Pomiędzy kom nabłonka znajdują się dodatkowe kom nienablonkowe:
-melanocyty
-kom dendrytyczne (Langerhansa) mezenchymalne
-kom Merkla zwiazane z układem nerwowym (czucie dotyku) - poch ektodermalnego
Melanocyty (kom barwnikowe) zlokalizowane w warstwie podstawnej - produkuja melanine (pochlania swiatlo widzialne i ultrafiolet), barwnik ten przekazywany jest do kom w. kolczystej.
Komorki Langerhansa - odpowiedzialne za mechanizmy odpornosciowe
Komorki Merkela - zlokalizowane w warstwie podstawnej, maja kontakt z wloknami nerwowymi, odbieraja wrazenia czuciowe.
Warstwa podstawna - rozrodcza - (stratum basale), rząd walcowatych dzielacych sie komorek, scisle przylegajacych do siebie ulozonych na blonie podstawnej.
Warstwa kolczysta (stratum spinosum)
- kilka rzedow komorek o ksztalcie wielokatnym zawierajacych rozbudowany cytoszkielet, polaczone sa ze soba desmosomami. Przestrzenie miedzykomorkowe wypelniaplyn bogaty w mukopolisacharydy i bialka.
Warstwa podstawna i kolczysta nazywane sa warstwa Malpighiego (żywą
-powyżej tej warstwy nie obserwuje się podziałów komorkowych i rozpoczyna się proces keratynizacji.
Naskórek - dwie strefy:
żywa - powstają nowe komórki podlegają dalszym przemianom
martwa - komorki sa juz silnie splaszczone, bez jader, martwe (zwane inaczej korneocytami)
Oddziela je od siebie warstwa ziarnista, w ktorej rozpoczyna sie proces keratynizacji.
Warstwa ziarnista
- 2-6 warstw komorek, przylegajacych do siebie
- w cytoplazmie wystepuja ziarnistosci zawierajace keratohialine (bierze udzial w procesie wytwarzania bialka bialka keratynowego)
Warstwa posrednia (jasna - stratum lucidum)
- Nie wystepuje we wszystkich okolicach ciala (dloniach, podeszwy)
- warstwa ta jest nieprzepuszczalna dla swiatla
- komorki silnie splaszczone, zawieraja bialko zalamujace swiatlo (eleidyna)
Warstwa rogowa (stratum corneum)
- komorki plaskie, scisle do siebie przylegajace ulozone dachowkowato
W naskórku brak naczyn krwionosnych, wszystkie potrzebne substancje odżywcze pochodzą z krwi krążącej w naczyniach warstwy brodawkowej skóry właściwej.
Błona podstawna dzieli się na:
- dolną powierzchnię keratynocytów warstwy podstawnej (hemidesmosomy)
- blaszkę jasną (lamina lucida)
- blaszkę ciemną (lamina densa)
- strefę pod blaszką ciemną
Pierwsza warstwa to głównie półdesmosomy (hemidesmosomy). Ich odpowiednikiem w błonie dolnych warstwach błony podstawnej są włókna kotwiczące (spirale Eksajmera) zbudowane glownie z kolagenu VII. Błonę podstawną buduje rozne typy laminin, kolagenu i nidogen.
Głownym zadaniem błony podstawnej jest utrzymanie łącznosci pomiedzy naskorkiem a skórą właściwą.
W skórze właściwej wyróżnia się warstwy:
- warstwę brodawkową
- warstwę siateczkową
Skóra właściwa zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej, zawierającej liczne naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy i gruczoły.
Brodawkowa
- wpukla się do naskórka tworząc brodawki
- zbudowana jest z sieci naczyń krwionośnych splotu podbrodawkowego
- przebiega faliście zapewniając tym elastyczność skórze
- spełnia ważną rolę w metabolizmie skóno-naskórkowym
- w warstwie tej znajdują się włókna retikulinowe (srebrochłonne), które tworzą siatkę w otoczeniu naczyn krwionosnych wlosowatych, gruczolow łojowych i potowych oraz mieszków włosowych i włokien nerwowych.
SIateczkowa
- zbudowana z tkanki łącznej zbitej, zawiera liczne włókna sprężyste i kolagenowe, zwana jest warstwa zbitą
- zawierają nieznaczną ilość istoty podstawowej spajającej włókna łącznotkankowe z sobą oraz nieliczne komórki, głównie fibroblasty
- występują gładkie komórki mięśniowe, w sąsiedztwie włosów tworzą one tzw. mięsnie przywłosowe
- jest bardzo uboga w naczynia włosowate
Elementy podstawowe, z których skóra właściwa jest zbudowana i które nadają jej określone właściwości morfologiczne i czynnościowe to: włókna, komórki, międzykomórkowa substancja podstawowa.
TRZY RODZAJE WŁÓKIEN:
- kolagenowe (2 typy - I i III mają znaczenie dla skóry)
- elastynowe (sprężyste)
- retikulinowe (siateczkowe)
KOMÓRKI - głównie fibroblasty, histiocyty, mastocyty, limfocyty, granulocyty, komórki plazmatyczne
Międzykomórkowa substancja podstawowa - w młodej skórze ma postać półpłynnego żelu. W jej skład wchodzą mukopolisacharydy, którego głównym przedstawicielem jest kwas hialuronowy. Ma ogromne właściwości hydrofilowe - przyciągania i zatrzymywania wody w skórze właściwej.
Większość tych składników produkowana jest przez fibroblasty.
KOLAGEN TYP III
- buduje głównie włokna kolagenowe u dzieci i osób młodych
- u dorosłych jest go poniżej 18%
- synteza kolagenu III ustępuje w wieku 30 lat, a potem zanika (40, 50 lat)
- jest delikatny
- nadaje skórze elastyczność, jędrność
- jest zdolny do pochłaniania wody - odpowiada za nawilżenie skóry
KOLAGEN TYP I
- przeważa u osób dorosłych
- stanowi ok. 80%
- nie ma właściwości pochłaniania wody
- tworzy masę grubych włókien, odgrywając rolę podpory
- wraz z wiekiem kolagen III zastępowany jest przez kolagen I
Fibroblasty - komórki najliczniej występujące w skórze
Tkanka podskórna (hypodermis)
- wywodzi się z mezodermy, zbudowana jest z tk. łącznej właściwej i luźnej tkanki tłuszczowej podskórnej składającej się z komórek tłuszczowych róznej wielkośći zgrupowanych w tzw. zraziki tłuszczu
W tkance podskórnej, występują również fibroblasty i histiocyty, oprócz naczyń i nerwów także włókna kolagenowe i sprężyste
Ma różną grubość w poszczególnych okolicach ciała, a w niektórych nie występuje w ogóle np. na powiekach
Pełni funkcję:
- podporowe i chroni przed urazami mechanicznymi
- stanowi magazyn energetyczny organizmu
W skórze właściwej i tkance podskórnej występują gruczoły potowe, łojowe, naczynia krwionośne i ciałka zmysłów.
Podział gruczołów w zależności od sposobu w jaki dochodzi do powstania wydzieliny gruczołowej:
Gruczoły holokrynowe - to takie, w których całe komórki przekształcają się w wydzielinę i odłączają się od nabłonka gruczołowego
Gruczoły łojowe - produkują wydzieliny poprzez całkowity rozpad komórek gruczołowych
Gruczoły łojowe (rozgałęzione struktury pęcherzykowate) - dwie grupy:
- związane rozwojowo z mieszkiem włosa
- rozwojowo całkowicie niezależne od włosów
Każdy włos ma conajmniej jeden własny gruczoł łojowy, zwykle rozgałęziony do kilku lub kilkunastu uwypukleń mających jeden wspólny przewód wyprowadzający.
Gruczoły łojowe niezwiązane z włosem występują w obrębie czerwieni warg, brodawki sutkowej, pępka, żołędzi, prącia, warg sromowych oraz odbytu
Do tej grupy należą także gruczoły tarczkowe znajdujące się na powiekach.
Gruczoły merokrynowe w procesie wydzielania zachowują pełną integralność, tzn. nie ulegają zasadniczym zmianom lub uszkodzeniu
Wydzielanie polega na dyfuzji cząśteczek substancji ze szczytowej częsci komorki, co nie doprowadza do jej uszkodzenia
- ektynowe (gruczoly potowe)
- apokrynowe (gruczoly klebkowate)
- mlekowe