PRAWO KONSTYTUCYJNE PORÓWNAWCZE

WYKŁAD IV

7. Wybory parlamentarne

Decydują o tym, kto sprawuje władzę; sposób ich przeprowadzania ma kolosalny wpływ na sposób ukształtowania się sceny politycznej

Systemy wyborcze

Większościowy proporcjonalny

(wiele wariantów)

większość większość

względna bezwzględna

system mieszany

większościowo-proporcjonalny

1. System większości względnej ( „zwycięzca bierze wszystko") - mandat zdobywa ten kandydat, który uzyskał najwięcej głosów np.:

A 8

B 10

C 12

D 5

Mandat zdobywa kandydat C.

W konsekwencji szansę na zdobycie mandatu mają tylko największe partie. Po długotrwałym stosowaniu tego systemu wykształca się w państwie system dwupartyjny (W.Bryt., USA).

1. System większości bezwzględnej (”wybory w dwóch turach") - mandat zdobywa ten kandydat, który uzyskał ponad połowę głosów. Jeżeli żaden kandydat nie uzyska takiej większości to konieczna jest druga tura wyborów. Takie wybory odbywają się we Francji, druga tura odbywa się zgodnie z systemem większości względnej. Po pierwszej turze kandydaci o słabym poparciu wycofują się przerzucając swoje głosy na tych, którzy mają większe szanse.

A 8 druga tura

B 10 B 18 mandat dla B

C 12 C17

D 5

Takie wybory doprowadzają z czasem do wykształcenia się systemu dwublokowego. Tracą na tym partie skrajne, z którymi nikt nie chce wchodzić w koalicję.

1. System proporcjonalny- głosuje się na partie polityczne a nie na pojedynczych kandydatów. Partia dostaje tyle % miejsc w parlamencie ile procent wyborców na nią głosowało.

A zatem gdyby w wyborach startowały cztery partie wynik byłby następujący:

A 08 - 22,8%

B 10 - 28,5%

C 12 - 34,3%

D 05 - 14,02%

Liczba miejsc zależy od liczby mandatów w danym okręgu wyborczym.

Skutek polityczny - rozdrobnienie parlamentu ( kilkanaście partii w parlamencie).

By ich liczbę ograniczyć stosuje się specjalne metody przeliczania głosów na mandaty, oraz tzw. progi zaporowe ( dzięki temu do parlamentu wchodzi 6-8 partii ).

1. System mieszany- połowę mandatów obsadza się w okręgach jednomandatowych zgodnie z systemem większościowym, drugą połowę w okręgach wielomandatowych zgodnie z systemem proporcjonalnym.

Efekt polityczny: system wielopartyjny(3-5 partii), ale z dwiema partiami dominującymi np. Niemcy.

II. Władza wykonawcza

Model jednoczłonowy

- prezydent (USA, Ameryka Łacińska)

Model dwuczłonowy

- monarcha+ rząd

- prezydent +rząd

1. Głowa państwa

określenie wywodzące się z koncepcji organicznej państwa

modele

monarcha prezydent

kolegialna głowa państwa (aktualnie nie występuje)

Monarcha- pierwotnie najpopularniejsza postać głowy państwa

Tendencje:

1. stopniowy zanik monarchii na rzecz republiki

Monarchie zostają tam gdzie przemiany ustrojowe mają charakter ewolucyjny, rewolucje społeczne i powstawanie nowych państw prowadzi do upadku monarchii

1. stopniowa erozja władzy monarchii

• monarchia absolutna ( pełnia władzy w rękach monarchy)

• monarchia ograniczona ( władzę nadal sprawuje monarcha, ale w zakresie określonym przez konstytucję)

• monarchia parlamentarna ( neutralizacja władzy monarchy- władzę sprawuje parlament i rząd)

Aktualnie w Europie wyłącznie mamy do czynienia z monarchiami parlamentarnymi- „król panuje, ale nie rządzi". Wpływy polityczne monarchy nie wynikają z jego kompetencji, a z przywiązania społeczeństwa lub osobistego autorytetu monarchy.

Współczesne monarchie: W. Bryt., Dania, Norwegia, Szwecja, Holandia, Belgia, Luksemburg, Hiszpania, Andora, Monako, Lichtenstein.

Prezydent.

Wymyślony w USA w XVIII wieku w celu uniknięcia ustroju monarchistycznego. Następnie zaadoptowany w Europie, jako głowa państwa, w przypadku rezygnacji z monarchii.

Cechy charakterystyczne prezydentury amerykańskiej:

- wybierany w wyborach powszechnych

- nieodpowiedzialny przed parlamentem

- jest jednocześnie głową państwa i rządem USA( model jednoosobowy)

Cechy prezydentury europejskiej:

- nie odpowiada przed parlamentem

- obok niego istnieje odpowiedzialny przed parlamentem rząd

modele europejskiej prezydentury

o władzy neutralnej o władzy regulującej

1. Prezydent o władzy neutralnej: zajmuje pozycję analogiczną jak monarcha w monarchii parlamentarnej. Nie ma istotnych niezależnych od innych organów kompetencji. Pełni jedynie funkcje ceremonialne.

Cecha charakterystyczna:

Jest zazwyczaj wybierany przez parlament. W Polsce: pod rządami Konstytucji marcowej, współcześnie: Niemcy, Austria, Irlandia, Islandia, Litwa Łotwa, Estonia, Czechy, Słowacja, Węgry, Włochy, Grecja, Cypr, Malta, Słowenia.

1. Prezydent o władzy regulującej: zajmuje pozycję podobną do pozycji monarchy w monarchii ograniczonej. Posiada własne określone w konstytucji i niezależne od rządu kompetencje tzw. Prerogatywy

Typowe prerogatywy:

- prawo rozwiązania parlamentu

- prawo wskazania premiera

- szerokie uprawnienia w zakresie spraw zagranicznych i bezpieczeństwa państwa

Cecha charakterystyczna: jest zazwyczaj wybierany w wyborach powszechnych.

Polska: pod rządami Konstytucji kwietniowej, współcześnie: Francja, Portugalia, Finlandia, współczesna Polska- model pośredni