systemów.
Rozwiązania alternatywne, dające wybór sędziemu lub stronie.
Zasada najściślejszego związku pojawia się w nowej ustawie w szerszym zakresie; albo jako reguła główna, albo jako reguła uzupełniająca.
BUDOWA NORMY KOLIZYJNEJ
norma kolizyjna składa się z zakresu i łącznika.
Zakres:
są to ujęte typowo (stypizowane) sytuacje, stosunki życiowe, dla których dana norma kolizyjna określa prawo właściwe.
Łącznik:
element łączący sytuację ocenianą z prawem właściwym; kryterium za pomocą którego oceniamy prawo właściwe.
np. obywatelstwo, miejsce zwyczajnego pobytu, miejsce wykonania umowy, etc.
Wyróżniamy łączniki podmiotowe: obywatelstwo, miejsce zamieszniaa, miejsce zwyczajnego pobytu, siedziba os. prawnej.
Przedmiotowe łączniki: zdarzenie, które jest źródłem deliktu; miejsce wykonania świadczenia;
Łącznik subiektywny: strony same wskazują prawo właściwe.
Powyżej przedstawiono wąskie rozumienie łącznika. Łącznik z normy kolizyjnej obejmuje nie tylko określnik nominalny ale także subokreślnik temporalny. Na to składa się: podstawa łącznika (np. obywatelstwo), dopełniacz (kogo? Czego?) te dwa razem to określnik nominalny.
Subokreślnik temporalny: np. prawo spadkodawcy z chwili śmierci. Kryterium wg danego momentu.
W ramach szeroko rozumianego łącznika mamy tzw. nakaz stosowania prawa. np. stosunkiem rządzi, prawem właściwym jest...;
Mamy jeszcze jeden element normy kolizyjnej: baza łącznika.
Założenia dla określonego łącznika, łączników.
Np. Jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa właściwego, to tym prawem właściwym jest... (pierwsza część tego zdania to baza łącznika). To założenie nie zawsze jest wyraźnie podkreślone, nie zawsze znajdziemy je w tekście przepisu, częściej jest dorozumiewane.
PODZIAŁY NORM KOLIZYJNYCH
normy zupełne (dwustronne)
określają normy dwustronne w sposób zupełne prawo właściwe dla danej sytuacji
normy niezupełne (jednostronne)
takie, które określają tylko zakres zastosowania własnego prawa i nie wychodzą dalej (egoistyczny punkt)
--
normy kolizyjne pierwszego stopnia
właściwe normy kolizyjne;
normy kolizyjne drugiego stopnia
to są normy kolizyjne o normach kolizyjnych, np. instytucja odesłania regulowana jest normami kolizyjnymi drugiego stopnia.
POJĘCIE STATUTU:
Statut to prawo właściwe dla danego zakresu, dla zakresu danej normy kolizyjnej.
KWALIFIKACJA POJĘĆ;
rozważania zaczynają się od ocenianego stanu faktycznego.
Pierwszy problem to znaleźć odpowiednią, miarodajną normę kolizyjną.
Kwalifikacja to wykładnia pojęć zakresu normy kolizyjnej, dokonywana po to, by określić przesłanki jej zastosowania. (def.)
Znalezienie istoty rzeczy, aby dopasować do tego odpowiednią normę kolizyjną. Patrząc na to od strony normy kolizyjnej- dokonujemy wykładni pojęć zakresu, aby ustalić o którą normę kolizyjną chodzi.
Efekt reflektorowy: jeżeli znajdziemy już prawo właściwe, to na tle prawa właściwego szukamy rozwiązania wśród tych przepisów merytorycznych, które dotyczą tej samej kwestii, dla której dana norma kolizyjna została stworzona.
Problem kwalifikacji polega na pytaniu wedle jakiego prawa mamy rozumieć pojęcia zawarte w normach kolizyjnych. Np. czy dziedziczenie rozumieć według polskiego prawa czy obcego prawa.
Najstarszą metodą kwalifikacji pojęć jest kwalifikacja wg lex fori. Jej zaletą jest to, że jest najprostsza. Ta metoda może być także uważana za logiczną- gdyby uznać, że PPM jest nadbudową nad własnym prawem cywilnym, że korzysta się z tym samych pojęć i podziałów, to można twierdzić, że logiczne jest takie samo rozumienie tych pojęć. Ta metoda zapewnia również harmonię wewnętrzną- we wszystkich sprawach jakie trafią do sądu- pojęcia będą rozumiane tak samo. Wadą tej koncepcji jest rozumienie norm ujednoliconych- nie da się zamiast wspólnego mianownika sprowadzać ich do różnych mianowników, co zrobić z pojęciami nieznanymi polskiemu prawu, np. związki partnerskie, trusty. Wreszcie ta metoda jest nieszczęśliwa również dlatego, że PPM jest co prawda polskim prawem, ale ono rozgranicza kolizje między wszystkimi porządkami świata (przynajmniej potencjalnie). Te normy kolizyjne muszą być zdolne do tego, by zmieściły się w ich zakresach wszystkie najrozmaitsze sytuacje spotykane na świcie. Np. jednostronny list rozwodowy.
Zakresy norm kolizyjnych muszą i są bardzo pojemne. Stąd także pojęcia w nich zawarte muszą być rozumiane szeroko. Słowo małżeństwo będzie tym, co rozumie się przez to w różnych miejscach na świcie, np. również małżeństwa dzieci, kazirodcze, homoseksualne, etc. To znaczy, że należy odrywać się w sposobie rozumienia pojęć od własnego prawa.
Historycznie następną metodą kwalifikacji jest kwalifikacja wg legis cause, to kwalifikacja wg prawa, które okazało się właściwe, wg prawa właściwego. Wady tej kwalifikacji to: błędne koło, którego nie potrafimy bądź robimy to nie chętnie rozwiązać. To błędne koło polega na tym, że od wybranej normy kolizyjnej zależy prawo właściwe, a wybór normy kolizyjnej zależy od prawa właściwego – to właśnie błędne koło. Kolejne wady tej kwalifikacji: dochodzi do zatarcia dwóch etapów- etapu rozumienia pojęć i etapu stosowania prawa właściwego. Zaletą tej kwalifikacji jest to, że normę kolizyjną dopasowujemy do prawa właściwego.
Wady obu metod doprowadziły do trzeciej metody stwierdzenia, że należy się oderwać od własnego prawa jak i jakiegokolwiek innego narodowego prawa i należy tworzyć ponadnarodowe pojęcia, które będą wykorzystywna przez normy kolizyjne, stąd małżeństwo ppm to nie jest mażeństwo polskie ani jakiegokolwiek innego państwa. Rabel uważał, że powstanie taki słownik pojęć.
Sama taka myśl została przyjęta niemal powszechnie, ale to nie znaczy, że taki bagaż powstał.
Ta metoda nazywa się metodą kwalifikacji autonomicznej. Te pojęcia mają autonomiczne znaczenie.
Czwarta metoda to metoda kwalifikacji funkcjonalnej. Stworzona przez prof. Przybyłowski, stworzył polskie ppm.
Została nazwana funkcjonalną, dla podkreślenia, że najważniejszy jest cel danej normy, to on decyduje o znaczeniu. Należy zawsze brać pod uwagę daną normę i jej cel na tle innych norm kolizyjnych; jak norma kolizyjna rozgranicza sytuację, w jaki sposób norma o rozwodzie rozgraniczona jest i oddzielona od normy o unieważnieniu małżeństwa albo od stosunków majątkowych małżeńskich; i ta rozgraniczająca funkcja to rozgraniczenie statutów norm.
Nie ma jednoznacznych na stosowanie metod. Najczęściej stosuje się tę ostatnią metodą. W preambułach często spotyka się preferencję metody autonomicznej.
Nie wyklucza się przypadków, kiedy sensowna będzie kwalifikacja wg legis cause. Określenie co jest nieruchomością powinno decydować prawo miejsca położenia nieruchomości.
Są przypadki, kiedy sensowna będzie kwalifikacja legis fori;
KWESTIA WSTĘPNA
zagadnienie prejudycjalne; spotykamy się z tym w procesie lub w pr. cywilnym. W PPM chodzi o to samo, tyle że problemem jest poszukiwanie prawa właściwego dla kwestii wstępnej.
Kwestia wstępna to odrębny, samoistny stosunek, którego ocena wywiera wpływ na rozstrzygnięcie sprawy głównej. Ma taki wpływ, że nie można bez jego rozstrzygnięcia, rozstrzygnąć sprawy głównej. np. nie można orzec rozwodu bez analizy ważności małżeństwa.
Problemem kwestii wstępnej jest pytanie o prawo kwestii wstępnej.
Wg pierwszej koncepcji: szukamy prawa właściwego dla kwestii westępnej, jak dla sprawy głównej; tzw. metoda norm kolizyjnych lex fori.
Druga polega na sięgnięciu do norm, którego prawo właściwe jest dla kwestii głównej.
Prawem właściwym dla kwestii wstępnej jest prawo właściwe dla kwestii głównej.
Odpowiedź na pytanie, która koncepcja powinna być wybrana: zasadniczo sięgamy do własnej normy kolizyjnej, to zapewnia harmonię rozstrzygnięć. Czasem jednak, gdy wydaje się ważniejsza harmonia m-n, odprysk sprawy rozstrzyganej w obcym kraju, należy zastosować drugą metodę- norm kolizyjnych legis cause.
Kroki:
Szukamy prawa właściwego dla kwestii głównej
Stosując prawo właściwe merytoryczne, może się okazać, że trzeba najpierw rozstrzygnąć jakąś inną kwestię;
jeżeli prawem właściwym dla kwestii głównej jest prawo polskie to nie mamy dylematy, gdyż stosowanie obu metod, to skończymy na własnej normie kolizyjnej. Jeżeli prawem właściwym dla kwestii głównej jest prawo obce, to wtedy ten wybór metod jest wyborem rzeczywistym; gdyby jednak norma kolizyjna obca i własna brzmiały tak samo i prowadziły zastosowania tego samego prawa, wtedy można się spierać co do metody, ale nie ma to istotnego znaczenia ze względu na taki sam efekt.
ODESŁANIE
punktem wyjścia rozważań, jest zasada że każdy sąd stosuje swoje prawo kolizyjne. Odesłanie jest wyjątkiem od tej reguły. Art 5 PPM;
W starej ustawie było odesłanie zwrotne i odesłanie dalsze: jeżeli prawo obce wskazane przez nasz PPM każde stosować dla danego stosunku prawo polskie, stosuje się prawo polskiej. Jeżeli taka norma każde stosować prawo niemieckie, badamy normę kolizyną niemiecką, czy ona nie wskazuje prawa polskiego- jest to przejawem oportunizmu odesłania zwrotnego.
Odesłanie dalsze polega na zastosowaniu prawa kraju trzeciego jeżeli norma kolizyjna prawa wskazanego jako właściwe każde stosować inne prawo. Należało stosować prawo trzecie, o ile to było wskazane normą kolizyjną prawa ojczystego (a obcego). Norma kolizyjna A każe stosować B, a norma kolizyjna każde stosować C. Jeżeli B jest prawem ojczystym, to w miejsce B powinniśmy stosować C. Prowadzi to do osiągania m-n harmonii rozstrzygnięć. W starej ustawie ograniczone było odesłanie dalsze było ograniczone do jednego stopnia.
W projekcie nowej ustawy było przyjęte odesłanie jednorazowe przyjęte: A wskazuje jako właściwe B. Norma kolizyjna B każe stosować C, a C także uważa się za właściwe.
Odesłanie dalsze zostało wyrzucone z ustawy.
W nowej ustawie jest tylko odesłanie zwrotne.
Art 5 ust 1.
art 5 ust 2 pkt 2 : takie uregulowanie żeby nie rozeszło się prawo określająca stosunek oraz prawo określające jego formę.
Art 5 ust 2 pkt 3: kontrakty podlegają Rzymowi I, ale rozporządzenie ma swój zakres zastosowania i są takie czynności prawne, które nie należą do zakresu Rzymu I; dla tych kwestii znalazły się normy kolizyjne w uPPM. Tradycyjnie jeśli chodzi o kontrakty, odesłanie jest wyłączone. Stąd dla tych innych, niepodlegających rzymowi I, wyłączono odesłanie.
NIEJEDNOLITE PRAWO
uregulowane w art 5 starej ustawy, a w nowej PPM: art 9.
Zdarza się, że na terenie państwa mogą obowiązywać różne normy merytoryczne, wg norm terytorialnych bądź kulturowych; prawo państwa właściwego wskazuje, który z tych systemów należy stosować, np. szwajcarskie prawo międzykantonalne wskaże nam prawo właściwe;
czasem się tak zdarza, że w danym państwie nie ma prawa między-stanowego. np. w USA każdy stan ma swoje prawo międzystanowe, a nie ma jednego, federalnego prawa międzystanowego. Wtedy wg ustawy należy posłużyć się zasadą najsilniejszego związku; prawo miejsca najbardziej związanego ze sprawą;
KONFLIKTY INTERTEMPORALNE
konflikty intertemporalne między starym prawem i nowym prawem to jest problem przechodni danego prawa.
ZMIANA STATUTU
zasady prawa międzyczasowego
zmianę statutu rozpatrujemy wg konkretnej normy kolizyjnej. Np. zmiana miejsca położenia rzeczy prowadzi do zmiany normy kolizyjnej.
Przy stosowaniu normy kolizyjnej może dojść do zetknięcia się kolejno oznaczonych praw.
Przyczyny zmiany statutu:
Zmienia się norma kolizyjna;
ujednolicona norma kolizyjna, wypiera rozwiązania kolizyjne praw narodowych; np. Rzym II dotyczy deliktów zaistniałych po wejściu w życie Rzymu II;
zmiana powiązania rozstrzygającego o właściwości prawa (łącznik). Nazywa się te zmiany konfliktami ruchomymi. Nie ma wskazówki ustawowej jak rozstrzygać konflikty ruchome. Nie ma wspólnej reguły ale w normach znajdują się subokreślniki temporalne (określają moment, z którego bierze się prawo właściwe), spośród różnych zmieniających się praw ojczystych, wybiera się jedno.
Zasada właściwości każdoczesnego prawa: zasada ta ma stronę pozytywną i negatywną- gdy oceniamy zdarzenie, które zaistniało pod rządami starego statutu, to prawem każdoczesnym jest prawo z chwili danego zdarzenia, prawo wskazane starym łącznikiem
Analogia norm intertemporalnych;
dopasowanie systemów (kompromisu);
OBEJŚCIE PRAWA
w tym przypadku chodzi o obejście normy kolizyjnej;
przeważa podejście: to prawda, że trudno sobie wyobrazić obejście normy kolizyjnej, ale to nie znaczy, że to nie jest niemożliwe. Ostatecznie- choć to instytucja wyjątkowa, nie należy jej wykluczać. Być może wystąpi gdy (przesłanki):
wyjątkowo stosowana
gdy jest rażący przypadek
niewątpliwego (umyślnego) robienie tego
by ominąć bezwzględnie obowiązujące przepisy poprzez zmianę powiązania
jeżeli norma kolizyjna obchodzona, sama wskazuje właściwość prawa w sposób kategoryczny (nie ma mowy o obejściu normy elastycznej lub alternatywnej);
można przeciwdziałać obejściu prawa poprzez stosowania przez sędziego starego powiązania (nieuwzględnianie nowego powiązania).
221011 PPM wykład
OBEJŚCIE PRAWA
Brak w naszej ustawie przepisu dotyczącego obejścia prawa. Doktryna niechętnie podchodzi do tej instytucji, gdyż uważa się, że można obchodzić tylko przepisy merytoryczne. Uważa się, że sprawiedliwość można osiągnąć stosując jakiekolwiek prawo. Gdyby to inne prawo miało zrodzić skutki rażąco inne, to są do zapobieganiu temu odpowiednie środki.
Może się okazać, że będzie to instytucja przydatna, ale potrzebne będą przesłanki:
→ sięgamy do niej wyjątkowo, jeśli mamy do czynienia z rażącym przypadkiem rozmyślnego działania obejścia bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa właściwego.
I jeżeli norma kolizyjna wskazuje prawo właściwe w sposób kategoryczny (nie przewiduje alternatywy, etc.).
Sędzia może zadziałać w ten sposób, że nie uznaje sztucznie stworzonych powiązań, a zastosować to prawo, które normalnie byłoby właściwe.
W historii wskazuje się przykład: obchodzenie włoskiego prawa, które nie uznawało rozwodu. Najprostszym sposobem była zmiana obywatelstwa lub przynajmniej miejsca zamieszkania (ale w kraju, którego normy kolizyjne do rozwodu wskazują prawo właściwe wg miejsca zamieszkania).
Zmiana statutu majątkowego małżeńskiego na taki, który nie pozwala żonie na samodzielne dokonywanie dyspozycji majątkowych- gdyby to było działanie niewątpliwe po to by obejść przepisy o zdolności dokonywania czynności prawnych przez kobietę zamężną.
Zmiana obywatelstwa po to by móc adoptować dziecko w ramach związku osób tej samej płci.
KLAUZULA PORZĄDKU PUBLICZNEGO
w nowej ustawie w art 7
dopuszczalność ochrony własnego porządku prawnego to wyjątek od zasady równorzędnego traktowania systemów prawnych wszystkich państw, a zatem można sięgać do tego instrumentu wyjątkowo, jeśli przemawiają za tym szczególne racje, jednak czasami możemy skorzystać z tej możliwości.
Klauzula porządku publicznego podobnie jak klauzule generalne w prawach krajowych stanowią instrument słusznościowy, ocena zatem zależy od okoliczności konkretnego przypadku (ocena indywidualna) i należy do organu orzekającego. To sądy wypełniają klauzulę porządku publicznego konkretną treścią. Ten instrument abstrakcyjny stanowi tylko ramy, aby w konkretnych przypadkach mógł odmówić zastosowania prawa obcego. Może to sąd zrobić jeżeli zastosowanie obcego prawa rodzi skutki sprzeczne z PODSTAWOWYMI zasadami porządku publicznego (krajowego). Klauzula nie jest zatem sztywna i nie może być realizowana za pomocą sztywnych zakazów stosowania prawa obcego czy konkretnych jego przepisów. Nie można też utrwalić owych podstawowych zasad raz na zawsze.
Sięgnięcie do klauzuli nie jest automatyczne, niczego z góry nie można przesądzić.
Spotykane w różnych systemach sformułowania odwołują się do intuicyjnego odczucia sędziego, np. naruszenie najbardziej podstawowych wyobrażeń dotyczących moralności.
Prawo porządku publicznego określa się jako normy dotyczące podstawowych interesów państwa bądź społeczności, ew. porządek ekonomiczny.
Chodzi o przypadki, gdy zastosowanie obcego prawa byłoby zbyt rażące.
Ta idea dotyczy zawsze ochrony porządku własnego, ale chronimy także wartości wspólne jako wartości ogólnoludzkie, określane jako międzynarodowe wartości. Jednak przede wszystkim wartości własne. Czasami mówimy o potrzebie ochrony międzynarodowego porządku w innym jeszcze znaczeniu: dobre właściwe współżycie narodów, stąd stosujemy kurtuazję, tolerancję. Albo jeszcze inaczej: chroniąc własny porządek, musimy jednak uwzględniać specyfikę sytuacji międzynarodowych, a więc musimy pamiętać o kurtuazji wobec obcych i tolerancji.
W podręczniku nie ma przesłanki o której teraz mowa:
PRZESŁANKA WYSTARCZAJĄCEGO ZWIĄZKU pomiędzy ocenianą sytuacją a własnym systemem prawa.
Jeżeli sytuacja jest słabo związana z naszym systemem prawa (tyle, że jurysdykcja) to pytanie czy należy wytaczać armatę w postaci tej klauzuli czy raczej działać ostrożnie. Gdy chodzi o mniej ważne zasady podstawowe (?!) to wtedy dobrze byłoby się zastanowić nad tym związkiem.
„Im bardziej fundamentalna jest dana zasada, tym mniejsze znaczenie przywiązuje się do związku pomiędzy ocenianą sytuacją a naszym polskim systemem prawna i odwrotnie: im związek ten jest słabszy, tym mniejsze znaczenie naszych własnych zasad, a większe znaczenie tolerancji czy kurtuazji międzynarodowej”.
Ustawa odwołuje się do rzeczywiście podstawowych zasad. Nie każdy przepis bezwzględnie wiążący wyraża zasady podstawowe.
Te podstawowe zasady nie muszą być stwierdzone za pomocą przepisu: zasady moralne, zasady sprawiedliwości. Jednak gdy sąd się na daną zasadę powołuje, musi określić jej treść. Nie można się ogólnikowo powołać na podstawowe zasady, trzeba to stwierdzić o jaką zasadę chodzi, ale nie musi wskazywać jej normatywnego wyrazu.
Naruszenie podstawowych zasad musi być wyraźne i oczywiste. Tego typu sformułowanie pojawia się w Rzymach I II III. Tam mowa o manifestacyjnej niezgodności między skutkami zastosowania obcego prawa, a zasadami prawa siedziby sądu.
Nie wystarczy sprzeczność trreści prawa obcego z naszymi podstawowymi zasadami. To rezultat zastosowania obcego prawa w konkretnym przypadku musi być rażący. Nie wystarczy przywidywanie takiej potencjalnej możliwości w przyszłości. To już dziś doszłoby do konkretnego uszczerbku na skutek zastosowania obcego prawa. Klauzula nie sprzeciwia się prawu obcemu tylko rażącym skutkom jego zastosowania.
Klauzula może przeszkodzić w nabyciu prawa bądź jego utracie, bądź w powstaniu stosunku prawnego, ale nie powinna ingerować gdy stosunek już powstał pod rządami innego prawa (orzeczenie francuskiego sądu kasacyjnego z 1956 r.).
Tę samą myśl wyraża Pazdan gdy mówi o skutkach pośrednich, dalszych.
Klauzula może działać dozwalająco, jeżeli strona uzyska więcej niż gdy nie sięgnąć do klauzuli.
Klauzula może działać zakazująco, tj. osoba będzie miała mniej uprawnień.
Klauzula może działać negatywnie (wyłączenie obcego przepisu) lub pozytywnie (w miejsce wyłączonego obcego przepisu wchodzi przepis określonego innego prawa).
W literaturze światowej pisze się o pozytywnym bądź negatywnym działaniu klauzuli. Ta klauzula to jest ten instrument negatywny, to jest klauzula w znaczeniu negatywnym, natomiast klauzula w znaczeniu pozytywnym , to jest coś co dzisiaj nazywamy instytucją przepisów wymuszających swoje zastosowanie.
Nasze polskie sądy rzadko sięgają do klauzuli porządku publicznego.
Małżeństwo to taka dziedzina, gdzie stosunkowo często stosowano klauzulę.
PRZEPISY WYMUSZAJĄCE SWOJE ZASTOSOWANIE
zwane też przepisami koniecznego zastosowania albo przepisami bezpośredniego działania (daw.), przepisy imperatywne. Wchodzące w grę bez względu na to jakie prawo jest właściwe. To jest sposób ochrony własnego porządku punktowo. W ogóle nie badamy jakie prawo jest właściwe, tylko pozwalamy własnym bardzo ważnym przepisom wyprzeć działanie prawa obcego lub stosujemy je obok, jak gdyby razem.
Art 8 mamy dwa przepisy: w pierwszym mowa o własnych przepisach wymuszających a w pkt 2 mowa o obcych przepisach wymuszających
w pkt 1 regulują stosunek bez względu na to jakiemu prawu on podlega.
Pkt 2: przy stosowaniu prawa właściwego (czyli obok) można uwzględnić (a nie stosować, wpływ) przepisy bezwzględnie wiążące (wymuszające) innego państwa, z którymi oceniany stosunek prawny jest ściśle związany.
Każdy system prawny sam decyduje o wymuszającym charakterze swoich przepisów. Podczas oceniania tych przepisów trzeba brać pod uwagę ich NATURĘ i CEL.
Sąd ma porównać dwie sytuacje, dwa rezultaty: z uwzględnieniem zastosowania rezultat i bez uwzględnienia rezultat. Także z punktu widzenia stosunków m-n.
Przepisy wymuszające to takie, które mają szczeglne znaczenie dla ochrony porządku prawnego państwa, to takie które ze względu na swój szczególny cel lub charakter znajdują zastosowanie bez względu na to jakie prawo jest właściwe (spoza zakresu statutu odpowiedniego). Przepisy te mogą należeć do prawa publicznego lub prywatnego bądź jeszcze na granicy (a to najczęściej). Przepisy te same wyznaczają zakres swojego zastosowania, czyli dokonując jego wykładni tego przepisu, określamy jego przestrzenny zakres jego działania.
Nie posługujemy się w tych przypadkach normai kolizyjnymi. Decyzja sędziego jest zawsze indywidualna i dotyczy konkretnego stanu i poprzedza ją analiza a posteriori. Pożądany rezultat merytoryczny warunkuje zastosowanie. Chodzi więc nie tyle o normalne stosowanie przepisów mandatoryjnych, którym raz na zawsze nadaje się jakiś szczególny charakter ochrony, ale o wyjątkową możliwość korekty rozwiązania wynikającego z prawa właściwego. Jest taką furtką dla uwzględniania wyjątkowego intereseów publicznoprawnych na płaszczyźnie kolizyjnej.
Po raz pierwszy zapisano to w art 7 Konwencji Rzymskiej o prawie właściwym dla zobowiązań umownych.
Przepisy wymuszające zostały zapisane we wszystkich rozporządzeniach oprócz Rzymu III.
W Rzymie I jest art 9 ust 1, w którym zdefiniowano przepisy wymuszające.
W Rzymie II nie ma już takiej definicji. Podobne regulacje znalazły się rozporządzenia spadkowego i rozporządzenia majątkowego małżeńskiego.
Przepisy wymuszające chronią krajowy porządek, tzn. o wymuszającym charakterze przepisu decyduje ten system prawny, z którego przepis się wywodzi. Jeżeli więc polski przepis wymuszający będzie uwzględniany jako przepis kraju trzeciego, to tamten sąd będzie badał jak wg prawa polskiego ten przepis będzie traktowany, jakie znaczenie się przywiązuje do tego przepisu.
Decyzje co do wymuszającego charakteru są zawsze indywidualne. To nie chodzi o to, że dany przepis jest raz na zawsze wymuszające. Chodzi o to, że on w konkretnym przypadku zadziała jako wymuszający. Więc może powinna być mowa o WYMUSZAJĄCYM DZIAŁANIU PRZEPISU, a niekoniecznie o wymuszających przepisach.
Swoboda sędziego, gdy ocenia wymuszający charakter, jest dosyć znaczna, gdyż ocenia czy dany przepis jest rzeczywiście wymuszający, wg stanowiska prawa z którego się wywodzi. Po drugie, z celu tego przepisu dedukuje zakres jego zastosowania (przestrzenny zakres zastosowania), tj pyta się czy przepis swym zakresem obejmuje daną kwestię. Sędzia badając przepis, jego cel i charakter, określa jesgo przestrzenny zakres zastosowania, następnie pyta czy zainteresowanie tego przepisu jest tak silne, że musi być zastosowany mimo jego obcego pochodzenie. Potem czy zastosowanie przepisu obcego da lepsze efekty w stosunkach m-n i merytorycznie, a co gdyby nie- bierze pod uwagę dwie opcje co najmniej. Czasem bierze się pod uwagę zabezpieczenie interesów ważniejszych lub bardziej godnych ochrony.
Art 6 (nowość, nie było w starej ustawie) ust. 1: stosujemy prawo właściwe prawa prywatnego plus niektóre przepisy prawa publicznego. Zapisanie tej myśli w ustawie wydawało się istotne, gdyż wydawało się, że PPM zajmuje się tylko prawem prywatnym, ale to nie jest prawda, gdyż PPM zajmuje się stosunkami prywatnoprawnymi, natomiast to może być częściowo uregulowane przez prawo publiczne.
Pazdan w pdr określił przesłanki stosowania przepisów publiczno prawnych:
chodzi o przepisy, które wchodzą w skład prawa właściwego
współuczestniczą w regulacji tego stosunku
Z celu lub treści tych przepisów nie wynika ich ograniczenie terytorialne do terytorium własnego państwa lub podmiotowo do swoich obywateli
zastosowanie przepisów publicznoprawnych nie zrodzi skutków sprzecznych z naszymi przepisami (klauzula porządku publicznego)
ZASADY STOSOWANIA PRAWA WŁAŚCIWEGO
szczególnie chodzi o sytuacje gdy prawem właściwym jest prawo obce.
→ Zasada równorzędnego traktowania prawa obcego
wyjątki to klauzula porządku publicznego, obejście prawa, przepisy wymuszające swoje zastosowanie.
Też zasada uzupełniającego stosowania prawa polskiego – art 10 (gdy nie można ustalić podstawy łącznika), stosuje się prawo najściślej związane z danym stosunkiem prawnym, łącznik najbliższy, ekwiwalentny. Ust. 2: gdy nie można stwierdzić tego łącznika w rozsądnym terminie, stosuje się prawo polskie. W zakresie wątpliwości, a nie w pełnym zakresie. To są przywileje dla prawa polskiego, raczej z konieczności.
Prawo obce traktujemy jako prawo. To znaczy nie jako fakt, element stanu faktycznego, nie chodzi o to, że uwzględniamy prawo nabyte pod rządami innego prawa. My prawo obce traktujemy jak system prawny. Traktujemy to prawo obce jako prawo obce, a nie system norm inkorporowanych do naszego prawa.
Prawo obce traktujemy jako system prawny ze wszystkimi tego konsekwencjami, tj. obce źródła prawa, ich hierarchię, wykładnię wg obcych prawideł wykładni. Pozycja zwyczaju jest taka, jaka wynika z obcego prawa, pozycja zasad słuszności jest obca, nie nasza.
Obce prawo traktujemy jak prawo. To też w takim aspekcie: błędne zastosowanie tego prawa jest błędem zastosowania, a nie błędem stanu faktycznego. Prawo obce traktowane jest z urzędu. Przynajmniej co do zasady pojawiają się przepisy kolizyjne, które pozwalają stronie na powołanie się na swoje prawo. Takie przepisy oczywiście nie są stosowane z urzędu, a jeśli strona się na nie powoła (nie musi znać normy kolizyjnej).
Brak uznania państwa (PMP) nie ma żadnego znaczenia dla zastosowania prawa właściwego tego kraju. Stosujemy po prostu.
Jeśli sądy mają kłopot z ustaleniem treści obcego prawa, mogą się zwrócić do Ministra Sprawiedliwości o treść tego aktu i wykładnię; może też zasięgnąć opinii biegłego (KPC)
151292 weszła w życie w stosunku do RP Konwencja europejska o informacji o prawie obcym (londyńska). Państwa są obowiązane do dostarczania informacji o własnym prawie w sprawach cywilnych, handlowych, organizacji wymiaru sprawiedliwości.
W ministerstwie sprawiedliwości jest specjalny dział, który w związku z tą konwencją odpisuje na tego typu zapytania kierowane do PL przez sędziów w innych krajach, jeżeli oni wg swoich norm kolizyjnych, stosują prawo polskie.
INSTYTUCJA DOSTOSOWANIA
(Ampasung – wypracowana przez doktrynę niemiecką)
bywa czasami tak, że trzeba zastosować obok siebie normy merytoryczne zaczerpnięte z dwóch różnych porządków prawnych równocześnie. Musimy tak je dopasować, jak gdyby należały do jednego systemu prawnego, czyli sędzia dokonuje swoistej syntezy norm.
Z taką koniecznością mamy do czynienia gdy np. stosujemy prawo ujednolicone w skali m-n, ale akt ujednolicony nie jest kompletny- w tym pozostałym zakresie trzeba sięgnąć do jakiegoś prawa krajowego. I musimy dopasować do systemu norm ponadnarodowych.
np. konsument powołuje się na swoje przepisy jako na korzystniejsze niż te które wynikają z prawa właściwego. Taka ochrona konsumenta (i pracownika) jest przyjęta w Rzymie I.
Klauzula porządku publicznego, pozytywne działanie. Wyłączamy czasem obce przepisy (przepis) i w te miejsce wchodzą nasze przepisy w tle nadal obowiązującego systemu obcego.
Zmiana statutu. Wyjątkowo nie mamy innego wyjścia, że dopasowujemy stary statut i nowy statut w jakimś zakresie.
Kwalifikacja powinna zasadniczo rozgraniczyć sfery zastosowania poszczególnych norm kolizyjnych i poszczególnych statutów, ale nie zawsze tak jest. Np. unieważnienie małżeństwa- podlega temu prawu, które decydowało o ważności małżeństwa. Problem ważności został rozparcelowany pomiędzy trzy prawa: prawo mężczyzny, prawo kobiety, prawo miejsca zawarcia. Gdy chodzi o przesłanki materialne uniważnienia, to mamy dwa prawa ojczyste (chyba że pochodzą z tego samego państwa), to trzeba odpowiednio dopasowywać.
Statut majątkowy małżeński i statut spadkowy. Majątk-małż zajmuje się stosunkami majątkowymi małżeńskimi i jak się ona rozpada w chwili śmierci, a statut spadkowy zajmuje się tym ile dostają spadkobiercy, m.in. małżonek pozostały przy życiu. Może się tak zdarzyć, że wg statutu spadkowego dostaje niewiele, etc [za dużo do zanotowania ;)]. Dostosowanie zgodnie z duchem obu systemów prawnych.
SUBSTYTUCJA POJĘĆ LUB INSTYTUCJI PRAWNYCH
inaczej: ocena równoważności pojęć lub instytucji prawnych
forma aktu notarialnego- porównywanie wagi aktów pochodzących z różnych systemów
uznanie dziecka w buszu afrykańskim poprzez podniesienie go w zgromadzeniu plemiennym; pytamy się czy to coś co tam się zdarzyło ma taką samą wagę jak nasze uznanie
214 &3 ksh: członek zarządu spółki zarządu nie może być członkiem zarządu spółki matki. Inaczej to wygląda w systemie anglosaskim.
PPM 231011 wykład
Zdolność prawna osób fizycznych
art 11 pkt 1 łącznik obywatelstwa (statut personalny) co do zdolności prawnej osoby fizycznej. Przyjęto to w ten sposób w wielu państwach. W niektórych tylko łącznik miejsca zamieszkania.
Obywatelstwo. W świecie przyjmuje się, że każde państwo samo decyduje kto jest jego obywatelem, samo wyznacza warunki nabycia, utraty. Może się zatem zdarzyć, że osoba będzie miała więcej niż jedno obywatelstwo, dlatego w ustawie istnieją przepisy, które normują co robić gdy osoba ma więcej niż jedno obywatelstwo
art 2 ust 1 zbieg polskiego i obcego obywatelstwo: obywatelstwo polskie się uznaje ignorując fakt, że jest także obywatelem innych państw.;
ust 2: obce obywatelstwo: to, z którym jest najbardziej związany (tj. bierze się pod uwagę inne okoliczności, np. wykupienie miejsca na cmentarzu).
Ust 3 (nie było go w starej ustawie):
Co gdy osoba nie ma obywatelstwa (albo nic o nim nie wiadomo): jeżeli przewiduje łącznik obywatelstwa, to bierze się pod uwagę miejsce zamieszkania, w razie jego braku, bierze się pod uwagę miejsce zwykłego pobytu.
Łącznik miejsca zamieszkania; występuje jako łącznik posiłkowy albo jako łącznik samodzielny. Jak rozumieć miejsce zamieszkania na potrzeby norm kolizyjnych? Nie ma jedności poglądów w polskiej doktrynie. Jedni mówią, że należy do tego podchodzić tak samo jak podchodzi się w przypadku obywatelstwa- każde państwo samo rozstrzyga kto ma miejsce zamieszkania na jego terenie. Inni mówią, że należy sięgać do własnego prawa polskiego (art 25 KC- zamiar stałego pobytu), jeszcze inni opowiadają się za samodzielną interpretacją tego pojęcia, jak gdybyśmy dokonywali kwalifikacji autonomicznej, funkcjonalnej. Trzeba badać użytek tego unormowania na pożytek norm kolizyjnych i trzeba badać daną normę kolizyjną, jaki jest sens łączenia stosunków określonego typu z danym obszarem prawnym. Zdaje się, że ten ostatni punkt widzenia jest najsensowniejszy, bo i chodzi tu o miejsce w miarę stałego przebywania z zamiarem. Miejsce zamieszkania i pobyt zwyczajny to pojęcia bardzo sobie bliskie, dla niektórych nawet tożsame. Przykład zarobkowego wyjazdu- miejsce zwykłego pobytu: GB, ale miejsce zamieszkanie to wciąż PL. Pobyt zwykły to miejsce przebywania raczej czasowego. Stałość tej więzi stanowi rozróżnik.
Jeżeli um. Zakupu samochodu zawiera osoba działająca jak osoba prywatna, na swój użytek osobisty, to wtedy wątpliwości nie będzie, ale jeżeli ten samochód kupuje przedsiębiorca zarejestrowany na jednoosobową działalność dla celów mieszanych (osobiste i na działalnosć) to pytanie wtedy które przepisy stosować: 11 i n. czy 17 i n.
Pytanie jak w obrocie działa dana osoba.
Zakres normy kolizyjnej, statut personalny: art 11 ust 1
treść zdolności prawnej.
Przesłanki nabycia określonego wieku, sposób obliczania wieku, domniemania dotyczące życia, dotyczące chwili śmierci (tzw. komorienci); ograniczenia zdolności działające w sposób generalny, śmierć cywilna, ograniczenia rasowe, kastowe, religijne, śluby zakonne,.
Zakresem art 11 ust 1 objęta jest także zdolność do czynności prawnych. Chodzi o problemy wieku nabycia zdolności do czynności prawnej, inne przesłanki pozbawienia tej zdolności (działające w sposób generalny, a nie odnoszące się do konkretnych czynności czy stosunków), stopnie zdolności, sposób dokonywania czynności przez osobę nieposiadające tej zdolności albo osoby mające ograniczoną zdolność, skutki braku zdolności bądź ograniczonej zdolności (postać wadliwości czynności prawnej- nieważna v czynność kulejąca), możliwości konwalidacji nieważnej czynności, problem wpływu dobrej wiary kontrahenta.
Subokreślnik temporalny: prawo ojczyste z chwili dokonania danej czynności- właściwość każdoczesnego prawa. Łączymy zdolność z prawem, które było aktualne w chwili zdarzenia.
Art 11 ust 3- mowa o zdolności szczególnej ale odnoszącej się do czynności, a nie generalnie podmiotów (statutu personalnego). Prawo rządzące czynnością.
Sytuacja nasciturusa. Można by ją poddać prawu ojczystemu, gdyby nie to, że nie wiemy jakim będzie obywatelem. Można by ją poddać prawu hipotetycznemu. Z niepewnością łączą się określone wady czy kłopoty, dlatego przyjęto inne rozwiązanie, a mianowicie, że o możności nabycia określonych praw przez nasciturusa decyduje prawo właściwe dla tych praw (lex causa). Np. o tym czy może dostać darowiznę, decyduje prawo właściwe dla darowizny, a nie jego osoby.
Kwestie uznania nasciturusa (art 55 ust 4) podlega prawu ojczystemu matki z chwili uznania.
Art 12 ust 1. (też: Rzym I art 13)
fakt przebywania w jednym państwie uzasadnia dobrą wiarę kontrahenta;
nie bardzo wiadomo co to znaczy, że strony znajdowały się w tym samym państwa w chwili zawarcia umowy. Chodzi o trudność określenia momentu zawarcia umowy w pewnych przypadkach, dlatego przyjmuje się, że chodzi tylko o umowy zawierane inter presentes.
Art 11 ust 2 jest odpowiednikiem starego art 9 &3. Osoba fizyczna działająca w ramach prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa. Zdolność takiej osoby podlega jej prawu ojczystemu. Jej prawo ojczyste decyduje o ewentualnej konwalidacji, np. zgoda przedstawiciela ustawowego. Jeżeli prawo ojczyste zawierało jakieś ograniczenia, których nie zawiera prawo państwa siedziby przedsiębiorstwa, to te ograniczenia nie będą brane pod uwagę. Tu nie badamy dobrej lub złej wiary kontrahenta.
Art 12 ust 2 dotyczy jednostronnych czynności prawnych. Tutaj sąd będzie miał większą swobodę, ważyć interesy stron. Rozwiązanie kolizyjno-merytoryczne, sędzia ocenia słuszność, powstanie uszczerbku osób działających z należytą starannością, a w przeświadczeniu.
Art 13 i 14
zawierają szczególne normy kolizyjne.
Art 13 dotyczy ubezwłasnowolnienia (nie było takiego przepisu w starej ustawie); chodzi o wyraźne określenie, że ubezwłasnowolnienie podlega prawu ojczystemu (statut personalny, ubezwłasnowolnienia).
Pkt 1 służy dwom celom-
ust 2 dotyczy ubezwłasnowolnienia rozumianego wg prawa polskiego. Może się zdarzyć, że inne prawa będą przewidywały inne ubezwłasnowolnienia.
Art 14
uznanie za zmarłą albo stwierdzenie zgonu; co do zasady stosuje się prawo ojczyste, ale jeśli orzeka sąd polski, stosuje się sąd polski wg pojęć rozumianych w prawie polskim.
Na podstawie ust. 1 osoby sąd w postępowaniu spadkowym będzie mógł uwzględnić domniemania dotyczące śmierci.
Art 15
imię i nazwisko;
co do zasady podlega prawu ojczystemu osoby; jednakże wpływ zdarzeń na nazwisko, np. uznanie dziecka, przysposobienie, ustalenie ojcostwa/macierzyństwa, podlega odpowiednim statutom tych czynności. CO do zasady przyjęto związek pomiędzy prawem właściwym dla danego zdarzenia a skutkiem dla nazwiska. Chodzi o uniknięcie napięć między prawem zdarzenia a prawem zajmującym się nazwiskiem.
Ze względu na wpływ autonomii woli, także w dziedzinie nazwiska, prof. przyjął wyjątek od tej zasady
art 16
dobra osobiste, podlegają prawu ojczystemu osoby.
Może żądać ochrony wg prawa państwa, na którego terenie naruszono owo dobro lub wystąpił skutek.
Statut deliktowy, Rzym II;
dano do wyboru prawo poprzez miejsce zdarzenia lub miejsce skutku.
ZDOLNOŚĆ PRAWNA OSÓB PRAWNYCH
statut personalny osoby prawnej to przepisy na temat zdolności prawnej i do czynności prawnych w prawie właściwym dla tej zdolności.
Przynależność osoby prawnej;
w świcie istnieją różne koncepcje, po pierwsze- w wielu krajach przyjmuje się teorię inkorporacji albo inaczej utworzenia osoby prawnej. Przede wszystkim anglosasi hołdują tej teorii, ale także w niektórych państwach europejskich. Druga to teoria siedziby- nie jest istotne wg jakiego prawa powstała, ale gdzie znajduje się jej siedziba. Chodzi o myślenie nt ochrony oczekiwań kontrahentów. Teoria powstania w opozycji do teorii siedziby ma tę wadę, że brak jest prawdziwego związku pomiędzy prawem powstania , natomiast teoria siedziby ma tę zaletę, że wiąże się z prawdziwym miejscem działalności. Jest jeszcze trzecia teoria, ale nieużywana. Teoria kontroli (przeważających wpływów), tj. kto tak naprawdę kontrolował taką osobę. Stosowana szczególnie do majątków poniemieckich zaraz po wojnie.
Aktualnie art 17 ust 1 określa, że osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę.
Na gruncie starej ustawy przyjmowano, że chodzi o siedzibę rzeczywistą. Jeżeli były różne, decydowała siedziba zarządu.
Ust 2 przewiduje odesłanie dalsze do prawa miejsca utworzenia, jeżeli prawo z ust 1 takie odesłanie przewiduje.
Art 19
zmiana siedziby firmy a zamiana statutu personalnego; jeśli oba zainteresowane państwa przewidują osobowość prawną dla takiej osoby prawnej; wyjątek dla Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Art 18 ust 2
mowa na końcu o rozporządzeniach, więc nie wchodzą w ten zakres czynności zobowiązujące.
Ochrona dóbr osobistych osoby prawnej, stosuje się odpowiednio art 16; (art 20).
Te reguły z art 17-20 znajdują zastosowanie do jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, wynika to z art 21.
Pojęcie siedziby zostało wyjaśnione w art 60 rozporządzenia Bruksela 1; dotyczy jurysdykcji, uznawania obcych orzeczeń sądowych; osoba prawna ma siedzibę przyjętą w statucie, albo tam gdzie zarząd, albo główne przedsiębiorstwo.
Międzynarodowe osoby prawne to są takie podmioty, których międzynarodowość może wynikać z międzynarodowego kapitału, międzynarodowego zarządu (co do obywatelstwa), w znaczeniu prawnym zaś osoba międzynarodowa to taka, której status prawny określony jest przez akt o charakterze międzynarodowym, czyli przez konwencję, także rozporządzenie. Ten akt o charakterze międzynarodowym może dotyczyć konkretnej spółki bądź określonego typu spółek, które będą powoływane na podstawie tego aktu. Ważne jest to, że status prawny określa nie prawo krajowe, ale te problemy są uregulowane w akcie międzynarodowym (akcie ponadnarodowym).
rozporządzenie nr 2157 z 2000 r. w sprawie statusu spółki europejskiej; też dyrektywa Rady z 2001 r. w sprawie uzupełnienia tego rozporządzenia w odniesieniu do zaangażowanych pracowników.
Też rozporządzenie co do spółdzielni europejskich.
PROBLEM PEŁNOMOCNICTWA W PPM
-------------> pełnomocnictwo (umocowanie)
Mocodawca ------------> (stosunek/czynność podstawowy) Pełnomocnik
zasadnicza umowa\\ // stosunek zewnętrzny
osoba trzecia
Mocodawca prosi pełnomocnika, żeby sprzedał mieszkanie → umowa zasadnicza. Gdzie w tym układzie jest pełnomocnictwo. Jest to dodatkowa czynność nad stosunkiem podstawowym w formie umowy zlecenia (czasem o pracę).
Pytanie: z jakim prawem powinno być wiązane pełnomocnictwo.
W tej chwili najmodniejszym pomysłem jest samodzielne wiązanie kolizyjne pełnomocnictwa. Traktujemy pełnomocnictwo jako samodzielną, oderwaną czynność i samodzielnie poszukujemy dla niego prawa właściwego. W starej ustawie nie było przepisów co do tego.
Teraz są w art 22- dotyczy przedstawicielstwa ustawowego.
'Pełnomocnictwo podlega prawu wybranemu przez mocodawcę'. Może się na to prawo powołać tylko gdy jest ono wiadome lub można się było z łatwością dowiedzieć.
Ust 2 reguluje co się dzieje, gdy nie wybrano prawa.
Zakres statutu pełnomocnictwa:
ocena istnienia ważności i treści pełnomocnictwa
zakres umocowania
wygaśnięcie tego umocowania
skutki działania rzekomego pełnomocnika i ochrona dobrej wiary kontrahenta
postać wadliwości czynności dokonanej przez rzekomego pełnomocnika
Zakres statutu czynności podstawowej
umówiony zakres umocowania
warunki działania zleceniobiorcy
domniemanie umocowania
sposób oddziaływania statutu czynności podstawowej na umocowanie (pytanie co się będzie działo, jeżeli zakres umocowania czynności podstawowej w umowie zlecenia jest określony szerzej, a pełnomocnictwa węziej i odwrotnie- skutki tegoż)
Zdolność do wykonywania czynności każdego podmiotu podlega prawu ojczystemu każdego z nich
Prawo do formy, statusowi formy czynnością
art 24 – dokonanie czynności prawnej
poddane jest prawu, które rządziłoby czynnością prawną gdyby warunki dokonania były spełnione. Prawo czynności prawnej jest właściwe nawet co do jego zaistnienia (oceniania czy zaistniała)- art 24.
aby zmiękczyć to rozwiązanie ignorujące błędne koło, wprowadza się rozwiązanie, że o istnieniu decyduje prawo czynności. Pisze o tym też art 10 ust 2 Rzymu I
art 24 ust 2;
art 25 – forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności.
Rzym I art 11
181211 ppm wykład
PRZEDAWNIENIE (art 26)
prawo właściwe dla roszczenia: prawo właściwe dla stosunku prawnego z którego wynika roszczenie przedawnione. Prawo właściwe dla danego prawa podmiotowego.
Inne instytucje dawności w polsce są określone: przedawnienie, terminy prekluzyjne, także: przemilczenie i zasiedzenie. Chodzi także o instytucje w RP nieznane, stąd ujęcie jest szerokie co do instytucji uwzględniających wpływ czasu na to, co się dzieje z danym roszczeniem lub prawem podmiotowym.
W nowej ustawie są dwa przepisy: art 26 dotyczy przedawnienia roszczeń. Nie udało się wymusić poprzedniego brzmienia przepisu w projektach. W 27 też: instytucje związanych z upływem czasu.
Zakres działania tych przepisów. Początek terminu, jakie to są terminy, przerwa, zawieszenie, wstrzymanie zakończenia biegu terminu, skutki przedawnienia.
Często będziemy mieli do czynienia z substytucją pojęć, ekwiwalentnością instytucji prawnych.
Gdy chodzi o przedawnienie trzeba pamiętać o konwencji nowojorskiej o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów z 1974 r. Polska ratyfikowała konwencję Dz.U z 1997 nr 245;
Ta konwencja obowiązuje jak gdyby w dwóch wersjach, bo po przyjęciu konwencji wiedeńską o m-n sprzedaży towarów, podpisano także protokół zmieniający konwencję nowojorską, ale krąg państw, które podpisały protokół nie jest taki sam jak przy konwencji nowojorskiej.
PRAWO WŁAŚCIWE DLA UMOWY
jako wybrane przez strony lub w przypadku braku wyboru prawa.
Do 21.01.2008 r. obowiązywały art 25-29 starej ustawy z 1965 r. 22.01.2008 r. opublikowano konwencję rzymską. I od tego momentu obowiązywała konwencja rzymska, a od grudnia 2009 r mamy do czynienia z rozporządzeniem Rzym I dot. prawa właściwego dla kontraktów. Rozstrzygająca dla konfliktów intertemporalnych jest chwila zawarcia umowy. Dla umów przed styczniem 2008: ppm 1965 art 25-29, dla umów między 220108-171209: konwencja rzymska; dla umów zawartych po 171209: Rzym I.
Wybór prawa właściwego
przyjęty jest we wszystkich trzech aktach, ale istnieją różnice przy dopuszczalności wyboru prawa właściwego. W starym ppm (25art&1) strony mogły poddać te stosunki tylko takiemu prawu, które pozostawało w związku ze zobowiązaniem (związek obiektywny i konkretny). Istniało też ograniczenie co do umów zobowiązujących dotyczących nieruchomości, nie można było wybrać prawa właściwego, zawsze było nim prawo miejsca położenia nieruchomości.
W konwencji rzymskiej dopuszczalny jest wybór nieograniczony, można wybrać każde prawo bez względu na związek. Odpadło też drugie ograniczenie, tj. dotyczące nieruchomości. Przyjęto inne ograniczenia których nie było w ppm65. W szczególności dla umów z konsumentami i umów o pracę.
Zasady dotyczące wyboru prawa właściwego przez strony:
- można wybrać jakiekolwiek prawo, bez względu na związek,
wybór prawa to tzw. kolizyjnyprawny wybór prawa.
Materialne prawne wskazanie a kolizyjny wybór prawa:
wybierając prawo właściwe dla naszej umowy, wrzucamy naszą umowę na tło całego porządku prawnego (przepisy bezwzględnie wiążące swobodę stron, a mogą być i inne, reguły interpretacje, wypełniacze luk- przepisy dyspozytywne, zwyczaje, zasady współżycia społecznego), czyli wybrać można tylko prawo jako cały system, kompletny bez wyjątków. Natomiast materialnoprawne wskazanie to wskazanie jednego przepisu, grupy przepisów, danego aktu prawnego, na zasadzie inkorporacji innego prawa.
Wybór kolizyjny dotyczy tylko umów m-n, a nie umów krajowych.
Art 3 ust 3 konwencji rzymskiej, a także art 3 ust 3 Rzym I to zapisano jw.
w Rzymie I pojawiło się jeszcze jedno ograniczenie, którego nie ma w konwencji rzymskiej: dotyczy sytuacji pośrednich między umowami m-n, a umowami mieszczącymi się w granicach UE. Jeśli dwa dwie firmy unijne np. z polski i niemiec wybiorą np. prawo argentyny, normy tego prawa wybranego nie może naruszać unijnych przepisów bezwzględnie wiążących.
Klauzula wyboru prawa jest osobną czynnością prawną prawa kolizyjnego. Powstaje pytanie zatem, jakie pytanie decyduje o ważności takiej czynności wyboru prawa. Ocenia się wg prawa ojczystego/prawa siedziby co do możności, a co do sposobu: decydować o tym będzie prawo wybrane (akceptuje się tutaj błędne koło, które de facto następuje).
O przesłankach inkorporacji wzorca umowy decyduje prawo właściwe dla kontraktu.
Można się będzie odpowiednio powołać na znaczenie milczenia. Art 10 ust 1 i 2 Rzym I: jeżeli jedna ze stron powoła się na ogólne warunki w których wybrano prawo, a druga milczy, to będzie się mogła powołać na swoje prawo, aby wg tego jej prawa będzie mogło być ocenione milczenie. Sąd jednak ma w tym zakresie możliwość ocenienia tego i dopuszczenia takiej możliwości lub nie.
Czy można wybrać kawałek prawa właściwego, np. tylko przepisy dyspozytywne? W znaczeniu kolizyjnoprawnym: NIE. Gdy chodzi o merytorycznoprawne wskazanie: TAK.
Można wybrać kilka praw dla jednej umowy, chociaż nie jest to zalecane. Przyjmuje się tutaj prymat autonomii woli stron. Jeden warunek: zakresy zastosowania każdego z tych praw będą w miarę precyzyjnie ustalone.
Wybór prawa najczęściej towarzyszy czasowo samej umowie. Może się tak jednak zdarzyć, że w innym momencie wybrano prawo, np. w umowie ramowej, kiedy indziej wcześniej. Możliwy jest wybór prawa już po zawarciu umowy, nawet przed sądem. Można też zmienić wybrano prawo. Są dwa ograniczenia: później wybrane prawo albo zmieniony wybór nie może pozbawić uprawnień osób trzecich uprawnień, które nabyły one na podstawie wcześniejszego prawa wybranego. Drugie ograniczenie dotyczy formy: jeżeli umowa była ważna z punktu widzenia przesłanek formalnych wedle prawa wcześniej wybranego albo wcześniej właściwego, a byłaby nieważne wg prawa później wybranego, nie będzie to miało wpływu na ważność umowy. Gdyby było odwrotnie, to umowa stanie się ważna (tj. gdy wcześniej wybrane prawo przewiduje przesłanki formalne, które nie zostały zachowane, a później wybrane prawo uznaje prawo za ważne z pkt widzenia przesłanek formalnych, to nasza umowa będzie ważna).
Wybór może być dokonany pod warunkiem. Np. pod warunkiem, że ono nie unieważni naszej umowy.
Można też wybrać termin do wyboru prawa. Prawo wybrane będzie regulować ten stosunek tylko w określonym zakresie czasowym.
Klauzule stabilizacyjne (stabilizujące, usztywniające, zamrażające).
Strony mogą wybrać prawo francuskie i co się czasami zdarza, utrwalają one prawo francuskie z chwili dokonania wyboru. W tym znaczeniu, że gdyby doszło do zmian prawa francuskiego, to nowe przepisy pr francuskiego nie będą miały znaczenia. Warto pamiętać, że przepisy kolizyjne decydują też o właściwości prawa również w zakresie przepisów intertemporalnych i jeśli wybór jest tylko kolizyjnoprawny, to przepisy intertemporalne decydują który stan prawny się stosuje.
PRZEPISY WYMUSZAJĄCE
przepisy wymuszające działają przeciwko prawu właściwemu.
Zasada charakterystycznego świadczenia
pojawiła się pierwszy raz w rezolucji flamandzkiej (?).
podstawowe kryterium: odwołanie się do funkcji społecznogospodarczej danego świadczenia. Świadczenie charakteryzujące całą umowę, przez które realizuje się cel społecznogospodarczy danej umowy, które pozwala odróżnić umowę danego typu od umowy innego typu.
W umowach sprzedaży świadczeniem charakteryzującym jest świadczenie polegające na wydaniu rzeczy i przeniesieniu własności.
W umowach o dzieło św. charakt. Jest to, co robi wykonawca dzieła. To pozwala odróżnić dzieło od innych umów.
W umowach wydawniczych św. charakt. Jest to świadczenie, które realizuje autor czy to które realizuje wydawca? Wydawca.
Umowa dystrybucji wyodrębniła się od umowy sprzedaży.
Dodatkowe reguły w św.charakt: jeśli po jednej strony mamy zawodowca, a po drugiej zwykłą osobę- świadczeniem charakterystycznym jest świadczenie profesjonalisty. Jeśli oba mają charakter zawodowy, zasadniczo ważniejsze jest świadczenie niepieniężne, a gdy oba są pieniężne- to, które łączy się z większym ryzykiem.
W powiązaniu z zasadą charakterystycznego świadczenia znaczenie mają łączniki: odwołano się do zwykłego pobytu dłużnika spełniającego świadczenie charakterystyczne (albo siedziby przy osobach prawnych).
W art 19 Rzym I wyjaśnia zwykły pobyt.
Przy umowach subokreślnik zazwyczaj odnosi się do momentu zawarcia umowy, ale przy najściślejszym związku mogą istnieć wyjątki.
Art 4 ust 2, 3, 4 wymienia reguły dla innych umów niż w ust. 1 lub byłyby objęte zakresem więcej niż jednego z przypadków. Stąd wynika reguła unikania rozbicia statutu kontraktowego też. Prawem właściwym jest prawo państwa, w którym strona zobowiązana do spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umowy ma miejsce zwykłego pobytu.
Jeżeli umowa składa się z różnych elementów, z różnych świadczeń charakterystycznych- trzeba patrzeć na umowę w jej całokształcie.
Ust 3: mowa o znacznie silniejszym związku niż z prawem wskazanym w ust 1 lub 2. Mowa też o wszystkich okolicznościach.
Ust 4: zasada najściślejszego związku jako reguła uzupełniająca.
Co to znaczy najsilniejszy związek: pojęcie powinniśmy rozumieć zgodnie z celem art 4, tj. zgodnie z tendencjami kolizyjnoprawnymi.
Szczegółowe rozwiązania kolizyjnoprawne
Kolizyjnoprawna ochrona konsumenta i ochrona pracownika.
Konsument pasywny, konsument aktywny. Art 6 dotyczy konsumenta pasywnego. Umowy zawierane z konsumentami, co do zasady podlegają prawu państwa konsumenta, o ile jest konsumentem pasywnym (tj. przedsiębiorca wkracza na jego teren. Aktywny konsument to wtedy gdy szuka aktywnie przedsiębiorcy i produktu).
Możliwy jest wybór innego prawa, może go narzucić przedsiębiorca, ale wybór nie może prowadzić do utraty jego uprawnień, które ma na mocy prawa, które byłoby właściwe w braku wyboru na mocy przepisów bezwzględnie wiążących.
Zasadniczo stosuje się model z prawa wybranego, plus wszystkie te regulacje prawa konsumenta, które są akurat bardziej korzystne.
Gdy chodzi o konsumenta aktywnego, stosuje się prawo wg zasad charakterystycznego świadczenia.
Umowy o pracę (art 8 Rzym I)
wybór prawa nie może wyłączać ochrony, którą ma pracownik wg prawa w razie braku wyboru.
Jeżeli strony nie dokonały wyboru: prawo państwa w którym lub z którego pracownik zazwyczaj pracownik świadczy pracę. W ostatniej części chodzi o świadczenie pracy na odległość np. za pośrednictwem komputera.
Za zmianę państwa, którym zazwyczaj świadczona jest praca nie jest tymczasowa zmiana.
Zakres statutu kontraktowego:
także należą wszelkie kwestie dotyczące zawierania umowy, oferta, skutki negocjacji, art 12
PRZELEW WIERZYTELNOŚCI I SUBROGACJA UMOWNA
art 14 ust 1. Stosunek między zbywcą i nabywcą wierzytelności podlega prawu właściwemu dla umowy zawartej między zbywcą a nabywcą (czyli jeśli to będzie zamiana- prawo właściwe dla zamiany, jeśli sprzedaż- prawo właściwe dla sprzedaży, jeśli darowizna- prawo właściwe dla darowizny). Zapis z art 14 dotyczy tylko stosunku między stronami przelewu, a nie erga omnes, stąd w PPM jest przepis uzupełniający 36.
Subrogacja umowna jest to wstąpienie w prawa zaspokojonego wierzyciela. Może to być wstąpienie z tytułu umowy.
Subrogacja ustawowa: ubezpieczenie, poręczenie.
DELIKTY
zobowiązania niewynikające z czynności prawnej.
Rzym II dla zobowiązań pozaumownych;
Rzym II dotyczy zdarzeń, które nastąpiły po wejściu w życie (110109)
najważniejsze zmiany: dopuszczenie woli stron, wyboru prawa; złagodzono wymagania dot. wspólnej płaszczyzny między stronami (wystarczy zwykły pobyt); w przypadku wielomiejscowości przyjmuje się prawo miejsca szkody (a nie zdarzenia, działania); rozwiązania z Rzymu II są elastyczne, przyjmuje się regułę korekcyjną: zasada ścisłego związku;
w art 2 rzymu II: rozszerzone rozumienie szkody; i dotyczy nie tylko deliktów, ale też innych wymienionych.
Taka szkoda może być szkodą przyszłą przy prawdopodobieństwie jej powstania. Objęto rzymem II przyszłe zdarzenia.
Art 3: zasada powszechnego zastosowania Rzymu II; wypierają krajowe normy bez względu czy sprawa jest sprawą unijną czy pozaunijną.
Art 4: zasada ogólna: prawo państwa, na obszarze którego powstaje szkoda (następstwa). Niezależnie od zdarzenia i skutków pośrednich. Czyli liczy się ten skutek najważniejszy; wyjątek przy wspólnym miejscu zwykłego pobytu obu stron. W ust. 3: zasada korekcyjna: zasada ściślejszego związku.
Art 5: odpowiedzialność za produkt. Na początek kilka reguł kazuistycznych.
Omówienie każdego art do 19 (innych nie będzie pytać);
prawo rzeczowe, rodzinne i spadkowe trzeba zrobić na własną rękę.