Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania

WYKŁAD I

21 luty 2011r.

Głównym celem przedmiotu jest uporządkowanie wiedzy dotyczącej teorii i praw naukowych wyjaśniających mechanizm rozwoju osobowego (fizycznego, psychicznego i społecznego) człowieka ze wszystkich jego uwarunkowaniami.

Program zajęć:

• Rozwój ontogenetyczny człowieka. Okresy rozwoju człowieka, uwarunkowania i cechy czynniki genetyczne, para genetyczne oraz czynniki środowiskowe wpływające na rozwój człowieka

• Przejawy rozwoju fizycznego, psychicznego oraz motorycznego w edukacji przedszkolnej i szkolnej dziecka

• Podstawowe aspekty rozwoju biologicznego człowieka . Normy rozwojowe . Metody pomiaru rozwoju osobniczego. Trendy sekularne . Zjawiska akceleracji rozwoju.

• Wady wrodzone, zespoły genetyczne i chromosomalne

• Deficyty środowiskowe jako czynniki upośledzające rozwój i zdolności uczenia się

• Najczęstsze choroby w wieku przedszkolnym i szkolnym

• Wady postawy ciała dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym

• Profilaktyka zaburzeń rozwoju. Istota zdrowia i choroby. Problemy zdrowotne ludzi w różnym wieku. Higiena środowiska szkolnego

• Profilaktyka zdrowia nad uczniami

• Problematyka zdrowotna okresu dorastania, dojrzałości i starzenia się

• Cywilizacyjne i społeczne zagrożenia zdrowia

• Ochrona zdrowia dziecka. Higiena środowiska

• Zasady bezpieczeństwa i udzielenia pierwszej pomocy

Literatura podstawowa : Bartkowiak Z. Biomedyczne podstawy rozwoju wychowania, Warszawa 1986

Rozwój- proces który prowadzi do przekształcenia się prostych struktur w formy złożenia i bardziej skomplikowane. Z reguły rozwój przebiega w ściśle określonej kolejności zjawisk, co pozwala na wydzielenie stale występujących następujących po sobie etapów rozwoju które nazywamy okresami.

Rozwój ontogenetyczny człowieka:

Pod pojęciem ontogenetycznego rozwoju będziemy rozumieć zespół procesów kierowanych nieodwracalnych i powiązanych ze sobą , a kształtujących organizm osobnika od zapłodnienia do śmierci. Jest to zjawisko wielostronne a w przypadku człowieka szczególnie skomplikowane bowiem obok przyrodniczych pojawiają się specyficzne modyfikatory o społecznym charakterze.

Rozwój biologiczny:

Rozwój biologiczny lub fizyczny określa nam całokształt procesów biologicznych jakie zachodzą w rozwijającym się organizmie z wyłączeniem strefy osobowości psychicznej. Pojęcie rozwoju biologicznego czy też fizycznego ujmuje więc powiększenie się wymiarów i masy ciała doskonalenie struktury i zmiany funkcji narządów.

Nauki badające rozwój osobniczy człowieka:

1. Właściwości biologiczne- histologia, anatomia, fizjologia, biochemia, antropologia.

2. Właściwości psychiczne- psychologia.

3. Właściwości sprawności fizycznej- motoryczność.

Aspekty rozwoju:

• Aspekty jakościowe rozwoju fizycznego:

  • Wzrastanie- powiększanie się ciała.

Rozrost- zwiększanie się wymiarów i masy tkanek.

Rozplem- mnożenie się liczby komórek na drodze podziału komórkowego i powiększania kwasów DNA.

• Różnicowanie- doskonalenie struktury / budowy.

Cytogeneza i histogeneza- przebudowa struktur komórek i tkanek.

Organogeneza- grupowanie się tkanek w określone układy i narządy.

Typogeneza- dostrajanie się poszczególnych układów i narządów do pozostałych i formowanie się ogólnych kształtów i proporcji organizmu.

• Dojrzewanie

Specjalizacja- kształtowanie się funkcji i narządów i układów

Integracja- dostrajanie się funkcji w ramach całego organizmu

• Postęp- doskonalenie funkcji organizmu.

• Aspekty ilościowe rozwoju fizycznego:

  • kinetyka rozwoju- poziom na jakim przebiega rozwój danego osobnika, np. wyższy, niższy, itd.,

  • dynamika rozwoju- wielkość przyrostów danej cechy w jednostce czasu, inaczej tempo rozwoju,

  • rozmach- wielkość zmian względem wyjściowej urodzeniowej lub maksymalnej wielkości cechy,

  • rytmiczność rozwoju- tempo rozwoju w poszczególnych okresach.

Anabolizm- przyswajanie pokarmów i ich przekształcenie na składniki własnych tkanek.

Katabolizm- zauważenie związków chemicznych organizmu na potrzeby energetyczne.

Trend sekularny- inaczej 100-letni ciąg zmian fenotypowych zachodzących stopniowo z pokolenia na pokolenie i postępujących w stałym kierunku pomimo krótkotrwałych okresów stabilizacji w rozwoju.

Zjawisko to polega na:

• Smukleniu ciała – zwiększenie się wysokości ciała w stosunku do masy ciała.

• Poszerzania się pasa barkowego przy niewielkim zwężeniu bioder.

• Zmiany proporcji długości kończyny górnych do dolnych przy względnej stałej długości.

• Zmiany wysokości ciała na dekadę- 1,5-2 cm.

• Zmiany masy ciała na dekadę- 2kg.

Czynniki wpływające na rozwój człowieka :

• Czynniki endogenne genetyczne (determinatory ): płeć, konstrukcja budowy ciała, rasa, tempo rozwoju biologicznego.

• Czynniki endogenne paragenetyczne (stymulatory): wpływ organizmu matki na rozwój płodu (tryb życia matki w okresie ciąży, wiek rodziców, liczba przebytych przez matkę ciąży oraz kolejność ciąż).

• Czynniki egzogenne (modyfikatory): modyfikatory neutralne, modyfikatory kulturowe.

WYKŁAD II

28 luty 2011r.

• Czynniki genetyczne (determinatory):

Na początku XIXw. Biolodzy zauważyli wewnątrz jąder komórek roślin i zwierząt małe struktury.-chromosomy(chromo-barwa, soma-skóra), te struktury szczególnie dobrze barwiły się pewnymi substancjami stosowanymi podczas przygotowania komórek do badań mikroskopowych. W drugiej połowie XIXw. biolodzy szczegółowo poznali kształt i zachowanie chromosomów.

Muszka owocowa ma 8 chromosomów, ludzie i nietoperze- 46, kukurydza- 20, a nosorożec -84.

Genotyp- komórki rozrodcze matki i ojca, poprzez zapłodnienie wnoszą do powstałej z nich zygoty zespół determinantów genetycznych, które są strukturalnymi przekaźnikami części właściwości genotypu.

Genotyp osobnika w wyniku podziału(mejozy) pochodzi w połowie z genomu ojca i w połowie z genomu matki-po 23 chromosomy.

22 pary (44chromosomy)- autosomalne, 1 para- to chromosomy płciowe.

U kobiet XX,

U mężczyzn XY.

Mimo iż połowa zestawu genów przekazywanych potomstwu pochodzi od ojca i połowa od matki , to jednak w większości cech ilościowych występują silniejsze związki miedzy cechami dziecka i matki niż dziecka i ojca.

Stwierdzono to np. w odniesieniu do takich cech jak:

- cechy kośćca(wysokość ciała kształt głowy),

- kształt części miękkich(kształt nosa, uszu),

- rozkład pigmenty(barwa włosów, oczu),

- pamięć ruchowa,

- cechy fizjologiczne(ciśnienie tętnicze krwi).

• Czynniki egzogenne (modyfikatory)- ogół czynników zewnętrznych wpływających

modyfikująco na rozwój człowieka można podzielić według klasyfikacji Wolańskiego (1975, 1983), na następujące grupy:

1.czynniki biogeograficzne, czyli modyfikatory naturalne:

• Otaczający świat roślinny- flora i zwierzęcy – fauna, wśród nich pasożyty, organizmy, bakterie, wirusy,

• właściwości mineralne, charakter otaczających wód i powietrza, m.in. skład gleb, czystość i chemiczne właściwości wód, skład powietrza, pyły i gazy przemysłowe,

• charakter klimatu, a więc nasłonecznienie, temperatura, wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, ruchy powietrza i inne właściwości fizyczne, promieniowanie,

• ukształtowanie terenu.

2.czynniki społeczno –ekonomiczne, czyli modyfikatory cywilizacyjne(kulturowe):

• wysokość dochodów rodziny,

• poziom wykształcenia i kultury rodziców żyrujący na higienę, atmosferę życia rodzinnego, organizację czasu wolnego itp.,

• wielkość i charakter środowiska społecznego, w którym wzrasta np. wieś, miasto,

• tradycje i zwyczaje społeczne w tym pewne zakazy religijne.

3.tryb życia:

• zależy od niego długość naszego życia (odżywanie, higieny, bezpieczeństwo, unikanie używek, profilaktyka medyczna)

• aktywność fizyczna(praca zawodowa, trening sportowy, rekreacyjny, ćwiczenia fizyczne)

• wypoczynek, sen.

Auksologia- nauka bedająca wszystkie aspekty rozwoju osobniczego(biologiczne, psychiczne, motoryczne), zespala wszystkie powyższe modyfikatory; w ramach auksologii można też wydzielić dyscypliny naukowe, które swą uwagę skupiają na niektórych okresach życia:

• embrologia, bada okres zarodkowy,

• fetologia, płodowy,

• gerontologia, bada zmiany inwolucyjne i problemy starzenia się.

W rozwoju ontogenetycznym człowieka wyróżnia się dwie główne fazy:

• embrionalną, trwającą średnio 10 miesięcy (od zapłodnienia do urodzenia),

• postembrionalną, zwaną również fazą rozwoju pozapłodowego(od urodzenia, do śmierci).

Okresy rozwoju ontologicznego człowieka:

• od Arystotelesa- przyjęto podział na okresy będące zwielokrotnieniem liczby 7:

- 7 lat w szkole powszechnej,

- 14 lat- rozpoczęcie nauki w szkole średniej,

- 21 lat uzyskanie pełnoletniości, pełne prawa obywatelskie;

• od Pitagorasa:

- okres stawanie się człowiekiem 0-20 lat,

- młody człowiek- 20-40 lat,

- człowiek w pełni- 40-60 lat,

- stary, cofający się człowiek -60-80lat;

• Klasyfikacja ze względu na przesłanki biologiczne -społeczno-producujne wg. Kolonowicza:

- wiek przedprodukcyjny(0-17),

- wiek produkcyjny(M: 18-65, K:18-60),

- wiek po produkcyjny (M: pow. 65, K:pow.60);

• Kryterium antropologiczne (Promińska 1995):

- okres noworodka- od urodzenia do ok. 4 tygodnia tj. przystosowanie się organizmu dziecka do samodzielnego bytu do ustąpieni objawów związanych z porodem,

- okres niemowlęctwa –do ok. 1 roku życia -do przyjęcia spionizowanej postawy ciała,

- okres wczesnego dzieciństwa- do 7 r. życia tj. wymiany zębów mlecznych,

- okres dzieciństwa starszego od 7 roku życia do dojrzałości płciowej tj.(D: do 12 – 15 lat, CH: 16-18lat),

- okres młodzieńczy do osiągnięcia ostatecznej wysokości ciała (K: 18-20lat, M:20-23),

- okres wieku dorosłego- do wystąpienia pierwszych objawów starzenia się organizmu(40 lat),

- okres wieku dojrzałego(do 60 lat) tj. do zakończenia funkcji gruczołów u obu płci, po czym następuje okres starości.

WYKŁAD III

7 marzec 2011r.

Rozwój dziecka od poczęcia do narodzin (faza embrionalna):

Dzień 1. życie rozpoczyna się w momencie poczęcia. W tej chwili zostają określone takie cechy jak płeć, kolor włosów i oczu, tendencja wzrostu, skłonność do chorób.

Dzień 21. Zaczyna bić serce, kształtuje się mózg

Tydzień 6. kształtuje się szkielet, płuca, wątroba, serce. Rejestruje się fale elektromagnetyczne, płynące z mózgu.

Tydzień 10. Działają wszystkie organy, ukształtowały się nóżki i rączki, linie papilarne, reakcje na bodźce zewnętrzne, odczuwanie bólu.

Tydzień 12. Podkurcza nogi

Tydzień 40. Poród :)

Na 1000 ciąż, w poszczególnych miesiącach ciąży ginie:

I-112 płodów, II -72 płodów, IX -9 płodów.

Noworodek wyposażony jest w około 20 milionów gruczołów służących do wydzielania niezbędnych enzymów trawiennych. Posiada około 100 miliardów neuronów rozmieszczonych w mózgu i całym ciele, między którymi przed i po urodzeniu tworzą się połączenia.

Nie możemy już uważać dziecka przed urodzeniem za zbiór rozwijających się komórek, tkankę i narządów ,ale za istotę ludzką w rozwoju, która na długo przed urodzeniem staje się osobą kompetentną , zdolną odbierać sygnały od otoczenia, różnicować je, zapamiętywać i uczyć się na ich podstawie.

Dziecko w okresie prenatalnym nabywa preferencje i nawyki oraz sygnalizuje potrzeby…

Pierwszy trymestr to okres najbardziej intensywnego rozwoju. Z zapłodnionej komórki jajowej powstaje nowa ludzka istota, która pod koniec trzeciego miesiąca przypomina wyglądem miniaturowego człowieka i ma wszystkie funkcjonujące już podstawowe narządy.

Drugi trymestr- zakończyło się tworzenie organów, rozwój w tym trymestrze to przede wszystkim intensywny wzrost oraz duże tempo zmian układu nerwowego; doskonalą się zdolności ruchowe i zmysłowe- dziecko jest już w okresie bardzo aktywne, a przestrzeń wokół niego pozwala mu na nieskrępowane i wszechstronne.

Trzeci trymestr- najbardziej charakterystyczne cechą tego okresu jest wzrastająca zdolność dziecka, które magazynuje składniki potrzebne po urodzeniu do przeżycia poza organizmem matki.

10miesięcy księżycowych życia prenatalnego:

• faza jajowa

• faza embrionalna

• faza płodowa

Faza postembrionalna cz I.

1. Okres noworodka- do 3-4 tygodnia (do 28 dnia życia).

2. Okres niemowlęcia- od zakończenia okresu noworodka do ok. 1 roku życia.

3. Okres dzieciństwa (4 podokresy):

-wczesne dzieciństwo-do 3,4 roku życia,

-przedszkolny do ok. 6 roku życia,

- poprzedszkolne,

- szkolne.

Rozwój fizyczny:

Masa ciała: urodzeniowa:3400g(2500-4600)

Przyrost:

• 1 kwartał ok. 25g/d lub 180g/tydzień

• 2 kwartał ok. 20g/d lub 150 g/tydzień

• 3 kwartał ok. 15 g/ d lub 120 g/tydzień

• 4 kwartał ok. 10 g/d lub 90/tydzień

Masa ciała:

• Do 4-5 m , masa zostaje podwojona(ok. 6800g)

• Do 12 m – potrojona(ok. 10 kg)

• Do 6 roku życia- zwiększa się sześciokrotnie(ok. 20 kg)

• Do 9 r. ż. – dziewięciokrotnie(ok. 30 kg)

• Do 12- dwunastokrotnie(ok. 40kg)

Długość ciała:urodzeniowa:50-51 cm

• Przyrost 1 r. ż.- ok. 75 cm

• Pod koniec 4 r. ż ok. 100 cm

• Po koniec 12 r. ż- ok. 150 cm

Obwód głowy(chłopcy) urodzeniowy:35 cm

• Przyrost: u rocznego ok. 47

• U 5 letniego ok. 52 cm

• U 16 ok56 cm u dziewczynek są ok. -12 zm mniejsze

Ząbkowanie:

• mleczne – 20 zębów

• ok. 6-7 roku życia –pierwsze trzonowe

• do 14 roku życia koniec ząbkowania

Sen:

• u młodszych niemowląt- 16 godzin dziennie

• u starszych niemowląt12-14 g

• młodsze dzieci 11-13 godzin

• wiek szkolny 9 godzin

Rozwój psychomotoryczny:

Pierwszy miesiąc życia:

• początkowo zgięcie we wszystkich stawach

• w ułożeniu na brzuchu unosi głowę i utrzymuje przez 3 sekundy

• krótkotrwałą fiksacja gałek ocznych

Drugi miesiąc życia:

• dłonie częściej otwarte

• w pozycji siedzącej utrzymuje głowę prosto

• hałas powoduje przerwanie aktywności ruchowej

• początki artykulacji

Trzeci miesiąc życia:

• w pozycji leżącej na brzuchu pewnie utrzymuje głowę, podpiera się na przedramionach

• leżąc na plecach bawi się palcami

• chwyta grzechotkę

• rozpoznaje twarze rodziców

• uśmiech, jako próba kontaktu społecznego

Czwarty miesiąc życia:

• podczas podciągania się do pozycji siedzącej utrzymuje głowę w osi kręgosłupa

• wkłada zabawki do ust

• głośno się śmieje

Piąty miesiąc życia:

• przekręca się z brzucha na plecy

• przy podtrzymanie po pachami utrzymuje pozycje pionową przez kilka sekund stojąc na palcach

Szósty miesiąc życia:

• opiera się na wyprostowanych rączkach

• podtrzymywane siedzi

• śpiąc unosi ręce

• chwyta zabawki cała dłonią i przekłada je ręki do ręki

• przy każdej zmianie pozycji stabilnie utrzymuje i kontroluje głowę.

Siódmy miesiąc życia:

• leżąc na wznak bawi się swoimi nogami

• samodzielnie siada

• podtrzymywany odbija się od podłoża

• szuka upuszczonego przedmiotu

Ósmy – dziewiąty miesiąc życia:

• siedzi samodzielnie ok. 1 minuty

• interesuje się swoim odbiciem w lustrze

• śledzi czynności domowe matki

• nasila się rezerwa wobec obcych

• formułuje podwójne sylaby( mama- Dada)

• trzymane za ręce stoi samodzielnie kilka sekund

Dziesiąty miesiąc życia:

• samodzielnie podnosi się i siada

• stoi przez 30 sekund trzymając się przedmiotów

• chwyta kciukiem i palcem wskazującym

• potrafi wskazać niektóre przedmioty

Jedenasty miesiąc życia:

• raczkuje

• trzymane za ręce stawia pierwsze kroki

• przechyla kubek z płynem

• samo potrafi jeść(chrupki, herbatniki)

Dwunasty miesiąc życia:

• samodzielnie się podnosi i stawia pierwsze kroki

• chętnie raczkuje

• używa sensownych ,.zrozumiałych wyrazów

• mocny związek emocjonalny z opiekunami

• rozumie wypowiedziane zakazy ,ale je zapomina

Drugi rok życia:

• 13-15 m .ż- większość samodzielnie chodzi

• Ok. 15m.ż- przytrzymywane wchodzi po schodach

• 18m.ż- potrafi jeść bez pomocy, składa 2-3 wyrazy, obserwuje inne dzieci przy zabawie

Trzeci rok życia:

• potrafi samodzielnie się ubrać(bez guzików)

• trzyma ołówek i rysuje proste figury

• rozróżnia kolory

• zauważa różnicę płci

• wolno chodzi po schodach

• kontroluje zwieracze

• naśladownictwo wszystkiego i wszystkich

• zazdrość, zachowania egocentryczne, upór

Czwarty rok życia:

• potrafi zachowywać się „poprawnie”

• fantazjuje . lubi się chwalić

• chętnie bawi się z innymi rówieśnikami

Piąty rok życia:

• intensywny rozwój sfery poznawczej(spostrzeganie, pamięć, mowa)

• bogata wyobraźnia znajdująca odzwierciedlenie w plastycznych formach wyrazu

• rozwija samodzielność oraz uczone prawdomówności i życzliwości

WYKŁAD IV

14 marzec 2011r.

Charakterystyka rozwoju psychofizycznego i motorycznego dzieci w młodszym wieku przedszkolnym:

• Proporcja budowy ciała dziecka jest typowo dziecięca (stosunkowo duża głowa, długi tułów i krótkie kończyny).

• Dziecko w tym wieku rośnie szybko i stosunkowo mało przybiera na wadze na skutek naturalnej ruchliwości stopniowo szczupleje .

• Kościec dziecka 3-4 letniego zachowuje jeszcze konsystencje chrząstkową (jest giętki, elastyczny prawidłowe krzywizny kręgosłupa nie są jeszcze całkowicie ukształtowane).

• Połączenia stawowe są nie trwałe, więzadła słabe i rozciągliwe.

• Płuca i serce pracują intensywnie lecz nie ekonomicznie:

częstotliwość oddechu wynosi około 30( u dorosłego człowieka 16),

serce wykonuje 90-110 uderzeń na minutę( u dorosłego człowieka 70-80),

intensywny wysiłek powoduje przyspieszenie tętna do 200 uderzeń na minutę.

• Układ nerwowy jest niedojrzały i działa niesprawnie (słabo zaawansowany proces mielinizacji).

• Ruchy dziecka są rozrzutne- synkinezy mało precyzyjnie, totalne( brak koordynacji powoduje trudności w pisaniu, posługiwaniu się przyborami do jedzenia, sznurowaniu bucików ).

• Przerost układu limfatycznego jest u dziecka w tym wieku przyczyną chorób górnych dróg oddechowych.

Charakterystyka rozwoju psychofizycznego i motorycznego w wieku 5-6 lat:

• Wiek 5-6 lat charakteryzuje się znacznym postępem w rozwoju i krzepnięciu organizmu.

• Doskonalą się już nie tylko podstawowe formy ruchów, lecz dziecko potrafi teraz je łączyć w określone całości( np. w czasie biegu chwytać w rzucać piłkę, z rozbiegu wykonywać skok itp.).

• Porównując dziecko 3 letnie z 5-6 letnim dostrzegamy istotne różnice w szybkości biegu, skoku w dal i rzutach.

Podsumowanie:

• Specyficzna ruchliwość i potrzeba aktywności ruchowej.

• Pragnienie przeżyć i emocji.

• Bogata wyobraźnia.

• Pobudliwość oraz zmienność nastrojów oraz zainteresowań.

• Łatwe uleganie zmęczeniu i szybka regeneracja.

• Plastyczność organizmu, jego podatność na dodatnie i ujemne wpływy środowiska.

Faza postembrionalna cz. II:

• Podokres młodszy szkolny, trwa od 7 do 12-14 roku życia.

• Podokres szkolny zwany okresem dojrzewania płciowego, zaczyna się około 12 roku życia.

Rozwój fizyczny i motoryczny:

• Kościec ma mniej tkanek chrzęstnych , proces kostnienia znacznie postąpił na przód.

• Rozwój sprawności pracy w zakresie drobnych mięśni (dobrze może trzymać w ręku np. ołówek). Mięśnie duże rozwijają się wcześniej niż drobne( zdolne raczej do ruchów silnych i zamaszystych).

• Kościec jako całość miękki i plastyczny.

• Kościec i stawy łatwo ulegają deformacji.

• Różne części kośćca krzepną , rosną i zmieniają się w różnej kolejności uzębienie w końcu tego okresu prawie pełne .

• Zwiększa się ogólna ruchliwość ulepsza się praca układu oddechowego wzrasta pojemność płuc i objętość klatki piersiowej.

• Dynamiczny rozwój procesów poznawczych.

• Dokonuje operacji myślowych za pomocą manipulacji przedmiotami lub wyobrażeniami konkretnych przedmiotów .

Rozwój procesów emocjonalnych:

• Rozszerza się krąg przedmiotów, zjawisk , zdarzeń i spraw , która wywołują reakcje emocjonalne, zmienia się i różnicuje w sposób istotny charakter emocjonalnych doznań.

• Nierzadko emocje wyrażane są w sposób burzliwy.

• Emocje pozytywne i negatywne mają swoją wyraźną przyczynę i są skierowane ku określonemu przedmiotowi.

• Stara się pohamować emocje zapanować nad nimi , stosunek emocjonalnych do ludzi( w znacznym stopniu uświadomione przez dziecko).

Rozwój społeczny:

• Dla rozwoju społecznego istotne są układ stosunków, atmosfera, postawy, przekonania i tryb życia w domu rodzinnym lub instytucji wychowania zbiorowego, zmierzone oddziaływania nauczycieli, swobodne obcowanie dziecka z rówieśnikami.

• Podstawowe znaczenie ma wpływ osób znaczących, jak zróżnicować oddziaływanie formalnych i nieformalnych grup.

• W oczach dziecka zaczyna wzrastać nowy autorytet- nauczyciel, który na terenie szkoły i we wszystkich sprawach z nią związanych zaczyna przerastać autorytet rodziców.

• Dzieci tworzą bandy i mniejsze paczki (8-9 r. ż.).

• Rozwijają nowe własne systemy wartości, obyczajów, rodzą mody zabawowe.

Rozwój procesów poznawczych:

• Spostrzeżenia dokładniejsze , bogatsze w szczegóły wielostronne w treści bardziej świadomie ukierunkowane

• Doskonalenie się wagi dowolnej i procesów myślowych, umożliwia dokładniejsza analizę i syntezę spostrzeganie rzeczywistości

• Częstsze posługiwanie się pamięcią logiczną

• Od 11 do 12 roku życia skokowo wzrasta liczba zapamiętywanych słów abstrakcyjnych.

• Przekształcenie się pamięci mimowolnej w dowolną

• Rozumowanie przybiera postać operacji formalnych

• Myślenie stale się myśleniem hipotetyczno- dedukcyjnym

• Wyobraźnia – w marzeniach i twórczości młodzieży

• Wyobraźnia wiąże się ściśle z ich wzmożoną emocjonalnością.

Faza postembrionalna cz. III

Rozwój fizyczny i motoryczny:

• Intensywny przyrost wysokości u dziewcząt zaczyna się co najmniej od 11,5 roku życia i trwa do 14,5 roku życia po czym gwałtownie spada.

• Chłopcy najbardziej intensywnie rosną od 13, 5 i 15, 5 roku życia w następnych latach chłopcy bardziej przewyższają dziewczęta osiąganym wzrostem.

• Ciężar ciała dziewcząt wzrasta najbardziej w 14 – 15 roku życia a u chłopców miedzy 15- 17 rokiem życia. Skok pokwitaniowy jako zjawisko wzmożonego tempa przyrostu długości ciała i jego ciężaru w przeciągu krótkiego czasu( 2-3 lata) jest zjawiskiem stałym.

• Przejściowe dysproporcje w sylwetkach ciała.

• Między 12 a 16 rokiem życia wzrost ciężaru i objętości serca.

• Zwiększają się komórki mózgowe, różnicują się ich funkcję ,wzrost rozgałęzień końcowych dendrytów i neuronów.

• Moment dojrzałości płciowej u dziewcząt ok.13-14 r. ż.

Rozwój procesów poznawczych:

• Spostrzeganie dokładniejsze, bogatsze w szczegóły, wielostronne w treści, bardzo świadome ukierunkowanie.

• Doskonalenie się uwagi dowolnej i procesów myślowych umożliwia dokładniejszą analizę i syntezę spostrzeganej rzeczywistości.

• Częstsze posługiwanie sie pamięcią logiczną.

• Od 11-12 r. ż skokowo wzrasta liczba zapamiętywanych słów abstrakcyjnych.

• Przekształcanie się pamięci mimowolnej w dowolną : porównywanie i uogólnianie.

• Rozumowanie-> akcja formalna.

Rozwój procesów emocjonalnych:

• Niezwykłą intensywność i żywość przeżyć uczuciowych.

• Przeżycia osiągają stopień wysokiego napięcia: smutek przeżywany bywa głęboko i często ma charakter tragedii a radość osiąga wysokie szczyty uniesienia.

• Łatwość w oscylacji miedzy nastrojami krańcowymi : łatwe przejście od radości do smutku, od nadziei do rozpaczy .

• Chwiejność emocjonalna .

• Bezprzedmiotowość uczuć.

• Większe w porównywaniu z poprzednim okresem opanowanie w manifestowaniu przeżyć emocjonalnych a także wzmożenie kontroli nad sposobem wyrażania swoich uczuć.

• Bardziej subtelne i mniej gwałtowne sposoby reagowania .

• Kształtowanie uczyć wyższych.

Rozwój społeczny:

• Porównywanie własnych rodziców z innymi ludźmi z wzorami dostarczanymi przez literaturę, często prowadzi do rozczarowań.

• Rodzice stają się w oczach dorastającego dziecka zwykłymi ludźmi pełnymi bledów i uchybień.

• Tracą zaufanie do rodziców przestają się zwierzać ze swoich przeżyć, szukają wsparcia wśród rówieśników lub starszych kolegów.

• Ingerencja dorosłych w osobiste sprawy młodzież przyjmuje niechętnie a nawet z objawami protestu i buntu.

• Młodzież wrażliwa na wpływ grupy rówieśniczej i zachowanie jest determinowane przez różne elementy życia społecznego w klasie szkolnej jak normy grupowe pozycja ucznia w grupie rola jaką pełni ogólna atmosfera klasy.

• Typie nieformalnej grupie rówieśniczych: najbliżsi przyjaciele, małe paczki itp.

Okres młodzieńczy: trwa od uzyskanie dojrzałości płciowej do zakończenia procesu wzrastania ( Kobiety- 20 lat, Mężczyźni -23 lata). Przyrost długości ciała jest nieznaczny ale wyraźnie się zwiększa , wzrost długości tułowia prowadzi do zharmonizowania proporcji ciała. Glowa już nie rośnie, (szczególnie szczęka i mięśnie twarzy) ustalają się rysy twarzy.

Okres wieku dorosłego: trwa od zakończenia procesu wzrastania do pojawienie się pierwszych objawów starzenia się granica ta jest bardzo zmienna wykazuje znaczne indywidualne wahania średnio 35- 40 mężczyźni, 30 – 35 kobiety- pełnia fizycznej dojrzałości

WYKŁAD V

21 marzec 2011r.

Zakres podstawowych zagadnień:

• Wady wrodzone, zespoły genetyczne i chromosomowe.

• Czynniki chorobotwórcze.

• Najczęstsze choroby w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Zdrowie- stan względnej równowagi w pracy wszystkich narządów ustroju ludzkiego, utrzymanie właściwych i korzystnych stosunków wzajemnych między organizmem, a środowiskiem zewnętrznym oraz możliwość rozwoju osobowości ludzkiej w ramach społeczeństwa- WHO- 1946.

Podział zdrowia:

• zdrowie fizyczne- które dotyczy strony somatycznej(cielesnej)człowieka.

• zdrowie psychiczne –wiąże się z zachowaniem równowagi fizjologicznej układu nerwowego i sprawnym funkcjonowaniem psychiki ludzkiej.

• zdrowie społeczne – odnosi się do zdrowia zbiorowości ludzkiej, jak również utożsamiane jest ze zdolnością człowieka do indywidualnego rozwoju w grupie społecznej.

Choroba- każde odchylenie od zdrowia fizycznego, psychicznego. Obok chorób istnieją również wady, polegające na nieprawidłowościach budowy i funkcji narządów ustroju ludzkiego, w którym nastąpiło zakłócenie złożonych procesów fizykochemicznych i biologicznych. Stan choroby skłania człowieka do szukania pomocy i do działania naprawczego zmierzającego do przywrócenia zaburzonej równowagi ustrojowej.

Czynniki chorobotwórcze i deficyty środowiskowe:

Wszystkie czynniki chorobotwórcze przyczyniające się do powstania chorób w ustroju ludzkim zwykło się na fizyczne, chemiczne, biologiczne, społeczne.

Fizyczne: czynniki mechaniczne, powodujące urazy i nieszczęśliwe wypadki, oddziaływanie niekorzystnych właściwości powietrza i klimat, wody i gleby, różnego rodzaju promieniowanie słoneczne, zanieczyszczenia powietrza.

Chemiczne: substancje chemiczne w postaci ciał stałych, cieczy, par ,gazów i dymów toksycznych(chemizacja życia, uprzemysłowienie, wzrost zanieczyszczeń środowiska naturalnego).

Biologiczne: bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty(małe robaki) przenikające ze świata zwierzęcego i roślinnego do ustroju ludzkiego(wścieklizna, włośnica, tasiemczyca), wszystkie choroby zakaźne np. odra, różyczka, ospa wietrzna, świnka.

Społeczne: bodźce negatywne pochodzące ze środowiska społecznego otaczającego dziecko(negatywne zachowania ludzkie, złe traktowanie dziecka, niezaspokajanie potrzeb emocjonalnych dziecka, które mogą doprowadzić do zaburzeń nerwicowych.

• Ospa wietrzna – charakteryzuje się wysypką wielopostaciową na skórze, błonach

śluzowych, pojawiająca się rzutami. Wirus ospy i półpaśca szerzy się drogą kropelkową i przez kontakt bezpośredni, rzadziej pośredni.

Źródło zakażenia: chory na ospę wietrzną lub półpasiec.

Podatność: przebycie ospy wietrznej powoduje trwałą odporność, powtórne zachorowania są rzadkie, częściej występują w formie półpaśca. Okres wylęgania od 14-21 dni.

Przebieg choroby: osłabienie, bóle mięśniowe, bóle głowy, gorączka, czasem drapanie w gardle i niewielki suchy kaszel, oraz charakterystyczna swędzące wysypka. Wykwity ospowe mogą pojawiać się także na wszystkich błonach śluzowych(jama ustna, gardło, narządy moczowo-płciowe).

Zakaźność: 2 dni przed wystąpieniem wysypki pęcherzykowej, aż do czasu przyschnięcia wszystkich wykwitów w strupki, jednak nie krócej niż 6 dni do ostatniego jej rzutu

Epidemiologia: najczęściej chorują dzieci w wieku 2-6 lat, u nich choroba przebiega zwykle łagodnie. Izolacje stosuje się przez cały okres choroby.

Zapobieganie: szczepionka.

Leczenie: głownie objawowe, zależnie od objawów stosuje się leki przeciwgorączkowe, wzmacniające odporność, łagodzące dokuczliwość związaną z wysypką.

• Szkarlatyna: choroba brudu, ostra choroba zakaźna, charakteryzująca się zapaleniem

gardła i migdałków z towarzyszącą, punkcikową wysypką oraz wykwitami złuszczającymi w okresie zdrowienia.

Etiologia: paciorkowiec beta-hemolizujący z grupy A wytwarzający toksynę erytrogenna.

Źródło zakażenia: człowiek chory na płonnicę lub anginę, ozdrowiciel, nosiciel paciorkowca; przenoszona drogą kropelkową; wrota zakażenia: błona śluzowa gardła, uszkodzona skóra.

Podatność: niemowlęta rzadko, przebycie gwarantuje trwałą odporność.

Okres wylęgania: 2-5 dni.

Zapobieganie: szczepionki, izolacja chorych dzieci od zdrowych

Leczenie: antybiotyk.

Przebieg: do wstępnych objawów zalicza się gorączkę, bóle brzucha, wymioty oraz ból gardła. Później pojawia się wysypka- drobnoplamista, czerwona, zlewająca się na tułowiu, w zgięciach łokciowych i podkolanowych. Najwyraźniejsza jest na piersiach, brzuch, pośladkach i w pachwinach. Na policzkach jest rumień a skóra wokół ust i nosa jest blada. Język najpierw obłożony białym nalotem potem ma wygląd malinowy. Po kilku dniach od ustąpienia wysypki występuje grubo płatowe łuszczenie się skóry( stóp i dłoni).Mogą również występować zaburzenia układu krążenia, zapalnie mięśnia sercowego, utrata przytomności.

Powikłania: kłębkowe zapalenie nerek, zapalenie stawów, gorączka reumatyczna, zapalenie węzłów chłonnych bądź ucha środkowego

Zakaźność: duża. Występuje 3 dni przed pojawieniem się wysypki a ustępuje już po 24 godzinach leczenia właściwym antybiotykiem.

• Różyczka: zakaźna o łagodnym przebiegu, objawia się występowaniem na skórze

różowawej , drobno plamistej z towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych, głównie karkowych, za uszami.

Okres wylęgania: 14-21 dni.

Podatność: przebycie powoduje trwałą odporność.

Zakaźność: 7 dni przed wystąpieniem wysypki i do 4 dni po jej ujawnieniu.

Etiologia : wirus różyczki

Zakażenie: drogą kropelkową

Przebieg: gorączka, z czasem małe plamki zlewające się w jedną dając wrażenie czerwonej skóry, może pojawić się bladoróżowa wysypka, powiększenie węzłów chłonnych i ból przy ich dotykaniu, mogą występować bolące rany w jamie ustnej. W ciągu 2-3 dni wysypka znika i nie pozostawia śladów, może bardzo swędzieć.

Leczenie: objawowe, leki na obniżenie gorączki

Powikłania: różyczkowe zapalenie mózgu, plamica różyczkowa, różyczkowe zapalenie stawów, niebezpieczna dla kobiet w ciąży

Zapobieganie: szczepienie wszystkich dzieci w 13 miesiącu życia oraz obowiązkowe szczepienie dla dziewcząt w wieku 12 lat.

• Świnka: (nagminne zapalenie przyusznic)- ostra, zakaźna, charakteryzuje się

bolesnym obrzękiem zapalnym ślinianek, zwłaszcza przyusznych, rzadziej podżuchwowych i podjęzykowych.

Leczenie: objawowe, leki przeciwgorączkowe

Etiologia: wywołana przez wirus świnki, rozszerza się droga kropelkową lub przez ślinę, która może znajdować się na pożywieniu lub przedmiotach

Okres wylęgania: 2-3 tygodnie

Okres zakażalności: zaczyna się 2-4 dni przed wystąpieniem objawów i trwa 7-9 dni po ustąpieniu

Przebieg: bardzo często nie występują żadne objawy choroby i zakażenie wykrywa się przez wykrycie przeciwciał we krwi. Najczęstsze objawy: złe samopoczucie, gorączka, bóle głowy, bóle mięśni, obrzęk ślinianek przyusznych, aseptyczne zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych o zazwyczaj typowym i łagodnym przebiegu. Obrzęk ślinianek powoduje ból przy otwieraniu ust i gryzieniu. Skóra nabrzmiała jest blada, lekko błyszcząca, napięta.

Powikłania: zapalenie opon mózgowych, zapalenie jąder, zapalenie trzustki, niedosłuch.

Zapobieganie: szczepienie.

• Lambioza: dość pospolita inwazja jelita cienkiego.

Źródło zakażenia: droga kontaktowa, pokarmowa, szczególnie w środowiskach zamkniętych i w przypadku zaniedbań higienicznych(zanieczyszczona woda, pokarmy, ubikacje).

Okres wylęgania: 6-15 dni.

Przebieg: najczęściej bezobjawowo. Objawy ostrego zakażenia występują po 1-3 tygodni, są niejednoznaczne i zależne od wieku, stanu wydolności układu odpornościowego oraz od rodzaju szczepu lamblii. U dzieci zwykle występuje wodnista biegunka. Powoduje zaburzenia w trawieniu tłuszczów i węglowodanów co łącznie z niedoborem witamin i utratą białka w czasie biegunki prowadzi do niedożywienia i upośledzenia rozwoju fizycznego.

Leczenie: lek trnidazyd, leki doustne, leczy się nie tylko osoby chore ale też bez objawowych nosicieli.

Powikłania: ziarniniaki które mogą osadzać się w wątrobie, powikłania autoimmunologiczne.

• Mononukleoza zakaźna- choroba pocałunków, przenosi się ją przez ślinę, rzadko dochodzi do zakażenia drogą kropelkową.

Objawy: wysoka gorączka może trwać od 1 do 2 tygodni, złe samopoczucie, utrata łaknienia, powiększone węzły chłonne, angina. Powiększenie wątroby i śledziony, plamki na granicy podniebienia miękkiego i twardego. W okresie zdrowienia może pojawić się zespół przewlekłego zmęczenia( trudność w koncentracji, ciągłe zmęczenie). Upośledza odporność.

Źródło zakażenia: ślina chorego, ozdrowiciela bądź osoby zakażonej. Rzadko dochodzi do zakażenia drogą kropelkową. Najczęściej poprzez bliski kontakt ze śliną .

Odporność: przebycie pozostawia trwałą odporność.

Okres wylęgania: 4-8 tygodni.

Zaraźliwość: do 5 dni od pojawienia się wysokiej gorączki, ale wirus EBV może utrzymywać się w ślinie osoby do pół roku.

Powikłania: anemia, porażenie nerwów czaszkowych, padaczka, utrudnienie oddychania, zapalenie wątroby.

Etiologia: pierwotna infekcja wirusem Epsteina- Barr (EBV).

Leczenie: nie ma swoistego leczenia, leczenie objawowe: leżenie w łóżku, leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, dieta bogata w witaminy.

Zapobieganie: nie ma.

• Gorączka trzydniowa: rumień nagły.

Przebieg: kilkudniowa wysoka gorączka ( nawet powyżej 38 stopni C). Zwykle dziecko pomimo gorączki czuje się dobrze. Wysoka temperatura utrzymuje się od 3 do 7 dni. Mogą jej towarzyszyć: zmiany grudkowe w gardle, kaszel, katar, biegunka, drgawki, powiększone węzły chłonne. Gdy temperatura powraca do normy na skórze pojawiają się wykwity. Wysypka jest grudkowo- plamista na twarzy i tułowiu. Wysypka szybko blednie i ustępuje po kilku dniach.

Etiologia: zakażenie wirusem HHV6.

Leczenie: nie wymaga leczenia, ustępuje samoistnie, leczenie objawowe, leki przeciwgorączkowe.

Zapobieganie: nie ma sposobów.

Odporność: raz przebyta zostawia odporność na całe życie.

Epidemiologia: chorują głównie dzieci w wieku 6-24 miesiące.

Zakaźność: mała ale chory powinien być odizolowany.

Okres inkubacji( wylęgania): od 5 dni do 2 tygodni.

• Angina paciorkowcowa: infekcja górnych dróg oddechowych, bakteryjna choroba zakaźna.

Etiologia: paciorkowce

Przebieg: gorączka, ból gardła, powiększenie węzłów chłonnych okolicy szyi. Gardło jest żywo- czerwone, migdałki podniebienne obrzęknięte, czerwone, w kryptach widoczna treść ropna. Ma dość ostry przebieg.

Leczenie: preparaty, antybiotyki przyjmowane minimum prze 7 dni, leki obniżające gorączkę

Powikłanie: ostre po paciorkowcowe zapalenie nerek lub choroba reumatyczna, zapalenie zatok, ucha środkowego

Źródło zakażenia : przenoszona drogą kropelkową przez kontakt z chorą osobą

Okres wylęgania: 2-3 dni

Zapobieganie: nie jest możliwe

• Świerzb: choroba zakaźna zwierząt i ludzi, spowodowana świerzbowcem.

Etiologia: świerzbowiec ludzki

Źródło zakażenia: przenosi się najczęściej przez bezpośredni kontakt fizyczny, poza skórą świerzbowce mogą przeżyć od 3 do 4 dni, zakażeniu sprzyja obniżenie odporności

Zaraźliwość: chorują najczęściej dzieci, które zarażają się podczas zabaw

Przebieg: nasila się świąt w nocy, po kąpieli na skutek rozgrzania. Zwykle na pośladkach, okolicy nadgarstków i na bocznych powierzchniach pleców, w naturalnych fałdach skóry, w okolicy pępka, brodawek sutkowych u kobiet, narządów płciowych. W okolicach zmian widoczne przeczosy- linijne nadżerki naskórka spowodowane intensywnym drapaniem. U dzieci najczęściej na dłoniach i podeszwach stóp.

Leczenie: kąpiele i częsta zmiana bielizny, maści a także leki doustne.

Profilaktyka: leczeniem muszą zostać objęte wszystkie osoby z najbliższego otoczenia chorego.

• Przerost migdałka gardłowego: nadmierny rozrost tkanki adenoidalnej w części nosowej gardła.

Przyczyny: nawracające oraz przewlekłe stany zapalne górnych dróg oddechowych i jamy ustnej.

Objawy: oddychanie przez otwarte usta, chrapanie w nocy, mowa jest nosowa.

Leczenie: usuwanie migdałka operacyjnie.

• Próchnica: egzogenny proces polegający na demineralizacji części nieorganicznej i proteolitycznym rozkładzie organicznej twardych tkanek zębów.

Przyczyny: zaistnienie jednocześnie czterech czynników:

- bakterie- paciorkowce,

- cukry,

- podatność zębów,

- czas.

Leczenie: leczenie może powstrzymać postępującą próchnice, celem jest zachowanie zęba i zapobieganie powikłaniom.

Dysleksja, dysgrafia, dysortografia- specyficzne trudności w czytaniu, pisaniu, są spowodowane zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych i motorycznych, które występują u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Podłożem tych zaburzeń jest nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Poszczególne rodzaje tych trudności mogą występować w izolacji łączyć się ze sobą.

Dysleksja- trudności w czytaniu lub czytaniu i pisaniu.

Dysgrafia- trudności w opanowaniu kaligrafii(brzydkie, czasami wręcz nieczytelne pismo).

Dysortografia – trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (rażące i nagminne popełnianie błędów ortograficznych).

WYKŁAD VI

28 marzec 2011r.

PROFILAKTYKA.

Profilaktyka- z greckiego oznacza zapobieganie.

Zapobieganie zachowaniom oraz stwarzanie warunków do prawidłowego rozwoju:

1. PIERWSZORZĘDOWA:

• nieswoista- bardzo ważne jest:

- karmienie piersią,

- żywienie dzieci i młodzieży,

- aktywność fizyczna,

- hartowanie organizmu,

- stworzenie warunków do rozwoju psychospołecznego dziecka,

- edukacja zdrowotna dzieci, młodzieży, rodziców;

• swoista:

- szczepienia ochronne,

- zapobieganie zakażeniom np. HIV, WZW B,

- profilaktyka zakażeń przedniego odcinka oka u noworodków,

- zapobieganie wypadkom, urazom, zatruciom,

- zapobieganie ryzyka SIDS,

- zapobieganie krzywicy,

- zapobieganie zaburzeniom spowodowanym niedoborem jodu,

- zapobieganie wadom wrodzonym, cewy nerwowej, próchnicy, chorobą przyzębia,

- zapobieganie czynnościowym zaburzeniom układu ruchowego narządu życia,

- zapobieganie zaburzeniom oddychania przez nos u niemowląt,

- zapobieganie przedwczesnemu rozwojowi miażdżycy,

- zapobieganie nadmiernemu nasłonecznieniu, używania przez młodzież środków uzależniających.

1. DRUGORZĘDOWA:

• testy przesiewowe,

• powszechne profilaktyczne badania lekarskie,

• wykrywanie objawów krzywdzenia( maltretowania) dziecka.

1. TRZECIORZĘDOWA:

• wspieranie dzieci przewlekle chorych i ich rodzin,

• wspieranie rodziców dzieci niepełnosprawnych,

• ruch samopomocy rodziców i dzieci chorych.

• KRZYWICA- jest chorobą występującą w okresie wzrastania spowodowaną

upośledzeniem mineralizacji rosnącej kości.

Zapobieganie krzywicy:

- proporcjonalny do aktualnych potrzeb dopływ witaminy D ze źródeł naturalnych( skóra) lub sztucznych,

- prawidłowe ilości wapnia i fosforu u dzieci oraz ich wzajemny stosunek ułatwiający wchłanianie jelitowe ( jogurty, kefiry, maślanki),

- aktywny i zdrowy tryb życia, przebywanie na świeżym powietrzu.

Przyczyny krzywicy niedoborowej:

• Nadmiar fosforanów- stężenie fosforanów w surowicy krwi nie jest zmniejszone( co wyklucza niedobór witaminy D) ale zwiększone w stosunku do wieku;

• Uwarunkowanie genetyczne;

• Niedobór witaminy D: zwiększone zapotrzebowanie na witaminę D występuje:

- w okresach przyspieszonego wzrastania (mała masa urodzeniowa, pokwitaniowy skok wzrostowy),

- w zimie,

- podczas przyjmowania leków przeciwdrgawkowych,

- w przewlekłych chorobach wątroby i nerek.

Objawy kliniczne i biochemiczne krzywicy:

• objawy kostne- odkształcenie w postaci zależnej od wieku,

• objawy ogólne- skłonność do infekcji, drażliwość, upośledzenie łaknienia,

• objawy biochemiczne krzywicy z niedoboru witaminy D:

- zmniejszenie stężenia fosforanów w stosunku do norm dla wieku,

- stężenie wapnia jest w normie lub zmniejszone,

- zwiększona aktywność fosfatazy alkalicznej(ALP).

Dawkowanie witaminy D:

• Uzależnione od potrzeb dziecka.

• 400-800 ui/doba przez 12-24 miesiące.

• Wycześniaki karmione pokarmem matki 1500 ui/ dobę.

Stany krzywiczno podobne:

• Nadmiar fosforanów u dziecka;

• Osteopenia wcześniaków:

- rozpoznanie w oparciu o ilościową ocenę masy kostnej,

- niedobór wapnia lub/i fosforanów w diecie.

Działania prenatalne:

Zaleca się wzbogacenie diety kobiety ciężarnej i karmiącej w składniki bogate w:

- witaminę D (jaja, margaryna, sery, śmietana, wątroba, ryby),

- wapń( sery, mleko, śmietana, jaja),

- fosfor( produkty zbożowe(wielozbożowe), mięso),

- suplementacja witaminy D 400 jm/dobę.

WADY WRODZONE CEWY NERWOWEJ: powstają w wyniku zamykania się cewy w 3-4 tygodniu ciąży( bezczaszkowie, przepuklina mózgowa i rdzenia kręgowego, rozszczep kręgosłupa).

PROFILAKTYKA WAD CEWY NERWOWEJ:

Do wad cewy nerwowej zaliczane są różne postacie kliniczne wad ośrodkowego układu nerwowego, powstające w pierwszych 4 tygodniach rozwoju zarodka. Bezmózgowie jest wadą letalną, dzieci są niezdolne do życia poza organizmem matki.

Przepukliny dzielimy na:

• Otwarte( nie pokryte skórą).

• Zamknięte( pokryte skórą).

*Dziecko urodzone z otwartą przepukliną rdzenia musi być operowane w pierwszej dobie. Mimo udanej operacji powikłaniami przepukliny często są: porażenie oraz deformacja kończyn górnych i dolnych, nietrzymanie moczu i kału, upośledzenie umysłowe.

*W śród dzieci urodzonych z przepukliną zamkniętą tylko 30 % nieobarczonych jest zaburzeniami neurologicznymi.

Z cewy nerwowej powstaje układ nerwowy oraz mózg.

Polska należy do krajów o największej w Europie umieralności niemowląt z powodu WCN.

W wyniku wieloośrodkowych badań naukowych wykazano że kwas foliowy podawany kobietom w okresie przedkoncepcyjnym i pierwszych 12-tu tygodniach ciąży obniża o 70% liczbę przypadków wady cewy nerwowej u potomstwa.

W Polsce prowadzony jest od 1997 roku Program Pierwotnej Profilaktyki WCN. Ma ona na celu upowszechnienie spożycia kwasu foliowego w dawce 0,4 mg przez wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, które mogą zajść w ciąże w celu zapobiegania wystąpienia WCN u ich potomstwa.

Około 3 tygodnia od poczęcia formułuje się cewka nerwowa dlatego ważne jest podawanie kwasu foliowego przed tym okresem.

TYPY ROZSZEPÓW KRĘGOSŁUPA PRZEPUKLINA OPONOWA.

CO MOŻNA ZROBIĆ ABY ZWIĘKSZYĆ SZANSĘ URODZENIA ZDROWEGO DZIECKA?

Kwas foliowy- zapobiega wadom cewy nerwowej u dzieci:

• Produkty naturalne bogate w kwas foliowy:

- warzywa zielono listne: brokuły, szpinak, brukselka, szparagi, kapusta włoska, sałata, kalafior,

- rośliny strączkowe: fasola, groch,

- owoce cytrusowe: pomarańcze(dobrze umyć), banany( bez obu końcówek),

- wątróbka, drożdże;

• Produkty wzbogacone w kwas foliowy:

- płatki śniadaniowe,

- soki owocowe( wyciskane, świeże),

- mąka wieloziarnista,

- pieczywo wieloziarniste.

CZYTAJ ETYKIETY NA PRODUKTACH!! BĄDŹ ŚWIADOMYM KONSUMENTEM!!

Zgłoś się do lekarza ginekologa i jeszcze przed zajściem w ciążę:

- zaszczep się na różyczkę( w przypadku braku odporności),

- wykonaj badania podstawowe,

- konieczne jest leczenie zakażeń i chorób przewlekłych( cukrzycy, nadciśnienia, padaczka),

- nie zaraź się toksoplazmozą( unikaj kontaktów z kotami, nie dotykaj i nie jedz surowego mięsa, myj dokładnie warzywa i owoce),

- zdjęcia RTG wykonuj tylko w ciągu pierwszych 9 dni cyklu( licząc od pierwszego dnia miesiączki)(UZG, prześwietlenie zęba, brzucha).

Zadbaj o swoje zdrowie poprzez zmianę stylu życia:

• TAK:

- zdrowo się odżywiaj, nie dopuszczaj do niedoboru masy ciała ani nadwagi,

- bądź aktywny/a fizycznie,

- śpij co najmniej 7 godzin na dobę,

- naucz się radzić z trudnościami,

- nie pal tytoniu,

- unikaj przebywania w środowisku dymu tytoniowego,

- unikaj picia alkoholu,

- unikaj stresu;

• Piramida zdrowego żywienia;

• Korzyści z przyjmowania kwasu foliowego:

- zapobieganie wadom cewy nerwowej oraz innym wadom wrodzonym( zwłaszcza wadom serca),

- profilaktyka niedokrwistości(anemia),

- zapobieganie miażdżycy ( ochrona przed zawałem serca, udarem mózgu),

- ochrona przed nowotworami,

- przeciwdziałanie depresji.

RYZYKO OKOŁOPORODOWE (u młodych matek organizm traktuje dziecko jako wroga i próbuje się go pozbyć nie dotleniając i nie dokarmiając płodu).

PRZYCZYNY NIEDOTLENIENIA OKOŁOPORODOWEGO:

• Nieprawidłowy przebieg ciąży- gestora, wiek matki poniżej 16 roku życia i powyżej

35 lat, trudna sytuacja społeczno- ekonomiczna. Choroba matki- cukrzyca, krwawienie z dróg rodnych, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, narkotyki.

• Opóźniony rozwój wewnątrzmaciczny płodu.

• Nieprawidłowy przebieg porodu- poród przedwczesny, łożysko przodujące,

krwawienie z łożyska przodującego, kolizje pępowinowe, zakażenie, przedłużający się poród, przenoszenie ciąży.

KLINICZNE NASTĘPSTWA NIEDOTLENIENIA:

OUN- krwotok do i około komórkowy, obrzęk mózgu, drgawki.

Płuca- opóźnione podjecie czynności oddechowej, zaburzenia oddychania, niedobór surfaktantu.

Nerki- uszkodzenie kanalików nerkowych.

Układ sercowo- naczyniowy- niedokrwienie serca, zaburzenie krążenia obwodowego.

Przewód pokarmowy- niedotlenienie jelit, możliwość martwicy.

Następstwa metaboliczne- hipoglikemia, hipokalcemia, dodatnie markery niedotlenienia.

OCENA NOWORODKA W SKALI APGAR:

CECHA	0	1	2(zdrowe dziecko)
CZYNNOŚĆ SERCA	BRAK	WOLNA(poniżej 100 na minutę)	Powyżej 100 na minutę
ODDECH	BRAK	WOLNY NIEREGULARNY	REGULARNY(głośny krzyk)
NAPIĘCIE MIĘŚNI	BRAK	SŁABE	PRAWIDŁOWE
REAKCJA NA BODŹCE	BRAK	GRYMASY	KICHANIE, KRZYK
UKRWIENIE SKÓRY	SINICA	SINICA KOŃCZYN	CAŁE CIAŁO RÓŻOWE

Niska punktacja w skali APGAR nie zawsze jest synonimem niedotlenienia. Wiek ciążowy, zakażenie, wady wrodzone mają wpływ na punktacje. Istotne rokowniczo jest utrzymanie się niskiej punktacji w 5- 10 minucie od urodzenia. Można spodziewać się wówczas zaburzeń u dziecka.

MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE

Zespół objawów chorobowych spowodowanych wczesnym uszkodzeniem OUN w okresie jego kształtowania się tzn. w okresie ciąży i okresie okołoporodowym. Jest to choroba niepostępująca, ilość komórek uszkodzonych nie zmienia się. Nieprawidłowe napięcie mięśniowe może być z czasem tak silne, że prowadzi do przykurczów i nieodwracalnych zmian w stawach.( jeżeli dziecko krzywo leży- w pałąg, ma przykurcze, złe napięcie mięśni).

OBJAWY USZKODZENIA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO W MÓZGOWYM PORAŻENIU DZIECIĘCYM:

• Dotyczą zawsze funkcji ruchowych- ograniczenia kontroli nad własnym ciałem.

• Niedojrzałość OUN prowadzi do niepełnego uwidocznienia się choroby u małego

dziecka, a w przypadku wczesnego rozpoznania lub/i zastosowania wczesnej rehabilitacji, umożliwia też złagodzenie intensywności objawów.

PIERWSZE OBJAWY ZABURZEŃ NEUROROZWOJOWYCH:

• przywodzenie kciuka pod koniec pierwszego kwartału,

• nadmierne odginanie głowy i mostka oraz reakcja odgięciowa tułowia,

• prężenie kończyn dolnych,

• baletowe ustawienie stopy,

• trudności zginania i odwodzenia kończyn w czasie toalety i ubierania,

• drżenie kończyn,

• silne i częste zaciskanie piąstek,

• niechęć dziecka do leżenia na brzuch pod koniec pierwszego kwartału oraz w późniejszym okresie,

• nadmierna i nieuporządkowana ruchliwość dziecka,

• nadwrażliwość,

• niepokój,

• małe zapotrzebowanie na sen,

• trudność w nawiązywaniu kontaktu z najbliższymi,

• drgawki,

• bezdechy,

• wyłączenie świadomości.

WYKŁAD VII

4 kwiecień 2011r.

ALKOHOLIZM WŚRÓD MŁODZIEŻY

• Badania alarmują, że obecnie 90% piętnastolatków piło już alkohol.

• Około 20% polskich nastolatków nadużywa alkoholu w sposób przynoszący poważne szkody dla ich rozwoju, zarówno fizycznego jak i psychicznego.

• Dorosły osiąg późne stadia uzależnienia w okresie 5-10 lat picia.

• Nastolatek może osiągnąć taki sam stan w okresie od sześciu miesięcy do trzech lat.

• 22.2% badanych przyznało się do inicjacji alkoholowej jeszcze w wieku przedszkolnym.

• 33.3% sięgnęło po alkohol pomiędzy 7 i 9 rokiem życia.

• Natomiast 44,4% pomiędzy 10 a 12 rokiem życia.

• Wśród IV klasistów inicjację alkoholową przeszło ponad 10% badanych.

• Wśród VI klasistów odsetek osób wynosił już 54,3%.

• Natomiast w najstarszej grupie, czyli w szkole ponadgimnazjalnej alkohol piło 72,3% uczniów.

Wynikiem szkodliwego działania alkoholu jest:

- obniżenie sprawności intelektualnej dziecka,

- zaburzenia koncentracji uwagi,

- zaburzenia zdolności zapamiętywania nabytych wiadomości,

- zwiększona skłonność do zmęczenia,

- wzmożona drażliwość i pobudliwość nerwowa.

• Z całą ostrożnością trzeba podkreślić, że alkohol niszczy życie psychiczne młodego

człowieka, niszczy jego sprawność intelektualną, wypacza kierunek rozwoju jego osobowości, popycha do czynów antyspołecznych, często przestępczych.

• U alkoholizującej się młodzieży obserwuje się niedorozwój w zakresie uczuciowości

wyższej.

• Zwraca uwagę prymitywne i demonstracyjne zachowanie, uderza egocentryzm,

egoizm.

• Całość osobowości młodocianego alkoholika czyni z niego osobnika aspołecznego,

wręcz antyspołecznego.

• ¾ szklanki wina lub ½ litra piwa mają to samo działanie jak 50 gram wódki

(popularna pięćdziesiątka).

Konsekwencje picia alkoholu:

- majaczenie alkoholowe (iluzje, omamy, urojenia),

- halucynoza alkoholowa (urojenia, lęki),

- alkoholowy obłęd zazdrości (podejrzliwość o zdradę),

- padaczka alkoholowa,

- depresja alkoholowa (występowanie lęków, myśli samobójczych),

- opilstwo okresowe,

- powyżej 4 promili- śpiączka,

- 3-4 promila- spadek ciśnienia krwi, obniżenie temperatury, możliwy powolny zanik funkcji oddechowych,

- 2-3 promila- zaburzenia mowy, wzmożona senność, obniżenie zdolności kontroli własnego zachowania i poruszania się,

- 1-2 promila- zaburzenia koordynacji mięśniowej i równowagi, osłabienie sprawności intelektualnej i pamięci, brawura, opóźnienie czasu reakcji, wahania nastroju (euforia, agresja),

- 0,8 promila- błędna ocena własnych możliwości, znaczne obniżenie samokontroli i koncentracji,

- 0,5 promila- zmniejszenie zdolności rozpoznawania sytuacji, pobudliwość, upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, pogorszenie ostrości widzenia i oceny odległości, opóźnienie adaptacji oka do ciemności, ruchomych źródeł światła,

- 0,3 promila- drobne zaburzenia równowagi i koordynacji, gorsze spostrzeganie kształtu przedmiotów w oddali,

- 0,2 promila- dłuższe spostrzeganie oraz rozproszona uwaga.

Powody nadużywanie alkoholu:

- niewystarczająca wiedza na temat zjawiska, główne źródło informacji to telewizja,

- mity i przekonania,

- występowanie problemów w życiu rodzinnym, w szkolnym,

- niezaradność życiowa,

- ciekawość,

- podatność na wpływ otoczenia,

- brak reakcji ze strony rodziców.

Dlaczego powinniśmy reagować?

• Dlatego, że coraz więcej nastolatków pije alkohol.

• Dlatego, że zobowiązuje nas do tego prawo oświatowe, „Podstawa programowa kształcenia ogólnego”.

• Dlatego, że jesteśmy dla nich ważni; mimo, że zawsze najważniejsza jest rodzina.

• Dlatego, żeby dzieci nie musiały uczyć się na własnych błędach.

• Dlatego, że oni są naszą przyszłością.

• Dlatego, że nazwa „wychowawca” zobowiązuje.

• Dlatego, że dla dzieci ważne jest każdo osoba dorosła przejawiająca zainteresowanie ich problemami.

Trzy rodzaje przedsięwzięć programowych:

1. programy edukacyjno-informacyjne,

2. programy rozwojowo-alternatywne,

3. programy kompensacyjno-wzmacniające.

Co należy zrobić?

- zapoznać się z literaturą,

- zdiagnozować klasę,

- realizować prozdrowotny program wychowawczy,

- ustalić z klasą jasne normy,

- wdrożyć program profilaktyczny np. „wywiadówkę profilaktyczną”,

- współpracować z innymi nauczycielami w szkole,

- nieść konkretną pomoc (np. psycholog).

Placówki pomocowe:

• Zespół Miejskich Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

• Poradnia Odwykowa

• Poradnia Zdrowia Psychicznego

• Ośrodek Pomocy Psychologicznej dla Młodzieży

• Dzienny Ośrodek Terapeutyczny dla Młodzieży

• Miejski Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień

• POMARAŃCZOWA LINIA tel. [phone]

• Jeżeli podejmujesz interwencje w sprawie picia ucznia z Twojej klasy, pamiętaj, że

rodzice są pierwszymi osobami, z którymi musisz o tym porozmawiać.

• Pamiętaj, żeby działać odpowiedzialnie i delikatnie, zawsze w kontakcie ze

specjalista. Może być nim pedagog w Twojej szkole, psycholog lub pedagog z poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Rady dla rodziców:

nie częstuj swojego dziecka alkoholem,

rozmawiaj z dzieckiem o alkoholu,

naucz się uważnie słuchać dziecka,

pomóż dziecku dobrze czuć się ze sobą,

pomóż dziecku radzić sobie z naciskiem grupy rówieśniczej,

zachęcaj dzieci do zajęć sportowych,

nie proś dziecko, by kupowało Ci alkohol,

sam bądź dobrym przykładem.

MITY	FAKTY
Ci którzy mają mocną głowę mogą pić spokojnie	Mogą wypić więcej, z większymi szkodami dla zdrowi i psychiki; zwiększa to ryzyko uzależnienia
Piwo i wino to nie jest prawdziwy alkohol	W USA ok. 50% uzależnionych to piwosze.
Kierowca może się trochę napić	Zwolnienie reakcji, upośledzenie kontroli jazdy, brawura.
Problemy alkoholowe dotyczą marginesu społecznego	Zaledwie 3-5% uzależnionych to tzw. margines, reszta dotyczy wszystkich warstw, grup zawodowych.
Alkohol może być dobrym lekarstwem na dolegliwości	Stosowany w chorobie wieńcowej nie rozszerza naczyń krwionośnych, natomiast subiektywna poprawa jest wynikiem znieczulającego i uspokajającego działania alkoholu. Większe dawki powodują zwężenie naczyń krwionośnych i niedotlenienie mięśnia sercowego. Alkohol nie usuwa przyczyn złego samopoczucia, daje złudzenie poprawy.
Alkohol rozgrzewa	Alkohol powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry- zatem przyspiesza utratę ciepła.
Alkoholicy piją codziennie	Tylko niektórzy, częściej picie przerywane jest okresem przymusowej abstynencji.
Alkoholicy upijają się za każdym razem kiedy piją	Upośledzona zdolność kontroli picia, możliwe próby kontroli picia przez krótki okres czasu.
Porządne kobiety nie zostają alkoholiczkami	40% członków AA w USA to kobiety.
Alkoholikom brak silnej woli by mogli przestać pić	Alkoholizm nie jest sprawą woli, ale bio-psycho-społeczną chorobą, posiadającą określone objawy i mechanizmy.

CIĄŻA A ALKOHOL

• Ryzyko poronienia, przedwczesny poród, niska masa urodzeniowa.

• Uszkodzenia mózgu (w każdym trymestrze ciąży) – duże wady OUN powstają między

3 a 5 tygodniem ciąży.

• Zespół ADHD.

• Opóźnienie wzrostu.

• Wady serca.

• Wady nerek.

• Problemy z widzeniem i ze słyszeniem.

• Ryzyko wystąpienia FAS.

FAS- Alkoholowy Zespół Płodowy:

• Alkohol uszkadza płód bardziej niż jakikolwiek inny narkotyk.

• Nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu, którą można spożywać w czasie ciąży bez

ujemnego skutku na dziecko.

• FAS jest wiodącą przyczyną chorób umysłowych.

• FAS jest przyczyną poważnych problemów społecznych i zaburzeń zachowania (np.

ADHD).

• Zespołowi FAS i innym uszkodzeniom alkoholowym można zapobiec w 100%.

Definicja FAS:

Płodowy zespół alkoholowy- FAS- jest to zespół nieprawidłowości, stwierdzonych u dzieci matek spożywających alkohol w okresie ciąży. Warunkiem jego wystąpienia jest picie alkoholu przez kobiety ciężarne. Wówczas alkohol przenika przez łożysko i jest wchłaniany w całości przez dziecko, uszkadzając płód nieodwracalnie. FAS jest zespołem umysłowych i fizycznych zaburzeń, które mogą wyrażać się jako opóźnienie umysłowe, dysfunkcja mózgu, anomalia rozwojowe, zaburzeni w uczeniu się i zaburzenia psychologiczne. FAS jest skutkiem działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym.

Anomalia i opóźnienia rozwojowe dzieci z FAS:

• Dzieci z FAS mają niską masę urodzeniową i z trudem przybywają na wadze. Obwód

głowy może być mniejszy niż normalnie. Niektóre niemowlęta mogą mieć wady serca lub inne anomalia dotyczące uszu, oczu, wątroby lub stawów.

• Większość dzieci z FAS ma opóźnienia rozwojowe i współczynnik inteligencji (IQ)

niższy od normalnego. Stopień zaburzeń rozwojowych zwykle jest porównywalny ze stopniem opóźnień rozwojowych.

• Cechy te mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz u osób dorosłych.

Najbardziej nasilają się między drugim a dziesiątym rokiem życia. Większość niemowląt z FAS jest często rozdrażnionych, mają trudności ze ssaniem i spaniem. Są nadwrażliwe na bodźce.

Nie ma bezpiecznej dawki alkoholu w ciąży, niezależnie od etapu ciąży alkohol zawsze szkodzi!

NIKOTYNIZM

Słowo „nikotynizm” pochodzi od francuskiego ambasadora w Lizbonie Jeana Nicot, który pierwszy rozwinął uprawę tytoniu w Portugalii i dostarczał tytoń na królewski dwór.

Skład dymu tytoniowego:

Dym tytoniowy składa się z:

- azotu,

- tlenu,

- tlenku i dwutlenku węgla,

- inne.

Azot, tlen i dwutlenek węgla stanowią ok. 85% masy dymu tytoniowego. Pozostałe składniki („inne”), stanowią resztę masy i o one są najbardziej toksyczne.

Oto wybrane z pozostałych „innych” składników:

• w fazie ciekłej:

nikotyna- silnie toksyczna (!); w czystej formie jest bezwonną i bezbarwną cieczą, która na powietrzu szybko utlenia się do brunatnego kwasu nikotynowego (..).

• w fazie gazowej:

- substancje o działaniu rakotwórczym: chlorek winylu,

- substancje o działaniu drażniącym i toksycznym na układ oddechowy: amoniak, tlenki azotu (NO_x), cyjanowodór.

• w fazie stałej- kancerogennej (rakotwórczej):

- substancje smołowate,

- krezol i fenol,

- metale ciężkie tj. np. polon 210, ołów, chrom, mangan, żelazo, kobalt, miedź, srebro, złoto, cynk, kadm, rtęć.

W dymie tytoniowym można znaleźć szereg pierwiastków promieniotwórczych i innych w tym pochodzących ze stosowania środków ochrony roślin:

- Cyjanowodór- kwas pruski, gaz używany przez hitlerowców w komorach gazowych do masowego ludobójstwa,

- Formaldehyd- związek stosowany m.in. do konserwacji preparatów biologicznych, np. żab,

- Metanol- silnie trujący związek chemiczny, używany do produkcji benzyn silnikowych,

- Naftyloamina- wchodzi w skład barwników używanych w przemyśle drukarski,

- Piren- związek używany w syntezie organicznej,

- Polon- radioaktywny pierwiastek, odkryty przez naszą rodaczkę Marię Curie- Skłodowską, posiada właściwości rakotwórcze,

- Toluidyna- stosowana w syntezie chemicznej, posiada właściwości rakotwórcze,

- Aceton- rozpuszczalnik, składnik farb i lakierów,

- Amoniak- stosowany w chłodnictwie, składnik nawozów mineralnych,

- Arsen- stosowany także jako popularna trutka na szczury i inne gryzonie,

- Benzopiren- związek o właściwościach rakotwórczych, wykorzystywany w przemyśle chemicznym,

- Butan- gaz pędny, używany do wyrobu benzyny,

- Chlorek winylu- związek używany np. do produkcji plastiku, posiada właściwości rakotwórcze.

Wydatki na papierosy:

W sumie w Polacy wypalają 4,5 miliarda opakowań rocznie za 16 miliardów złotych.

Rocznie statystyczny palacz wypala 3000-3600 sztuk papierosów.

Przeciętny palacz traci:

- po 6 miesiącach- 900 zł,

- po roku- 1 825zł,

- po 2 latach- 3 650zł,

- po 3 latach- 5 475zł,

- po 10 latach- 18 250zł,

- po 20 latach- 36 500zł.

WYKŁAD VIII

11 kwiecień 2011r.

WADY POSTAWY CIAŁA

Wady postawy- zaburzenia prawidłowej postawy ciała, dotyczące zarówno dzieci jak i dorosłych; nie utrwalone nieprawidłowości występujące w wadach postawy dość szybko poddają się leczeniu; wady postawy oprócz względów estetycznych przyczyniają się do szybszego „zużycia” narządu ruchu i mogą być źródłem poważnych dolegliwości bólowych.

Wady postawy u dzieci- problem medyczny i społeczny:

Wady postawy ciała są współcześnie zjawiskiem powszechnym zarówno wśród dzieci i młodzieży, jak i u dorosłych.

Występowanie postaw nieprawidłowych i skoliotycznych zwiększa się wraz z wiekiem.

Szczególnie groźne w skutkach zdrowotnych są zaawansowane boczne skrzywienia kręgosłupa z towarzyszącymi zmianami strukturalnymi, które deformują sylwetkę człowieka i upośledzają podstawowe fizjologiczne funkcje organizmu.

Częste występowanie postaw nieprawidłowych wymaga stosowania ćwiczeń korekcyjnych.

Celem tych ćwiczeń jest kształtowanie i wzmacnianie gorsetu mięśniowego poprzez ćwiczenia poszczególnych mięśni, grup mięśniowych, ćwiczenia oddechowe, wyrabianie nawyku prawidłowej postawy ciała oraz w zależności od potrzeby ćwiczenia zwiększające zakres ruchomości wszystkich stawów.

Ćwiczenia te powinny prowadzić do zwiększenia wydolności układu oddechowego i krążenia, a tym samym do poprawienia ogólnej kondycji i sprawności fizycznej.

Z uwagi na przyczyny powstawania wady postawy możemy podzielić na dwie grupy:

1) wady wrodzone- są to nieprawidłowości w układzie kostnym czy mięśniowym powstałe w okresie płodowym; najczęstsze z nich to:

- wady wrodzone klatki piersiowej i kręgosłupa, np.: klatka piersiowa lejkowata czyli szewska, dodatkowe kręgi, dodatkowe żebra, zrosty kręgów, kręgozmyk, wrodzony kręcz szyi;

- wady wrodzone w obrębie kończyn dolnych i stóp, np.: wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego, asymetria długości kończyn, wady stóp (stopa wydrążona, stopa końsko-szpotawa, stopa piętowa, stopa szpotawa, stopa końska, stopa płaska, stopa płasko- koślawa;

- wady wrodzone mięśni, np.: wrodzona atonia mięśniowa, postępujący zanik mięśni.

2) wady nabyte- należą do nich wady powstałe na skutek przebytych chorób- wady rozwojowe oraz wady, które powstały na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała- wady nawykowe.

Wady nabyte rozwojowe powstają najczęściej w wyniku: krzywicy, gruźlicy.

Wady nabyte nawykowe powstają w wyniku działania na nasz organizm różnych czynników:

a) środowiskowych- siedzący tryb życia, zbyt mała ilość ruchu zwłaszcza na świeżym powietrzu, niewłaściwe obuwie i ubiór, nieodpowiednie noszenie teczki z książkami, niedostosowanie ławki szkolnej lub stanowiska pracy do warunków fizycznych dziecka i pracownika, złe oświetlenie, zła odległość od tablicy w szkole, złe warunki bytowe i higieniczne jak niedożywienie, zmęczenie, brak snu;

b) morfologicznych- zaburzenie napięcia mięśni powstałe na skutek choroby lub przemęczenia (np. siedząca praca w pochylonej pozycji lub długotrwałe stanie z pochylenie tułowia);

c) fizjologicznych- zaburzenia czucia głębokiego, wady wzroku lub słuchu mogą utrwalać nawyk nieprawidłowego ustawienia ciała np. krótkowzroczność bądź ubytki w polu widzenia lub jednostronna wada słuchu bywają przyczyną asymetrycznego trzymania tułowia.

Ogólne zasady oceny prawidłowej postawy odpowiedniej dla wieku:

• Postawa młodego dziecka:

- barki nie wystają do przodu,

- tył głowy z plecami są w jednej linii (proszę poprosić dziecko o podejście do ściany),

- wypukły brzuszek,

- lekkie wgłębienie (lordoza) w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (proszę poprosić dziecko o podejście do ściany),

- cały tułów pochylony do przodu,

- lekkie zgięcie bioder i kolan,

- do 4-5 roku życia występuje płaskostopie.

• Postawa dziecka w wieku szkolnym:

- klatka piersiowa spłaszcza się nieco, przez co zaokrąglenie barków staje się wyraźniejsze,

- brzuch jest nieco mniej wypukły,

- lordoza (wgłębienie w odcinku lędźwiowym) jest wyraźniejsza,

- cały tułów pozostaje lekko pochylony do przodu,

- proste nóżki,

- nieco mniejsze zgięcie bioder i kolan,

- całkowity zanik płaskostopia.

• Postawa w wieku dorastania:

- wyprostowana postawa ciała,

- zmniejszenie się wystawania brzucha,

- zanik zgięcia w biodrach i kolanach.

• Postawa u osoby dorosłej:

- głowa nieznacznie wysunięta do przodu,

- brzuch jest płaski, cofnięty w stosunku do klatki piersiowej,

- wygięcie kręgosłupa w kształcie litery S.

WADY:

• PLECY WKLĘSŁE (HIPERLORDOZA LĘDŻWIOWA I SZYJNA):

- powoduje obniżenie trzewi,

- powoduje zaburzenie trawienia,

- powoduje zaburzenia menstruacji,

- pojawia się: białkomocz,

- pojawiają się zaparcia,

- pojawia się upośledzenie krążenia żylnego,

- pojawia się upośledzenie ruchów przepony;

• PLECY OKRĄGŁE( HIPERKIFOZA PIERSIOWA)

• PLECY OKRĄGŁO- WKLĘSŁE( STAN HIPERLORDOZY I HIPERKIFOZY)

• SKOLIOZA( nieleczone i nieustabilizowane operacyjne skoliozy nasilają się w 4 lub 5

dziesięcioleciu życia):

- pośledzenie funkcji układu krążenia i oddychania,

- przemieszczenie narządów wewnętrznych płuc, serca, naczyń krwionośnych itp. (tym bardziej upośledzone im większe są zniekształcenia klatki piersiowej),

- w nieleczonej skoliozie zwiększa się kąt skrzywienia w okresie rzutów wzrostowych,

- może nastąpić zgon ( skolioza powyżej 70 stopni: następuje ograniczenie wentylacji płuc i niewydolność prawo- komorowa serca),

- w obrębie trzonów i wyrostków stawowych, w miejscach zwiększonego nacisku, powstają odkształcenia; hamuje to wzrost u rosnących, u dorosłych zaś wytwarzają się wyrośla kostne.

• DYSFUNKCJE W OBRĘBIE STÓP:

A) KOŚLAWOŚĆ I SZPOTAWOŚĆ KOLAN:

- dorosły- zmiany zwyrodnieniowe

- narastanie zniekształceń kostnych, kłykci kości udowej i piszczelowej

- przykurcz więzadeł

- skręcenie podudzi i ud

- przeprost w stawach kolanowych

- może to być czynnik progresujący skolioze

B) PŁASKOSTOPIE- schorzenie polegające na obniżeniu sklepienia podłużnego stopy

• STOPA PŁASKO- KOŚLAWA- nieprawidłowość polegająca na:

- obniżeniu łuków podłużnych

- odchyleniu osi pięty na zewnątrz

• PŁASKA STOPA- jest to normalne w pierwszych latach życia:

- sklepienie kształtuje się dopiero około 3 roku życia( związane jest to z rozwojem mięśni i więzadeł stopy),

- należy udać się do ortopedy gdy dostrzeżemy koślawość stopy u dzieci.

PRZYCZYNY NIEPRAWIDŁOWEJ BUDOWY I CZYNNOŚCI STÓP (wielorakie, zarówno wrodzone jak i nabyte):

• skłonności rodzinne,

• obniżenie napięcia mięśni,

• rak odpowiedniej liczby ćwiczeń, ruchu,

• siedzący lub stojący tryb życia,

• u dzieci siedzenie ze zwisającymi nogami,

• noszenie zbyt dużych ciężarów,

• nieprawidłowe ustawienie i obciążenie stóp głównie podczas stania i chodzenia,

• nieprawidłowa pozycja,

• nadwaga,

• zbyt twarde obuwie lub uniemożliwiające ćwiczenia mięśni stóp.

TRZY STOPNIE PŁASKOSTOPIA:

Można wyleczyć całkowicie:

• I STOPNIA – STOPA PŁASKA NIEWYDALNA

- obniżenie napięcia mięśni,

- sklepienie stóp obniża się po dłuższym staniu i chodzeniu, w pozycji siedzącej na jednej nodze,

- można je skorygować czynnie;

• II STOPNIA- STOPA PŁASKA WIOTKA

- niewydolność wiązadłowa,

- koślawość kości piętowej,

- widoczne jest w pozycji siedzącej ale przy odciążeniu stopa przybiera prawidłowy kształt,

- nie można czynnie skorygować deformacji w pozycji obciążenia( stania), natomiast w odciążeniu możliwa jest korekcja,

- koślawość pięty znika przy wspięciu się na palce.

Nie da się do końca wyleczyć:

• III STOPNIA- STOPA PŁASKA PRZYKURCZONA/ ZESZTYWNIAŁA

- skrócenie i przykurcz mięśni strzałkowych oraz więzadeł na zewnętrznej stronie stopy,

- przykurcz ścięgna mięśnia trójgłowego łydki,

- zniekształcenie jest utrwalone,

- powoduje ograniczenie ruchomości stopy, ruchu odwracania- sypinacji, w późniejszym okresie ograniczone ruchy palców, stopa jest usztywniona,

- nasilają się dolegliwości bólowe i deformacje, chód staje się zaburzony, niezgrabny.

Płaska stopa powoduje dolegliwości w postaci bólu podczas dłuższego stania i przy chodzeniu, jest przeciwwskazaniem do wykonywania zawodów wymagających pozycji stojącej np. listonosz.

Wszystkie rodzaje wymagają leczenia, nie zawsze można uzyskać całkowitą poprawę, dlatego ważna jest profilaktyka.

POSTĘPOWANIE PROFILAKTYCZNE I KOREKCYJNE:

• Uświadamianie rodzicom zasad prawidłowej postawy dziecka i cech dobrego obuwia.

• Wyrobienie w dziecku nawyku prawidłowego ustawienia i obciążenia stóp w warunkach obciążenia i odciążenia wstaniu, chodzeniu, w różnych sytuacjach życiowych.

• Wzmocnienie układu mięśniowego stopy za pomocą ćwiczeń.

DOBRE OBUWIE:

• Nie nosimy za małych butów.

• Elastyczna podeszwa.

• Wzmocniony zapiętek obejmujący pietę.

• Nie za wysoka cholewka.

• Lekkie buty.

Po demonstracji przez lekarza rehabilitanta dziecko powinno wykonywać ćwiczenia samodzielnie.

Wskazane jest uprawianie różnych dziedzin sportu, np. jazda na rowerze.

JAK ĆWICZYĆ?

• Systematycznie.

• Codziennie.

• Wolno.

• Dokładnie.

• Lepsze efekty dają ćwiczenia krótsze lecz częściej wykonywane.

• Początkowo w pozycji siedzącej ( zniesienie działania ciężaru ciała na stopy).

WYKŁAD IX

18 kwiecień 2011r.

POSTAWY CIAŁA.

CZYM JEST PRAWIDŁOWA POSTAWA CIAŁA?

POSTAWA CIAŁA- indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych jego odcinków w tym tułowia i kończyn w pozycji siedzącej.

PRAWIDŁOWĄ POSTAWĘ CIAŁA CHARAKTERYZUJĄ:

• głowa ustawiona prosto,

• barki znajdują się na jednym poziomie,

• łopatki ściągnięte,

• symetrycznie ustawiona miednica,

• lekko wciągnięty brzuch,

• napięte pośladki,

• równoległe ustawienie kończyn dolnych wyprostowanych w stawach kolanowych,

• prawidłowe ustawienie i obciążenie stóp.

WADY POSTAWY:

Wady postawy to odchylenie od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej. Na wadę postawy ma wpływ deformacja kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy oraz kończyn dolnych.

EPIDEMIOLOGIA:

• JEDYNIE U 4, 4% dzieci nie wykryto wad postawy. Boczne skrzywienia kręgosłupa wykrywane są u 36-50% dzieci.

• Z jednej strony wskaźnik ten obejmuje uczniów z wyraźnymi wadami postawy ciała, z drugiej zaś wielką liczbę młodzieży a wyraźnym zaniedbaniu ruchowym, małej sprawności fizycznej i ruchowej oraz różnych zaburzeniach układu ruchu.

PLECY OKRAGŁE- nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny piersiowej.

Wada ta charakteryzuje się:

• osłabieniem mięśni grzbietu,

• przykurczeniem mięsni piersiowych,

• barki są wysunięte do przodu,

• odstające łopatki,

• łokcie i kolana są często w pozycji lekkiego zgięcia;

PLECY WKLĘSŁE- istota tej wady polega na pogłębieniu lordozy lędźwiowej.

Sylwetka charakteryzuje się:

• pogłębieniem wygięcia odcinka lędźwiowego kręgosłupa,

• zwiększone przodopochylenie miednicy,

• wypięty brzuch tzw. przodujący brzuch,

• wypięte pośladki.

PLECY OKRAGŁO –WKLĘSŁE- występują równocześnie cechy charakterystyczne dla pleców okrągłych i wklęsłych.

U dziecka z tą wadą postawy obserwuje się:

• pogłębienie kifozy piersiowej,

• wysunięcie głowy i barków do przodu,

• odstawanie łopatek,

• pogłębienie lordozy lędźwiowej,

• zwiększenie przodopochylenia miednicy,

• wypięty brzuch,

• uwypuklenie pośladków.

WYKŁAD X

9 maj 2011r.

FILM.

WYKŁAD XI

16 maj 2011r.

Europejskie standardy w zakresie podstawowych zabiegów ratujących życie w polskiej szkole .

Podstawowe pojęcia:

BLS – Basic Life Support

Podstawowe Zabiegi Resuscytacyjne

RKO – Resuscytacja Krążeniowo Oddechowa

NZK – Nagłe Zatrzymanie Krążenia

ERC – European Resuscitation Counsil

Cele:

Przedstawienie powodów konieczności kształcenia w zakresie BLS.

Przedstawienie środowisku pedagogów europejskiego standardu postępowania w przypadku NZK.

Przedstawienie metod nauczania proponowanych przez ERC.

O potrzebie edukacji w zakresie BLS:

Wychowanie jest świadomie organizowaną działalnością, której celem jest wywołanie zmian w całej osobowości człowieka, włącznie ze stroną wyrażającą stosunek do wartości.

Wincenty Okoń 1987

Kształcenie w zakresie udzielania pomocy przy zagrożeniu życia ludzkiego wywołuje pozytywne zmiany osobowości, a zatem realizuje cele procesu wychowania.

Prawny i moralny obowiązek ratowania życia ludzkiego, zobowiązuje szkołę do zdecydowanego udziału w kształceniu młodzieży w zakresie BLS.

NZK- nagłe zatrzymanie krążenia:

10-20 sek.- utrata przytomności

15-30 sek.- zatrzymanie oddechu

3-4 min.- nieodwracalne zmiany w mózgu

Szanse przeżycia:

- bez prowadzenia BLS maleją o 7-10% z każdą minutą,

- stosując BLS maleją o 3-4% z każdą minutą.

Prowadzenie BLS przez świadków zdarzenia 2-3-krotnie zwiększa szanse przeżycia.

Wytyczne resuscytacji 2005 Europejskiej Rady Resuscytacji

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne:

Zabiegi wykonujemy do:

- przybycia fachowych służb medycznych,

- wyczerpania sił,

- wybudzenia się poszkodowanego.

Zasady nauczania resuscytacji:

Metodyka :

- małe grupy ćwiczeniowe (4-8 osób),

- duża liczba instruktorów,

- nauczanie w języku lokalnym.

Metoda 4 kroków:

1. Pokaz instruktora w czasie rzeczywistym.

2. Pokaz instruktora ze szczegółowym objaśnieniem.

3. Pokaz instruktora z komentarzem ucznia.

4. Pokaz ucznia z komentarzem ucznia

(informacja zwrotna instruktora).

Wnioski:

Kształcenie młodzieży w zakresie BLS, poza umiejętnością ratowania ludzkiego życia, wywołuje pozytywne zmiany osobowości ucznia.

Szkolenie BLS według standardów ERC, jest możliwe do zastosowania w polskiej szkole.