I.Strony w sporze i ich zachowanie :
a)proponent
Osoba lub grupa osób, która przedstawia dane twierdzenie (tezę, sąd, pogląd) i powinna je uzasadnić, ale czynić tego nie musi.
Jeżeli zaś uzasadnia, to może to zrobić na 3 sposoby:
POZORNY – polega na przytoczeniu dużej ilości jakichkolwiek argumentów o wątpliwej wartości merytorycznej, które w sumie stwarzają wrażenie rzetelnego dowodzenia tzw. „szum werbalny”
WYTARCZAJĄCY – polega na przytoczeniu wszystkich argumentów, które zarówno ze względu na ilość i jakość zaspokajają oczekiwania drugiej strony co do sposobu, zakresu i trybu dowodzenia
KONIECZNY- polega na przytoczeniu wszystkich argumentów, które łącznie wyczerpują merytoryczną zawartość przedmiotu sporu, są to argumenty oparte na 4 podstawach :
1. Rzetelnej, wnikliwej wielostronnej analizie faktycznego stanu sprawy.
2. Na aktualnej, wartościowej wiedzy naukowej, bądź fachowej zakresu przedmiotu sporu.
3. Na odpowiedzialnej skali doświadczeń, a tzn. że dotychczas przeprowadzono należyta ilość i jakość eksperymentów, które potwierdzają prawdziwość naszych tez i argumentacji.
4. Jest to argumentacja oparta na opiniach kompetentnych i uczciwych ekspertów.
b)oponent
Osoba lub grupa osób, która częściowo bądź całkowicie zaprzecza tezie proponenta i (lub) argumentacji tę tezę wspierającej. Oponent powinien to przeczenie uzasadnić, ale czynić tego nie musi.
Jeżeli zaś uzasadni, to może to zrobić na 3 sposoby tj. :POZORNY
WYSTARCZAJĄCY
KONIECZNY
c) przewodniczący ( 4 cechy dobrego przewodniczącego )
Powinien być fachowcem w dziedzinie, której spór dotyczy.
Powinien być autorytetem dla wszystkich uczestników sporu.
Powinien potrafić dystansować się do własnych poglądów, a tzn. że swój pomysł na rozstrzygnięcie dyskutowanego problemu nie traktuje jako najlepszy, ale jako jeden z wielu i to nie najważniejszy.
Powinien być człowiekiem o anielskiej cierpliwości, który nawet w przypadku skrajnie niestosownych zachowań słuchaczy, potrafi posługiwać się regułą pozornej zgody (tak, ale..)
A.Sposoby wywoływania dyskusji przez przewodniczącego:1.Należy wykorzystać tzw. zawodowych dyskutantów („łamaczy lodów”)
2.Należy przedstawić problem w formie otwartej tzn. przedstawić kilka różnych punktów widzenia danej kwestii, a następnie zadać 3 pytania we właściwej kolejności ( od najłatw do najtrudn)
-co państwo sądzą o tych stanowiskach ?
-które z tych stanowisk jest najlepsze?-czy w naszej sytuacji można wymyśleć coś lepszego?
3. Na początku sporu należy oddać inicjatywę uczestnikowi i dopuścić nawet kilka wypowiedzi nie na temat.
4.Zadawanie pytań prowokacyjnych- gdy słuchacze są bardzo pewni siebie
-a może tej kwestii nie należy rozstrzygać ?-czy my jesteśmy w stanie rozstrzygnąć tę kwestię?
B.Sposoby zapobiegania uniesieniom emocjonalnym:
1.W przypadku narastania napięcia emocjonalnego na sali przewodniczący prosi dyskutantów by dla własnej wygody przemawiali siedząc. Wybuchy emocji są bowiem w tej pozycji bardziej utrudnione.
2.Przy pewnym niezbyt dużym napięciu emocjonalnym przewodniczący powinien zarządzić dłuższą przerwę w obradach (co najmniej 15-20 minut), a po niej nie wracać do poprzedniego tematu.
3.Przy bardzo dużym wzburzeniu emocjonalnym przerwa jest niepożądana ponieważ przewodniczący byłby posądzony o manipulację. W takim przypadku przewodniczący powinien sam zabrać głos i mówić:Bardzo głośno, monotonnie, banalnie i na tyle długo, aż psychicznie wyczerpie słuchaczy, wtedy się uspokoją
4.Przewodniczący nie powinien dopuścić się do bezpośredniej wymiany zdań między 2 czy więcej uczestników, jeżeli jednak dojdzie do takiej wymiany to przewodniczący powinien w sposób życzliwy, przyjazny odebrać im głos a następnie przekazać go kolejnej osobie z listy mówców.
5.A żeby samemu uniknąć zarażenia się emocjami panującymi na Sali, przewodniczący powinien notować wypowiedzi poszczególnych mówców, na marginesie zapisywać komentarze do ich kolejnych, sformułować oraz pilnie obserwować otoczenie.
C.Przewodniczący (powinien) może, prowadzić spór w sposób:
a)obiektywny- to nie tylko bezstronny, ale przede wszystkim taki, który ma na względzie rozpoznanie prawdziwego obrazu sprawy i (lub) podjęcie optymalnej
b)tendencyjny
prowadzi spór zmierzając do decyzji , która jest korzystna dla niego samego
prowadzi spór w sposób niezasadnie uprzywilejowujący jedną ze stron
prowadzi spór zmierzając do decyzji, która w jego głębokim przekonaniu jest najlepsza (tendencyjność w dobrej wierze)
d) audytorium – sposób zachowania :- skrajnie bierny- zarówno przedmiot sporu, możliwe rozwiązania jak i tryb rozstrzygania nie wywołują żadnego zainteresowania słuchaczy. Chociaż sprawa ich dotyczy (bezpośrednio) : w takim przypadku szczególna rola przypada przewodniczącemu, który powinien wykazać słuchaczowi, ze problem ten leży w ich interesie i że jego nierozwiązanie pogorszy ich sytuacje.
-czynny :
kontrolowany- polega na tym, że zarówno przedmiot sporu, możliwe rozwiązanie, jaki i tryb rozstrzygania sporu są w pełni racjonalizowane przez słuchaczy (rozum bierze górę nad emocjami), przykładem takiego zachowania są decyzje podejmowane w drodze głosowania z jednoczesną akceptacją wyników tegoż głosowania
niekontrolowany-polega na tym, że przedmiot sporu, możliwe rozwiązania i (lub) tryb rozstrzygania prowadzą do takiej eskalacji napięć emocjonalnych wśród słuchaczy, która utrudnia bądź wręcz uniemożliwia krytyczne myślenie. Przykładem takiego zachowania są wszelkiego rodzaju manifestacje wymykające się spod kontroli organizatorom.
e)POSTAWY STRON W SPORZE
1. Konfrontacja erystyczna- przedstawiamy swoją prawdziwą tezę i udowadniamy ją w sposób co najmniej wystarczające
-pilnie śledzimy poszczególne twierdzenia oponentów oraz wspierające je argumentacje, wskazujemy na występujące w nich( ewentualnie) błędy merytoryczne bądź formalne.
2.Ekspansja erystyczna- istotą jest dążenie do zwycięstwa za wszelką cenę przy pomocy wszystkich możliwych, nieuczciwych sposobów i środków
f)Cele stron w sporze:
-zgodne (zbieżne) spory dotyczą sposobów, środków i trybów dochodzenia do celu
-niezgodne (rozbieżne) cele różne, odmienne, ale się nie wykluczają, można je nawet wszystkie po części zrealizować, na drodze kompromisu
-sprzeczne (przeciwstawne) są dwa(3)wyjścia, poszukanie celu 3bezpośredniego, który w pewnym stopniu będzie realizować intencje wyjściowe obu stron
II. Rodzaje problemów
a)dotyczące stanu faktycznego- istotą tego problemu jest próba odpowiedzi na pytanie jak jest lub jak było, formą odpowiedzi na te pytania są zdania opisowe rejestrujące istotę cechy i funkcje poszczególnych elementów danego wycinka rzeczywistości, relacje między faktami, oraz kształt i przebieg zdarzeń.
b)dotyczące stanu postulowanego- istotę tego problemu stanowi próba odpowiedzi na pytanie : jak być powinno lub pytania pokrewne takie zwłaszcza jak: czy wolno czy nie wolno? Czy ma się prawo czy nie ma się prawa? Czy ma się obowiązek czy nie ma się obowiązku? Formą odpowiedzi na te pytania są normy. Zdecydowaną większość norm możemy podzielić na 3 rodzaje: n prawne, etyczne, technologiczne.
*Normy etyczne dzielą się tak jak sama etyka:
Normy etyczne niezależne (autonomiczne) źródłem tych norm jest sama jednostka, która tworzy je samodzielnie, lub dobrowolnie zapożycza od innych jednostek czy grup. Sankcją za naruszenie tego rodzaju norm są zazwyczaj wyrzuty sumienia, a niekiedy także obawa przed odrzuceniem przez grupę (przed ostracyzmem społecznym)
Normy etyczne zależne (heteronomiczne – autorytetu)źródłem tych norm jest jakaś siła transcendentna w stosunku do jednostki, siłą tą jest różnorako pojmowany Absolut, personifikowany zazwyczaj w postaci Boga, ażeby zapoznać się, jaka jest istota i znaczenie tego rodzaju norm należy zwrócić się do osób, instytucji czy organizacji, które stoją na straży ich upowszechniania, interpretowania i przestrzegania. Sankcją za naruszenie tego rodzaju norm są nie tylko wyrzuty sumienia i obawa przed ostracyzmem społecznym, lecz też obawa przed karą zarówno z życiu doczesnym, jak i wiecznym.
*Normy technologiczne- pouczają jak wykonać coś w sposób praktyczny, funkcjonalny, skuteczny. Rodzaje norm technicznych; Instrukcje, Przepisy, Recepty , Zasady (wojskowe, inżynierskie, wychowawcze)
c)dotyczące wartości-istotą jest próba odpowiedzi na pytanie ile coś jest warte? Formą odpowiedzi są oceny formułowane w oparciu o określone kryteria. Kryteriami tymi są najczęściej uprzednio wymienione normy.
III Etapy cyklu erystycznego
Są to fazy rzetelnego, wszechstronnego, wieloaspektowego przygotowania się do każdego sporu, skutecznego w nim uczestniczenia, oraz wyciągnięcia właściwych wniosków na przyszłość.
I). Ustalanie merytorycznej zawartości przedmiotu sporu:
Ad.1Sfera faktów i wydarzeń, która należy uporządkować wg dwóch kryteriów
ważności (znaczenia)
*pierwszorzędne
*drugorzędne
*trzeciorzędne
*aż do nieistotnych
Należy kierować się następującą zasadą, w każdym sporze wszystkie fakty pierwszorzędne powinny być zawsze przytoczone natomiast nieistotne, trzeba pomijać ponieważ zaciemniają obraz sprawy.
klarowności (jasności)
*pewne (oczywiste)
*wątpliwe (niepewne, dyskusyjne)
Każdy spór należy rozpoczynać od faktów pewnych, natomiast wątpliwe przesuwać na dalszy plan co oznacza: omawiać na końcu lub nawet pomijać jeśli nie są pierwszorzędne.
Ad2.Zebranie, bądź uporządkowanie odpowiedniej wiedzy naukowej lub fachowej zakresu przedmiotu sporu. Wiedza ta pozwala nam, we właściwy sposób analizować, wyjaśniać, interpretować i wartościować, a niekiedy także klasyfikować sferę faktów i wydarzeń.
Ad3.Zapoznanie się z opiniami potocznymi na temat przedmiotu sporu, oraz przekonaniami i oczekiwaniami stron uczestniczących w sporze.
Ad4.Ustalenie relacji zachodzących miedzy 3 w/w elementami
*relacje pomiędzy samymi faktami
*relacje między faktami a wiedza naukową lub fachową po to by określić kształt decyzji optymalnych
*relacje między sfera faktów, wiedza naukową czy fachową i oczekiwaniami uczestników sporu po to by sformułować postać decyzji relatywnie najlepszej
II).Określenie i opracowanie siatki celów
Należy ustalić jeden cel główny oraz Kika bądź kilkanaście celów podrzędnych. Cele podrzędne powinny być tak dobrane i uporządkowane by stanowiły zarazem środki i etapy dochodzenia do celu głównego, w związku z tym należy je uporządkować w trojaki sposób:
1.Należy dokonać wewnętrznej hierarchizacji celów podrzędnych, zabieg ten pozwala nam określić , które z nich są szczególnie istotne i musza być zrealizowane by osiągnąć cel główny a które można pominąć, zwłaszcza przy silnej postawie oponentów.
2.Należy dokonać wewnętrznej harmonizacji celów podrzędnych. W związku z tym cele podrzędne niezgodne bądź sprzeczne należy wyeliminować, lub tak przekształcić by stanowiły wewn. Zgodna, spójną i koherentną siatkę celów.
3. Ustalenie wstępnej kolejności realizacji celów podrzędnych wg dwóch kryteriów
a) MERYTORYCZNE - kolejności realizacji celów podrzędnych wynika logicznie, niejako samoczynnie, niekiedy zdroworozsądkowo z samej istoty przedmiotu sporu.
b)APROBATY PRZEZ ROZMÓWCÓW – wszystkie spory należy zawsze rozpoczynać od celów zgodnych, następnie omawiać rozbieżne a na końcu przeciwstawne. Warto przy tym także wyolbrzymiać znaczenie tego, co łączy strony, a pomniejszać rolę tego co dzieli.
III).Rozpoznanie parametrów działania
W każdym sporze należy zawsze rozpoznać 3 parametry tj. oponenta (oponentów) , miejsce oraz czas; w sensie fizykalnym i historycznym. W innych sporach pojawiają się jeszcze kolejne parametry tj. środki do podziału przewodniczących oraz audytorium czyli słuchacze.
1. Parametry osobowe – należy rozpoznać kim jest bądź kim są oponenci w sporze i dokonać w miarę możliwości pełnej ich charakterystyki zwracając szczególną uwagę na: wiek, płeć, wykształcenie (czy jest fachowcem czy laikiem w dziedzinie, której spór dotyczy, lub czy wogóle ma wykształcenie), pochodzenie społeczne(zwyczaje i wartości wyniesione z domu), osobowość (cechy charakteru), mentalność, rodzaj wrażliwości, uczciwość, jak zachowywał się w poprzednich sporach (behave), czy działa samodzielnie czy jest przez kogoś rekomendowany.
2.Audytorium (wszystko ^^^+liczebność)
3.Przewodniczący:
-wszystkie cechy oponenta
- czy ma 4 cechy dobrego przewodniczącego?
- czy zna i będzie realizował 21 obowiązków?
- czy będzie prowadził spór w sposób obiektywny?
- miejsce zawsze w bardzo istotny sposób wpływa w bardzo istotny na stan psychiczny, myślenie, stany emocjonalne, postawy i działania.
4.Locus amoenus – Miejsce piękne (piękny sad, dziecięcy pokój)
Locus horridus – Miejsce straszne (cmentarz, kostnica, prosektorium)
Czas w sensie fizykalnym- jest to okres przeznaczony na przeprowadzenie skutecznego nakłaniania. Jeśli ten odcinek czasu jest krótki, to należy posługiwać się argumentacją zrygoryzowaną intelektualnie. Jest to argumentacja oparta na 4 podstawach merytorycznych właściwych argumentacji koniecznych.
Formą tego typu argumentacji zrygoryzowanej intelektualnie powinna być zawsze zwięzła, rzeczowa, syntetyczna, a zarazem kompleksowa. Natomiast, jeśli czas przeznaczony na przekonywanie jest długi, to do argumentacji, 1go typu należy dołączyć argumentacje obrazową, poglądową, unaoczniającą. Argumentację odwołującą się do przeżyć i doświadczeń słuchaczy, a niekiedy nawet celowo te przeżycia stymulując.
Czas w sensie historycznym- to szeroko rozumiane okoliczności, które ułatwiają bądź utrudniają skuteczne nakłanianie. Np. – przemówienia Adolfa Hitlera; mówienie tu i teraz o wolności i demokracji, a mówienie o tym samym w stanie wojennym.
IV).Programowanie optymalnego modelu działania
1.Przypuszczalne fazy sporu.
2.Taktyka działania w poszczególnych fazach:
-antycypacja- wcześniejsze wykonanie czegoś, uprzedzenie działań przeciwnika
-kunktacja- oznacza odwlekanie działań w czasie, gra na zwłokę
3.Mozliwości działań przeciwnika (analizowanie co przeciwnik może zrobić)
4.Sposoby przeciwdziałania poczynaniom oponenta.
5.Przygotowywanie różnych sposobów (systemów) działania (argumentowania)
6.Opracowywanie poczynań dominujących tj. skutecznych w poszczególnych fazach.
7.Sposoby oddziaływania na przewodniczącego i słuchaczy.
8.Ustalenie kolejności działań w oparciu o: kryterium historyczne oraz kryterium aprobaty przez rozmówców
CELE ZGODNE, ROZBIEZNE, SPRZECZNE (TAKA KOLEJNOŚĆ)
CECHY OPTYMALNEGO MODELU DZIAŁANIA
1.CELOWOŚĆ- (teleologiczność)
2.WYKONALNOŚĆ
3.KOHERENCJA (wewnętrzna zgodność) żadnych nie dopasowań między elementami
4.PRZEJRZYSTOŚĆ
5.ELASTYCZNOŚĆ (dot. Zakresu żądań, sposobów argumentacji)
6.KOMPLEKSOWOŚĆ model obejmuje wszystkie istotne aspekty sprawy
7.ODPOWIEDNI stopień dopracowaniaV).Przeprowadzenie skutecznego procesu przekonywania zorientowanego na osiągnięcie celu głównego oraz maksymalne ilości celów podrzędnych. Należy przy tym dokonywać bieżącej kontroli efektywności własnych poczynań stosując regułę sprzężenia zwrotnego. Polega ona na tym, że pilnie obserwujemy reakcję oponentów o słuchaczy, na nasze poszczególne twierdzenia oraz wspierające je argumentacje, a następnie w zależności od tych reakcji obserwujemy reakcję oponentów i słuchaczy, w zależności od tych reakcji kontynuujemy sposób argumentowania bądź też zastępujemy go innym.
VI).Ocena przeprowadzonych działań mająca na względzie wyciągnięcie należytych wniosków na przyszłość.