Główne typy koncepcji prawa- scharakteryzuj krótko każdy typ, ew. każdy spór.

Prawo naturalne- niezależne od swojego istnienia, jak i co do swej treści od ludzi i państwa. Jest wyrazem pewnego naturalnego porządku natury świata, rzeczy zwłaszcza człowieka. Jest ono obiektywne i istnieje zawsze i wszędzie, jest powszechne co do miejsca i czasu, jest niezmienne obowiązuje zawsze i wszędzie. Hierarchicznie wyższe od prawa pozytywnego.

Prawo pozytywne-(pozytywne prawo ludzkie) prawo stanowione przez ludzi a w szczególności przez państwo. Warunkiem jego obowiązywania jest jego niesprzeczność z prawem naturalnym. Pozytywizm prawniczy- prawo to rozkaz władcy, suwerena, zaopatrzony w sankcję.

Etatystyczne:

- prawo jest powiązane z państwem

-prawo funkcjonuje dzięki państwu

-monistyczne( w państwie jest jeden system prawny)

Nieetatystyczne;

- nie ma zależności prawa

- ubsocjatas ibi już- gdzie społeczeństwo tam prawo

- pluarizm prawny- w ramach państwa( społeczeństwa) istnieje wiele systemów prawnych

Oficjalne i nieoficjalne ( które nie posiada poparcia ze strony państwa)

Komercyjne- głoszą ze prawo ma charakter przymusowy tzn ze jest pojęciowo związane z przymusem a sanacja jest istotą definicyjna- istotna cecha konstytutywna

Niekoercyjne- głoszą ze prawi nie ma charakteru przymusowego i sankcja( przymus) SA drugorzędną cecha prawa( nieistotną) Leges Inperfekte

Normatywistyczne- (Hans Kalsen) prawo jest pewną powinnością, pewnym systemem( zbiorem) wypowiedzi co być powinno i istnieje na płaszczyźnie językowej; prawo ma pozaempiryczny charakter i powinno być badane za pomocą metody normatywnej na płaszczyźnie językowej

Realistyczne- głoszą ze prawo jest zjawiskiem realnym, ze ma charakter empiryczny bądź psychologiczny a wiec jest pewnym przeżyciem bądź socjologicznym a wiec zachowaniem się ludzi i powinno być badane metodami właściwymi dla psychologii bądź socjologii

Jednopłaszczyznowe- głoszą ze prawo jest bytem ontologicznie prostym, ze da się ujac ( zredukować do) jednej płaszczyzny ontologicznej; powinno być badane za pomocą metod właściwych dla jednej nauki

Wielopłaszczyznowe- prawa nie da się zredukować do jednej płaszczyzny gdyż prawo jest bytem o złożonej strukturze ontologicznej (wielopłaszczyznowe)

2.Szkoła historyczna stała na stanowisku ze prawo podobnie jak język jest tworem spontanicznym żywiołowym, żyje i rozwija się jako jeden z elementów kultury wraz z narodem. Szkoła historyczna odrzucała pogląd mówiący ze można narzucić wszystkim narodom to samo prawo. Przeciwni byli przenoszeniu jednych rozwiązań normatywnych innym państwom. W ten sposób szkoła historyczna przygotowała grunt dla pozytywizmu prawnego. Na gruncie pozytywizmu mamy odczynienia z separacja prawa i moralności i uznaniem ze prawo jest niezależne od moralności. Moralność nieistotna dla obowiązywania prawa.

Pierwsze odrodzenie prawa naturalnego zakwestionowało tezę pozytywizmu prawnego, ze nauka powinna ograniczać sie wyłącznie do badania prawa pozytywnego, ewentualnie historii prawa. Podkreślano potrzebę refleksji tego prawa, które jest idealne, zajmowania się celami i wartościami

Drugie odrodzenia prawa ( po 2 wojnie światowej) uznano ze pozytywizm prawniczy jest odpowiedzialny za to, ze stosowane w praktyce normy, które w ewidentny sposób byłt zbrodnicze, niegodziwe uczyniły społeczeństwo prawników wobec ustawodawcy bezsilnych.

Gustaw Radbruch- przed woja minister sprawiedliwości w Niemczech- negował istnienie powszechnych norm, twierdził ze ustawy mogą być wręcz źródłem bezprawia a z drugiej strony istnieje pewne prawo nad ustawami. Wyróżnił 3 podstawowe wartości: prawo powinno zapewniać bezpieczeństwo prawne, celowość i sprawiedliwość. Twierdził on ze istnieją ustawy o takim stopniu niesprawiedliwości ze należy im odmówić charakteru prawa.

4.Prawo w znaczeniu przedmiotowym-( łac. Lex niem Recht franc Driot) zbiór (system) norm ( przepisów, reguł) prawnych

Prawo w znaczeniu podmiotowym- (łac Jus ang Right) uprawnienie; to co się komuś ( na podstawie prawa w znaczeniu przedmiotowym) należy

5. Wykładnia prawa jest zwykle rozumowana jako ogół rozumowań mających na celu ustalenie treści norm prawnych zawartych w obowiązujących przepisach prawnych

Teorie wykładnie prawa:

Statyczna- głosi ze sens i znaczenie przepisów prawnych jest i powinno być interpretowane ciągle w taki sam sposób

Dynamiczna- ustalając znaczenie wykładni powinno się zawrzeć warunki miejsca i czasu a tym samym znaczenie przepisów prawnych zmienia się

Obiektywna- sens wykładni jest obiektywny odrywa się od intencji jego twórcy

Subiektywne- głoszą ze znaczenie przepisów jest takie jakie nadał im twórca.

Klaryfikacyjna- koncepcja tradycyjna głosząca ze wykładnia prawa ( interpretacja prawa) jest to nadawanie (wyjaśnianie) znaczenia przepisów prawnych budzących wątpliwości. Przedmiotem są przepisy lub ich części( fragmenty) ale tylko wtedy gdy budzą wątpliwości.

Derywacyjna- głowi ze z wykładnia prawa mamy doczynienia nie tylko gdy przepisy budzą wątpliwości i głosi ona ze wykładnia prawa jest to proces odtwarzania, dekodowania, rekonstruowania normy prawnej na podstawie obowiązujących przepisów.

Rodzaje wykładni prawa;

Wiążąca-wykładnia dokonywana w procesie stosowania prawa przez podmioty uprawnione- jej moc wiążąca polega na tym, ze adresaci przepisów interpretowanych zobowiązani są podporządkować się rezultatom owej wykładni

NIEWIĄŻĄCA- wykładnia dokonywana przez różne podmioty niewyposażone w tego rodzaju kompetencje, nie ma mocy.

- zależnie od podmiotu:

• Autentyczna- dokonywana przez prawodawcę, normo dawcę

• Legalna- dokonywana przez podmioty specjalnie wyznaczone do tego celu

• Praktyczna (operatywna)- dokonywana przez praktykę prawniczą, w szczególności sądy w procesie stosowania

• Doktrynalna- wykładnia dokonywana przez naukę prawa( podręczniki teksty)

• Potoczna- dokonują ja wszyscy ludzie, na użytek potrzeb edukacyjnych czy prywatnych

- w zależności od kontekstu;

• Językowa- interpretator bierze pod uwagę reguły danego języka

• Systemowa- interpretator bierze pod uwagę otoczenie systemowe danego przepisu

• Funkcjonalna- celowościowa-bierzemy pod uwagę funkcje, cele danego aktu normatywnego jakie wyznaczył normo dawca

• Historyczna- punktem odniesienia jest historia, to jak owa kwestia była wcześniej rozstrzygana, a także ogół warunków historycznych w jakich ten przepis powstawał

• Prawno porównawcza- kompatystyczna- porównujemy z innymi systemami prawa

• Językowo-prawna

- w zależności od relacji pomiędzy ustaleniami wykładni językowej do wykładni pozajęzykowej;

• Literalna( dosłowna) wykładnia której rezultat pokrywa się z rezultatem wykładni językowej

• Rozszerzająca- ostateczny rezultat jest szerszy niż rezultat wykładni językowej

• Zawężająca- rezultat jest węższy niż rezultat językowy

7.Aktywizm sędziowski (wiąże się z teoria wykładni dynamicznej) wyraża się tym ze sędziowie podchodzą do interpretacji tekstu prawnego zwłaszcza w przypadku interpretacji przepisów uchwalonych znacznie wcześniej.

Pasywizm sędziowski( wstrzemięźliwość sędziowska) ( wiąże się z teoria wykładni statycznej) krytyka aktywizmu, twierdzenie iż pod pozorem interpretacji prawa odchodzi się od znaczenia jakie jej przepisom nadawali jej twórcy, tym samym w rzeczywistości sędziowie tworzą konstytucję i naruszają podstawową zasadę państw liberalnych- trójpodziału władzy. Zwolennicy pasywizmu twierdza ze sędziowie powinni być bardziej wstrzemięźliwi w kwestionowaniu czy odmawianiu mocy obowiązującej władzy ustawodawczej. Prawo dla sadów niższego szczebla a w sytuacji gdy konstytucja wyraźnie nie dostarcza dość do kwestionowania należy ściśle trzymać się tekstu dokumentu ( tekstalizm) ewentualnie także intencji prawodawcy( orginalizm)

8.Wnioskowanie:

a) instrumentalne- opiera się na pewnych relacjach mierzy środkami a celem i ma dwie postaci:

*wnioskowanie (reguła) instrumentalnego nakazu- głosi ono; jeżeli obowiązująca norma nakazująca realizacje określonego stanu rzeczy to tym samym obowiązuje norma nakazująca działania które dla realizacji tego stanu rzeczy są konieczne.Np. zona zwraca się do męża z informacja ze o 4 30 przyjedzie teściowa i on ma jej zrobić herbatę, zona mówi ze na stole jest filiżanka a w niej włożona herbata ekspresowa, trzeba zagotować wodę i zalać herbatę ponieważ to wszystko maż wie w drodze wnioskowania

*dyrektywa instrumentalnego zakazu- obowiązuje norma nakazująca realizację określonego stanu rzeczy ( np. odwiezienie kogoś na dworzec samochodem) to za razem obowiązuje norma zakazująca działań które uniemożliwiają wykonanie tego stanu rzeczy

b) wnioskowanie a fortiori- jeżeli a to tym bardziej b, ma dwie postaci:

*wnioskowanie z większego na mniejsze

Jeżeli na podstawie przepisów obowiązujących norma zezwalająca na więcej to tym bardziej obowiązuje norma zezwalająca na mniej np. jeśli rzecz wolno darować to tym bardziej wolno ją użyczyć. Jeżeli sad może władze rodzicielka odebrać to tym bardziej może ją ograniczyć

*Wnioskowanie z mniejszego na większe

Jeżeli obowiązuje norma zakazująca mniej to tym bardziej obowiązuje norma zakazująca więcej np. norma zakazująca pożyczania to tym bardziej obowiązuje norma zakazująca sprzedaży; zakaz wchodzenia do lasu to tym bardziej zakaz rozpalania ogniska w tym lesie

C) wnioskowanie a contr ario- jeżeli obowiązująca norma prawna wiąże określone kombinacje prawa z faktem A to nie może tych konsekwencji wiążąc z innym faktem nawet jeśli fakty te SA do siebie podobne

D) wnioskowanie per analogia- wnioskowanie przez analogię( podobieństwo)- poprzez występowanie luk w prawie

- analogia legis- analogia z ustawy, przepisu; w sytuacji gdy dany stan faktyczny nie jest uregulowany przez przepis prawa, organ stosujący prawo stosuje do tej sytuacji przepis jak najbardziej do tej sytuacji zbliżony

- analogia juris- w przypadku całkowitej nowości stanu faktycznego organ tworzy normę, ale tylko na potrzebę tego konkretnego przypadku, tworzy ją w oparciu o podstawowe zasady prawa czy danej gałęzi prawa nie wolno stosować analogii w prawie karnym, ponieważ w prawie karnym obowiązuje zasada „ zakaz karania bez podstawy prawnej

9. Lex superiori derogat legi inferiori- norma wyższego rzędu uchyla normę niższego rzędu

Lex posterior derogat legi priori- norma późniejsza uchyla normę wcześniejsza

Lex speciolis derogat legi Generali- norma szczegółowa uchyla normę ogólna

Lex posteriori generalis non derogat legi priori speciali – norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej szczegółowej

10.norma prawna-jest pewno wypowiedzią o charakterze powinnosciowym, normatywnym która wyrażona jest w języku prawniczym i określa kto i w jakich okolicznościach powinien zachować się w taki czy inny sposób. Normy są pewnymi zdaniami w sensie gramatycznym i można orzekać o ich słuszności, skuteczności, sprawiedliwości.

Przepis prawny –pewna jednostka redakcyjna aktu prawnego mająca postać artykułu, paragrafu, ustępu, punktu itd. Przepis prawny jest podstawową forma wypowiedzi ustawodawcy, Przepisy prawne wyrażane są w języku prawnym( języku tekstu prawnego)

11 Norma generalna- to taka której adresat określony jest generalnie poprzez np. wskazanie jego cech czy poprzez użycie pewnej nazwy generalnej np. studenci, osoby noszące okulary, kobiety

Norma abstrakcyjna- to taka która lny, zasadniczo powtarzany i możliwy do wielokrotnego spełniania model zachowania.

12. Hipoteza- określa zakres zastosowania normy poprzez wskazanie elementu podmiotowego i przedmiotowego( określenie kto i w jakich okolicznościach)

Dyspozycja- model, wzór powinnego zachowania się

Sankcja- zazwyczaj określa negatywne konsekwencje niezastosowania się adresata do normy ( nie zachowanie się tak jak nakazuje dyspozycja)

12.PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRYWATNE- krajowe. To zbiór norm kolizyjnych rozstrzygających kwestię którego porządku prawnego powinno być zastosowane do spraw z elementem obcym. PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE- zespół norm prawnych, regulujących stosunki między państwami a organizacjami międzynarodowymi i z samymi organizacjami międzynarodowymi, także stosunki między państwem, a jednostką, prawo międzynarodowe – jego istnienie stawia pod znakiem zapytania definicję państwa. CECHY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO: 1. brak prawodawcy 2. prawo międzynarodowe ma charakter umowny tzn że głównym źródłem są umowy międzynarodowe zawierane przez państwo 3. umowy dwu stronne lub wielostronne. 4. ma charakter partykularny (każde z państw ma inny niż pozostałe, szczegółowy zestaw wiążących je zobowiązań prawno-kulturalnych) 5. brak scentralizowanego aparatu przymusu, organu, który by prawo egzekwował. 6. sankcje psychologiczne, odwetowe jednego państwa na działanie drugiego to tzw retorsje- działalność odwetowa na sprzeczne z interesami państwa na działanie innego państwa, ale zgodne z prawem. Represalia- reakcja państwa A na działania w stosunku do niego państwa B, ale działania niezgodne z prawem. 7.brak sądownictwa o kompetencji przymusowej, istnieją sądy międzynarodowe tylko nie mają kompetencji przymusowej, państwa podlegają kompetencji tych sądów wtedy, gdy wyrażają na to zgodę. I Sąd Międzynarodowy- Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej, a po II WŚ Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. 8.dominują normy względnie obowiązujące, a bezwzględnie obowiązujące mają znaczenie drugorzędne. 9. zasadniczo brak hierarchii norm ( jeżeli chodzi o normy umowne) wyjątek: Karta Narodów Zjednoczonych z 1945r (powoływała do życia ONZ) jest swojego rodzaju konstytucją sprzeczności międzynarodowej. Art. 3 stanowi, w przypadku kolizji miedzy zobowiązaniami państw wynikającymi z umowy międzynarodowej, a zobowiązania z karty mają pierwszeństwo ( z kary!)

13. ETAPY ZAWIERANIA UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH: 1. negocjacje- uzgodnienie treści w drodze negocjacji 2. parafowanie (oznacza podpisanie dokumentu dokonywane zazwyczaj przez urzędników niższej rangi - np. pełnomocników rządów. Oznacza ono, że treść umowy została ostatecznie uzgodniona, a sam dokument oczekuje na ,zwłaszcza w przypadku umów uroczystych. Parafowanie stosuje się najczęściej wtedy, gdy zamierza się nadać danej umowie międzynarodowej szczególną wagę i oprawę.) 3. podpisanie ( z wyjątkiem Konwencji) przez organ wyższej rangi. 4. ratyfikacja ( zatwierdzenie umowy przez głowę państwa) 5. wymiana dokumentów ratyfikacyjnych, złożenie ich u depozytariusza. (w przypadku umów wielostronnych) lub wzajemnie wymienia z drugim układającym się państwem (w przypadku umów dwustronnych). 6. rejestracja umowy międzynarodowej w sekretariacie ONZtu

14. PRAWA CZŁOWIEKA-niedawno pojawiła się w języku prawnym tak jak teoria prawa podmiotowego. DEF Hanny Waśkiewicz (filozof prawa) – prawa człowieka jest to szczególna kategoria praw podmiotowych a więc uprawnień o charakterze prawnym, które przysługują każdemu człowiekowi z racji samego jego człowieczeństwa, na podst. Prawa naturalnego (norma prawa naturalnego- wyznacza obowiązki i uprawnienia . Cechy praw człowieka: * powszechne- przysługują każdemu nie zależnie od różnic *przyrodzone- każdy ma je od urodzenia, rodzimy się z nimi * niezbywalne- nie można się ich zrzec z ważnym skutkiem prawnym *nienaruszalne- nie wolno ich naruszyć *• jednokierunkowoe (państwo nie może żądać żadnych zobowiązań w zamian za prawa człowieka), *• indywidualne (przynależą każdemu człowiekowi bez względu na jego rasę, pochodzenie, kolor skóry, jezyk itd.), DZIELIMY JE NA: 1. prawa negatywne zwane wolnościowymi 2. prawa pozytywne KRYTERIUM TEGO PODZIAŁU JEST PODMIOT OBOWIĄZKU z którym skorylowane jest dane uprawnienie: 1. to prawa, którym odpowiadają obowiązki negatywne to jest obowiązki których obowiązek jest nieczynienie tzn. Podmiot obowiązku ma nie podejmować działań naruszających te uprawnienia np. prawo do życia – obowiązkiem jest nie zabijaj, prawo do prywatności. 2.pozytywne z którymi są związane obowiązki pozytywne, których obowiązkiem jest czynienie podmiotu zobowiązanego np. prawo do sądu, pracy, nauki. Prawa pozytywne wymagają środków i czasu. PRAWA CZŁOWIEKA Zostały wykształcone w XVII i XVIII wieku razem ze znaczeniem prawa podmiotowego. Wcześniej prawo było w postaci pryzmatu obowiązków: nakazu i zakazu. Szczególną rolę odegrała racjonalistyczna szkoła prawa naturalnego: Hugo Locke, John Lock, Tomas Hobbes. John Lock- „ dwa traktaty o rządzie” Lock uważał, że zanim powstało społeczeństwo i państwo ludzie żyli w stanie natury, którym rządziło prawo natury nakazujące by ludzie nie szkodzili sobie nawzajem jeśli chodzi o życie, zdrowie, wolność, mienie.

15.LIBERALNA KONCEPCJA PRAW CZŁOWIEKA I JEJ WYRAZ W DEKLARACJI NIEPODLEGŁOŚCI USA I DEKLARACJI PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA. 16. NAJWAŻNIEJSZE DOKUMENTY MIĘDZYNARODOWEJ OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA: * Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ogłoszona 4 lipca 1776 : ludzie zostali stworzeni, wolni, równi, zostali wyposażeni przez stwórcę w pewne nie bywalne prawa miedzy którymi są: życie, zdrowie, dążenie do szczęścia. Dla zabezpieczenia tych praw zostały ustalone rządy… Jeśli kiedykolwiek jakaś forma rządów okaże się niebezpieczna dla tych celów prawem narodu będzie obalenie tej wiedzy. * Karta Praw Stanów Wirdżinii z dnia 12 czerwca 1776 roku , która mówi: wszyscy ludzie są z natury równi, wolni i niezależni, oraz posiadają pewne przyrodzone prawa, których po przyjęciu statusu społecznego nie mogą pozbawić swojej potomności przez jakąkolwiek umowę tz. korzystanie z życia, wolności, możliwości nabywania i posiadania  własności, oraz dążenia do szczęścia; wszelka władza przysługuje ludowi i w konsekwencji wywodzi się z niego; rząd jest lub powinien być ustanawiany dla wspólnego dobra, ochrony i bezpieczeństwa ludu, narodu lub wspólnoty ; władze ustawodawcza i wykonawcza Państwa powinny być rozdzielone i odłączone od sądownictwa * Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela 1789. dokument ten ogłasza niebywalne i święte prawa człowieka ( prawo do bezpieczeństwa, wolności, własności, oporu przeciw uciskowi) * 26 czerwca 1945 Karta Narodów Zjednoczonych – dokument, który powoływał do życia ONZ, wśród celów tej organizacji wymieniła: zapewnienie określenia poszanowania praw wolności * 1948 10 grudnia w Paryżu ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację P.Cz, który to dokument odegrał szczególną rolę w rozwoju P.Cz. Powszechna Deklaracja wymieniała prawa klasyczne I generacji: wolności np. prawo do życia. Wolności od tortur, wolność osobista, różnego rodzaju wolności: religii, słowa, zgromadzeń i stowarzyszeń, prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, jak i prawa II generacji: prawa: gospodarcze, społeczne, kulturowe, prawo do pracy, edukacji, ochrony zdrowia. * 1966- uchwalono dwie umowy międzynarodowe, które formułowały zobowiązanie prawno-miedzynarodowe przez człowieka o których wcześniej mówiła deklaracja: 1. Międzynarodowy Pakt Praw Politycznych i Obywatelskich. Dołączono do niego dwa dodatkowe protokoły z tego samego roku (fakultatywne) pierwszy dotyczył składania skarg indywidualnych na państwa – 1789 drugi dotyczył zniesienia kary śmierci 2. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych Socjalnych i kulturalnych.. Weszły w życie po uzyskaniu 35 ratyfikacji. do drugiego paktu dołączono protokół fakultatywny w grudniu 2008 i przewiduje także możliwość składania skarg przeciw państwu. * W ramach ONZ opracowano szereg szczegółowych konwencji dotyczących P.Cz (konwencja Praw Dziecka) System ONZ określany jest mianem systemu uniwersalnego obok niego istnieją systemy regionalne ochrony P.Cz w tym system Rady Europy. Na system ten składają się dwie konwencje ogólne:1. Europejska Konwencja P.Cz (Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności) została przyjęta w 1950r, weszła w Zycie 1953, dołączono do niej protokoły dodatkowe, z których 13 weszło w życie. Część z nich miało charakter instytucjonalno-proceduralny, cześć zaś materialny (dodawała nowe prawa) były to zasadniczo prawa obywatelskie i polityczne. Konwencja zawierała prawa I generacji. W odróżnieniu od dokumentów ONZtowych które wywodzą Prawa Człowieka z jego przyrodniczej godności, konwencja Europejska w ogóle o godności nie wspomina. Jej główna wartość polega na tym, że stała się ona podstawą najbardziej efektywnego systemu ochrony P. Cz. Organem kontrolnym jest Europejski Trybunał P.Cz z siedzibą w Sztrasburgu we Francji, który ma kompetencje do rozpatrywania skarg państwowych (państwa na państwo) było ich kilkanaście oraz skarg indywidualnych. Skargę indywidualną może złożyć osoba, organizacja pozarządowa lub grupa osób jeśli uważają, że stały się ofiarą naruszenia przez dane państwo praw w niej i w jej protokołach zawartą. Warunkiem założenia takiej skargi jest wyczerpanie krajowej drogi prawnej i złożenia skargi w ciągu 6 miesięcy od wyczerpania tych środków. 2. Europejska Karta Społeczna z roku 1961, weszła w Zycie w 1965. do, której dokańczane były protokoły oraz jej wersja zrewidowana tzw zrewidowana EKS, która łączy postanowienia karty i protokołów, przyjęta w roku 1996, a weszła w życie w 1999. EKS dotyczy praw gospodarczych II generacji w szczególności pracowniczych i do rokowań zbiorowych * Europejska Karta Społeczna sporządzona w Turynie dnia 18 października 1961 r.

17. PODMIOTOWOŚĆ PRAWNA, Podmiotowość prawna to przyznana przepisami możliwość bycia stroną w stosunkach cywilnoprawnych. jest cechą osób fizycznych, jednak przepisy przyznają ją także niektórym jednostkom organizacyjnym, np. Skarbowi Państwa. Nieodłącznymi elementami podmiotowości prawnej jest zdolność prawna i zdolność do czynności. Podmiotowość prawną nadaje prawoPODMIOT PRAWA- adresat obowiązujących norm prawnych (atrybutywno-iperatywne) podmiot mający posiadać uprawnienia lub (i) obowiązki prawne. PODMIOT PRAWNY AKTYWNY- podmiotowość uprawnień PASYWNY- podmiotowość obowiązku ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH- zdolność do nabywania uprawnień i zaciągania obowiązków prawnych w drodze czynności prawnych tj określonych czynności konwencjonalnych np. kupna gazety, zawarcia związku małżeńskiego. Zdolność ta przyznawana jest osobom prawnym (korporacjom) osobom fizycznym od momentu urodzenia do śmierci. Człowiek jest podmiotem prawa jeszcze przed urodzeniem. Zdolnośc prawna – możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych: osoby fizyczne – przysluguje im od momentu urodzenia do śmierci * osoby prawne- spółka akcyjna z ograniczona odpowiedzialnościa, spółdzielnie. Same ja nabywają.

18. ŹRÓDŁA PRAWA NA GRUNCIE KONSTYTUCJI: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego. ŹRÓDŁA PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO: 1. umowy 2. zwyczaj międzynarodowy (potrzeba jest stała, jednolita praktyka państw i towarzyszące uznanie, że takiego zachowania wymaga prawo) 3. ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane 4. orzecznicto sądowe.

19. STOSOWANIE PRAWA – jest działaniem ( procesem decyzyjnym) w którym wyróżnić można nastepujące etapy: 1. wstepne ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia faktu, mającego znaczenie prawne 2. udowodnienie zaistnienia faktu 3. ustalenie norm obowiązujących 4 subsunkcja – ustalenie czy sytuacja i przepis który stosujemy pasują do siebie 5. pojęcie decyzji i wykonanie decyzji. Przestrzeganie prawa: jest zachowaniem adresatów norm zgodne z dyspozycja tych norm w warunkach określonych w ich hipotezach czyli polega na zgodnym z prawem postępowaniu obywateli oraz innych jednostek organizacyjnych .

20 FUNKCE PRAWA 1.regulacji życia społecznego (stabilizacyjna) - prawo pozwala zapewnić obywatelom poczucie bezpieczeństwa w państwie. Eliminuje niepożądane zachowania. Utrwala istnienie ładu społecznego, gospodarczego, politycznego.2.wychowawcza - prawo kształtuje pozytywne zachowania wobec przepisów prawnych np. wobec przestrzegania przepisów ruchu drogowego, mówimy wówczas o charakterze prewencyjnym. Prawo pełni także funkcję resocjalizacyjną, kiedy zastosowana kara działa tak, że osoba, której to dotyczy nie jest skłonna pogwałcić istniejące normy prawne.3. ochronna - prawo ma za zadanie chronić te wartości, które są ogólnie przyjęte i ważne ze społecznego punktu widzenia.4. dynamizująca - prawo jest narzędziem zmiany różnych dziedzin życia np. prawo oświatowe regulujące przepisy związane z Nową Maturą.5. dystrybucyjna - prawo rozdziela dobra i ciężary, wynikające z funkcjonowania państwa np. przez podatki. Funkcja ta dotyczy szczególnie prawa cywilnego i administracyjnego.6. represyjna - prawo ma za zadanie określić wymiar kary za dokonanie przestępstw, działać odstraszająco na sprawców, a także realizować zasadę nieuchronności poniesienia kary za dokonane przestępstwo.7. kontrolna - prawo określa postawy jednostek, grup społecznych, narodu i instytucji państwowych. Wyznacza jakie postępowanie jest zabronione, a jakie nie. 8. kulturotwórcza - prawo integruje ludność zamieszkującą na danym terenie np. działający zgodnie z prawem samorząd. Wpływa na kultywowanie określonych przez daną społeczność wartości. Znajomość przepisów prawnych określa poziom kultury np. politycznej danej zbiorowości. Prawo decyduje o ciągłości historycznej danego narodu i państwa.9. organizacyjna - prawo określa ramy działania władzy i organizacji publicznych.10. gwarancyjna - prawo wyznacza granice pomiędzy uprawnieniami państwa, a wolnością jednostki. Określa jakie zachowanie jednostki wobec państwa jest zabronione. Z drugiej strony wyznacza granice działania państwa wobec jednostki. Granice te stanowią istniejące normy prawne będące jedyną podstawą działania.

21.PAREMIE: 1. ignorantia Iuris nocet- nieznajomość prawa szkodzi 2. lex injusta non Est lex- prawo niesprawiedliwe nie jest prawem! Prawo niesprawiedliwe nie obowiązuje. 3. clara non sunt interpretanda- to co jasne nie podlega interpretacji 4. lex retro non agit- prawo nie działa wstecz. 5. nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa bez kary 6. Nulla poena sine lege – nie ma kary bez ustawy 7. lex inhustissima non Est lex- prawo skrajnie niesprawiedliwe w stopniu najwyższym, nie jest prawem. 8. lex superior derogate legi inferiori- norma wyższego rzędu uchyla n. nizsezgo rzędu 9. lex posteriori derogat legi priori – n. pożźniejsz uchyla wczesniejszą 10. lex specialis derogat legi Generali- n. szczegółowa uchyla ogólna 11. omne ius hominum causa constitutum Est – prawo istnieje tylko dla ludzi 12. ubi societas ibi us - gdzie społeczeństwo tam prawo