Stosunki pracy w Polsce nowe trendy na rynku pracy i w stosunkach pracy + międzygałęziowe przemieszczenia (z produkcji do usług, publiczne, elastyczne zatrudnienia) + wzrost okresu aktywności pozazwodowej (edukacji, gospodarstwie domowym, aktywności post-prod) + elastyczne zatrudnienie (częściowy wymiar, ograniczenie czasu, na czas określony, samo zatrudnienie) Model stosunków pracy: niestabilność zatrudnienia, obciążenie pracą i wzorce zachowań pracodawców, przeregulowanie stosunków pracy – sztywność zobowiązań Przemiany zachodzące w Polsce w sferze stosunków pracy, można interpretować odwołując się do koncepcji: 1) C. Offego – zdezorganizowany kapitalizm oraz 2) S. Lash i J. Urry’ego – końca zorganizowanego kapitalizmu + prywatyzacja założycielska - pojawienie się szerokiej sfery niezorganizowanego kapitalizmu, pozbawionego instytucji regulującej stosunki między kapitałem a pracą W Polsce: 1) istnieją enklawy dzikiego kapitalizmu, słabo zbadane; 2) istnieje szeroka sfera zinstytucjonalizowanych stosunków pracy jako dziedzictwo poprzedniego systemu, a szczególnie jego końcowej fazy 3) ulega poszerzeniu sfera niezorganizowanego kapitalizmu (niepewność, ryzyko) Więc: niepewna przyszłość, tylko najlepsi sobie poradzą, dyplom nic nie daje, globalizacja (tańsza siła robocza) Kultura na społeczeństwo Jednakowe reguły wolnego rynku i prywatnej własności prowadząca do powstania różnych modeli gospodarki i społeczeństwa w zależności od podłoża historycznego, kulturowego i społecznego (Japonia po II Wojnie – całożyciowe zatrudnienie, USA – mobilność). Rozwój społeczny jako wynik interakcji między uniwersalnymi modelami kapitalizmu i warunkami społecznymi (w tym kulturowymi; Chiny: to nie demokracja zapewnia rozwój społeczny) Poza kulturą istnieje jeszcze wiele innych uwarunkowań rozwoju gospodarczego. Dwie tradycje rozwoju społecznego: 1) weberowska – tradycja kulturowa (kultura) wyjątkowo trwała i kształtuje polityczne i gospodarcze zachowania społeczeństw, 2) teoretycy modernizacji (powstanie społeczeństwa przemysłowego ma związek z procesem zmiany kulturowej i odchodzenia od tradycyjnego systemu wartości) Japonia – różne systemy wartości sprzyjają rozwojowi (nie tylko kapitalizm - niektórzy „spłycają Webera”) Rynek – instytucja społeczna miejsce występowania relacji społecznych między ludźmi, które są ustrukturyzowane, mają cechy historyczne, kulturowe i instytucjonalne przestrzeń społeczna, która ma cechy przestrzeni więzi międzyludzkich oraz którą cechuje styczność społeczna system, w którym relacje sprzedawca – nabywca oparte są na zaufaniu lub jego braku, współdziałaniu i obojętności miejsce, gdzie podejmowane są decyzje uwarunkowane obyczajami, wzorami społecznymi, nawykami, zachętami, naśladowaniem itp. umowa społeczna między sprzedawcą (producentem) a nabywcami oparta na normach społecznych, które wytworzyły się historycznie i są legitymizowane konsensusem Badanie rynku rozumienie M. Webera rynek jako wymiana społeczna – rynek to IDEALNY TYP racjonalnej wymiany handlowej wymiana handlowa to konieczność życiowa jednostek i działanie społeczne, którym kierują reguły wzajemnego działania jednostek na siebie reguły te obejmują społeczne i normatywne zasady wzajemnego zachowania, dystrybucji dóbr, systemowej kontroli społecznej zadowolenie rynkowe (sprzedawcy i konsumentów) podlegają również pewnego rodzaju regulacjom – tradycyjnym, konwencjonalnym i prawnym podejście funkcjonalno – strukturalne (T. Parsons) rynek jako subsystem całościowego systemu ważna jest rola zbiorowego aktora na rynku (producenta i konsumenta) oraz znaczenie mechanizmu cenowego w związku z czym zachowania producenta i konsumenta podlegają regułom organizacji, które sami tworzą i w których funkcjonują jakkolwiek zachowanie konsumenta podlega uwarunkowaniom kulturowym w tym ujęciu rynek to najważniejszy subsystem określający kształt ładu społecznego podejście instytucjonalne (Welliamson, Stiglitz) rynek jako instytucja społeczna podstawowe znaczenie (dla rynku) mają warstwy instytucjonalne, które tworzą reguły postępowania rynek jako instytucja rozumie się w znaczeniu: normatywnym, funkcjonalnym, personalnym normy i wartości zapewniają jedność systemu gospodarczego i jego funkcjonowanie normy i wartości wyznaczają również stratyfikację zachowań aktorów – aktorzy mają np. prawo do reprezentowania kapitału	Cele instytucjonalizacji (Wiliamson) 1. Podłoże kulturowe i społeczne (zakorzenione wzorce): wzorce kulturowe + normy społeczne + systemy wartości 2. Fundamentalne instytucje (formalne reguły gry): ustrój polityczny + prawo i sądy + administracja publiczna 3. Systemy zarządzania (realne gry): organizacja rynków + instytucje regulacji ekonomicznej + systemy zarządzania korporacjami i sektorem publicznym 4. Bieżące przepływy zasobów (realne procesy wymiany): skala i płynność obrotu gospodarczego + system zachęt podatkowych + polityka budżetowa i mechanizmy finansowania działań publicznych I – II: POTENCJAŁ ROZWOJOWY SPOŁECZEŃSTWA: ład społeczny (rozwarstwienie i mobilność) + osiągalne alternatywy rozwoju gospodarczego + zdolność do zmiany i ekspansji II –III: POZIOM SPRAWNOŚCI ROZWOJOWEJ SPOŁECZEŃSTWA: granice efektywności ekonomicznej + poziom zróżnicowania socjalno-ekonomicznego i poziom konfliktów społecznych + zdolność realizacji polityki publicznej III – IV: ZDOLNOŚĆ OSIĄGANIA CELÓW ROZWOJOWYCH: wolumen wytwarzanych dóbr i usług + poziom osiąganego bogactwa indywidualnego i społecznego + poziom infrastruktury technicznej i społecznej + zdolność do kreowania celów i realizowania zadań publicznych Zbiorowe stosunki pracy całokształt stosunków społecznych, formalnych i nieformalnych, powstaje pomiędzy aktorami społecznie określanymi jako prawno – instytucjonalne podmioty zbiorowe lub uprawomocnione jako grupa lub kategoria społeczna w skutek zawiązywania umów o pracę pomiędzy pracodawcami a pracownikami Poziomy: MAKROSPOŁECZNYM – między rządem a ogólnokrajowym zrzeszeniami pracowników, dotyczy elementów politycznych w ujęciu makro (ogólnym) MEZOSPOŁECZNYM – stosunki między zarządami korporacji i firm, a regionalnymi, branżowymi reprezentacjami związków zawodowych, dotyczy rozwiązywania kwestii socjalnych MIKROSPOŁECZNYM – stosunki między personelem zarządzającym a pracownikami i działaniami związkowymi Uczestnicy i funkcje Pracodawcy (menadżerowie) i ich organizacje ( społeczno- ekonomiczne, ekonomiczno – biznesowe, polityczno – ekonomiczne i lobbystyczne): ekonomiczno – hierarchiczno - kierownicze zorganizowani pracownicy (związki zawodowe i inne organizacje przedstawicielskie): reprezentacyjno- ochronne, korekcyjne, emancypacyjne, partycypacyjne, polityczno – społeczne i lobbystyczne państwo (władza ustawodawcza, wyspecjalizowana, instytucje): parotwórcza, interwencyjna, ekonomiczno – właścicielska, rozjemcza Koniec zorganizowanego kapitalizmu Scot Lash & John Urry koncepcja końca zorganizowanego kapitalizmu 3 fazy, przez które przechodziła gospodarka kapitalistyczna: 1) faza kapitalizmu liberalnego (dziki) 2) faza kapitalizmu zorganizowanego – kontakty między kapitałem a pracą były uregulowane, wykorzystywano interwencjonizm państwowy 3) faza końca kapitalizmu zdezorganizowanego – dezorganizacja ekonomiczna, która pociąga dezorganizację społeczną, fragmentacja grup interesów ze względu na zróżnicowanie interesów, dezorganizacja instytucjonalna i dezorganizacja kulturowa w Polsce stosunki pracy nie przechodziły tych w/w faz po kolei, tylko te fazy zachodziły równocześnie różnicuje się w Polsce również społeczeństwo obywatelskie – segmentacja Ład Społeczny Koncepcja Hobbesa: „Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego”-1651. Państwo absolutne jest najlepsze dla uniknięcia anarchii. Bez autorytarnego państwa społeczeństwo będzie w chaosie, stan natury z powodu niewystarczającej ilości dóbr- nieustanna wojna powodowana tym stanem niepewności. Bez silnego państwa ludziom grozi strach, egoistyczne jednostki wchodzą w konflikty ze sobą. Racjonalne zachowania nie są dobre dla całej wspólnoty. Ludzi trzeba oddać państwu, władza policji, legalna możliwość użycia przemocy. Aparat przymusu nie wystarczy. Potrzebna jest legitymizacja- akceptacja społeczna. Koncepcja Smitha. „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”- 1776. Teza że skłonność jednostek do robienia interesów jest wystarczającą przesłanką do teorii „niewidzialnej ręki rynku”. Na wolnym konkurencyjnym rynku wzajemna korzystna wymiana między egoistycznymi jednostkami może spowodować bogacenie narodów. Rynek a nie państwo są kluczem do lepszej przyszłości, koncentracja na rynku, a nie na państwie, państwo zabezpiecza wolność.