WYCHOWANIE- POJĘCIA I CECHY

1.SZEROKIE ZNACZENIEWYCHOWANIA

1. wychowanie skoncentrowane na rozwoju umysłowym i uczuciowym jednostki, jak również na sferze jej motywacji i konkretnych działań.

2. wychowanie utożsamiane jest z kształtowaniem/rozwijaniem osobowości pod względem wszystkich jej cech (intelektualnych, emocjonalnych i wolicjonalnych (chcenia), dokonanie konkretnych zmian w osobowości wychowanka z uwzględnieniem przekonań, postaw i wartości, tak aby przygotować go do życia w społeczeństwie.

2.WĄSKIE ZNACZENIE WYCHOWANIA

1. wychowanie to kształtowanie charakteru jednostki, w którym stała, silna, samodzielna, przedsiębiorcza i praktyczna wola nakierowana jest na cele wartościowe – moralne. Wychowanie takie sprzyja konstruktywnym przeżyciom emocjonalno-motywacyjnym jednostki oraz jej postawom i zachowaniom społecznie i moralnie pożądanym.

2. złożony, dynamiczny układ wzajemnych oddziaływań – odbioru i nadawania, wywieranie wpływu w relacjach wychowawca-wychowanek w celu zrealizowania w sposób trwały jakiegoś projektu nauczania

3. oddziaływanie dorosłych na tych, którzy jeszcze nie dojrzeli do życia w społeczeństwie

4.INNE DEFINICJE WYCHOWANIA

-WG ANTONINY GURYCKIEJ -dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, interpersonalnych, bezpośrednich i pośrednich wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego.

-WG EMILA DURKHEIMA -oddziaływanie pokoleń dorosłych na te które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Wychowanie to intencjonalne kształtowanie osobowości dokonywane w ramach stosunku wychowawczego między wychowawcą i wychowankiem, według przyjętego w grupie ideału wychowawczego.

-WG JANA SZCZEPAŃSKIEGO –intencjonalne kształtowanie osobowości dokonywane w ramach stosunku wychowawczego między wychowawcą i wychowankiem, wg. przyjętego w grupie ideału wychowawczego

-WG WOLFGANGA BREZINKI –działanie, przez które ludzie starają się w sposób trwały udoskonalić układy dyspozycji psychicznych innych ludzi lub też utrzymać ich stany za wartościowe, bądź wreszcie zapobiegać powstawaniu dyspozycji, które ocenia się negatywnie

-WG ROMANY MILLER -interwencja w dialektyczny stosunek człowieka i świata, regulująca ich wzajemne stosunki za pomocą twórczego współdziałania dotyczącego rozwoju jednostki i społeczeństwa.

-WG ROMANA SCHULZA -planowana aktywność człowieka, zorientowana na osiągnięcie pewnych celów, pożądanych i trwałych zmian w osobowości ludzi.

-WG HELIODORA MUSZYŃSKIEGO - sterowanie procesami socjalizacyjno - enkulturacyjnymi oraz uczenia się jednostek podporządkowane celom kształtowania określonych dyspozycji osobowościowych.

5.UPROSZCZONE WERSJE DEFINICJI WYCHOWANIA

1. wychowanie to celowe sterowanie procesem uczenia się człowieka, oddziaływanie na jego wszechstronny rozwój, łącznie z procesami socjalizacji i inkulturacji, działanie wywierające na niego określony cel, świadome przekształcenie jego osobowości  zgodnie z przyjętą ideologią

2. celowe sterowanie procesem uczenia się

3. oddziaływanie na wszechstronny rozwój osobowości wychowanka, działania wywierające konkretny wpływ na jego dalsze życie

6.KLASYFIKACJA DEFINICJI WG STEFANA KUNOWSKIEGO ZE WZGLĘDU NA DOMINUJĄCE ELEMENTY (CECHY)

1. definicje prakseologiczne -wychowanie równoznaczne z oddziaływaniem wychowawców i wychowanków, wzajemne wpływanie na siebie

2. definicje ewolucyjne -wychowanie to proces samorzutnego rozwoju wychowanka, szczególne w wyniku nabywania przez niego doświadczenia

3. definicje sytuacyjne -zwraca się w nich uwagę na uwarunkowania środowiskowe w procesie wychowania, łączenie z tzw. sytuacjami wychowawczymi

4. definicje adaptacyjne -podkreślają efekty wychowania, których wyraźnym przejawem  jest przystosowanie wychowanka do słusznych wymagań i oczekiwań społeczeństwa.

7.KLASYFIKACJA DEFINICJI WYCHOWANIA WG KATARZYNY OLBRYCH

-kształtowanie tzw. cech kierunkowych

-świadome, celowe kształtowanie osobowości wychowanka zgodne z przyjętym ideałem

-świadome i celowe wywieranie wpływu na drugiego człowieka

-oddziaływanie na człowieka łącznie z socjalizacją i inkulturacją

8. WYCHOWANIE JAKO ODDZIAŁYWANIE BEZPOŚREDNIE (DYREKTYWNE) LUB POŚREDNIE (NIEDYREKTYWNE)

Wychowanie może wywoływać bezpośredni lub pośredni wpływ na rozwój dziecka i młodzieży, wywoływać bezpośrednią lub pośrednią interwencję w rozwój zgodnie z założonymi celami wychowawczymi. Oba sposoby wychowania wzajemnie się nie wykluczają. W praktyce pedagogicznej nie występują w czystej postaci, najczęściej nakładają się na siebie, z reguły wychowanie bezpośrednie (dyrektywne) przeważa w stosunku do pośredniego (niedyrektywnego).

9.SOCJOLOGIZM, A NATURALIZM

-socjologizm: uwydatnia związane z wychowaniem oddziaływania zewnętrzne na wychowanka; wychowanie jest bezpośrednim oddziaływaniem na dzieci i młodzież

-naturalizm- uwydatnia związane z wychowaniem oddziaływania wewnętrzne na wychowana; wychowanie jest głównie wspomaganiem wychowanka w jego rozwoju poprzez oddziaływania pośrednie i nieprzeszkadzanie mu w tym, zwłaszcza gdy nie wymaga interwencji z zewnątrz

10.WYCHOWANIE BEZPOŚREDNIE (DYREKTYWNE, PRZEDMIOTOWE)

-popierane przez zwolenników socjologizmu: wychowanie jako dokonywanie zmian w rozwoju wychowanków

- z góry ukierunkowana interwencja w rozwój człowieka, jego osobowość, oddziaływanie zewnętrzne na wychowanka, popierane przez zwolenników socjologizmu,

-przedstawiciele E. Durkheim, Herbart

-szkoła tradycyjna

1.Dominacja nauczyciela, który jest autorytetem i wyrocznią
2.Dziecko jest bierne, podporządkowane
3.Przekazuje się wiedzę encyklopedyczną, odtwórczą
4.Stosowanie metod podawczych, oglądowych w nauczania
5.Metody manipulacyjne w wychowaniu (nagradzania i karania)

-w dyrektywnym, kierunkowym wychowaniu, dzieci są „tworzywem pracy pedagogicznej”, traktowane są przedmiotowo, podlegają procesowi manipulacji, nauczyciel stoi nad uczniem, pomija się naturę wychowanka i jego osobowość.

-w wychowaniu dyrektywnym stosuje się strategię oddziaływań wychowawczych opartej na stosowaniu z góry zaprogramowanych metod bezpośredniego wywierania wpływu na wychowanków. Chodzi w niej o przekształcenie materiału w społecznie użyteczny produkt (materiałem jest dziecko).Cała odpowiedzialność za wychowanie i rozwój spoczywa na rodzicach i nauczycielach, wychowankowie są z niej zwolnieni, nie uczestniczą w tym procesie, są nieaktywni, jest brak interakcji między dorosłymi a dziećmi.

11.DEFINICJE WYCHOWANIA BEZPOŚREDNIEGO (DYREKTYWNEGO)

-proces zdobywania wiedzy przez jednostkę
-dorastanie do zadań lub rozwianie podmiotu za sprawą jego uczestnictwa w świecie
-całokształt sposobów i procesów pomagających istocie ludzkiej, zwłaszcza przez interakcję, urzeczywistniać swoje człowieczeństwo
-pomaganie wychowankowi w rozwoju i ułatwianie mu realizowania swoich możliwości
-proces samorzutnego rozwoju w zakresie rożnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka
-proces zdobywania przez jednostkę doświadczeń

12. WYCHOWANIE POŚREDNIE (NIEDYREKTYWNE, PODMIOTOWE)

-popierane przez zwolenników naturalizmu: wychowanie jako wspomaganie w rozwoju wychowanków

-oddziaływanie pośrednie, niejako od wewnątrz, tj. poprzez okazywanie głębokiego szacunku dla spontanicznego rozwoju wychowanka, nieprzeszkadzanie mu w rozwoju

- przedstawiciele J.J. Rousseau, Ellen Key, J. Dewey, , Hubertus von Schoenebeck (wyznawca antypedagogiki, ur. 1947 r.),

-szkoła aktywna tzw.” nowe wychowanie”

1. Potrzeby dziecka są najważniejsze

2. Relacje oparte na wzajemnym szacunku, wychowawca = wychowanek

3. Dziecko aktywne

4. Wiedza praktyczna, twórcza

5. Dydaktyka myślenia

6. Metody nauczania - poszukująca

7. Motywacja pozytywna, system nagradzania

-wspomaganie  dzieci w rozwoju społecznym i moralnym przy uwzględnieniu naturalnego i spontanicznego rozwoju dzieci. Odpowiedzialność za wychowanie i rozwój ponoszą rodzice, nauczyciele i wychowankowie. O pomyślności wychowania decyduje nie technologia oddziaływań wychowawczych, a mobilizacja i aktywizacja wychowanków do osobistego zaangażowania w proces samowychowania, tj. samorealizacji, pracy nad sobą, dokonywaniu pozytywnych zmian w osobowości , zachowaniach i postawach wobec innych.

-w wychowaniu niedyrektywnym od wychowawcy wymaga się w odróżnieniu od wychowania dyrektywnego większego przygotowania pedagogicznego.

Obowiązki wychowawcy:

1. Współpraca i współdziałanie wychowawców z wychowankami

2. Mobilizacja wychowanków do pracy nad samym sobą

3. Mobilizacja do aktywności do życia w społeczeństwie

4. Uczestnictwo w radościach i smutkach

5. Szczere i otwarte rozmowy z wychowankami

6. Wspomaganie w rozwoju tkwiących w wychowankach możliwości

13.SOCJALIZACJA I INKULTURACJA, A WYCHOWANIE

-o prawidłowym i pełnym rozwoju człowieka decydują wychowanie, socjalizacja i inkulturacja, które wzajemnie się uzupełniają i wzbogacają

-z wychowaniem współwystępują procesy socjalizacji i inkulturacji, samo wychowanie nie jest jedynym czynnikiem warunkującym rozwój człowieka. Mimo, że socjalizacja i inkulturacja nie są procesami celowego oddziaływania, mają ogromny a czasem nawet większy niż wychowanie wpływ na rozwój i osobowość człowieka

-socjalizacja to kształtowanie osobowości społecznej, nabywanie społecznej dojrzałości, to proces wchodzenia jednostki w życie społeczne, adaptowanie do warunków środowiskowych w jakich przyszło jej żyć

-inkulturacja- oznacza przejmowanie dziedzictwa kulturowego wcześniejszych pokoleń, czyli całokształtu materialnego i duchowego dorobku ludzkości. To proces uczenia się kultury, wrastania w nią lub też proces kulturowego przystosowania, a także wchodzenia przez jednostkę w życie kulturalne danego społeczeństwa, dzięki czemu jednostka staje się jego integralną częścią

14. WPŁYW SOCJALIZACJI I INKULTURACJI NA WYCHOWANIE

-wpływ socjalizacji:

1.pozytywny:dzięki niej powstaje więź społeczno – emocjonalna między wychowankami a opiekunami, zwana w psychologii przywiązaniem.

2.negatywny:obecnie kultura popularna/masowa, będąca czynnikiem socjalizacji ma w dużej mierze negatywny wpływ na proces wychowawczy, ponieważ odchodzi od wartości uniwersalnych ponadczasowych na rzecz kultury konsumpcji, kultury instant (wszystko natychmiast), kultu ciała i seksualności, mieszania się rzeczywistości z wirtualną, głęboko pojętą globalizacją i kultem sukcesu, który kształtuje egoistyczne postawy

-wpływ inkulturacji:

1.pozytywny: jej wpływom podlegają wszyscy w różnym stopniu. Odgrywa doniosłą rolę w rozwoju osobowości, następuje internalizacja (uwewnętrznianie) związanych z nią wartości kulturowych

15.PODOBIEŃSWA I ROŻNICE SOCJALIZACJI, INKULTURACJI I WYCHOWANIA

-podobieństwa:

1.adaptacja do kultury i społeczeństwa- pomagają dostosować się do wymagań stawianych przez społeczeństwo i kulturę

2,wprowadzają człowieka w życie społeczno-kulturalne

3.inne wspólne cechy: złożoność, interakcyjność, relatywność, długotrwałość

-różnice:

1.wychowanie jest świadomą i celową interwencją w rozwój i osobowość człowieka, jest procesem zawsze z góry przewidzianym, zaplanowanym. Socjalizacja i inkulturacja pozbawione są intencjonalności w wywieraniu wpływu na dzieci, młodzież i dorosłych. Są procesami bezdecyzyjnymi i niesterowanymi. Działają zazwyczaj bezwiednie i niezależnie od woli wychowanków, występują jako zjawiska współtowarzyszące wychowaniu.

2.wychowanie, socjalizacja i inkulturacja są procesami długotrwałymi, jednak wychowanie występuję czasami z przerwami, natomiast socjalizacja i inkulturacja są procesami nieustannymi.

16.WYCHOWANIE, A OPIEKA*

Mimo, ze opieka i wychowanie mogą występować oddzielnie, to istnieje ścisły związek między nimi. Działalność opiekuńcza to nie tylko świadczenie usług medycznych, rzeczowych, ale także emocjonalnych. Opieka i wychowanie wzajemnie się przeplatają w takim stopniu, że można mówić o procesie opiekuńczo –wychowawczym, bez wyodrębniania jego oddzielnych stron. Opieka i wychowanie są niezbędne szczególnie w życiu małych dzieci.

*opieka – zaspokajanie pilnych potrzeb człowieka, któremu trudno byłoby je samemu zaspokoić lub który w ogóle pozbawiony jest takiej możliwości.

17.WYCHOWANIE I OPIEKA WG HELENY RADLIŃSKIEJ

We wszystkich czynnościach opiekuńczych odbywa się akt wychowawczy, zatem jest związek między wychowaniem i opieką.

-skuteczne wychowanie pozbawione jest przesadnego interwencjonizmu, jest procesem wspomagania dzieci w ich naturalnym i spontanicznym rozwoju.

-opieka jest przydatna tam, gdzie pojawiają się dla tego rozwoju niekorzystne zjawiska, np. choroby, zaburzenia psychofizyczne, złe przyzwyczajenia, braki w sprawności i wykształceniu, samotność.

-zakres opieki jest szeroki jak w przypadku wychowania, dotyczy dzieci, młodzieży i dorosłych.

-opieka uczestniczy w procesie wychowawczym. Opieka bez wychowania przeradza się w „dawanie” ponad miarę, czyli bierne wyczekiwanie, brak aktywności i samodzielności wychowanków.\

18. WG J.PIETERA

-opieki mające związek z wychowaniem:

1. moralne
2.światopoglądowe
3.organizacyjne
4.intelektualne
5.materialne

20. PODOBIEŃSWA MIĘDZY PROCESEM WYCHOWANIA, A CZYNNOŚCIAMI OPIEKUŃCZYMI WG ALBINA KELMA

-` bardzo trudno byłoby oddzielić wychowanie od opieki, zawsze bowiem pozostaje choćby troska o bezpieczeństwo osobiste dziecka, którym się w toku wychowania zajmujemy`

-tak więc opiekę towarzyszącą wychowaniu traktuje A. Kelm jako `niezbędną część każdego pedagogicznego kontaktu i integralny składnik pedagogicznego działania `

21.WG M. ŻELAZKIEWICZA

-opieki mające związek z wychowaniem:

1. wychowawcza
2. zapewniająca bezpieczeństwo dzieciom
3. Tworząca warunki higieniczno- zdrowotne
4. Rozwoju społecznego w rodzinie lub środowisku

22.WYCHOWANIE I OPIEKA WG JANINY MOCIASZKOWEJ

-opieka nie dotyczy tylko wypełniania świadczeń materialnych, ale psychiczno-emocjonalnych: rozumienie potrzeb drugiego człowieka, empatia, wspieranie w samorealizacji i samowychowaniu. Wobec dzieci i młodzieży opieka potrzebna w celu wyzwalania w nich aktywności na rzecz samodzielnego zaspokajania swych potrzeb.

-opieka i wychowanie idą w parze szczególnie  w zakresie rozwoju społeczno-moralnego i kulturalnego wychowanków oraz podczas pełnienia prze wychowawcę funkcji profilaktycznej, kompensacyjnej, resocjalizacyjnej, rehabilitacyjnej.

23. PODSUMOWANIE:

- według wszystkich autorów wychowanie i opieka współgrają ze sobą. Tworzą jeden proces

24. RÓŻNICE MIĘDZY WYCHOWANIEM, A OPIEKĄ

1opieka w okresie niemowlęcym dominuje nad wychowaniem
2.opieka zapewnia ciągłość istnienia gatunku ludzkiego jako wartości fundamentalnej dla życia, a w wychowaniu zapobiega się głównie o zachowanie i przekazywanie szeroko rozumianego dziedzictwa kulturowego pokoleń
3.wartości opieki wynikają z biopsychicznej natury człowieka, zawierają się w realnej osobie, mają charakter pierwotny i  fundamentalny (zachowanie życia, zdrowia, rozwój możliwości) oraz trwały – ponadczasowy (nie ulegają ideologiom, systemom społeczno-kulturowym). Z kolei wartości w wychowaniu mają społeczno-kultury rodowód, mieszczą się w postulowanym modelu i systemie wychowawczym,  są zmienne i przemijające (kształtuje je czas, ideologia i warunki społeczno-kulturowe).

24.WG Z. DĄBROWSKIEGO

-wartości opieki:

1.pochodzą z biopsychicznej natury człowieka
2. Mają charakter pierwotny, trwały

-wartości wychowania:

1. pochodzenie społeczno-kulturowe
2. są wtórne, relatywne
2. są zmienne, przemijają, zależne od czasu

25. CECHY WYCHOWANIA:

1.złożoność :

-zależność wychowania od wielu czynników
-wielorakie uwarunkowania wychowania: zewnętrzne i wewnętrzne
-zewnętrzne uwarunkowanie:  oddziaływania wychowawcze
-wewnętrzne uwarunkowania: osobiste przeżycia i doświadczenia
-wychowanie procesem adaptacji do obowiązujących norm postępowania- to nie tylko przekazywanie, nabywanie i stosowanie tego typu norm.  Polega ono na asymilacji* i akomodacji norm*
-złożoność wychowania jawi się w zapamiętywaniu, rozumieniu pożądanych wychowawczo norm oraz w pełnej ich akceptacji i uwewnętrznianiu (uczynieniu z nich przewodniej idei w życiu codziennym wychowanka)

*asymilacja norm – przyswajanie nowych norm, które podlegają pewnemu przeobrażeniu pod wpływem norm uprzednio poznanych mniej lub bardziej uwewnętrznionych (uznanych za własne)

*akomodacja norm – przystosowanie się norm uprzednio poznanych do norm dopiero nabytych

2.interakcyjność

-proces wychowawczy jest tym skuteczniejszy, im większa aktywność i usamodzielnienie wychowanka, to współdziałanie wychowawcy i wychowanka na zasadzie wzajemności

-wychowanie to zawsze relacja między wychowankiem i wychowawcą. Współdziałanie odbywa się na zasadzie wzajemności (dochodzi do sprzężenia zwrotnego, wychowawca wpływa na ucznia i odwrotnie)
-wychowanek musi być aktywny, powinien zareagować na wpływy wychowawcze a nie tylko je odbierać. Uznawany jest za równoprawnego partnera w procesie wychowawczym.
-wysokie wymagania wobec wychowawcy; musi wyzwolić aktywność w uczniu, stale mobilizować do pracy nad sobą,
-umożliwienie wychowankowi kontaktów z innymi ludźmi, głównie z rówieśnikami.

3.intencjonalność -świadomość celów wychowania.

-wychowawca (też rodzic) jest świadomy celów jakie chce realizować w zaplanowanej działalności wychowawczej.
-wszechobecność celów wychowania. Oprócz naturalnego i spontanicznego wychowania nie rezygnuje się ze świadomego uświadamiania celów wychowawczych.

4.relatywność

-na wychowanka oddziałuje nie tylko wychowawca, ale całokształt otoczenia
-trudności w przewidywaniu skutków wychowania. Przewidywania mają charakter hipotetyczny. Np. czy można kształtować osobowość w sposób planowy? niekoniecznie, ponieważ z natury jest ona w ciągłym rozwoju i poddawana przeróżnym wpływom z zewnątrz.
-złożoność uwarunkowań rozwoju wychowanków -na rozwój człowieka nie wpływa tylko praca pedagogiczna wychowawcy. Ważną rolę odgrywają dom, szkoła, rówieśnicy, środki masowego przekazu (procesy socjalizacji i inkulturacji)