Jeśli w załączniku znajdują się obrazki, nie zostaną wyświetlone.  Pobierz oryginalny załącznik.

Wykład 1. Mikroskopy

 

Światło białe wg teorii Maxwella jest elektromagnetycznym ruchem falowym. Fale świetlne różnią się od fal radiowych tylko długością; jedne i drugie rozchodzą się z tą samą prędkością c=3*10⁸m/s. Promienie Röntgena i gamma przynależą do fal elektromagnetycznych. Światło białe obejmuje światło widzialne i niewidzialne. Światło widzialne w tym zakresie obejmując od 3800 Å do 7700 Å jest niewielkim wycinkiem. Z obu tych stron rozciąga się światło niewidzialne - podczerwone (IR) 7700 Å - 3μm i 3 - 100μm (bliska i daleka podczerwień) i nadfioletowe (UV) 1300 - 3800 Å oraz 1300 - 100 Å (bliski i daleki nadfiolet). Oko ludzkie najbardziej wrażliwe jest na długość ok 5500 Å. Średnio przyjmuje się  do wszelkich matematycznych obliczeń 5500 Å.

Podstawowym narzędziem badawczym w histologii jest mikroskop. Określa się zdolność rozdzielczą mikroskopu oraz powiększenie mikroskopu. Zdolność rozdzielcza to widzenie najbliżej leżących obok siebie przedmiotów jako jeszcze dwa oddzielne.

A=η*sinα,  A- apertura numeryczna

1/d=λ/2A,  d - najmniejsza odległość między obiektami, przy której jeszcze są one rozróżniane pod mikroskopem Teoretyczna d dla mikroskopów suchych ok 0,3μm; dla olejkowo - immersyjnych ok. 0,19 μm

Powiększenie mikroskopu = powiększenie okularu x powiększenie obiektywu. 
Obraz powstały w mikroskopie jest: pozorny, powiększony i odwrócony, podobnie jak obrazy odbierane z soczewki.  
Mikroskop składa się z zespołu mechanicznego i zespołu optycznego. Zespół mechaniczny: podstawa mikroskopu, statyw, stolik pomiarowy, tubus, urządzenie rewolwerowe, śruby mikro i makrometryczne. Zespół optyczny: źródło światła, filtry, przesłona, kondensor, obiektyw, pośrednie układy optyczne (pryzmaty), okulary.

Soczewki i ich układy są obarczone szeregiem wad, czyli tzw. aberracjami: chromatyczną, sferyczną i astygmatyzmem. Tzw. szkło kronowe i flintowe zmniejszają  znacznie wadę chromatyczną.

Stosujemy różne rodzaje mikroskopów w zależności od tego, co chcemy uzyskać. W preparatach stałych znajdują się już martwe komórki, jednak czasem chcemy oglądać pewien proces, dynamikę procesu, stąd też różnorodność mikroskopów.  
Rodzaje mikroskopów: 
- mikroskop fazowo - kontrastowy 
- mikroskop polaryzacyjny 
- mikroskop interferencyjno - polaryzacyjny 
- mikroskop z kondensorem ciemnego pola 
- mikroskop fluorescencyjny 
- mikroskop dla podczerwieni 
- mikroskop holograficzny 
- mikroskop stereoskopowy 
- mikroskop elektronowy

Mikroskop polaryzacyjny: 
Posiada wbudowane w układ optyczny dwa pryzmaty Nikola lub siatki polaryzacyjne (polaryzator i analizator), powodujące polaryzację światła.  Jesteśmy wtedy w stanie zobaczyć, czy w danej strukturze zachodzi ugięcie. Inaczej odbija się promień od nieregularnie ułożonego elementu, a inaczej od  obiektu o ułożeniu regularnym. Obiekty przejrzyste można podzielić na izotropowe (pojedynczo załamujące światło) i niewidoczne w tym mikroskopie oraz anizotropowe(podwójnie załamujące światło) i widoczne jako obiekty jasne na ciemnym tle.  Pewne substancje charakteryzują się tym, że są anizotropowe bądź izotropowe. W kościach znajdują się beleczki kostne, które mogą być ułożone regularnie bądź nie, prawidłowe lub nieprawidłowe i to wszystko można określić dzięki mikroskopowi polaryzacyjnemu. W diagnostyce histopatologicznej stosowany  m.in. do  ujawniania złogów amyloidu wybarwionych czerwienią  Kongo, lipidów.

Mikroskop kontrastowo - fazowy 
Promień świetlny przechodząc przez daną strukturę ulega przesunięciu w fazie sinusoidalnej, świetlnej, co dla oka ludzkiego jest niewidoczne. Widoczna jest natomiast zmiana natężenia. Wstawienie płytki fazowej powoduje, że przesunięcie w fazie zamienia się w zmianę natężenia (zmiana amplitudy widoczna jako odpowiedni stopień jasności). Pozwala to na oglądanie preparatów niebarwionych, żyjących. Struktury widoczne są jako ciemniejsze i jaśniejsze.

Mikroskop interferencyjno - polaryzacyjny: 
W mikroskopie z urządzeniem interferencyjno-polaryzacyjnym można w ułamkach długości fali świetlnej mierzyć przesunięcia fazowe światła przechodzącego przez badane struktury. Umożliwia badanie ilościowe (większość mikroskopów pozwala jedynie na badanie jakościowe), czyli badania o pomiarze suchej masy komórkowej. Przyjmuje się stałe nawodnienie - ok. 85% w każdej komórce. By zważyć komórkę, potrzeba mieć pewne parametry: parametry powierzchniowe mamy, nie znamy jedynie wysokości. Podczas przepuszczania spolaryzowanych promieni przez daną strukturę,  dochodzi do zjawiska interferencji, czyli wzmocnienia, bądź wygaszenia fali świetlnej. Wygaszenie/wzmocnienie przechodzi na widmo białe, przez co uzyskuje się  kolorystykę. Uzyskanie barwnego obrazu pozwala na pomiar wysokości, gdyż znamy odległość między np. kolorem zielonym a czerwonym. Wykorzystując różne parametry i specjalne głowice uzyskuje się pomiar suchej masy komórkowej.

Mikroskop z optyka Nomarskiego: 
Jest optyką mikroskopu kontrastowo - fazowego i interferencyjnego, ale wzmacnia on kontury (kontrast niezabarwionych struktur) i pozwala na uzyskanie plastycznego, prawie trójwymiarowego obrazu.

Mikroskop z kondensorem ciemnego pola: 
Umożliwia oglądanie niebarwionych struktur z zastosowaniem zwykłego mikroskopu i kondensora ciemnego pola. Powoduje on większe zjawisko dyfrakcji, czyli ugięcia. Im bardziej ugnie się promień, tym lepiej jest on widoczny. W mikroskopie z kondensorem ciemnego pola promień ten jest jaśniejszy, natomiast w mikroskopach z opuszczonym kondensorem jest on ciemniejszy na jasnym tle. Stąd mając zwykły mikroskop również jesteśmy w stanie zobaczyć niebarwione preparaty, jeśli opuścimy kondensor, aby zwiększyć ugięcie promieni świetlnych. Mikroskop taki umożliwia obejrzenie struktur o wymiarach poniżej zdolności rozdzielczej układu optycznego. Możemy w nim obejrzeć m.in. plemniki żywe i martwe.  Metodę ciemnego pola stosuje się głównie do obserwacji mikroorganizmów obecnych w płynach ustrojowych.

Mikroskop fluorescencyjny: 
Umożliwia obejrzenie czegoś, co jest trudne do obejrzenia: antygenów, przeciwciał.  
System oświetlenia preparatu:  
-diailuminescencyjny (od dołu) 
-epiluminescencyjny (od góry) 
Fluorescencja własna: lipofuscyna, porfiryny, witamina A, chlorofil 
Fluorochromy: oranż akrydyny, fluoresceina, rodamina. 
Znakowanie materiału metodą immunofluorescencji bezpośredniej lub pośredniej.  
Fluorochrom pod wpływem promieniowania UV zaabsorbowanego w ciągu dnia zaczyna świecić. Poprzez zastosowanie tych substancji w mikroskopie uzyskujemy „efekt widzialny dzięki zastosowaniu niewidzialnych promieni". Jeden fluorochrom może zabarwić kilka struktur: inaczej barwi się jądro, inaczej cytoplazma. Stosowany jest również w immunofluorescencji. By określić, czy dany antygen występuje w komórce, podaje się płynny preparat z immunoglobuliną swoistą z dołączonym fluorochromem do przeciwciała. Znajduje się tu fluoresceina lub witamina B12(?) - to najczęściej stosowane fluorochromy. Stosujemy akurat te, aby nawet IV-rzędowa struktura białka w immunoglobulinie nie uległa zmianie. Immunoglobulina tworzy w miarę trwałe połączenie z antygenem. Następnie wypłukuje się  i pozostaje efekt połączenia w postaci świecenia. Świadczy ono o tym, że w tym miejscu znajduje się antygen. Gdy szukamy przeciwciała działamy odwrotnie, czyli podajemy znakowany antygen. W ten sposób diagnozowanych jest wiele jednostek chorobowych.

Mikroskop konfokalny: 
Umożliwia oglądanie obrazów w 3D a także warstwową obserwację. Istotna jest kwestia pomiaru. Pozwala również na  obserwację organizmów żywych. Obecnie używa się głównie 3 typów mikroskopów konfokalnych: 
-skanujące laserowe mikroskopy konfokalne, których laserowy promień skanuje pole po polu 
-mikroskopy konfokalne z wirującym dyskiem 
-PAM (Programmable Array Microscopes)

Mikroskop transmisyjny: 
Zastosowanie strumienia elektronów, który jest krótką falą, automatycznie zmniejsza zdolność rozdzielczą, a tym samym poprawia jakość oglądanego obrazu. Katoda(-) emituje strumień elektronów; jest on następnie przyspieszany przez anodę(+). Stosuje się  soczewki elektromagnetyczne. Przykładając  minus odpychamy wiązkę elektronów, przykładając plus - przyciągamy. W ten sposób strumień jest formowany. Elektrony przechodzą przez preparat umieszczony na siateczce, a  na ekranie fluorescencyjnym uzyskujemy określony efekt powiększenia.

Mikroskop skaningowy: 
Posiada skaner, który na zasadzie ruchu....... biegnie po powierzchni, dając efekt mikroskopu elektronowego. Tu również zastosowana jest wiązka elektronów. Różni się od m. transmisyjnego tym, że umożliwia obejrzenie powierzchni komórki, a wiązka odbija się od preparatu.

Rodzaje preparatów mikroskopowych: 
- skrawki 
- szlify, np. kość, zębina 
- rozmazy 
- rozgnioty, gdy zależy nam np. na komórkach z danego preparatu a nie na preparacie jako całości. nie liczy się wygląd ogólny preparatu 
- odciski narządowe, np. szpik, gdy chcemy zobaczyć jądra komórek w nim zawartych 
- hodowle komórkowe, np. przeszczep

Metodyka przygotowywania preparatów do mikroskopii świetlnej: 
1. Pobieranie materiału - ok. 1 cm dla mikroskopii świetlnej, elektronowa - ok. 1 mm 
2. Utrwalanie - zatrzymanie mechanizmów życia komórki, które podporządkowane są enzymom. Zablokowanie apoenzymu blokuje cały enzym. Utrwalacze możemy podzielić na proste i złożone. W utrwalaczach złożonych każdy ze składników ma określoną czynność. Przy wyborze utrwalacza wybieramy taki, który najlepiej utrwali badaną przez nas strukturę i w najszybszym czasie.  
Dobry utrwalacz:  
- szybko przenika w głąb tkanki 
-powoduje szybką koagulację ciał białkowych, ale niezbyt gwałtownie 
-jest izotoniczny w stosunku do płynów tkankowych 
Utrwalacze proste: kwasy mineralne (azotowy, siarkowy, trójtlenek chromu, czterotlenek osmu), kwasy organiczne (mrówkowy, octowy, trojchlorooctowy, pikrynowy) i inne (etanol, metanol, propanol, aceton, formalina, aldehyd szczawiowy), sole metali ciężkich (sublimat=dwuchlorek rtęci, sole ołowiu azotan lub octan, cynku) 
Utrwalacze złożone: Carnoya (etanol, chloroform, kwas octowy lodowaty), Bakera (formalina, chlorek wapnia, woda destylowana), Susa (sublimat, chlorek sodu, woda destylowana), Zenkera-Helly'ego (dwuchromian potasu, sublimat, kwas octowy lodowaty), Buina (kwas pikrynowy, formalina, kwas octowy lodowaty, kwas trójchlorooctowy) 
3. Odwodnienie utrwalonych tkanek: 50 - 100% alkohol 
4. Zatapianie w parafinie - nadaje twardość tkankom. Przed parafiną płyny pośrednie (benzen, toluen) - konieczne, ponieważ alkohol nie łączy się z parafiną; w metakrylanie dla ME 
5. Krojenie - mikrotomy saneczkowe, korbowe 
6. Nawodnienie: 100 - 50% alkohol. Nawadniamy, bo barwniki potrzebują wody.  
7. Barwienie -  
metoda progresywna (rozcieńczone barwniki i barwienie w ciągu dłuższego czasu 12 - 24 godz. ) - barwienie czyste i selektywne; 
metoda regresywna (stężone barwniki i krótki okres barwienia) - nierównomierne barwienie, możliwość przebarwienia i zabarwienia nieswoistego 
hematoksylina (najczęściej Hematoksylina Mayera lub Ehrlicha) wyciąg z amerykańskiego drzewa Erytroxylon Campechianum - barwienie jąder komórkowych 
eozyna (barwienie kwaśne, plazmatyczne) 
8. Odwodnienie: 50 - 100% alkohol, płyny pośrednie 
9. Zatapianie preparatów na stałe: syropy, żele (glicerożelatyna [żelazo + glicerol]), żywice - balsam kanadyjski

Przygotowanie preparatu trwa ok. 2 tygodni.

Przygotowywanie preparatów w mikroskopii elektronowej: 
Różnica: jest raczej ............. i należy przeciąć preparat na znacznie cieńsze skrawki niż w mikroskopii świetlnej. Parafina nie jest na tyle twardą substancją, by pozwalała na wykonanie takiego preparatu. Utwardzamy preparat w żywicach i stosujemy do krojenia nóż diamentowy, który pozwala na uzyskanie skrawków rzędu dziesiątych części mikrometra. Zamiast typowych barwników, jakie stosujemy w mikroskopii świetlnej używa się tu soli metali ciężkich (Os, Mn, Pb), które nie przepuszczają elektronów. Próbki utrwalane są w glutaraldehydzie(?)nazywamy to kontrastowaniem.............. barwieniem, bo np. czterotlenek osmu spełnia kilka funkcji: nie dość, że utrwala to jeszcze zabarwia. Następnie preparaty krojone są na ultramikrotomie z nożem diamentowym. Gotowe skrawki układa się na siateczkach i wkłada do mikroskopu.

Gdy niezbędne jest szybkie wykonanie badań histopatologicznych, np. w czasie wykonywania operacji, możemy pominąć pewne etapy przygotowania preparatu do badań. Zamiast użycia utrwalacza możemy zmrozić badany fragment. Są to techniki mrożeniowe. Po zamrożeniu próbkę od razu kroimy i szybko barwimy. W ten sposób w ciągu kilku minut możemy np. przekazać operatorowi informację czy jest zmiana nowotworowa, czy też nie.

Przy rozróżnianiu struktur oglądanych pod mikroskopem nie kierujemy się zabarwieniem poszczególnych fragmentów, ale cechami morfologicznymi tam występującymi.

Zjawisko metachromazji: 
Polega na tym, że barwione struktury zostają zabarwione innym kolorem niż kolor barwnika użytego do barwienia. Ze zjawiskiem tym ma się do czynienia np. przy barwieniu mukopolisacharydów w chrząstce - siarczanu chondroityny, albo komórek tucznych, których ziarnistości barwią się metachromatycznie ze względu na zawartość heparyny. Do barwienia metachromatycznego używa się np. błękitu toluidyny, który daje różowofioletowe zabarwienie struktur metachromatycznych. Jest to spowodowane tym, że barwnik układa się na zabarwionych metachromatycznie cząsteczkach w sposób uporządkowany, wskutek czego powstają jego dimery inaczej absorbujące widmo światła białego niż monomer. Jest to barwienie np. barwnikiem niebieskim na kolor czerwony.

Barwienie polichromatyczne:  
Barwienie z użyciem wielu barwników mających różny efekt. Poszczególne barwniki działają na specyficzne organelle. Do barwień najczęściej stosowanych w diagnostyce hematologicznej należy barwienie polichromatyczne mieszaniną barwników zasadowych i kwaśnych. Barwienia takie wykonuje się też w diagnostyce wymazów komórkowych z różnych błon śluzowych.

Barwienie przyżyciowe: 
błękit metylenowy, błękit toluidyny, błękit Nilu

Bardzo istotne jest, by przy oglądaniu preparatów zwrócić uwagę na miejsce przekroju. Normalne jądro komórkowe zajmuje ok ¼ - 1/3 całej komórki. Zdarza się, że zajmuje ono nawet 2/3. Należy wtedy sprawdzić, czy jest to wynik przekroju, czy może nieprawidłowość, co szczególnie istotne jest w chorobach nowotworowych.

Artefakty - obrazy morfologiczne, które normalnie nie występują, a są wynikiem obróbki. Są to np.: włókna, nałożenie się, rozerwanie, oderwane struktury.

Techniki mrożeniowe: 
Polegają na utwardzeniu materiału biologicznego poprzez jego zamrożenie. 
Zalety: są krótkotrwałe, zachowują wszystkie składniki w materiale biologicznym, procedura przebiega w niskiej temperaturze co zapobiega denaturacji białek. 
Materiał zamraża się: 
- w ciekłych gazach: azot (-196°C), freon, izopropan, hel (-269°C) 
- za pomocą zestalonego dwutlenku węgla, tzw. suchy lód (-78,5°C) 
Krioprojekcja polega na przepojeniu materiału roztworem sacharozy (15-30%) lub gliceryny (10-30%) lub DMSO (10%) w celu uniknięcia krystalizacji wody podczas zamrażania. 
Materiał zamrożony kroi się na: mikrotomie mrożeniowym, kriostacie. 
Liofilizacja: proces suszenia zamrożonego materiału biologicznego w próżni oraz w obniżonej temperaturze na drodze sublimacji wody. Metoda ta pozwala na zachowanie w tkance wszystkich substancji chemicznych.

Badanie histochemiczne: 
Czasem prócz wyglądu komórki interesuje nas, jakie substancje ona zawiera. Za pomocą reakcji histochemicznych można identyfikować: kwasy nukleinowe, wielocukry, tłuszczowce, z mniejszą dokładnością białka, a także barwniki i niektóre składniki nieorganiczne. Przez wykazanie różnic w składzie chemicznym komórek leżących obok siebie lub zmian wywołanych działającymi na nie czynnikami, reakcje te mogą stanowić wskaźnik stanu czynnościowego komórki. W nielicznych tylko przypadkach reakcje histochemiczne mogą stanowić również podstawę do obliczeń ilości badanej substancji. Obliczenia takie opierają się na prostej zależności między ilością barwnego produktu reakcji a stężeniem badanej substancji w tkance. Ilość produktu reakcji warunkuje z kolei stopień pochłaniania monochromatycznego światła, o odpowiednio dobranej długości fali, przepuszczonego przez zabarwiony obszar tkanki.  
Węglowodany - przy ich określaniu wykorzystujemy głównie wiązania redukcyjne. Metoda ich wykrywania to metoda p.a.S., gdzie leukofuksyna (substancja bezbarwna) pod wpływem redukcji  zabarwia się na kolor amarantowy ;).  W celu uwidocznienia umiejscowienia wielocukrów w komórkach i w tkankach stosuje się metodę, w której wykorzystuje się kwas nadjodowy i odczynnik Schiffa, czyli tzw. metoda p.a.S. Ogólną podstawą chemiczną tej metody jest względnie swoiste rozrywanie wiązania między atomami węgla w cząsteczce glikogenu i utlenianiu związanych z tymi węglami grup 1,2-glikolowych na grupy aldehydowe. Powstały stąd dwualdehyd łączy się z leukofuksyną odczynniki Schiffa dając trwałe, purpurowoczerwone zabarwienie. W związku z tym, że tego rodzaju grupy 1,2-glikolowe występują i w innych związkach, a ponadto kwas nadjodowy utlenia również do grup aldehydowych grupy 1,2-glikoaminowe, alkiloaminowe i ketonowe innych niż wielocukry związków - w każdym przypadku przed wykonaniem zasadniczego odczynu przeprowadza się na drugim skrawku, kontrolne trawienie enzymatyczne roztworem diastazy swoiście rozkładającej tylko glikogen.  
Lipidy - barwienie Sudanem I, II, III, czterotlenkiem osmu. W technice przygotowania preparatów z lipidami należy unikać alkoholi oraz płynów pośrednich - technika mrożeniowa. Ze stosowanych metod histochemicznych na lipidy najczęściej używanymi w praktyce są metody oparte o tzw. barwniki lipidowe, do których należy cały szereg Sudanów i czerwień oleista barwiące przede wszystkim lipidy zapasowe i metaboliczne. Spośród innych metod histochemicznych na lipidy należy wymienić barwienie z użyciem Błękity Nilu oraz barwienie czterotlenkiem osmu. Metoda z czterotlenkiem osmu jest szczególnie przydatna do orientacyjnego rozróżnienia lipidów w mikroskopie elektronowym, gdzie związek ten jest jednocześnie często stosowanym utrwalaczem.  
Białka i aminokwasy - jak dotąd nie ma pewnych i swoistych odczynów histochemicznych na poszczególne białka i aminokwasy. Stosowana dość powszechnie metoda bromofenolowa pozwala jedynie na ogólne zorientowanie się w „zawartości" białek w komórce, ale bez możliwości rozróżnienia nawet czy chodzi tu o białka proste, czy złożone. 
Kwasy nukleinowe - RNA - metoda Bracheta (zieleń metylenowa i pirolina); DNA - metoda Feuglena.  
Reakcja Feuglena: dwuetapowa reakcja służąca do wykrywania DNA. W pierwszym etapie tkankę poddaje się hydrolizie w 1N kwasie solnym, co powoduje pęknięcie pierścienia pentozowego dezoksyrybozy i wytworzenie grupy aldehydowej. W drugim powstałe grupy aldehydowe uwidacznia się odczynnikiem Schiffa. 
Metoda Bracheta: służy do różnicowanego wykrywania DNA i RNA w tym samym materiale za pomocą mieszaniny zieleni metylenowej (DNA) i pironiny (RNA). Efektem reakcji jest zabarwienie jąderka na czerwono i zielonofioletowa chromatyna jądrowa. 
W określaniu enzymów nie możemy zidentyfikować ich bezpośrednio, ale możemy badać efekt, jaki wywołały. Metoda prosta: substrat po reakcji charakterystycznej dla danego enzymu daje produkt barwny. Gdy substrat i produkt są bezbarwne używa się jonowymienników chemicznych barwiących produkt reakcji. Jest to tzw. reakcja enzymatyczna złożona. Musi być ona szybka, szybsza niż np. działanie lityczne enzymów aparatu Golgiego. Fosfataza kwaśna i zasadowa. Są one wyjątkami, gdyż tu kolorystyka świadczy o obecności enzymów i aktywności. Pirofosfataza - marker aparatu Golgiego. Marker - charakterystyczny enzym dla danej struktury. Gdy oceniamy struktury możemy: 1. Obejrzeć ją pod mikroskopem świetlnym 2. Zabarwić 3. Oznaczyć na podstawie markerów enzymatycznych.  
Badanie cytoenzymologiczne: 
Reakcje histochemiczne przeprowadza się na skrawkach kriostatowych lub parafinowych, rzadziej na niewielkich fragmentach tkanek. Skrawki poddaje się inkubacji w środowisku zawierającym odczynnik reagujący wybiórczo z poszukiwaną substancją. Ostateczny produkt reakcji, w celu uwidocznienia go w tkance, musi być nierozpuszczalny i barwny, lub elektronowo gęsty w przypadku oglądania materiału w mikroskopie elektronowym. 
R. histoenzymatyczna prosta: 
substrat -> enzym -> produkt barwny 
R. histoenzymatyczna złożona (met. Jonowymienników chemicznych) 
substrat -> enzym -> produkt -> reakcja wiązania -> barwnik 
R. histoenzymatyczna powinna: 
-być szybka, aby uniknąć błędów wywołanych dyfuzją produktów 
- dawać jako produkt niekrystaliczny drobnoziarnisty strąt 
Wytworzony strąt nie powinien rozpuszczać się w płynie inkubacyjnym, powinien natomiast wykazać możliwie duży molowy współczynnik ekstynkcji, aby zapewnić wysokie nasilone barwy. Ilość powstającego strątu powinna być możliwie ściśle skorelowana z aktywnością badanego enzymu.  
 
Reakcja Gomoriego: 
Służy do wykrywania hydrolaz. Reakcja polega na rozszczepianiu substratu przez wykrywany w tkankach enzym. Następnie na wytrąceniu jednej ze składowych rozszczepionego substratu jonami metali (Ca²⁺, Pb²⁺, Cu²⁺, Ba²⁺, Co²⁺). Powstaje nierozpuszczalna sól. Większość z tych soli jest widoczna w mikroskopie elektronowym, natomiast do celów mikroskopii świetlnej czasami należy przeprowadzić dodatkową reakcję barwną. 
 
Tiaminowa pirofosfataza - marker struktury Golgiego 
odczyn „konturuje" układ cystern i wakuoli, jest intensywny w komórkach wydzielniczych i nerwowych. W miejscu lokalizacji enzymu stwierdza się intensywne czarne strąty siarczku ołowiu. 
 
Dehydrogenaza bursztynianowe - marker błony mitochondrialnej 
DB odcina od substratu ( soli sodowej kwasy bursztynowego) atomy wodoru, które następnie łączą się z solą tetrazolową Nitro TB dając barwne złogi formazanu. 
 
Fosfataza kwaśna - marker lizosomów 
W komórkach wątroby lizosomy układają się głównie w biegunach żółciowych.

Immunohistochemia: 
Metoda polegająca na wykrywaniu w komórkach i tkankach substancji o charakterze antygenowym za pomocą znakowanych przeciwciał. Przeciwciała znakuje się fluorochromami, enzymatycznie, ferrytyną lub złotem koloidalnym. 
Podstawowe typy reakcji immunohistochemicznych: 
- bezpośrednia (antygen - znakowane przeciwciało) 
- pośrednia (antygen - nieznakowane przeciwciało - znakowana antyglobulina) 
-  z mostkami immunoglobulinowymi i kompleksami enzym-antyenzym (antygen - przeciwciało - antyglobulina - kompleks enzym/antyenzym)

Metoda immunoenzymatyczna: 
A badaniach immunologicznych z zastosowaniem fluorescencji wadą jest to, że struktury wraz z biegiem czasu przestają emitować światło. Rozwiązaniem tego jest metoda immunoenzymatyczna. W miejsce fluorochromu są układy enzym - antyenzym. 

Autoradiografia: 
Czasem chcemy określić, jaka jest chłonność określonej substancji przez dane komórki. Substancje te znakujemy substancjami promieniotwórczymi. Po pewnym czasie substancja  ta znajduje się  w różnych miejscach w różnej ilości. Metoda ta używana jest do określenia działania leków, przy poznawaniu powstawania pewnych struktur, poszukiwaniu aminokwasów. Używa się masy koloidowej działającej jak błona fotograficzna i poddaje obróbce.  
Metoda badawcza umożliwiająca lokalizację izotopów promieniotwórczych lub znakowanych nimi substancji w komórkach lub tkankach. Podane in vivo substancje promieniotwórcze zostają włączone w normalny ciąg procesów metabolicznych. Po przygotowaniu preparatów mikroskopowych w sposób typowy pokrywa je się żelem zawierającym AgBr. Promieniowanie powoduje rozpad tej soli i pojawienie się metalicznego srebra, które po wywołaniu i utrwaleniu można obserwować w mikroskopie. Pozwala na śledzenie dynamiki procesów metabolicznych w komórkach i tkankach.

Cytometria przepływowa: 
metoda szybkiego obliczenia ilości danej substancji. Np. badanie morfologiczne krwi. Cytofotometr ustawia się na określone struktury, wielkości, wyglądy(?), przepuszcza się płyn i wylicza. Można stosować tu też znaczniki fluorescencyjne dla dokładniejszych wyników.  
Technika pomiaru właściwości fizycznych i chemicznych komórek z zastosowaniem przyrządu, który w krótkim czasie może przebadać dużą populację komórek. Badane komórki muszą być zawieszone w płynnym środowisku jako zawiesina oddzielnych komórek. Komórki używanie do tych badań są uprzednio zabarwiane barwnikami fluorescencyjnymi. Istnieje cała grupa odczynników fluorescencyjnych, które swoiście wiążą się z takimi składnikami komórkowymi, jak DNA, RNA czy powierzchnią komórki.  
W chwili przepływu przez rejon pomiaru komórka przechodzi przez wąski promień światła, który ulega rozproszeniu zależnemu od wielkości, kształtu lub właściwości optycznych komórki oraz wzbudza fluorescencję substancji chemicznych, którymi komórka była uprzednio znakowana.  
Odczyty w każdej komórce są następnie liczone i analizowane statystycznie przez komputer. Metoda ta pozwala na przebadanie w krótkim czasie wielu parametrów w bardzo dużej liczby komórek.

Mikrochirurgia: 
Narzędziami są: mikroigły, mikroskalpele, mikropipety. Są one poruszane za pomocą mikromanipulatora, który tak redukuje zakres ruchów ręki, że narzędzia można prowadzić w polu widzenia mikroskopu. Dzięki tej technice można usuwać z komórek jądra oraz wprowadzać inne. Dzięki temu wiemy, że jądro zróżnicowanej komórki nabłonka jelita wprowadzone do komórki jajowej, po pobudzeniu jej do rozwoju, może dać początek całemu normalnemu organizmowi.  
Mikromanipulatorem można wprowadzać substancje, wstrzykując je bezpośrednio do komórki i omijając ich działanie na receptory błony komórkowej. 
Narzędziem mikromanipulatora może też być skoncentrowana wiązka promieniowania UV lub promieniowania laserowego. Za pomocą wiązek światła można selektywnie niszczyć w komórce wybrane obszary komórki lub jej narządy.

Hodowla: 
Jest to utrzymanie oddzielonych od organizmu komórek, tkanek, narządów w warunkach sztucznych przez okres dłuższy niż 24h. Inkubacja - poniżej 24h.  
Hodowlę prowadzi się na pożywkach. Komórki lub tkanki mogą być w niej zanurzone całkowicie, bądź znajdować się na jej powierzchni. 
Wyróżnia się: 
- hodowlę komórek; in  vitro: hoduje się zarodek ludzki ok 48h i po uzyskaniu stadium gwarantującego wszczepienie się zarodka do błony śluzowej wprowadza się do  macicy. 
- hodowlę tkanek 
- hodowlę organotypową ( embrionalne zawiązki narządów lub całych bądź fragmentów narządów pobranych z dojrzałego organizmu); np. przeszczepy, głownie skóry. Hetero- i autohodowle.

Ilościowa analiza obrazów mikroskopowych: 
Zobiektywizowany opis obrazów mikroskopowych zarówno z mikroskopów świetlnych, jak i elektronowych, czyli techniki pomiarowe, które pozwalają na numeryczny opis obrazów mikroskopowych, a następnie na ocenę tych pomiarów metodami statystycznymi.

Lizosomy 
Oznacznikami enzymatycznymi dla lizosomów są następujące enzymy: fosfataza kwaśna, rybonukleaza, dezoksyrybonukleaza II, katepsyny i Β-glikuronidaza. Wszystkie te enzymy wykrywane są w lizosomach tak metodami biochemicznymi, jak i histochemicznymi.

Aparat siateczkowaty Golgiego 
Enzymatycznym oznacznikiem dal aparatu Golgiego jest tiaminowa pirofosfataza. Wykonanie odczyny histochemicznego na ten enzym tak dokładnie „konturuje" układ beleczek i wakuoli aparatu Golgiego, że z powodzeniem zastąpić może dotychczas stosowane wybarwianie tej organelli metodami histologicznymi opartymi na srebrzeniu.

Chondrion komórkowy 
Enzymatycznymi oznacznikami dla chondrionu komórkowego biorącego bezpośredni udział w procesach oksydoredukcyjnych i w tlenowej fosforylacji są odpowiednio dehydrogenaza kwasu bursztynowego i adenozynotrójfosfataza mitochondrialna. 
Teoretycznie, oznacznikami enzymatycznymi dla tej organelli mogą być prawie wszystkie enzymy biorące udział w tych procesach (m.in. prawie wszystkie wchodzące w cykl Krebsa), praktycznie, metodami histochemicznymi wykrywane jest ich kilkanaście, a wśród nich najczęściej w tym celu stosowane są właśnie metody na wyżej wymienione dwa enzymy. 
Podstawą odczyny histochemicznego metody Nachlasa i współpr. na dehydrogenazę kwasu bursztynowego jest odłączenie przez enzym z substratu (sól sodowa kw. Bursztynowego) dwu atomów wodoru, które łącząc się z solą tetrazolową Nitro BT dają produkt końcowy w postaci barwnych złogów formazanu w miejscach aktywności tego enzymu. „Konturowanie" chondriomu komórkowego przez tę dehydrogenazę jest wyjątkowo precyzyjne ze względu na umiejscowienie enzymu na błonach bądź w samych błonach tej organelli. 
Istnieją też możliwości barwienia mitochondrium zielenią Janusową lub hematoksyliną żelazistą.

 

Wykład 2. Embriologia cz.1

Embriologia cz.1

 

Miejscem, w którym dojrzewa komórka jajowa jest jajnik i około 16-18 dnia cyklu miesiączkowego zostaje wydalona na zewnątrz jako komórka, która jest przygotowana do tego, aby zostać komórką zapłodnioną.

 

Etapy wzrostu pęcherzyka Graffa.

1. pęcherzyk jajnikowy pierwotny - oocyt I rzędu wznawia przerwany w diplotenie profazy I (zwanym też diktiotenem) podział mejotyczny i kontynuuje go do momentu metafazy II - w tym stadium oocyt II rzędu jest uwolniony w czasie owulacji

2. pęcherzyki wzrastające - przesuwają się w stronę obwodowej części kory jajnika; oocyt wytwarza osłonkę przejrzystą, a pojedyncza dotąd warstwa komórek otaczajacych komórkę jajową rozrasta się, tworząc warstwę ziarnistą (6-12 warstw), na zewnątrz warstwy ziarnistej powstaje torebka pęcherzyka

3. pęcherzyk dojrzewający - w-wa ziarnista rozrasta się , a pojedyncze szczeliny między jej komórkami zlewają się, tworząc jamkę

4. pęcherzyk dojrzały (Graafa) - komórka jajowa znajduje się w tzw. Wzgórku jajonośnym

 

W pęcherzyku Graafa wyróżniamy kolejno warstwy :

- osłona przejrzysta

- wieniec promienisty - kilka pokładów komórek warstwy ziarnistej

- warstwa ziarnista

- osłona pęcherzyka *

* w pęcherzyku dojrzałym osłona pęcherzyka oddzielona od warstwy ziarnistej błoną podstawną, która składa się z 2 warstw : wewnętrznej (komórki endokrynne, naczynia krwionośne) i zewnętrznej (włókna kolagenowe i komórki mięśniowe gładkie)

* Komórki w-wy wewnętrznej syntetyzują androgeny

* komórki ziarniste przekształcają androgeny w estrogeny, ponadto syntetyzują inhibinę oraz hormon hamujący wydzielanie FSH

 

Komórka ta nie jest jednak jeszcze w pełni wykształconą komórką jajową, ale owocytem II rzędu w stadium metafazy- ma ok.  200 um. Komórka ta wraz z komórkami otaczającymi wydostaje się przez błonę białawą- błona i torebka jajnika. Po jajeczkowaniu przedostaje się do jajowodu i dalej wędruje do jamy macicy, tam jeśli zostaje zapłodniona to ulega bruzdkowaniu i dalej się rozwija, jeśli nie, to ulega atrezji- zanikowi i zostaje wydalona. Komórka jajowa może być zapłodniona w różnych miejscach. Po zapłodnieniu ulega bruzdkowaniu. Miejsce produkcji plemników- jądro - w kanalikach  nasiennych. Kanaliki są wysłane nabłonkiem plemnikotwórczym, gdzie dochodzi do rozwoju plemników. Komórki Sertoliego odżywiają plemniki. Rozwój komórki jajowej to owogeneza/ oogeneza, zaś jeśli chodzi o plemniki to jest to spermatocytogeneza i spermiogeneza. W oogenezie/ oocytogenezie najmłodszą komórką jest oogonia/owogonia, która może dalej dzielić się  dając kolejne oogonia, z czego jedno rozwija się dalej, dając początek komórce jajowej. Następnie oogonia I rzędu przechodzą pierwszy podział, dając oogonium II rzędu i polocyt (ciałko kierunkowe). Podział ten zatrzymuje się w stadium metafazy i jeśli komórka ulegnie zapłodnieniu, to jest dokończony i powstaje ovum- komórka jajowa, jeśli nie to oocyt II rzędu ulega atrezji. Polocyty to komórki nie odgrywające żadnej roli, mają one jedynie miejsce na nadmiar materiału genetycznego. Z jednego oogonium mamy tylko jedną komórkę jajową, to ile będzie oogonii, jest już zdeterminowane przy porodzie  potencjalnej kobiety, każda ma już zakodowaną liczbę cykli miesiączkowych. Spermatogeneza - część spermatogonii dzieli się na kolejne spermatogonie i tylko część z nich ulega wzrostowi, dając spermatocyty I rzędu, ten z kolei dzieli się na dwa spermatocyty II rzędu, a z każdego spermatocytu II rzędu powstaje jedna spermatyda. Tak więc z jednego spermatogonium powstają 4 spermatydy. Następnie jest kolejny etap - spermiogeneza - spermatydy przekształcają się w plemnik z witką.

Zygota - komórka posiadająca diploidalną liczbę chromosomów, powstała przez połączenie komórki jajowej i plemnika ( kopulacja przedjądrza), gotowy element do zapłodnienia to przedjądrze żeńskie, a przedjadrze męskie to plemnik. Kopulacja przedjądrzy jest poprzedzona zaplemnieniem- otoczenia przez plemiki komórki jajowej. Plemniki po przedostaniu się do dróg rodnych nie mają zdolności do zapłodnienia, lecz w nich dopiero ulegają kapacytacji czyli nabywają zdolności do zapłodnienia.

Na czym polega kapacytacja? Zostaje usunięta osłonka glikoproteinowa i białka płynu nasiennego. Trwa ona ok. 7 h i po tym okresie jest już możliwa reakcja akrosomowa, czyli reakcja zapładniania -  pomiędzy błoną komórkową plemnika i zewnętrzną błoną akrosomową tworzą się liczne połączenia i są wydzielane różne substancje m.in. liczne enzymy proteolityczne, tj.

a) hialuronidaza - przy przenikaniu przez wieniec promienisty

b) trypsynopodobne enzymy   - przy przenikaniu przez osłonkę przejrzystą

c) akrozyna - przy przenikaniu przez osłonkę przejrzystą

Te wszystkie enzymy umożliwiają penetrację komórki jajowej przez plemnik.

Wyróżniamy tu kilka faz

FAZA 1 - plemniki dostają się do wieńca promienistego, (utworzonego przez komórki jajnika otaczające komórkę jajową), ale bezpośrednio komórkę jajową i wieniec promienisty dzieli osłonka przejrzysta (jednorodna warstwa zagęszczonej cytoplazmy, która stanowi barierę mechaniczną), komórki wieńca promienistego są rozpraszane dzięki łącznemu działaniu enzymów nasienia i enzymów z błony śluzowej jajowodu  To, że plemniki nie pozostają w pochwie, tylko wędrują dalej a komórka jajowa wędruje do jamy macicy jest regulowane przez związki chemiczne i hormonalne (chemotaksja) . Komórka jajowa wydziela wirogamony, zaś plemnik akrogamony, czynniki te powodują wzajemne przyciąganie się obu rodzajów gamet.

FAZA 2 - plemniki przenikają przez osłonkę przejrzystą, działają tu m.in. enzymy lizosomalne i proteolityczne z wewnętrznej błony akrosomowej, plemnik po zetknięciu się z osłonką przejrzystą zostaje z nią silnie związany i szybko przez nią przenika. Przepuszczalność osłonki przejrzystej zmienia się po zetknięciu się głowy plemnika z powierzchnią owocytu. Powoduje to uwolnienie enzymów lizosomalnych wywołujących zmianę we właściwościach osłonki przejrzystej ( reakcja osłonowa) i inaktywuje swoiste gatunkowo receptory dla plemników

FAZA 3 -  to etap fuzji, w momencie, gdy pierwszy plemnik wniknie do komórki jajowej jej cytoplazma obkurcza się (mówimy o deutoplazmolizie), plemnik przedostając się przez osłonkę przeźroczystą traci witkę, kolejne docierające tu plemniki również tracą witkę, w związku z tym nie mogą przekroczyć już bariery odległości od komórki jajowej (podejrzewam, że to przez obkurczoną cytoplazmę), jest to jeden z czynników zapobiegający polispermii (czynnik mechaniczny). Nie tylko plemniki są przygotowywane do zapłodnienia, ale również komórka jajowa.

Zaraz po wniknięciu plemnika do komórki jajowej następują  3 etapy :

1. reakcja korowa i osłony - uwolnienie ziaren korowych owocytu zawierających enzymy lizosomalne.

- Błona owocytu staje się nieprzepuszczalna dla innych plemników

- Osłonka przejrzysta zmienia swoja budowę i skład, być może na skutek usunięcia swoich receptorów dla plemników (akrogamonów)

- W ten sposób nie dochodzi do wnikania do komórki jajowej kilku plemników, czyli do polispermii; polispermia może się zdarzyć tylko wtedy, gdy któryś z tych mechanizmów jest zaburzony.

2. zakończenie drugiego podziału dojrzewania, owocyt kończy drugi podział dojrzewania natychmiast po wniknięciu plemnika. Jedna z komórek potomnych zapłodnionego jaja, zwana drugim ciałkiem kierunkowym po podziale prawie nie zawiera cytoplazmy; druga natomiast staje się dojrzałym lub ostatecznym owocytem. Chromosomy tego owocytu ( w liczbie 22+X) znajdują się w pęcherzykowatym jądrze zwanym przedjądrzem żeńskim

3. aktywacja metaboliczna komórki jajowej - czynnik aktywujący metabolizm jaja jest prawdopodobnie dostarczany przez plemnik. Niezapłodniony owocyt degeneruje kilka godzin po owulacji (najczęściej 24 h), ale są przypadki, gdy odbywało się to w 4-5 dobie po owulacji.

Zygota ulega szeregowi podziałów :

bruzdkowanie > morula > blastula (blastocysta) ze zgrupowanym na jednym biegunie węzłem zarodkowym > tarcza zarodkowa (miejsce powstania ciała zarodka) > gastrula (wytworzenie listków zarodkowych) > neurula (rozwój układu nerwowego)

Z pozostałych, poza węzłem zarodkowym części blastuli powstaje :

trofoblast >  zagnieżdżenie (7 dnia po zapłodnieniu)  w błonę śluzową macicy. Z trofoblastu > kosmówka > część płodowa łożyska

 

Gastrulacja wczesna - gdy tworzą się 3 listki zarodkowe

gastrulacja późna - gdy dodatkowo dochodzi do wytworzenia mezenchymy

stadium neuruli - następuje po gastrulacji i obejmuje okres, gdy rozwija się układ nerwowy, w tym etapie jest wiele wad rozwojowych.

Jajnik nie łączy się bezpośrednio z jajowodem, w związku z tym owocyt II rzędu może trafić w inne miejsce niż jama macicy, np. do krezki, a część plemników również może się tu dostać i w ten sposób dochodzi do powstania zygoty poza drogami rodnymi. Do implantacji dochodzi wówczas w miejscu, gdzie aktualnie znajduje się zygota po 7 dniach wędrówki. Implantacja- zagnieżdżenie się zygoty w błonie śluzowej macicy, związane z enzymami i rozkładem przez komórki syncytiotrofoblastu komórek błony śluzowej. Jeśli w tym czasie znajduje się w krezce, to tam się zagnieżdża, a ponieważ krezka jest bardzo db unaczyniona dochodzi do wylewu krwi do jamy brzusznej, objętość jamy brzusznej jest znacznie większa niż ilość krwi (ciąża pozamaciczna otrzewnowa). Do zagnieżdżenia może również dojść w jajniku - jest to ciąża pozamaciczna jajnikowa, a także w jajowodzie (ze względu na strzępki- „labirynt"- może to byś przyczyną trudności w zajściu w ciażę).

Nieprawidłowe miejsca zagnieżdżania:

- okolica ujścia wewnętrznego szyjki macicy;

- róg macicy;

- bańka jajowodu;

- cieśń jajowodu;

- lejek jajowodu;

- jajnik(pierwotna ciąża jajnikowa);

- ujście maciczne jajowodu ;

- otrzewna więzadła szerokiego;

- krezka i ściana jelita;

- zagłębienie odbytniczo-maciczne.

PRAWIDLOWYM MIEJSCEM implantacyjnym jest górna tylna ściana trzonu macicy.

 

Wyróżniamy 4 etapy implantacji wg Bovinga :

 

1. Przylegania

2. Przeniknięcia

3. Rozprzestrzeniania

4. Zatrzymania

 

Prawa bruzdkowania Hartwiga- Godlewskiego

1. pierwsza płaszczyzna podziału przebiega prostopadle do długiej osi podziału - podział na blastomery

2. jądro znajduje się w największym skupieniu owoplazmy

3. szybkość podziału jest wprost proporcjonalna do zawartości owoplazmy i odwrotnie proporcjonalna do ilości deutoplazmy

4. wielkość blastomerów jest wprost proporcjonalna do ilości deutoplazmy,a odwrotnie proporcjonalna do ilości owoplazmy

 

Rodzaje bruzdkowania :

1. nierównomierne całkowite - jaja poli i anizolecytalne - płazy

2. nierównomierne całkowite lub tarczkowe - jaja poli i mezolecytalne - ptaki

3. bruzdkowanie całkowite - jaja oligolecytalne - ssaki i lancetnik

u człowieka- całkowite , prawie równomierne (ponieważ jajo jest oligolecytalne i prawie izolecytalne )

oligolecytalne- skąpa ilość deutoplazmy, prawie izolecytalne- prawie równomiernie rozłożona deutoplazma

Rodzaje jaj ze względu na zawartość deutoplazmy:

- oligolecytalne - ubogożółtkowe, cały rozwój embrionalny wewnątrz macicy (ssaki)

- mezolecytalne - średnia zawartość żółtka, rozwój embrionalny do okresu larwalnego (płazy i owady)

- polilectyalne - bogate w żółtko, pełny rozwój zarodkowy (ptaki i gady)

- 

Rodzaje jaj ze względu na lokalizację deutoplazmy :

- anizolecytalne :

- > telolecytalne - ptaki, płazy. Ryby - deutoplazma rozmieszczona nierównomiernie- centralnie lub na biegunie (biegun wegetatywny)

- > centrolecytalne - owady

- izolecytalne = hololecytalne - ssaki - deutoplazma rozmieszczona równomiernie lub prawie równomiernie

- 

Okresy rozwojowe:

- jajo płodowe (rozwój listków zarodkowych) - od zapłodnienia do powstania tarczy zarodkowej

- zarodek- od 4 do 8 tygodnia - do wykształcenia pierwszych narządów osiowych ( cewa nerwowa, pokarmowa struna grzbietowa )i zawiązków narządów pierwotnych

- płód- od 9 tygodnia do porodu

- 

Błony płodowe :

- kosmówka- zewnętrzna część jaja płodowego, otacza całość zarodka/ płodu i rozrasta się w postaci kosmków, dzieli się na kosmówkę włochatą i kosmówkę gładką; oba rodzaje pochodzą z ektodermy pozazarodkowej,

- owodnia- rozstęp w węźle zarodkowym, miedzy ento- i ektodermą wytwarza płyn owodniowy, w którym znajduje się zarodek; ilość wód płodowych jest bardzo istotna, gdy jest ich za mało to płód bardzo wrażliwy na bodźce i ciągle jest on pobudzany

- omocznia - uwypuklenie doogonowego odcinka cewy jelitowej, pochodzenia entodermalnego, pierwotny narząd moczowy, który później zanika

- pęcherzyk żółtkowy- połączony przewodem żółtkowo-jelitowym z jelitem pierwotnym, który później ulega zarostowi, pochodzenia endodermalnego

 

Życie człowieka można podzielić na etapy/okresy:

1. Okres prenatalny - od powstania zygoty do urodzenia

a. okres zarodkowy (embrionalny) - pierwsze 8 tygodni życia prenatalnego, wyróżnia się w nim 23 stadia

b. okres płodowy - od początku 9 tygodnia zycia prenatalnego do urodzenia

2. Okres postnatalny -   od urodzenia do śmierci, wyrożniamy w nim szereg podokresów

2a. noworodkowy - pierwsze 28 dni życia po urodzeniu

2b. niemowlęcy - pierwszy rok życia po urodzeniu

2c. wczesnego dzieciństwa - 2 i 3 rok życia po urodzeniu

2d. przedszkolny - 4,5, 6 rok życia

2e. szkolny - od 7 do 15 roku życia

2e1. Faza obojętnopłciowa - od 7 do 10 r.ż.

2e2. Faza dojrzewania płciowego - od 11- 15 r.ż.

            2f. Młodzieńczy - od 16-20 r.ż.

            2g. Dojrzałości - od 20-50 r.ż

            2h. Starzenia się- do 50 r.ż.

 

Etapy powstania węzła zarodkowego:

Male komórki mające kontakt z trofoblastem > ektoderma             neuroblast

 

 

 

Duże komórki         entoderma

Węzeł zarodkowy przekształca się w tarczę zarodkową

SMUGA PIERWOTNA        tworzące mezodermę osiowa           mezenchyma

WEZEL HENSENA (pierwotny)           zawiązek struny grzbietowej (mezoderma)

Przedłużenie dogłowowe

 

Indukcja płodowa - wynik działania induktorów

a) Pierwotna - rozwój kolejnych listków zarodkowych tzn. najpierw entoderma i ektoderma potem mezoderma a dopiero potem mezenchyma.

b) Wtórna - indukowanie rozwoju narządów względem siebie np. kielich oczny (siatkówka) warunkuje rozwój płyty soczewkowej, kielich oczny jest to neuroektoderma dająca zawiązek siatkówki

 

blastula - powstaje w wyniku bruzdkowania, wyróżniamy trofoblast- część obwodową, która odpowiada za prawidłowe zagnieżdżenie i węzeł zarodowy- najbardziej pierwotne miejsce rozwoju przyszłego zarodka, skłda się z komórek małych i dużych, komórki małe dają zawiązek ektodermy ,a w konsekwencji nueroblastowi, czyli układowi nerwowemu i epiblastowi- czyli naszemu naskórkowi i duże komórki- endoderma   => mamy tu etap 2 listkowy- ektoderma i entoderma wewnątrzzarodkowa, bo na zewnątrz(trofoblast) jest ektodema pozazarodkowa, która nie bierze udziału w rozwoju zarodka, entodermy pozazarodkowej nie ma!!! (ważne. Profesor mówił o tym jako przykładowe pytanie egzaminacyjne!!!), oczywiście w konsekwencji ektodermy pozazarodkwoej mamy mezodermę pozazarodkową i mezenchymę pozazarodkową, ale entodermy pozazarodkowej nie ma !!!

Węzeł zarodkowy ulega dalszym przekształceniom, powstaje tarcza zarodkowa, która jest 3-listkowym zarodkiem, obejmuje strunę pierwotną i węzeł Hansena

 

CIĄŻA BLIŹNIACZA

a. Rozdzielenie zygoty nastąpiło w stadium 2 komórkowym - każdy z zarodków ma własne łożysko, jamę owodniowa i jamę kosmówkową

b. Rozdzielenie węzła zarodkowego na dwie całkowicie odrębne grupy komórek. Oba zarodki maja wspólne łożysko i worek kosmówki, ale oddzielne jamy owodniowe

c. Rozdzielenie węzła zarodkowego w późnym stadium. Zarodki maja wspólne łożysko, jamę owodniowa i worek kosmówki.

Ciąża może być traktowana jako przeszczep.

Z punktu widzenia immunologii transplantacyjnej można określić ciążę jako przeszczep allogeniczny. We wszystkich innych tego typu przeszczepach ustrój biorcy w stosunkowo krótkim czasie doprowadza do zniszczenia i odrzucenia przeszczepu. Zasadnicza rolę w długotrwałym przetrwaniu ciąży jako przeszczepu odgrywają właściwości trofoblastu. W CZASIE ROZWOJU TROFOBLASTU ULEGAJA ZMIANIE JEGO ANTYGENY TRANSPLANTACYJNE. odpowiedzialne za wywołanie reakcje odrzucenia przeszczepu. Ponieważ trofoblast tworzy anatomicznie przejściową strefę między tkankami płodu i matki, można przypuszczać, że zapobiega on uczuleniu matki tkankami płodowymi, co w rezultacie doprowadziłoby do szybkiego odrzucenia płodu, co nie raz jest przyczyną obumierania płodu

 

Zagnieżdżenie i rozwój jaja:

1. Umiejscowienie środkowe - lokalizacja jaja w świetle macicy

2. -//- mimośrodkowe

3. -//- śródmiąższowe -  charakteryzuje się znacznym stopniem inwazyjności.

 

Etapy rozwoju :

 

5-6 dzień - zagnieżdżenie blastocysty, wyżeranie błony śluzowej zostaje zatrzymane w momencie na trafienie na naczynie poprzez wylewającą się z niego krew; implantacja opóźniona - …;

łożysko przodujące- grozi wypadnięciem,....

 

Wyróżniamy okres:

- przedimplanatcyjny - kiedy zygota wędruje do jamy macicy, odżywia się komórkami wieńca promienistego, osłonki przeźroczystej i płynem, który znajdował się w jajniku (odżywianie autotroficzne)

- okres implantacyjny - wyżeranie błony śluzowej macicy- odżywianie histotroficzne; w czasie fazy wydzielniczej cyklu miesiączkowego dochodzi do rozpulchnienia błony śluzowej macicy oraz powstają komórki decynualne?

- postimplantacyjny - okres hemotroficzny- poprzez krew, drogą dyfuzji i osmozy, nie ma kontaktu pomiędzy krwią matki i płodu;

- trofoblast rozrasta się i różnicuje na syncytiotrofoblast i cytotrofoblast

- 

- PRZEBIEG IMPLANTACJI :

Okres implantacyjny może być nieco wcześniejszy od powszechnie przyjętego  5-6 dnia. Można przypuszczać również, ze jajo pokryte otoczką przeźroczystą może przebywać w obrębie jamy macicy tak długo, dopóki nie zaniknie otoczka przeźroczysta. I jajo nie zacznie ulegać zagnieżdżeniu na tylnej ścianie dna macicy. Nierzadko jednak obserwuje się takie przypadki, gdzie implantacja odbywa się w dolnej części trzonu, co prowadzi do powstania łożyska przodującego, jednego z częstszych i groźnych powikłań przebiegu ciąży i porodu. Innym przykładem opóźnionej implantacji jaja ludzkiego jest możliwość jego zagnieżdżenia się w obrębie szyjki macicy, co określamy mianem ciąży szyjkowej, co staje się nieraz przyczyną tragicznych w skutkach krwawień z narządu rodnego. Prawidłowo jajo ludzkie zostaje zagnieżdżone na powierzchni błony śluzowej pomiędzy ujściami gruczołów macicznych, bądź też w samym ujściu gruczołowym. W stosunku do powierzchni nabłonka jajo przyjmuje określoną orientację, mianowicie od momentu zetknięcia się jaja z nabłonkiem macicy można w implantującym się zarodku wyróżnić biegun zarodkowy - skierowany w głąb tkanek endometrium i biegun pozazarodkowy widziany od strony jamy macicy. Trofoblast powoduje przyczepianie się węzła do powierzchni nabłonka.

Od czasu wniknięcia jaja do macicy dalszy jego rozwój możemy podzielić na okres przedimplanatcyjny i postimplantacyjny. Warunkiem zagnieżdżenia  jest prawidłowe wykształcenie blastocysty oraz zanik otoczki przeźroczystej zabezpieczającą jajo przed przedwczesną implantacją. Początek jej zanikania następuje już od zapłodnienia, podczas bruzdkowania stopniowo ulega redukcji, aby po wykształceniu blastocysty ulec całkowitemu zanikowy. Okres implantacyjny w przypadku rozwoju człowieka trwa około 1 tygodnia, przeciętnie zaczyna się on od 7 dnia po owulacji, po upływie 2 tyg. okres implantacyjny jest już zakończony, a dalszy rozwój dotyczy transformacji komórek węzła zarodkowego i rozwój błon płodowych. Okres implantacyjny obejmujący życie zarodka pomiędzy 2 i 3 tyg. ze względu na budowę tarczki zarodkowej jest nazywany okresem przedsomitarnym.

 

6-7 dzień

- syncytiotrofoblst i cytotrofoblast,

- skorupa cytotrofoblastyczna;

- pomiędzy komórkami trofoblastu a węzłem zarodkowym wytwarza się pewna przestrzeń, która zawiera amnioblasty, potem amniocyty i wytwarza się jama płodowa- to jest 5 dzień rozwoju, syncytiotrofoblast rozrasta się, aż natrafi na naczynie, krew wylewa się do lacun; powstaje kosmówka włochata i kosmówka gładka - od strony …. , kosmówka włochata da zawiązek części płodowej łożyska;

- pierwotny pęcherzyk żółtkowy

Kosmki inaczej wyglądają w zależności od trymestru ciąży.

W 1 trymestrze jest cytotrofoblast i syncytiotrofoblast.

W 2 trymestrze jest tylko syncytiotrofoblast

7-8 dzień :

Kontakt trofoblastu ludzkiego z tkankami macicy powoduje reakcję ze strony trofoblastu ze względu na jego właściwości inwazyjne. Właściwość ta objawia się zdolnością do niszczenia tkanek matczynych. Endometrium stanowi materiał odżywczy dla zagnieżdżającego się zarodka.

ODŻYWIANIE HISTOTROFICZNE : Działanie destrukcyjne trofoblastu doprowadza do tego, że kolejno po zniszczeniu nabłonka powierzchownego następuje niszczenie zrębu łącznotkankowego. W wyniku tego następuje powolne zagnieżdżenie się jaja w głąb błony śluzowej. Część błony śluzowej skierowana do macicy wykazuje charakterystyczny naciekający wzrost. Bezpośrednio do wewnętrznej warstwy skorupy trofoblstycznej przyczepiony jest węzeł zarodkowy. Między nim a skorupą trofoblastyczną można zauważyć szczelinę stanowiącą początek powstawania jamy owodni. Zarodek jest zagłębiony częściowo w błonie śluzowej, od strony jamy macicy brak jest nabłonka, ponieważ w miejscu zagnieżdżenia został on zniszczony przez trofoblast. Nieco wcześniej, z pojawieniem się zdolności destrukcyjnych trofoblast zaczyna się bardzo szybko rozmnażać.

SYNCYTIOTROFOBLAST I CYTOTROFOBLAST : początkowo z jednej warstwy otaczającej blastocystę, zamienia się on w grubą błonę otaczającą od zewnątrz cały zarodek. Charakterystyczną cechą rozwoju trofoblastu jest jego naciekający wzrost, przy czym w pierwszym etapie stanowi on masę cytoplazmatyczną zawierającą liczne jądra komórkowe, brak określonych granic pomiędzy komórkami komórkami, stanowi on zespólnię komórkową, stąd nazwa syncytiotrofoblast. Pierwotny rozwój trofoblastu przyjęto nazywać mianem skorupy trofoblastycznej.

9 dzień -  zarodek jest bardziej zagnieżdżony w głąb błony śluzowej, miejsce wniknięcia jest pokryte strzępem krwi i zostaje napełnione napełzający nabłonek powierzchowny.  W blastocyscie węzeł zarodkowy przekształca się w tarczkę zarodkową, zbudowaną z dwóch warstw równolegle leżących do siebie komórek : warstwa górna zbudowana jest z wysokich komórek walcowatych. Leżących od strony trofoblastu- nosi nazwę komórek ektodermalnych, warstwa dolna- mniejsze i mniej regularnie ułożone komórki tworzą wewnętrzny listek zarodkowy, czyli entodermę. Między warstwą komórek ektodermalnych a warstwą trofoblastu znajduje się mała grupa komórek zwana amnioblastami. Komórki te wyściełają później pojawiającą się szczelinę między ektodermą a trofoblastem. Szczelina ta powstaje przez rozstęp komórek i stanowi zawiązek jamy owodni (amnion). Dalsze wnikanie jaja w głąb śluzówki po zupełnym zagnieżdżeniu cały obwód jaja pokryty jest skorupą trofoblastyczną. Przy prawidłowej głębokości implantacji grubość skorupy trofoblastycznej od strony jamy macicy jest znacznie mniejsza w tej części, która jest skierowna w głąb tkanek macicy.

Od 9. dnia rozwoju wakuole łączą się i  tworzą  w zewnętrznej części skorupy trofoblastycznej system nieregularnych połączonych ze soba przestrzeni. Początkowo lakuny wypełnione są wydzieliną komórek trofoblastycznych. Warstwa wewnętrzna cytotrofoblastyczna nie wykazuje wakuolizacji, stanowi ona wewnętrzną warstwę między syncytiotrofoblastem a zarodkiem, wykazuje ona dalsze różnicowanie w wyniku którego z warstwy tej wywędrowują rozgałęzione, gwiaździste komórki. Są to komórki mezenchymalne wchodzące w skład mezenchymy pozazarodkowej. Mezenchyma ta wywodząca się z cytotrofoblastu tworzy zrąb błon płodowych.

11-12 dzień :

- krążenie krwi w układzie lakunarnym umożliwia odżywianie hemotroficzne, krążenie lakunarne nie zaczyna się jednocześnie z uszkadzaniem naczyń krwionośnych. Krew wylana do lakun ulega zastojowi i stanowi materiał do odżywiania hemotroficznego. Wskutek otwierania się dalszych naczyń oraz uszkodzenia cew gruczołowych przestrzenie te wypełniają się krwią powodując powstanie obrazu zastoju przekrwiennego, rosnące ciśnienie ułatwia wytworzenie się ostatecznej komunikacji pomiędzy lakunami. Komórki ekto i entodermalne układają się w tarczy zarodkowej w regularne warstwy. Szczelina między ektodermą a amnioblastami tworzy jamę owodni

- dawna jama blastocysty przyjmuje nazwę przestrzeni pozazarodkowej,  zarośniecie przestrzeni pozazarodkowej nie jest jednak kompletne; przestrzeń nie wypełnioną mezenchymą nazywamy pierwotnym pęcherzykiem żółtkowym, jest on wysłany warstwą komórek mezenchymatycznych, tworzących tzw. błonę Heusera

13-15 dzień -

- zmiany dotyczące zróżnicowania zewnętrznej części trofoblastu

- powiększanie się przestrzeni implantacyjnej

- słabnie zdolność inwazyjna trofoblastu

- przekształcenie się beleczek trofoblastycznych w podłużne wypustki zwane kosmkami pierwotnymi; kosmki pierwotne zbudowane są z syncytiotrofoblastu w postaci palczastych wypustek, które powstają z tzw. błony kosmkowej, jest to zewnętrzna warstwa jaja płodowego, która powstała z przekształcenia trofoblastu blastocysty,

- w następnym etapie od strony błony kosmówkowej wnikają do ich wnętrza sznury komórek trofoblastycznych i w efekcie kosmki II-rzędowe skaładają się z dwóch warstw, w których wewnętrzna warstwa jest warstwą cytotrofoblastyczną

- dośrodkowo w obrębie przestrzeni pozazarodkowej znajduje się mezenchyma pozazarodkowa, która wnika do środka kosmków II-rzędowych => kosmki III-rzędowe

- z tarczy zarodkowej powstają 3 listki zarodkowe i wykształcają się pierwotne narządy

-  pęcherzyk żółtkowy pierwotny → wtórny,

- 13 dzień - krew wylewa się do lacun, smuga pierwotna, db widoczne kosmki

 

KRĄŻENIE ŁOŻYSKOWE :

K.ł. Składa się z 2 układów- krążenia płodowego i matczynego oddzielone barierą, która po ostatecznym wykształceniu się łożyska faktycznie jest zredukowana do wyściółki śródbłonkowej naczynia kosmka i błony syncytiotrofoblastu, krążenie płodowe można przyrównać do krążenia płucnego, w którym krew z CO2 wnika przez tętnice płodowe a krew nasycona w O2 powraca przez żyły . Krew matczyna wnika do przestrzeni miedzykosmkowych przez tętnice maciczno- łożyskowe czyli zmienione ciążowe tętnice spiralne błony śluzowej macicy. Pojedyncze skurcze macicy przyczyniają się do przejściowego wzrostu ciśnienia w przestrzeniach międzykosmkowych, co przyczynia się do odpływu krwi do żyły.

KRĄŻENIE MATCZYNE  rozpoczyna się już w DRUGIM TYGODNIU CIĄŻY.

15-16 dzień - początek kształtowania się mezodermy, wyrostek struny grzbietowej

20 dzień - widać kształt zarodka, mezoderma wytwarza uwypuklenia- pierwsze somity

22  dzień - zarodek wyprostowany lub nieznacznie zgięty, cewa nerwowa  zaczyna się zamykać,  widoczny pierwszy i drugi łuk skrzelowy oraz bruzda oczna

24 dzień - możemy rozróżnić fałd głowowy i ogonowy, tworzy się pęcherzyk oczny oraz plakoda uszna

26 dzień - 3 pary łuków skrzelowych, wyniosłość sercowa, widoczny dołek uszny,  zawiązki kończy górnych

28 dzień - zarodek zgięty w kształcie litery C, 4 pary łuków skrzelowych, zawiązki kończyn dolnych, ogon zaczyna zanikać, pojawia się pęcherzyk uszny i wyraźna plakoda soczewki

32 dzień - w zawiązkach kończyn górnych zawiązuje się kształt dłoni, widoczny kubek oczny, dołek soczewkowy i dołek nosowy

33 dzień - pojawia się zgrubienie małżowiny usznej i barwnik soczewki

34 dzień -

35 dnia - zanika ogon

4 tydzien :

- widoczne somity (4-12)

- 3 pary łuków skrzelowych : żuchwowy, gnykowy i skrzelowy

- wyraźny ogon

- 3 pęcherzyki mózgowe

5 tydzień :

- szybki wzrost

- wyniosłość sercowa,

- płyta dłoniowa w zawiązku kończyn

6 tydzień - zarodek zaczyna się prostować - okolica szyjna i grzbietowa

7 tydzień - przewód żółtkowo- jelitowy, kończyny wydłużają się. Fizjologiczna przepuklina pępkowa

8 tydzień:

- palce dłoni są rozdzielone

- ogon grubieje i skraca się, okolica głowowa dominuje nad resztą ciała

- oczy są otwarte, lecz pod koniec 8 tygodnia zamykają się

- somity i łuki skrzelowe są wyraźną cechą zewnętrzną

9-12 tydzień :

- głowa połowy wielkości ciała,

- początek hemopoezy - GRANICA MIĘDZY OKRESEM ZARODKOWYM I PŁODOWYM !!!

- zaczyna się pewna ruchliwość płodu

- płód reaguje na bodźcce

- płód wytwarza mocz i zaczyna połykać płyn owodniowy

13-16 tydzień :

- szybszy wzrost tułowia względem głowy,

- oczy z położenia bocznego zbliżają się ku przodowi

17-20 tydzień -

- wzrost płodu jest wolniejszy,

- db wyczuwalne ruchy płodu

- pojawiają się włosy, na powierzchni płodu meszek

- proces udrażniania pochwy

- zstępowanie jąder u płodu męskiego

21-25 tydzień :

- kobieta przybiera znacznie na wadze

- od 22-25 tygodnia płód może żyć, ale z reguły umiera ze względu na niedojrzałość układu oddechowego

- 24 tydz.- pneumocyty II rzędu zaczynają wytwarzać surfaktant

- pojawiają się paznokcie

26-29 tydzień :

- płód ponownie otwiera oczy

- rozwija się tkanka tłuszczowa podskórna

- kończy się erytropoeza w wątrobie i śledzionie, a zaczyna w szpiku kostnym

- płuca i układ naczyniowy płuc są bardzo db rozwinięte i zachodzi wymiana gazowa

30-34 tydzień - rozwija się odruch źreniczny

35-38 tydzień -

- zanika meszek pokrywający płód,

- obniżenie dna macicy ciężarnej

- 

Więcej zaburzeń rozwojowych jest w 8  niż w 7 miesiącu ciąży, więc jeśli już rodzić, to w 7 miesiącu ;)

 

W stadium 28 somitów głównymi cechami zewnętrznymi są łuki gardłowe i somity, widać również wyniosłość serca i wyniosłość wątrobową, nie widać jednak pączków kończyn.

 

ROŻNICOWANIE SIĘ FIZJOLOGICZNE I MORFOLOGICZNE ZARODKA I PŁODU

 

Do celów klinicznych istotne jest oznaczanie przypuszczalnego dnia porodu.  Ponieważ gatunek ludzki należy do ssaków poliestralnych, dlatego też nie istnieje praktyczna możliwość ustalenia czasu trwania ciąży i terminu porodu na podstawie daty kopulacji. Z tego względu czas trwania ciąży liczy się od  pierwszego dnia ostatniej miesiączki i wynosi przeciętnie 280 dni.

Do celów klinicznych stosuje się następujący podział ciąży :

1) podział miesięczny- cały okres ciąży wynosi 10 miesięcy księżycowych

2) podział tygodniowy - aktualny okres ciąży określa się liczbą tygodni, przyjmując za początek ciąży pierwszy dzień ostatniego krwawienia

3) podział trymestralny - jeden trymestr ciążowy odpowiada 3 miesiącom księżycowym

 

Zachodzenie w ciążę w pierwszej połowie cyklu należy do rzadkości i biorąc pod uwagę, że owulacja występuje 13-16 dnia cyklu, należy przyjąć czas trwania ciąży na ok. 256 dni.

Do praktycznego określenia daty porodu służy tzw. reguła Naegelego, wg której odejmuje się 3 miesiące od daty ostatniego krwawienia miesiączkowego i dodaje się 7 dni.

 

Wykład 3. Embriologia cz.2

 

30-34 tydzień

-CS- 320mm

-30 tydzień- pojawia się odruch źreniczny (związany z intensywnością światła, szerokością źrenicy); [ może być spaczony przy braniu narkotyków, bla bla bla...]; odruch źreniczny sprawdzany przy stwierdzaniu zgonu, również ważny jest odruch rogówkowy- dotknięcie rogówki i wtedy zamknięcie powieki; te 2 odruchy są wyznaczniekiem życia; odruchy te towarzyszą nam do końca życia

-w 30-34 tyg tkanka tłuszczowa ok 8% masy ciała

-płód urodzony w 32 tyg i straszy żyje (wykształcony układ oddechowy na tyle, że może przejąć oddychanie poza organizmem matki)

 

35-38 tydzień

-długość CS- 360mm

-w tym okresie już niewielki wzrost płodu

-płód żeński wzrasta wolniej od męskiego

-głowa mniejsza w stosunku do pozostałych części ciała, ale obwód jej w dalszym ciągu jest duży

-w 36tyg obwód głowy i obwód brzucha prawie jednakowe i od tego tygodnia brzuch zaczyna przewyższać obwodem głowe

-jądra z zasady znajdują się już w mosznie

-w tym czasie obniżenie dna macicy ciężarnej (pierwsza cecha którą ocenia położnik u kobiety w końcowej fazie ciąży); związane jest to min z przesunięciem się układu głowa- nogi na kończyny dolne

 

w 2 miesiącu rozwoju zarodek- 28 somitów (somity- zmetameryzowana mezoderma, która świadczy o pewnym wieku- tzw wiek somitarny)

-widoczna wyniosłość wątrobowa i sercowa

-łuki skrzelowe- uwypuklenie ektodermy- również widoczne; odpowiada im uwypuklenie wewnętrzne endodermy zwane kieszonkami skrzelowymi

-pęcherzyk żółtkowy duży

 

5 tydzień rozwoju

-CS 9,8mm

-charakterystyczną cechą jest płetwisty charakter kończyn

-głowa jeszcze mała 1/3 dług ciała, ale od tego momentu zaczyna szybciej się powiększać

-widać pozostałość skorupy(blastocysta jest otoczona tzw skorupą)

 

 

worek owodniowy z płynem owodniowym, płyn jest wyciskany a worek dotyka wrażliwą błonę śluzową  macicy pobudza ją do skurczu i następuje wydalenie płodu

 

przewód pęcherzykowo- żółtkowo- jelitowy - z niego potem wywodzą się komórki płciowe (gonocyty)

 

czas porodu- określamy od pierwszego dnia ostatniej miesiączki; wynosi przeciętnie 280dni; plamienia mogą się zdarzyć nawet do 5 miesiąca, mylą to często kobiety z miesiączką

 

ciąże dzielimy wg podziału miesięcznego na 10 miesięcy księżycowych; podział tygodniowy i podział trymestralny (3x 3 miesiące kalendarzowe)

bardzo często lekarze korzystają z reguły Naegelego- prawdopodobny termin porodu wylicza się, odejmując 3 miesiące od daty pierwszego dnia ostatniej miesiączki, a następnie dodając 7 dni i jeden rok (duży błąd może tu się wkraść)

 

określanie wieku płodu- 1)embriologicznie - CS- długość ciemieniowo-siedzeniowa); możemy też korzystać z tablic Streetera, które obrazują wygląd głowy zarodka w określonych datach- opisują dokładnie co jest widoczne (dotyczą ciąży prawidłowej); określanie wieku somitarnego oraz metamerycznie

2) parametry kliniczne- określamy datę potencjalnego zapłodnienia wg daty ostatniej miesiączki; jesteśmy w stanie określić moment w którym pojawia się gonadotropina kosmówkowa wydzielana przez łożysko (na tym oznaczeniu oparte są testy ciążowe dostępne w aptekach); obwód brzucha; ruchy płodu; położenie dna macicy

żaden wskaźnik nie daje pewności, dlatego posługujemy się kilkoma jednocześnie

 

mechanizmy pozwalające na utrzymanie ciąży:

- macica zahamowuje inwolucję ciałka żółtego

- estrogeny (gdy brak jajników, wtedy nadnercza syntetyzują estrogeny)

- hormony produkowane przez kosmówkę, przez trofoblast

- oksytocyna (powoduje akcję porodową; powoduje zwiększoną wrażliwość bł śluzowej macicy na działalność płodu)

 

przed porodem obniża się st progesteronu a estrogenu uwrażliwiają macicę na działanie oksytocyny

 

ok 20 tyg ciąży zmienia się kształt macicy z kulistej na walcowatą (konwersja macicy)

w okresie ciąży błona śluzowa macicy jest nazywana błoną doczesnową

kom decidualne= kom doczesnowe

worek doczesnowy- między zarodkiem a mięśniówką macicy, utworzony przez komórki doczesnowe

doczesna brzeżna- połączenie błon doczesnowych

doczesna ścienna-wyściela jamę macicy nie objętej kontaktem z zagnieżdżonym jajem

doczesna pokrywowa- pokrywa zagnieżdżone jajo od str macicy

 

każde zaburzenia progesteronu lub śluzówki powodują uwalnienie dwutlenku węgla; nadmiar CO2 może doprowadzić do obumarcia płodu

 

kosmówka gładka zawiera bardzo silne enzymy proteolityczne; gdybyśmy pobrali wycinek trofoblastu i przebili kosmówkę gładką doszłoby do przeżarcia, lizy tego trofoblastu; tak się czasem dzieje i powstaje wtedy zaśniad groniasty (gdy nie dochodzi do zatrzymania aktywności proteolitycznej enzymów); zaśniad rozwija się do momentu aż dotrze do błony mięśniowej macicy, która jest dobrze unaczyniona=> krwotok

 

po porodzie okres połogu; obowiązkiem każdego polożnika w połogu (wydalanie łożyska i resztek) jest sprawdzenie łożyska, czy przypadkiem jego jakaś część nie została w jamie macicy=> powstaje wtedy kosmówczak albo zaśniad groniasty

 

wg prawa jest obowiązkowe przechowywanie łożyska połogowego przez 12 h

 

rozsiew trofoblastyczny- oderwanie pewnego fragmentu, który krąży z biegiem krwi; najczęściej dociera do płuc

 

krążenie łożyskowe- krążenie między łożyskiem a płodem; nie ma kontaktu między krwią matki a krwią płodu

 

Łożysko

-cz płodowa (kosmówka włochata) i cz matczyna (doczesna podstawna)

-czynność: wymiana gazowa, przekazywanie przeciwciał i substancji odżywczych

 

do 3 miesiąca życia po porodzie noworodek ma odporność przekazaną przez matkę;

noworodek na infekcję reaguje skórą, układem pokarmowym i układem oddechowym- biegunka, zmiany skórne i zapalenie płuc to najczęssze dolegliwości noworodków

 

żółtaczka noworodków- po porodzie wiele erytrocytów się rozpada, wydziela się żółty barwnik bilirubina, która pwooduje zażółcenie skóry, błon śluzowych i białkówki oka

 

akcja porodowa jest wzmacniana przez łożysko

 

hcG pojawia się w moczu już od 5 dnia po zapłodnieniu. Możemy ją wykryć badając mocz. Ta metoda jest najpewniejsza między 8 a 12 tyg ciąży

 

relaksyna- wytwarzana przez łożysko, wpływa hamująco na skurcze macicy i rozluźniająco na spojenie łonowe podczas porodu

 

kom układu immunologicznego traktują trofoblast jako antygen obojętny; nie wywołują reakcji immunologicznej

na osłabienie reakcji immunologicznej wpływają cytokiny (te pozytywne;p) i hormony

progesteron działa immunosupresyjnie (blokuje reakcje immunologiczną)

 

wady rozwoju łożyska:

- łożysko przodujące- gdy implantacja zachodzi w ujściu pochwowym macicy; zagnieżdżenie jest tu powierzchowne, gdyż błona śluzowa nie jest wystarczająco przygotowana; może dojść do poronienia

- zawały łożyska- wynik zaburzeń w budowie ściany; powstej w wyniku wynaczynienia krwi matczynej lub zakrzepicy w naczyniu zrazikowym

- łożysko o małej masie

- łożysko duże

- łożysko błoniaste

- łożysko okolone- zawiera zagłębienie w cz środkowej a błony płodowe są przyczepione bliżej sznura pępowinowego

- łożysko dwupłatowe

- łożysko trójpłatowe

- łożysko wielopłatowe

- łożysko podwójne

- łożysko potrójne

- łożyska dodatkowe

- łożyska okienkowe

- łożysko welonowate

- łożysko przyrośnięte

- łożysko przylegające

- łożysko wrośnięte

- łożysko przerośnięte

 

rozwój krwi

3 etapy:

1. mezoblastyczny

2. wątrobowo- śledzionowy

3. szpikowy

 

ad1 krew powstaje w mezenchymie ściany pęcherzyka żółtkowego; w ogniskach mezoblastycznych powstają hemangioblasty

hemangioblasty podzielą się potem na angioblasty i hematocytoblasty (komórki pnia)

ad2 występują wysepki w wątrobie i śledzionie

ad3 od 5 miesiąca, tzw okres szpikowy; produkcje krwinek przejmuje szpik

 

zapłodnienie in vitro

- różne metody, duży postęp inżynierii genetycznej

 

częstą przyczyną niepłodności kobiety jes niedrożność jajowodów

 

tylko na 10% zaburzń genetycznych u potomstwa mają wpływ rodzice (w tym 5% cywilizacja)

 

etapy rozwoju krytyczne dla powstawania wad wrodzonych

- Centralny Układ Nerwowy- do 16tyg jeśli zadziała czynnik teratogenny- wystąpi wada rozwojowa; należy pamiętać, że okres po porodzie jest też czasem rozwoju układu nerwowego (gdy zadziała czynnik również może wystąpić wada)

- również krytycznym momentem jest 6-8tydz gdyż w tym czase kształtują się min uszy

 

teratolodzy obecnie uważają, że gdy zaobserwowano wadę wrodzoną, często występuje też jakaś inna równocześnie; dzieje się tak gdyż czynniki najczęściej działają wielokierunkowo a wiele narządów rozwija się w tym samym czasie (np. oczy i uszy)

 

jeżeli czynnik teratogenny zadziała do okresu 3 miesięcy to w 99.9% przypadków wystąpią wady rozwojowe (dlatego na wielu lekach zamieszczona jest informacja, że są zabronione do 3 miesiąca ciąży)

 

prawo mówi, że w sytuacjach gdy mamy do wyboru ratowanie matki lub płodu- wybieramy matkę

 

czynniki teratogenne

           -wirus różyczki-zaburzenia w rozwoju oka, ucha i serca; tzw triada wad- zaćma          wrodzona, głuchota oraz wady serca

- wirus grypy- może spowodować różne wady wrodzone, niedkiedy doprowadzić do śmierci wewnątrzmacicznej

- małowodzie

- wielowodzie

- wirus opryszczki- dysplazja siatkówki, hepatosplanomegalia, mikrocefalia, upośledzenie umysłowe

- wirus cytomegalii- niemożność prawidłowego rozwoju mózgu

- toksoplasma- niedorozwój ośrodkowego układu nerwowego i twarzoczaszki (płody letalne)

 

Wykład 4 - organogeneza - powinien byc, ale nie zostal jeszcze wyslany

 

Wykład 5. WADY ROZWOJOWE - oddzielny plik w pdf

 

Wykład : Tkanka i układ nerwowy.

 

Komórki są filogenetycznie starsze to znaczy, że mają mniejsze możliwości aktywności. Natomiast komórki filogenetycznie najmłodsze są wysoce wyspecjalizowane. Tkanka nerwowa należy do tych komórek i tkanek najbardziej wyspecjalizowanych. To wysokie wyspecjalizowanie powoduję brak możliwości podziału i pełnej regeneracji w tej tkance, jednak spełnia ona rolę najważniejsze dla organizmu. Czynność tkanki nerwowej polega na szybkiej komunikacji. Jest to również miejsce przechowywania, zapamiętania i przetwarzania informacji i w konsekwencji jej zamiana na określony sygnał.

Tkanka nerwowa składa się z:

· Neuronów (jest ich około 10 miliardów) - posiadający dendryty i aksony

· Komórki glejowe

· Synaps - specyficznych połączeń między komórkami

 

Dendryt przekazuje bodźcce do ciała komórkowego, natomiast neuryt na zewnątrz.

Białka MAP stabilizują neurotubule.

Dendryty są to zwykle mnogie (rzadko pojedyńcze) wysputki.

Cechy morfologiczne dendrytów i aksonu!!!(były na slajdzie, prof. Nie wymieniał ich)

W aksonie brak siateczki szorstkiej, aparatu Golgiego( w niektórych komórkach występuje on w dendrytach).

Włókno: bardzo często ma osłonkę, dzięki której są one odizolowane od otoczenia. Wiele chorób spowodowanych jest zaburzeniami w budowie osłonki mielinowej lub komórkowej(komórki Schwanna - komórki odżywcze, ochronne dla włókna nerwowego).

Kiedy włókno jest „nagie", jest ono bardzo wrażliwe na wszelkie bodźcce zewnętrzne. Te bodźcce wpływają na metabolizm tego włókna i w związku z tym mogą powodować wiele nie doskonałości przewodzenia, a także zafałszowanie tego przewodzenia.

W niektórych chorobach te elementy odgrywają podstawową rolę. Na dzień dzisiejszy rozpoznanie diagnostyczne hitopatologiczne sprowadza się do pobrania wycinka i ocenienia go w mikroskopie świetlnym, a w neurologii często konieczne jest użycie mikroskopu elektornowego, bo wygląd mezaksonu,  czy też osłonki mielinowej jest bardzo ważny dla zrozumienia etiologii danej choroby UN.

Stacje przystankowe - synapsy, mogą występować w różnych miejscach:

· Na podstawie neruonu

· Na podstawie dendrytu

· Akso-somatyczne (błona komórkowa jest elementem budowy synapsy, stanowi tu błone postsynaptyczną)

SYNAPSA CHEMICZNA

Błona presynaptyczna zawiera pęcherzyki, mitochondria, mikrotubule, pewne markery immunohistochemiczne za pomocą których można określić aktywność synapsy.

Błona postsynaptyczna: zawiera receproty, pewne enzymy unieczynniające neurotransmitery(działające gdy jest za duża aktywność błony presynaptycznej i gdy wyrzucane do szczeliny zbyt dużo neurotransmitera - może to powodować np. drganie mięśniowe - przed tym chronią te enzymy).

Szczelina synaptyczna (20 nm)

Czynność synapsy chemicznej: przekazywanie depolaryzacji, hiperpolaryzacji albo neuromodulacji (taki stan spoczynkowy).

SYNAPSA FIZYCZNA (porównywalna do połączenia typu nexus):

Spotykamy tu szczelinę synaptyczną(szerokość zredukowana do 1,5nm, ponieważ tutaj przekaźnikiem jest reakcja fizyczna, „strzał fizyczny w błone postsynaptyczną). Te synapsy u człowieka występują znacznie rzadziej niż chemiczne.

Tkanką ochronną dla tkanki nerwowej jest tkanka glejowa. Są to:

· Ependymocyty

· Astrocyty

· Oligodendrocyty

· Kom. Mikrogleju

· Kom. Gleju obwodowego

Pochodzenie - neuroektoderma, oprócz mikrogleju, który jest mezodermalny.

Ependymocyty - glej nabłonkowy, przypomina swoim układem nabłonek jednowarstwowego(mają tzw. układ nabłonkowy), jest to gle wyściółkowy, wyściela elementy mające styczność z płynem mózgowo-rdzeniową, tworzy barierę krew-mózgu-płyn mózgowo-rdzeniowy. Poza tym uczestniczy w transporcie substancji między mózgiem, a płynem mózgowo-rdzeniowym. Ependymocyty tworzą też narząd przykomorowy, wzrokowy i (niektórzy tak mówią) szyszynka.

Astrocyty - neuroglej gwiaździsty, wyróżniamy: protoplazmatyczne, włókniste.

Protoplazmatyczne: Mają własności transcytozy, wytwarzają stopkę ssącą przylegającą bezpośrednio do śródbłonka, tą drogą odbywa się transcytoza z naczyń do tkanki nerwowej.

Włóknisty: występuje w istocie białej, jego wypustki są szersze.

Oligodendroglej - małe, cienkie wypustki rozgałęziające się, jest w istocie białej i szarej, tzw. satelity, tworzą osłonki. Ułożone obwodowo do komórek nerwowych.

Mikroglej (mezoglej) - z mezodermy, 3 rodzaje:

1. Z opony miękkiej,

2. Z naczyń krwionośnych,

3. Z rozwoju listewek nerwowych

Jest w istocie białej i szarej, słabo rozwinięty aparat Golgiego jest zlokalizowany na jednym z biegunów komórki. Są to komórki o właściwościach żernych.

W wyniku niedokrwienia dochodzi do obumarcia komórek nerwowych, przy wylewach, udarach mózgu) tworzą się masy obumarłych tkanek nerwowych, ependemoctyty mają możliwość sfagocytowania tego.

Glej obwodowy - komórki satelitarne, leżą obwodowa do kom. Nerwowych. Należą do niego komórki Schwanna, komórka ta wytwarza osłonkę mielinową. W komórkach tylko z osłonką mielinową komórki Schwanna komórka ta ulega atrezji (obumarciu).

Przewodnictwo nerwowe: polega na przekazywaniu ciągłości bodźcca. Osłonka mielinowa(z lipidów) jest słabym przewodnikiem, dlatego we włókna z nią występuje przewodnictwo skokowe (znacznie szybsze, do 120m/s, u bezmielinowych ok. 0,5-3m/s - przekazywanie ciągłe). Mielinizacja trwa od 4 miesiąca do 12 roku życia. Z tego powodu dzieci do 12 rż. Mogą mieć nieskoordynowane ruchy.

Istota biała - wypustki

Istota szara - komórki

Kora mózgu: kora nowa (85%), kora dawna, kora stara.

Kora nowa:

· komórki piramidalne - u jej podstawy jest odejście neurytu(zawsze)

· komórki ziarniste - trudniej rozróżnić gdzie dendryt gdzie neurty

· kom. Wrzecionowate

· kom. Wielokształtne

· kom. Poziome

Każdy narząd z układu nerwowego możemy podzielić na tzw. cytoarchitektonikę(rozważamy wygląd komórek) i mieloarchitektonikę(rozróżniamy układ włókien nerwowych). W korze nowej w mieloarchitektonice wyróżniamy:

· warstwę styczną leżącą na poziomie warstwy drobinowej(duże nagromadzenie włókien),

· warstwa nad promienistością (pomiędzy ziarnistą zewnętrzną, a piramidalną zewnętrzną),

· układ warstwy zewnętrznej Braillargera(na poziomie ziarnistej wewn.),

· warstwa wewnętrzna Braillargera (na poziomie końca warstwy piramidalnej),

· włókna o układzie promienistym(prostopadle do komórek kory, między warstwą komórek różnokształtnych i piramidalną zewnętrzną).

Cytoarchitektonika kory nowej:

· warstwa drobinowa lub brzeżna

· warstwa ziarnista zewnętrzna

· warstwa piramidalna

· warstwa ziarnista wewnętrzna

· warstwa zwojowa - komórki ruchowe Betza

· warstwa komórek wielokształtnych

Kora dawna: odpowiada za odczuwanie zapachów czy też zachowanie płciowe, są to „najbardziej prymitywne elementy naszego zachowanie". Warstwy kory dawnej to:

· drobinowa

· ziarnista

· piramidalna

Wchodzi w skład okolicy pozaopuszkowej, opuszki węchowej, guzka opuszkowego, kory płata gruszkowatego.

Kora stara: 1-3% naszej kory mózgu

Móżdżek:

Układ cytoarchitektoniczny:

· Warstwa drobinowa - komórki gwiaździste małeg i duże(koszyczkowe)

· Warstwa zwojowa - komórki zwojowe (Purkinjego), liczne astrocyty

· Warstwa ziarnista - komórki ziarniste małe i ziarniste duże(Golgiego); do ziarnistych dużych zalicza się też komórki poziome dwubiegunowe (Lugaro)

Układ mieloarchitektoniczny:

· Włókna pnące się - dochodzące do warstwy zwojowej i drobinowej

· Włókna kiciaste - kończą się w warstwie ziarnistej

Rdzeń kręgowy:

Istota szara tworzy:

· Róg przedni

· Róg tylny

· Część pośrednią

· Spoidło szare

Istota biała tworzy:

· Drogi zstępujące

· Drogi wstępujące

· Drogi własne

· Drogi korzeniowe

Opony mózgowo-rdzeniowe:

1. Opona miękka: jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej, zawiera głównie włókna kolagenowe, poza tym są tu również włókna sprężyste i srebrochłonne. W oponie miękkiej występują melanocyty. Pokryta jest ona przez nabłonek surowiczy od zewnątrz(w warstwie zewnętrznej znajdują się naczynia krwionośne) i od wewnątrz. Opona miękka tworzy:

· Więzadła ząbkowane

· Przegrodę tylną

· Nić końcowa wewnętrzną

2. Pajęczynówka: zbudowana jest z 2 warstw:

· Zewnętrzna płytka pokryta mezothelium (zbudowana z tkanki łącznej właściwej zbitej, przylega do opony twardej)

· Beleczki łącznotkankowe pokryte mezothelium(odchodzą z płyty pod kątem prostym, łączą się z oponą miękką, przestrzenie między beleczkami noszą nazwę przestrzeni podpajęczynówkowych, wypełnia ją płyn mózgowo-rdzeniowy)

Płyn mózgowo-rdzeniowy: wytwarzany jest w splocie naczyniówkowym będącym przedłużeniem opony miękkiej, powstaje również w przestrzeniach podpajęczynówkowych i okołonaczyniowych. Jego objętość wynosi 120 ml, a wytwarzany jest z prędkością 30ml/h. Spływa on do przestrzeni podpajęczynówkowej, gdzie jest wchłaniany do zatok żylnych.

3. Opona twarda: zbudowana z tkanki łącznej włóknistej zbitej, zawiera pęczki włokien kolagenowych o równoległbym przebiegu, zbudowany z blaszki zewnętrznej i wewnętrznej(zawiera naczynia krwionośne w tym zatoki żylne), jest unerwiona bólowo, chroni przed urazami, ustala położenie mózgu i rdzenia kręgowego.

 

Bariera krew-mózg

Jest to bariera, która ma za zadanie zabezpieczyć układ nerwowy przed szkodliwymi czynnikami , a także umożliwić selektywny transport substancji z krwi do płynu mózgowo-rdzeniowego.

Zbudowana jest z:

· Śródbłonka naczyń krwionośnych

· Liczne połączenia zamykające i zwierające

· Pompy białkowe

· Błony podstawnej naczyń krwionośnych

· Warstwy granicznej glejowej

Okolica dna komory IV i niektóre jądra podwzgórza nie są chronione przez barierę krew-mózg.

Obwodowy układ nerwowy

1. Zwoje nerwowe:

· Czaszkowe, międzyrdzeniowe

· Współczulne, przywspółczulne

2. Nerwy czaszkowe i rdzeniowe

3. Zakończenia nerwowe (receptory)

 

Zwoje czaszkowe i rdzeniowe:

Zwoje nerwowe czaszkowe leża na przebiegu nerwów V, VIII, IX, X, a zwoje rdzeniowe na przebiegu korzeni grzbietowych rdzenia kręgowego.

Zwój jest otoczony torebką łącznotkankową, ma budowę regularną, zawiera komórki nerwowe rzekomojednobiegunowe, komórki satelitarna oraz zrąb.

Wielkości tych komórek wynoszą od 20 do 100 μm.

Komórki zwojowe duże przewodzą sygnałt propriceptywne, temperatury i dotyku, a małe sygnały bólowe.

Zwoje współczulne:

Leżą one w pniach współczulnych (tylko te posiadają torebkę łącznotkankową), splotach przedkręgowych lub towarzyszą naczynią krwionośnym.

Zbudowane są głównie z komórek wielobiegunowych.

Zwoje przywspółczulne:

Tworzą:

· Zwój rzęskowy

· Zwój podżuchwowy

· Zwój uszny

 

Wykład : Choroby układu moczowego.

 

Aparat przykłębuszkowy:

Jest to struktura, która jest związana z czynnością wewnątrzwydzielniczą. Aparat przykłębuszkowy jest strukturą zbudowaną z kilku elementów:

1. komórki ziarniste: cewka kreta II rzędu, która wraca do ciałka nerkowego,  z którego rozpoczął się nefron, tętniczka doprowadzająca i wyprowadzająca na biegunie naczyniowy ciałka nerkowego. Komórki ziarniste leżą w ścianie warstwy środkowej tętniczki doprowadzającej. Nad głową powinny występowa

2.  komórki mięśniowe gładkie. Komórki mięśniowe gładkie czynnościowo zmieniają swój kształt przybierając kształt komórek bardziej kulistych. Aparat kurczliwy jest w nich coraz słabiej wykształcony, natomiast pojawiają się w nim ultrastrukturalne cechy, które  wskazują na czynność wewnątrzwydzielniczą. Otóż pojawia się szorstka siateczka śródplazmatyczna i komórki te zmieniają się w komórki nabłonkowe o charakterze wydzielniczym, na komórki gruczołowe, które syntetyzują i wydzielają reninę. Takie komórki znajduję się, ostatnie doniesienia o tym świadczą, też w ścianie tętniczki odprowadzającej, ale jest ich znacznie mniej. Komórki ziarniste  w podręcznikach są nazywane też komórkami przykłębuszkowymi albo komórkami mioepitelialnymi. Nazwa pochodzi stąd, że są to komórki mięśniowe gładkie pochodzące z mezenychymy. Natomiast stają się komórkami nabłonkowymi o charakterze wydzielniczym.

3. komórki plamki gęstej. Cechą charakterystyczną dla kanalika krętego II rzędu jest to, że wysłany jest komórkami sześciennymi z kulistymi jadrami, centralnie położonymi. Komórki te posiadają mikrokosmki na powierzchni wolnej oraz prążkowanie przypodstawne, co świadczy o tym, że komórki są zaangażowane w wymianę jonów. Natomiast  
w miejscu, gdzie kanalik ten przylega, w takim kącie czy trójkącie miedzy tętniczka doprowadzającą a odprowadzającą, komórki te zmieniają się  
w komórki wysokie, walcowate. Tracą zarówno prążkowanie przypodstawne jak i mikrokosmki na powierzchni  wolnej. Te komórki uważa się za osmoreceptory, czyli komórki rejestrujące stężenie moczu przepływającego  w kanaliku krętym II rzędu.  
Przypomnienie: mocz z kanalika krętego II rzędu przechodzi do pierwszych odcinków wyprowadzających mocz, które nie stanowią ciała nefronu, czyli do kanalików zbiorczych.

4. komórki mezangium. Wyróżniamy dwa rodzaje mezangium. Są to komórki mezangium zewnętrznego - komórkami siatki. Są to komórki w tym trójkącie miedzy plamką gęstą a ścianą tętniczki odprowadzającej i tętniczki doprowadzającej. Te komórki przekazują sygnał o zmianie ciśnienia do komórek ziarnistych - jest to ich bardzo ważna czynność. Maja one charakter wewnątrzwydzielniczy, ponieważ produkują erytropoetynę.

Trzeci rodzaj, tutaj należałoby się spodziewać ciałka nerkowego .. Są to  mezangium okołonaczyniowe (mezangium wewnętrzne, komórki okołonaczyniowe), przylegają też znacznie głębiej pomiędzy naczyniami włosowatymi tworzącymi kłębuszek naczyniowy.  Mają dużo kropel lipidowych w swojej cytoplazmie, ale przypuszcza się, że należą do komórek układu APUD. W niektórych podręcznikach te komórki nie są włączone w aparat przykłębuszkowy, ale nowsze dane na to wskazują. Aparat przykłębuszkowy ma charakter wewnątrzwydzielniczy, to ma swoją zależność z hormonami.

 

Angiotensynogen (alfa-2-globulina) produkowany jest w komórkach wątroby, ale nie może być tu magazynowany. Wyprodukowany zostaje od razu wydzielony do krwi. Pod wpływem reniny, wydzielonej przez komórki przykłębuszkowe (położone w ścianie tętniczej, inaczej zwane komórkami mioidalnymi), odcinany jest dekapeptyd - angiotensyna I, która jest nieaktywna biologiczne. Następnie pod wpływem konwertazy w płucach zostaje odcięty oktapeptyd - angiotensyna II - już aktywna biologicznie. Angiotensyna II pobudza korę nadnerczy do wydzielania aldosteronu (przez komórki warstwy kłębuszkowatej kory nadnerczy). Aldosteron działa na aparat przykłębuszkowy i zatrzymuje jony Na i wodę oraz powoduje wydzielanie jonów K, a tym samym wzrasta objętość, a za tym wzrasta ciśnienie krwi. Angiotensyna II nazywana jest czynnikiem podnoszącym ciśnienie krwi.

 

Kanaliki zbiorcze położone są nie tylko w promieniach rdzennych, ale również w piramidach rdzennych. Cewki zbiorcze wysłane są komórkami sześciennymi (duże, kuliste jadra, zaciemnienie cytoplazmy na powierzchni wolniej - jest to rąbek prążkowany w mikroskopie świetlnym, a w mikroskopie elektronowym strukturę te nazywamy rąbkiem szczoteczkowym).  
Zagęszczanie składu ostatecznego moczu odbywa się w ramach trzech czynności:

1. polega na zwrotnym wchłanianiu (obligatoryjnym) w kanaliku I rzędu pewnych substancji, natomiast w dalszych odcinkach, częściowo już  
w ramionach pętli Henlego, a dalej w kanaliku II rzędu, resorpcja uwarunkowana, czyli zwrotne wchłanianie zależne od stanu gospodarki wodno-elektrolitowej, a jeżeli jest zależne to musi być nadrzędnie kierowane przez inne komórki. Dominującym hormonem, jeżeli chodzi  
o zwrotne wchłanianie wody jest wazopresyna występująca jako hormon antydiuretyczny. Hormon antydiuretuczny działa również w cewkach i kanalikach zbiorczych - pierwszych odcinkach (śródnerkowych) dróg wyprowadzających mocz, który nie ma jeszcze stanu ostatecznego, pod wpływem hormonu antydiuretycznego zachodzi zwrotne wchłanianie wody.

W błonie podstawnej kanalika widoczny w mikroskopie elektronowym jest silnie rozbudowany aparat Golgiego, liczne mitochondria, co świadczy o tym, że przez część przypodstawną (są to cechy komórek pompujących jony), dalej błonę podstawną do naczyń krwionośnych, które leżą w tkance łącznej tzw. śródmiąższowej, położonej między nefronami i ocinkami wyprowadzającymi, zachodzi przekazywanie jonów wodorowych i wodorowęglanowych do dalszych odcinków.

 

Drogi wyprowadzające mocz:

Kielichy nerkowe >> miedniczka nerkowa > moczowód > pęcherz moczowy > cewka moczowa

W tych drogach mocz płynie o stałym składzie, nie zachodzi już zwrotne wchłanianie wody ani żadnych jonów. Rozpoczyna się to w poprzez miedniczkę nerkową, natomiast poczynając od moczowodu rozpoczynają się drogi pozanerkowe wyprowadzające mocz i są to moczowody, które uchodzą do pęcherza moczowego - tu mocz jest również magazynowany i przez cewkę moczową zostaje wydalony na zewnątrz. W tych drogach skład moczu jest stały.

 

Moczowód i pęcherz moczowy maja bardzo podobna budowę histologiczną. W ścianach tych struktur wyróżniamy:

- błonę śluzową

- błonę podśluzową:

brak jej w trójkącie pęcherza moczowego i wg podręcznika w moczowodzie (Moczowód ma 3 warstwy: błonę śluzową, błonę mięśniową i błonę zewnętrzną), natomiast w pęcherzu moczowym pod błoną śluzową leży błona podśluzowa za wyjątkiem trójkąta pęcherza moczowego.

Dlaczego z tym są problemy i jedni autorzy podręczników mówią o obecności błony podśluzowej, a inni w ogóle jej nie zauważają. Pośród układów wewnętrznych tylko w układzie pokarmowym błona śluzowa jest oddzielona od błony podśluzowej  blaszką mięśniową, co jest cechą charakterystyczną dla układu pokarmowego.  Natomiast w każdym innym układzie, nawet jeżeli komórki mięśniowe gładkie miejscami występują to nie stanowią one oddzielnej warstwy, czyli w innych układach błona śluzowa przechodzi bardzo swobodnie w błonę podśluzową i można ją odróżnić tylko po utkaniu tkanki łącznej tworzącej zrąb błony śluzowej i podśluzowej. W błonie podśluzowej mogą pojawiać się gruczoły. Jednak w drogach wyprowadzających mocz gruczołów nie ma.

- trójwarstwowa błona mięśniowa 

Teoretycznie możemy mówić, że w pęcherzu moczowym podobnie jak i w moczowodzie wyróżnia się 3 warstwy mięśniowe: podłużną, okrężną i znów podłużną.

O ile  w moczowodzie te warstwy są dość dobrze widoczne, choć już tu pojawiają się pasma tkanki łącznej dzielące mięśnie na taśmy, to w pęcherzu moczowym ten układ trójwarstwowy jest bardzo słabo widoczny, ponieważ warstwa okrężna tworzy zwieracz, a do warstw podłużnych wnika tkanka łączna z przydanki i dzieli te warstwy na charakterystyczne taśmy mięśniówki.

 

Omówienie zdjęcia - moczowód w barwieniu metoda Mallorego:

Charakterystyczne pofałdowane światło z grubym nabłonkiem. Na niebiesko tkanka łączna - blaszka właściwa błony śluzowej - widzimy, że jest cienka, nie ma tutaj błony podśluzowej, a dalej widać układ mięśni z silnie rozbudowana przydanka, bardzo dużo komórek tłuszczowych, pojawiają się naczynia naczyń, czyli zarówno tętnice jak i żyły.

 

W mięśniówce pęcherza moczowego po pierwsze widać, ze błona śluzowa jest szersza, czyli oprócz blaszki właściwej zupełnie bez odcięcia przechodzi w błonę podśluzowa z naczyniami krwionośnymi, brak jest gruczołów i bardzo silnie jest rozwinięta mięśniówka. Tkanka łączna, która wnika miedzy mięśnie i dzieli je na taśmy, czego aż tak wyraźnie nie widać w moczowodzie.

Charakterystyczny dla dróg wyprowadzających mocz jest nabłonek przejściowy, zarówno dla dróg śródnerkowych i pozanerkowych. Już w kielichach i miedniczce nerkowej jest widoczny.

 

Nabłonek przejściowy:

Jest to nabłonek wielowarstwowy sześcienny (przypomnienie z prelekcji) o nietypowej budowie. W pęcherzu opróżnionym powierzchnia/ ściana jest silnie pofałdowana.

Jądra tworzą wiele pokładów. Komórki położone powierzchniowo są to komórki baldaszkowate, czyli  rozpłaszczające się na powierzchni innych komórek. Cechą charakterystyczną jest to, że te komórki wszystkie (i baldaszkowate i położone niżej) mają długie, cienkie wypustki, którymi opierają się o błonę podstawna, dlatego przez długi okres czasu nabłonek ten był zaliczany do nabłonków wielorzędowych.

Przypomnienie: Nabłonek wielorzędowy jest rodzajem nabłonka jednowarstwowego, ale musi spełniać podstawowy warunek - każda z komórek musi dotykać do błony podstawnej. Skoro te wszystkie  komórki maja długie wypustki opierające się na błonę podstawną, to praktycznie ten warunek zostaje spełniony. Dzisiaj dowiedziono, że jednak mogą pojawiać się pokłady komórek nie dochodzących do błony podstawnej. Zdecydowano, ze nabłonek przejściowy będzie to nabłonek wielowarstwowy, ale o bardzo charakterystycznej dla siebie budowie.

Charakterystyczne zaciemnienie cytoplazmy - widoczne pod większym powiększeniem -  jest to zagęszczony glikokaliks, który znajduje się na powierzchni nabłonka przejściowego - inaczej nazywamy to rąbkiem oskórkowy. Zagęszczony glikokaliks częściowo  wypełnia nawet  szczytowe części komórek, a częściowo pokrywa nabłonek. Zapobiega przechodzeniu składników moczu przez komórki nabłonka do tkanki łącznej, blaszki właściwej i do naczyń krwionośnych, co jest dość istotne,  gdyż w moczu znajdują się substancje trujące, które z organizmu powinny być usunięte. Dlatego ten zagęszczony glikokaliks jest tak szeroko, bogato rozłożony na powierzchni komórek nabłonka przejściowego.

 

Zdjęcia porównujące preparaty wykonane z pęcherza moczowego wypełnionego moczem i opróżnionego

W momencie wypełnienia pęcherza cała śluzówka się rozciąga i te komórki wyżej leżące przelewają swoja zawartość, wciskają ją między komórki niżej leżące. I z 5-6 pokładów komórek tworzą się 2-3 pokłady komórek. Widoczna staje się różnica w szerokości nabłonków w odmiennych stanach wypełnienia pęcherza.

 

Podocyty są to komórki tworzące blaszkę trzewną torebki ciałka nerkowego, która jest dwuwarstwowa.

Opis zdjęcia:

Pokazana jest błona podstawna, podocyty do światła naczynia z tejże z kłębuszka naczyniowego i wypustki podocytów. W podręczniku jest wypisane jakie dokładnie przeponki występują między wypustkami, jak regulują wchłanianie zwrotne, najpierw składników z krwi czy tworzenie się tzw. moczu pierwotnego.

 

Zespół nerczycowy u dzieci:

W zespole nerczycowym u dzieci, w którym przede wszystkim pojawia się białko, a jest to spowodowane przede wszystkim nieprawidłową budową podocytów. Wypustki podocytów grubieją, poszerzają się pod wpływem stanu zapalnego. Komórki stają się wiotkie, a och wypustki przylegając do siebie, dotykają błony podstawnej bezpośrednio i bardzo utrudnione staje się wychwytywanie składników moczu pierwotnego.

 

Choroba kłębków nerkowych - zapalenie:

Występuje znaczne pogrubienie błony podstawnej. Staje się ona szeroka i jest w znacznie mniejszym stopniu przepuszczalna. Zmiany te są związane ze zmianami w układzie immunologicznym, w wyniku odkładania się kompleksu antygen-przeciwciało, czyli jest to choroba związana z układem immunologicznym.

 

Nieprawidłowości śródbłonka kłębka  naczyniowego, co jest spowodowane zwężeniem światła naczyń, a pomiędzy naczyniami jest dużo wolnej przestrzeni. Komórki śródbłonka grubieją, są znacznie większe, zmniejszają światło naczyń włosowatych, przez co utrudniają przepływ krwi i te komórki śródbłonka blokują przepływ filtratów z krwi do torebki ciałka nerkowego, która jest poszerzona.

 

Niewydolność nerek:

Niewydolność nerek spowodowana jest uszkodzeniem kanalików.

To jest kanalik I rzędu, mało komórek wyścielających z rodzaju. Tkanka śródmiąższowa. W cytoplazmie pojawiają się bardzo liczne drobne pęcherzyki. Zanika rąbek szczoteczkowy. W jednych komórkach rąbek jest, a w innych zanika. Prowadzi to do uszkodzenia kanalików. Kanalik jest ważnym element nefronu, bo zachodzi tu resorpcja obowiązkowa.

Resorpcja obowiązkowa obejmuje do 80% wody, wszystkie aminokwasy, wszystkie cukry proste, białka niskocząsteczkowe powinny przejść do moczu pierwotnego z krwi, a te składniki muszą być zwrotnie wchłonięte do naczyń kwrionośnych, gdyż są one organizmowi potrzebne.

 

Stany zapalne związane z mezangium.

Występują pod wpływem czynników immunologicznych. Komórki mezangium produkują w bardzo dużej ilości istotę podstawową - międzykomórkową. Z tej istoty tworzą się takie kule, węzły, szczególnie w cukrzycy jest to  dobrze widoczne. Nadmiar istoty międzykomórkowej tworzy charakterystyczne skupienia - węzły Kimmelstiela - Wilsona.

 

 

Układ płciowy męski

 

obejmuje gonady męskie parzyste (jądra, są gruczołem wydzielania zewnętrznego, ponieważ wytwarzają męskie komórki rozrodcze, ale są też gruczołem wydzielania wewnętrznego - produkują hormony płciowe męski), przewody wyprowadzające nasienie oraz gruczoły dodatkowe.

 

Jądra:

otoczone  jest bezpośrednio osłonką jadra lub tzw. torebką jadra ( = błona biaława). Błona biaława  jest grubą, szeroką warstwą składającą się dwóch struktur: z warstwy zewnętrznej zbudowanej z tkanki łącznej włóknistej z bardzo dużą ilością włókien i gęsto upakowanych komórek i warstwy wewnętrznej - naczyniowej, której zrąb tworzy tkanka łączna luźna posiadająca naczynia krwionośne. W warstwie zewnętrznej naczyń krwionośnych nie ma, podobnie jak w błonie białawej jajnika. Warstwy tkanki łącznej z warstwy wewnętrznej wnikają do miąższu jadra i tworząc śródjądrze dzieli jądro na płaciki. Od śródjądrza wnikają delikatnie cieńsze pasma tkanki łącznej do płacików i otaczają kanaliki nasienne.

Kanaliki nasienne otoczone są błoną własną, a pasma tkanki łącznej, które znajdują się między kanalikami stanowią tkankę śródmiąższową jadra. Od strony światła kanalik jest wysłany szerokim nabłonkiem płciowym albo plemnikotwórczym.

Szereg komórek rozrodczych stanowiących nabłonek płciowy przechodzi proces spermatogenezy. Spermatogeneza jest to proces powstawania komórek rozrodczych męskich. Na nią składają się spermatocytogeneza i spermiogeneza.

 

ZDJĘCIE: Widać komórki szeregu spermatocytogenezy. W warstwie najbardziej przypodstawnej znajdują się spermatogonie, które różnicujemy na spermatogonie typu A, Ad - maja dobrze zaznaczonej jąderko, są to komórki rezerwowe bądź dzielącej się mitotycznie stale. Drugi typ spermatogonii Ap mają słabo zaznaczone jąderko, przechodzą kariokinezę w podziale mitotycznym i mogą przechodzić pełną bądź niepełną cytokinezę. Część spermatogonii Ap przekształca się w spermatogonie typu B.

Spermatogonie typu B poprzez wzrost (!!!) przekształcają się w spermatocyty  
I rzędu.(podobno często o to pytają na egzaminie lub kolokwium - Uwaga pani doktor)

Spermatocyty I rzędu są największymi komórkami, w których już rozpoczyna się mejoza, ale są to komórki diploidalne. Przechodzą I podział mejozy. Z każdego spermatocytu I rzędu powstają 2 spermatocyty II rzędu. Spermatocyt II rzędu jest już komórką haploidalną, ponieważ powstał na skutek procesu redukcyjnego. Spermatocyty II rzędu przechodzą II podział mejotyczny - wyrównawczy i powstają spermatydy. Stanowią one powierzchniową warstwę komórek nabłonkowych nabłonka plemnikotwórczego.

Tutaj widzą Państwo komórkę przegrodową, ona jest też nazwana komórką Sertolego bądź podporową, ale o nich później.

Dalszy proces przekształcania się spermatyd nazywany jest spermiogenezą. Spermiogeneza jest to proces przekształcania spermatyd w plemniki.

Proces spermatocytogenezy obejmuje głównie zmiany w jądrze komórkowym, w mniejszym stopniu w cytoplazmie. Te komórki są tylko mniejsze. Proces spermiogenezy to jest proces, który obejmuje różnicowanie się spermatydy, tutaj zmiany w materiale genetycznym nie zachodzą absolutnie żadne. Zmienia się jedynie morfologia komórki - kształt, wygląd, zachodzą zmiany w cytoplazmie komórki, większość organelli zostaje wyrzucona na zewnątrz i strawiona przez komórki podporowe. Komórka ta przyjmuje zupełnie inny kształt niż spermatyda, przekształca się w plemnik z witką, o aktywnej zdolności poruszania się.

 

Tutaj maja państwo pokazane kanlik nasienny z nabłoniekm plemnikotworczym czyli różnicowanie się plemnikow. Teraz kanaliki kręte przechodzą w kanaliki proste. Kanaliki proste są bardzo krótkie do 1cm, tworzą tzw. sieć jądra. Zmienia się nabłonek z nabłonka jednowarstwowego cylindrycznego w kanalikach prostych do 2/3 ??? sieci jądra, kanaliki łączą się ze sobą tworząc nabłonek jednowarstwowy sześcienny. Kanaliki proste dalej po wyjściu z jądra tworzą, jako przewodziki odprowadzające jądra, głowę najądrza.

 

Czynność wewnątrzwydzielnicza:

Opis zdjęcia: komórki podporowe - wysokie, stanowią tak jakby cała szerokość nabłonka plemnikotwórczego. Natomiast to są komórki, które stanowią części nabłonka plemnikotwórczego. Nieczynne, niedojrzałe spermatogonie przekształcają się w spermatydy poprzez spermatocyty. Dalej te spermatydy w wyniku spermiogenezy różnicują się w plemniki.

 

W tkance śródmiąższowej leżą komórki Leydiga, tzw. kom śródmiąższowe, które syntetyzują i wydzielają androgeny, a spośród nich w największej ilości testosteron. Czynność tych komórek kontrolowana jest przez hormon LH, czyli hormon luteinizujący. Te komórki bardzo słabo barwią się w obrazie, nazywane są dlatego komórkami jasnymi, bo wywodzą się one z grzebieni nerwowych czyli są pochodzenia neuroektodermalnego. Maja dużo lipidów w cytoplazmie oraz białkowe kryształy tzw. kryształy Reinkego oraz dobrze rozbudowany aparat Golgiego.

 

Komórki, które syntetyzują hormony sterydowe, czyli komórki wydzielające hormony płciowe i komórki kory nadnercza mają charakterystyczne cechy ultrastrukturalne, czyli rozbudowana siateczka śródplazmatyczna  gładka, szorstka też się pojawia i rozbudowany aparat Golgiego, grzebienie kanalikowe, obecność dużej liczby kropel lipidowych. Jednym z substratów do syntezy hormonów steroidowych jest cholesterol. Znaczenie w syntezie hormonów ma też dobrze rozbudowana siateczka śródplazmatyczna. Przemiany substancji tłuszczowych zachodzą w siateczce śródplazmatycznej gładkiej.

Główna czynność komórek śródmiąższowych to synteza hormonów - androgenów. Androgeny z kolei wpływają na rozwój drugorzędnych cech płciowych męskich. Wpływają również na relaksynę, która pobudza angiogenezę, szczególnie w okresie życia płodowego, a w życiu pozapłodowym działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, czyli pośrednio wpływa na ciśnienie krwi.

Komórki podporowe (Sertolego) - stanowią podporę dla komórek nabłonka płciowego. Występują zazwyczaj grupkami. Mają bardzo dużo połączeń międzykomórkowych, czyli są ściśle zespolone, ale również otaczają swoimi wypustkami komórki szeregu spermatocytogenezy. Otaczają przede wszystkim spermatocyty I rzędu i spermatocyty II rzędu, ale także spermatydy, co nie pozwala kontaktować się tym komórkom z różnymi antygenami znajdującymi się w tkance łącznej. Komórki podporowe chronią w ten sposób komórki przed reakcją autoimummonologiczną. Chłopcy nabierają pełnej aktywności immunologicznej w okresie dojrzewania, wtedy rozwija się ich układ immunologiczny. Czyli zachodzi to w tym samym momencie, kiedy zaczynają się silnie rozwijać procesy spermatogenezy.

 

To, co jest błędne  pojawia się w świetle kanalika krętego, czyli w wyniku tzw. spermiacji - strawienie organelli komórkowych wydalonych przez spermatydy przez komórki Sertolego (fagocytoza). Komórki te wydzielają szereg substancji, m.in. substancję, która wiąże androgeny (ABP). Mają też na swojej powierzchni receptory dla wyżej wymienionego białka ABP, FSH i testosteronu.

Hormon FSH (folikulotropowy) reguluje proces spermatogenezy. Natomiast LH wpływa na syntezę i wydzielanie androgenów.

Komórki Sertolego produkują również estrogeny w niewielkiej ilości.

 

Bariera krew-jądro:

Komórki Sertolego zabezpieczają komórki szeregu spermatogenezy przed kontaktowaniem się z krwią. Główny udział mają tutaj połączenia typu occludens między komórkami Sertolego.

 

Gruczoł krokowy:

jest gruczołem złożony, składającym się z mniejszych jednostek wydzielniczych (30-50) w zależności od położenia wyróżnia się śluzówkowe, podśluzówkowe i główne. Nabłonek wyścielający różne odcinki, one też są zróżnicowany na małe, większe i średnie, może być może różny od jednowarstwowego walcowatego, przez j-w sześcienny, a w kanalikach wydzielniczych dwurzędowy.

W świetle kanalików  pojawia się stopniowo wydzielina, mamy kamyki sterczowe, które z wiekiem wapnieją, zamykają światło.

 

Najądrze

Anatomicznie składa się z głowy, trzonu i ogona. Natomiast histologicznie głowa najądrza zbudowana jest z przewodzików odprowadzających, wyścielonych nabłonkiem dwurzędowym, ale zbudowanym z trzech rodzajów komórek, obok wysokich komórek walcowatych z kinetocyliami, występują komórki  niższe (sześcienne) z mikrokosmkami, komórki podstawne - przez całe życie zachowują aktywność mitotyczna.

Przewodziki odprowadzające jądra łączą się w przewód najądrza, który wysłany jest również nabłonkiem dwurzędowym. Jednak ten zbudowany jest z dwóch rodzajów komórek - wysokich mających na swojej wolnej powierzchni stereocylia, czyli długie, cienkie mikrokosmki, a komórki podstawne są komórkami zachowującymi aktywność mitotyczną.

Zrąb najądrza stanowi tkanka łączna wiotka, w której pojawiają się podocyty. Błona zbudowana z warstwy ciągłej

 

 

[Niestety od tego momentu już prawie nic nie słychać..]

 

Nasieniowód

ma szerokie błonę śluzową,  nabłonek jednowarstwowy walcowaty

 

Pęcherzyki nasienne jako twory dodatkowe

zbudowane z błony śluzowej

 

 

 

Wykład: Narządy zmysłów cz. 2

 

 

  Narząd otolitowy zawiera komórki, które posiadają jedno kinetocylium z określonej strony a reszta to są od 80 do 100 stereocyliów. W woreczku polaryzacja jest na zewnątrz, a w łagiewce do środka. Związane jest z tym zjawisko polaryzacji : przesunięcie otolitowej błony która się tutaj znajduje zgodnie z kierunkiem powoduje polaryzacje, natomiast odwrotnie - wygaszenie tej polaryzacji. Otolitowa błona powoduje polaryzacje.

  Oprócz nabłonka zmysłowego istnieje nabłonek podporowy i chromafilny. Nabłonek podporowy jak sama nazwa mówi, stanowi podporę dla nabłonka zmysłowego. Plamka jest w łagiewce i woreczku, natomiast grzebień w kanałach półkolistych. Różnica polega na tym że grzebień jest bardziej wystający, a plamka bardziej płaska.

   Nabłonek chromafilny produkuje endolimfę. Jeżeli w nabłonku spotykamy komórkę w której są wakuole i bardzo silnie rozwinięta siateczka śródplazmatyczna to jest to komórka która wydziela, w tym wypadku wydziela endolimfę.

 

Działanie niekorzystne i choroby narządów zmysłu

1. zaburzenia naczyniowe związane z blokadą naczyń, czy to o charakterze miażdżycowym czy też mechanicznego uniedrożnienia powoduje pewnego rodzaju uszkodzenia. W nabłonku zmysłowym występują komórki zmysłowe I rzędu i komórki zmysłowe II rzędu. Te pierwszego rzędu są filogenetycznie młodsze, ale za to bardziej wyspecjalizowane. Te II rzędu są mniej wyspecjalizowane ale za to mniej podatne na różnego rodzaju niedogodności. W przypadku uszkodzeń związanych z niedrożnością ulegają uszkodzeniu te najbardziej wyspecjalizowane, bo zgodnie z zasadą filogenezy i ontogenezy ta komórka która jest bardziej wyspecjalizowana, bardziej jest wrażliwa na niekorzystne czynniki. Natomiast ta która jest mniej wyspecjalizowana, filogenetycznie starsza, jest bardziej odporna. Z glikokaliksu, tej osłony gdzie są zakończenia nerwowe jest rozdęcie i ta komórka jest praktycznie wyłączona z całości swojej funkcji.                                                                             Natomiast również, zawsze przy zaburzeniach naczyniowych dochodzi zawsze do obrzmienia. Komórki mają balonowate wybrzuszenia, które uciskają na stereocylia i kinetocylia, a w konsekwencji powodują zaburzenia ruchomości błony otolitowej. Czyli percepcja tego elementu zmysłowego jest praktycznie znacznie ograniczona, działają tylko komórki zmysłowe. Natomiast z tych powstają tzw. „trupy komórkowe" - komórka jest oddzielona od możliwości odżywienia i prowadzenia swojego metabolizmu ulega zanikowi.

2. zaburzenia które są charakterystyczne dla urazu słuchowego. W tym wypadku bodziec o charakterze 130 decybeli powoduje całkowite zatłuczenie, rozbicie komórek zmysłowych (to dotyczy narządu Cortiego). Komórki falangowe są wciśnięte pomiędzy komórki rzęskowe. Taki układ jest niemożliwy do odbioru jakichkolwiek wrażeń zmysłowych. Dochodzi do zwichnięcia migawek i nie ma możliwości powstania bodźca, komórka jest wyłączona z pewnej możliwości percepcji słuchowej. Na terenie komórki dochodzi do degeneracji lizosomów, te lizosomy się rozpadają i fagocytują własną komórkę, dochodzi do cytolizy, autolizy. Wówczas ta komórka ma nie tylko zwichniętą migawkę ale również ulega stopniowemu rozkładowi. W konsekwencji powoduje to wyłączenie możliwości słuchowych. Te urazy są urazami nieodwracalnymi. Nie ma możliwości, ani drogą leczniczą, chirurgiczną, leczenia zachowawczego doprowadzić do stanu żeby zwrócić prawidłowy metabolizm tej komórki, ta komórka całkowicie się wyłącza.

3. w uchu dochodzi również do zmian związanych ze starzeniem. Narząd ten tak jak każdy inny zużywa się. W układzie pokarmowych dochodzi do zużycia trzustki i komórek produkujących insulinę i mówimy wówczas o cukrzycy z powodu zużycia narządu. Takie samo zużycie narządu występuje również w komórkach zmysłowych narządu Cortiego, narządu zmysłu słuchu. Dochodzi do wytworzenia lamelarnych, blaszkowatych tworów. Jest to wynik zaburzenia przemiany białkowej. Tworzą się również, oprócz blaszek, pewne skupiska jako efekt nieprawidłowej przemiany materii. Natomiast w nerwie z wiekiem dochodzi do demielinizacji, tj. zmniejszenia się warstw osłonki mielinowej. To powoduje zaburzenia w przewodzeniu bodźców, które normalnie powinny przeskakiwać od przewężenia Ranviera do przewężenia Ranviera. Po demielinizacji bodźce nieraz przeskakują a nieraz jest to niemożliwe i bodziec przechodzi wzdłuż całego włókna nerwowego, co znacznie spowalnia przewodzenie bodźców. W konsekwencji mamy do czynienia ze zjawiskiem interferencji, czyli nakładania się bodźców - tego szybkiego, przeskakującego z tym powolnym, przechodzącym wzdłuż włókna. Zgodnie z zasadą interferencji mamy nakładanie się fali czyli jej wzmocnienie. Taka osoba, która ma starcze uszkodzenie słuchu, twierdzi że słyszy ale nie rozumie tego co słyszy. Ta osoba nie do końca rozumie to co słyszy ze względu nie tylko na demielinizacji w okolicy korowych ośrodków słuchu, ale również ze względu na tę interferencję

4. choroba Meniera. W tej chorobie pacjent oprócz szumów usznych, odczuwa upośledzenie słuchu i zawroty głowy. Przez tę chorobę w psychiatrii są opisywane nawet samobójstwa z powodu tych dolegliwości. Są to zaburzenia również po części nieodwracalne. W komórkach zmysłowych również są widoczne skupiska ciał lamelarnych. Dochodzi do balonowatych uwypukleń, które również uciskają stereocyllia i dochodzi do zaburzeń równowagi w przypadku uszkodzeń nabłonka zmysłowego plamki woreczka czy łagiewki. Ta choroba Meniera jest związana z charakterystyczną rzeczą :  wyróżniamy pewne układy limfatyczne a mianowicie śródchłonkę, przychłonkę. Przychłonka ma mało potasu a dużo sodu, natomiast śródchłonka  zaś mało sodu a dużo potasu. Jeżeli dojdzie do zaburzeń w Tych proporcjach to mamy do czynienia właśnie z chorobą Meniera.

5. jeżeli chodzi o percepcję narządu równowagi to narząd otolitowy jako taki działa wyłącznie na przyspieszenie liniowe, natomiast układ kanałów półkolistych na przyspieszenie kątowe. Jest to bardzo istotne dla pewnych ludzi, np. dla lotników, zwłaszcza w samolotach odrzutowych ponieważ tam dochodzi do zaburzeń nie tylko grawitacji, ale i przyspieszenie liniowe i kątowe są bardzo istotne.

 

 

Rozwój ucha:

Ok. 4 tygodnia to jest początek ucha zewnętrznego, powstaje z pierwszego łuku skrzelowego. Powstaje 6 guzków i te 6 guzków łączy się w różny sposób i różnie jedne są powiększone inne nie. Oprócz linii papilarnych różnimy się wyglądem, wielkością i odchyleniem małżowiny usznej i to jest efekt różnego łączenia się guzków. Konsekwencją tego łączenia może być również to z czym mamy do czynienia np. w przypadku wargi, może dochodzić do makrosji czyli nadmiernego wzrostu małżowiny usznej, mikrosji lub anosji - czyli całkowitego braku małżowiny usznej. Oczywiście nie jest to aż tak bardzo duże uszkodzenie dlatego, że małżowina powoduje zebranie bodźców słuchowych i wpuszczenia do przewodu słuchowego zewnętrznego a potem na błonę bębenkową. Z resztą te elementy można zastąpić.

Ucho środkowe to trąbka słuchowa, jama bębenkowa i kosteczki słuchowe.

Ucho wewnętrzne to ucho powstaje i jest zbudowane z ektodermy, a konkretnie z neuroektodermy, gdzie w 3 tygodniu powstaje najpierw płyta słuchowa, następnie dołek słuchowy i dalej pęcherzyk słuchowy, który się z mezenchymą dzieli na część przedsionkową i część ślimakową. W 6 tygodniu dochodzą do powstawania komórki zmysłowe. Natomiast wykształcony narząd mamy w wieku 2 miesięcy. Jest to ważne ponieważ w rozwoju płodu wszelkie bodźce które płyną ze świata zewnętrznego, są przez ten płód odbierane. Dlatego dziecko najlepiej się rozwija słuchając Bacha J inny rodzaj muzyki może powodować większe reakcje nerwicogenne u przyszłego płodu.