1.Pojęcia:

-Kultura oralna – kultura przekazywana ustnie

-Archetyp – tkwiący w podświadomości , prastary, niezmienny wzorzec określający wyobrażenia o świecie, zachowania, przeżycia religijne. Jego przejawami są symbole i obrazy, pojawiające się m.in. w literaturze i sztukach plastycznych, jak archetyp matki lub wojownika. Pojęcie wprowadzone przez szwajcarskiego psychologa Carlo Gustava Jungo.

-Topos – motyw, temat szczególnie trwały w kulturze wielu epok, powtarzający się element pewnej tradycji.

-Czas cykliczny – czas „wiecznego powrotu”, w którym to, co będzie, jest powtórzeniem wydarzeń z przeszłości. Symbolem graficznym czasu cyklicznego jest wąż połykający własny ogon.

-Czas linearny – mający swój początek biegnący nieubłaganie naprzód. „ Nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki „ miał powiedzieć Heraklit z Efezu. Filozofowie greccy przedstawiali czas linearny jako strzałę w locie.

-Prometeizm – indywidualny bunt przeciw siłom i normom krępującym wolność człowieka; postawa całkowitego poświęcenia się dla idei dobra ludzkości, cierpienie za wierność tej idei.

-Epos(epopeja) – gatunek literacki, który pojawia się u źródeł większości kultur narodowych. Epsony, rozbudowane, najczęściej wierszowane utwory, ukazują dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla określonej społeczności. Do czasu narodzin powieści epos pozostaje dominującym gatunkiem epiki.

-Testament – 1. Dokument będący wyrazem ostatniej woli człowieka w obliczu własnej śmierci. 2. W sensie religijnym : przymierze, umowa. Stary i Nowy Testament to tyle co Stare i Nowe przymierze, czyli dawna i obecna relacja między Bogiem, a ludźmi. Stary Testament mówi o przymierzu Boga z narodem wybranym Izraelem. Nowy Testament o przymierzu, które Bóg przez Jezusa Chrystusa ustanowił z ludzkością.

-Diaspora – w dosłownym tłumaczeniu z greki : rozproszenie. Rozproszenie jakiejś narodowości wśród innej lub wyznawców określonej religii wśród wyznawców innej; grupa tych ludzi; terytorium na którym żyją.

-Pięcioksiąg Mojżesza – 5 początkowych ksiąg Starego Testamentu, według tradycji spisanych przez Mojżesza: Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Kapłańska, Księga Liczb, Księga Powtórzonego Prawa. Na określenie Pięcioksięgu Żydzi używają także słowa Tora.

-Sobór – W Kościele katolickim: zebranie biskupów całego świata pod przewodnictwem papieża obradujące nad sprawami wiary, organizacji i dyscypliny kościelnej; tradycja soborów sięga czasów działalności pierwszych gmin chrześcijańskich.

- Teologia – nauka o Bogu.

-Alegoria – obraz w literaturze albo sztukach plastycznych, który poza znaczeniem dosłownym ma jeszcze inne znaczenie, ukryte, ale w kontekście określonej kultury łatwe do jednoznacznego odczytania.

-Doświadczenie mistyczne – doświadczenie bezpośredniego kontaktu wierzącego z Bogiem; zjednoczenia duszy ludzkiej z Absolutem.

-Apokalipsa – słowo apokalipsa oznacza objawienie, wizję. Tylko w języku potocznym uważa się ją za synonim końca świata, a także zjawisk tajemniczych i przerażających. Uważa się go również w odniesieniu do utworu, którego tematem jest prorocza, zwykle groźna wizja.

- Utwór parenetyczny – utwór ukazujący wzorce do naśladowania.

- Mit – to epika narracyjna, opowieści mające pierwotnie charakter sakralny, uzasadniające archaiczne wierzenia religijne powstałe w zamierzchłych czasach. Mity próbują w sposób symboliczny wyjaśnić pochodzenie świata, bogów, ludzi oraz normy jakimi należy się kierować.

-Filozofia – to nauka w której zakres jest ze wszystkich nauk najobszerniejszy, a pojęcia najogólniejsze. Jest to dyscyplina intelektualna, której przedmiotem refleksji jest całość problemów z którymi styka się człowiek w swoim życiu. Filozofia bada naturę rzeczywistości, sens życia człowieka w tej rzeczywistości.

-Decorum – stosowanie.

-Mimesis – naśladownictwo.

-Paralelizm składniowy – podobieństwo w budowie zdanie ( wypowiedzi) np. czas płaczu i czas śmiechu.

-Anafora – to powtórzenie wyrazu na początku zdania lub wersu.

2.Epoka.

-Najstarsze dzieje ludzkości, od pojawienia się człowieka do wynalezienia pisma, określa się terminem prehistoria. Słowa starożytność używa się w najszerszym znaczeniu na określenie dziejów najstarszych kultur mniej więcej od 3500 r.p.n.e. czyli do momentu wynalezienia pisma do, często wymienianą datą graniczną starożytności jest rok 476 n.e., rok upadku cesarstwa rzymskiego na Zachodzie. Wyrazem antyk określa się z kolei kulturę starożytną Grecji i Rzymu. Można zatem powiedzieć, że wyraz starożytność ma szerszy zakres znaczeniowy niż wyraz antyk. Z kolei klasycyzm słowo to pochodzi od łacińskiego słowa classicus co oznacza wzory, za wzór doskonałości, piękna uznano sztukę antyku. Klasycyzm to termin obejmujący twórczość nie tylko artystów starożytnych ale także późniejszych nawiązujących do źródeł antycznych.

-Podział epoki starożytnej:

a) W Grecji VIII w.p.n.e. to wiek epoki starożytnej Grecji ( Homer – „Iliada” i „ Odyseja” ) VII-VI w.p.n.e. to wiek dramatu ( Sofokles, Ajschylos, Eurypides) IV w.p.n.e. to wiek filozofów ( Sokrates, Platon, Arystoteles, Epikur z Samos, Zenon z Kition ) III- II w.p.n.e. to wiek epigramatu.

b) W Rzymie przełom III-II w.p.n.e. to początek poezji. I w.p.n.e. epoka Wergiliusza i Horacego.

3.Mity

-Funkcje mitów:

a) poznawcze – dzięki mitom ludzie wyjaśniali niezrozumiałe dla nich zjawiska.

b) sakralne – nakazywały czcić bogów, ukazywały wzorce obrzędów religijnych.

c)światopoglądowe – były podstawą wierzeń religijnych.

d) kulturotwórcze

-Podział mitów:

a) teogoniczne – o powstaniu bogów.

b) kosmogoniczne – o powstaniu świata.

c) antropogeniczne – o powstaniu człowieka.

d) genealogiczne – o rodach ludzi i bogów.

-Mit o Prometeuszu

Mit o Prometeuszu jest innym niż teoria czterech wieków podaniem o powstaniu człowieka. Prometeusz był jednym z tytanów. Ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami. Duszę zaś zrobił z ognia niebiańskiego, który wykradł z rydwanu słońca. Człowiek Prometeusza był podobny do wizerunku bogów, ale słaby i bezradny. Dlatego tytan postanowił wykraść bogom Olimpu ogień i nauczyć człowieka używania go, rzemiosł, sztuk. Zeusowi nie podobały się poczynania Prometeusza. Namówił bogów do stworzenia drugiego człowieka – pięknej i urokliwej Pandory, nazwanej tak, gdyż była darem od wszystkich bogów dla ludzi. Podejrzliwy Prometeusz nie przyjął Pandory mimo jej wdzięków. Ale jeden z jego lekkomyślnych braci, Epimeteusz, poślubił tę kobietę. Wkrótce Pandora namówiła męża do otwarcia sekretnej beczki, którą dali jej bogowie. Z puszki Pandory wydobyły się na świat wszystkie smutki, nieszczęścia, choroby, nędze. Prometeusz zemścił się na Zeusie. Zabił wołu, podzielił na dwie części i kazał Zeusowi losować, co będzie odtąd ofiarą dla bogów od ludzi. Zeus wybrał tłustszą część, w której, jak się okazało były same kości. Dla ludzi Prometeusz zostawił dobre mięso. Król bogów ukarał Prometeusza, przykuwając go do skał Kaukazu. Samotny i zniewolony cierpiał katusze, gdy każdego dnia przylatywał wygłodniały orzeł i wyjadał wątrobę, która każdej nocy odrastała Prometeuszowi. Prometeusz to symbol boga cierpiącego z miłości do ludzi. Ludzie pozbawieni przewodnika stawali się źli i występni. Zeus zesłał na nich potop, ale nie wszyscy zginęli. Ziemia zaczęła żyć na nowo i ludzie także. Wkrótce, mimo iż ród ludzki nie zmieniał postępowania, nie pamiętał kary, Zeus przestał nękać ziemię

a) wieloznaczność treści mitu

- Prometeusz jako: dobroczyńca ludzkości, twórca cywilizacji, od imienia Prometeusza pochodzi postawa buntu podejmowanego samotnie z myślą o innych(Prometeizm), boski dawca i złodziej.

-Porównanie do Jezusa – Prometeusz też cierpiał za ludzkość.

- Mit o Narcyzie

Był sobie piękny chłopiec imieniem Narcyz. Wszystkie nimfy go znały, bo wciąż przesiadywał w lasach i górach.  Kochały się w nim, ale on kochał tylko łowy i nie chciał słyszeć o innej miłości. Gdy jednak raz nachylił się nad strumieniem, by napić się wody, ujrzał własne odbicie. Zdumiał się nad swą pięknością i z owego zdumienia zrodziła się miłość. Narcyz zakochał się sam w sobie. Nie mogąc odwzajemnić miłości stale spoglądał w źródło. W końcu umarł z tęsknoty, a gdy go złożono w ziemi, na grobie wyrósł kwiat o białych płatkach i złotym sercu, który nazwano - narcyzem.

a) Narcyz symbolizuje postawę człowieka zapatrzonego w siebie, egocentryka dla którego uczucia innych się nie liczą.

-Mit labiryntu mitem odkrywania

Tezeusz był obcego pochodzenia. Ojciec nazywał się Ajgeus, natomiast matka Ajtra. Była królewną z Trojzeny. Jej mąż porzucił ją. Pewnego razu Tezeusz bawił się i poznał wtedy Heraklesa, który wywróżył mu wielką przyszłość. Nadszedł czas, gdy ruszył do ojca, do Aten. Po drodze pokonał Skirona i Simulusa, oraz okrutnego Prokrutesa. Gdy dotarł do Aten, chciał pozyskać miłość i sympatię ludzi, więc wyprawił się na olbrzymiego byka, który grasował w okolicach Maratonu. Gdy pokonał go, nikt się nie cieszył, ponieważ w tym samym czasie panowała żałoba. Wybierano siedem dziewczyn i chłopców, aby ich zawieźć na żar dla potwora, Minotaura, który znajdował się w labiryncie. Tezeusz postanowił zabić potwora. Każdy kto wszedł do tego labiryntu, już z niego nie wyszedł. Lecz Tezeuszowi pomogła księżniczka Ariadna. Podarowała mu nić u wejścia labiryntu. Idąc, kłębek się rozwijał, zaznaczając drogę powrotną. Tezeuszowi udało się zabić Minotaura. Gdy wyszedł z labiryntu wsiadł na okręt a z nim Ariadna. Wyjechali w długą podróż.

a) labirynt to przestrzeń obca człowiekowi, w której czeka go wiele niespodzianek.

b) labirynt można odczytać jako ludzkie życie, często z sytuacjami bez wyjścia.

-Postacie mitologii greckiej:

a) Antenor – Trojańczyk spokrewniony z rodem króla Priama, zwolennik ugody z Achajami, mąż roztropny i sprawiedliwy. Wzór cnót obywatelskich. Namawiał króla do oddania Heleny mężowi, Menelaosowi. Główny bohater tragedii renesansowej Jana Kochanowskiego „Odprawa posłów greckich”.

b) Eneasz – Najdzielniejszy – obok Hektora – z obrońców Troi. Na rozkaz bogów uszedł z płonącego miasta wraz z garstka towarzyszy. Po długiej i niebezpiecznej podróży, przypominającej przygody Odyseusza, dotarł do Italii przy ujściu Tybru, gdzie założył nowe miasto, które stało się początkiem Rzymu. Bohater głównego eposu rzymskiego, „Eneidy” napisanej przez Wergiliusza.

c) Filemon i Baucis – Para ubogich wieśniaków, którzy jako jedyni spośród mieszkańców Frygii przyjęli Zeusa i Hermesa ukrytych pod postaciami zwykłych podróżnych. Kiedy bogowie rozgniewani niegościnnością Frygijczyków, zatopili okolicę, uratowali małżonków. Po długim, bogobojnym i sprawiedliwym życiu Filemon i Baucis zmarli jednego dnia i zostali zamienieni przez bogów w drzewa – dąb i lipę, które splotły się gałęziami. Drzewa te, a zarazem małżonkowie, stały się alegorią miłości małżeńskiej. Przedstawieni zostali przez Owidiusza w „Przemianach”, ich postacie przypomniał Johann Wolfgang Goethe w „Fauście”.

d) Jazon – Heros, dowódca okrętu Argo, na którym wyprawił się do Kolchidy po złote runo i zdobył je po wielu przygodach.

e) Kasandra – Trojańska księżniczka, wieszczka, która otrzymała dar jasnowidzenia od zakochanego w niej Apollina; za odrzucenie miłości boga ukarana została tym, że nikt nie wierzył w jej wróżby. Nieskutecznie starała się przekonać Trojan o nieuchronnym upadku miasta. Jej postać stała się alegorią wieszczenia o nieszczęściach. Przedstawiona m.in. przez Homera, Wergiliusza, Kochanowskiego.

f) Laokoon – Kapłan świątyni Apollina, przestrzegał Trojan przed wprowadzeniem do miasta drewnianego konia. Został za to ukarany przez Atenę: dwa węże morskie udusiły kapłana i jego dwóch synów. Symbol cierpienia.

g) Medea – Czarodziejka, córka króla Kolchidy. Zakochana w Jazonie, pomogła mu w zdobyciu złotego runa. Została żoną herosa, dla którego była w stanie zrobić wszystko, np. popełnić zbrodnię. Zdradzona przez Jazona, zemściła się okrutnie, posyłając jego wybrance zatruta koszulę oraz zabijając własnych synów, których Jazon był ojcem. Symbol zabójczej miłości, która prowadzi do zbrodni.

h) Narcyz – Piękny młodzieniec gardzący miłością, którą darzyły go nimfy i śmiertelniczki. Ukarany za tę obojętność przez Nemezis, boginię zemsty, ujrzał swoje odbicie w wodzie źródlanej, i zakochał się w samym sobie tak mocno, że umarł z tęsknoty. Ciało jego zamieniło się w kwiat.

i) Psyche – Personifikacja ludzkiej duszy, przedstawiona jako niezwykłej piękności młoda dziewczyna ze skrzydłami motyla. Burzliwe choć pomyślne zakończone dzieje jej wielkiego uczucia do boga miłości, Erosa, były wielokroć podejmowane przez pisarzy, malarzy itd. Symbol tęsknoty duszy ludzkiej do ideału dobra i piękna.

j) Tezeusz- Następca tronu Aten, bohater mitu o labiryncie. Dzięki pomocy zakochanej w nim królewny kreteńskiej Ariady zabił straszliwego Minotaura, potwora o ludzkim ciele i głowie byka, i wydostał się z labiryntu.

-Związki frazeologiczne:

a) Nić Ariadny – nieoczekiwana pomoc

b) Syzyfowa praca – praca bezsensowna, bezowocna.

c) Pięta Achillesowa – słaby punkt.

d) Stajnia Augiasza – bałagan, nieporządek.

e)Puszka Pandory – nieszczęście.

f) Narcystyczne zachowanie – egoistyczne, egocentryczne.

4. Homer

-Mit a wojna Trojańska – ślub Tetydy i Peleusa, kłótnia bogiń Ateny, Hery i Afrodyty o tytuł najpiękniejszej, Parys rozstrzyga spór na korzyść Afrodyty, ta obiecuje mu w nagrodę najpiękniejszą kobietę na ziemi Helenę żonę króla Menebasa

-Mit a Historia – potwierdzenie historyczności wydarzeń

a) Wykopaliska archeologiczne zapoczątkowane przez Schliemana z złotych Mykenach w Azji Mniejszej

b) odczytanie w 1953 r. tabliczek z pismem linearnym, których pojawia się imiona Hektor, Achilles, Ajaks

c) Wojna trojańska znana z mitów jest celem wyobrażeń jakie miały miejsce w XII w. p.n.e

5. Wiedza o Homerze starogreckim aojdzie żyjącym na przełomie IX i VIII w. p.n.e

a) legendy o wędrówkach, utracie wzorku, o biedzie.

b) spór siedmiu miast o miejsce urodzenia Homera

6. Kwestia Homerycka czyli spór pluralistów z unitarystami.

a) pluraliści głosili teorię, że Iliada i Odyseja są stworzone przez wielu.

b) unitaryści obnosili, że Homer jest autorem Iliady i Odysei

c) współcześnie dominuje unitaryzm m.in. badania komputerowe

7. Akcja Iliady obejmuje

a) ostatnie 50 dni 10 roku wojny

b) konflikt pomiędzy Agamemnonem a Achillesem o Brankę Bryzeidę

c) Wycofanie się Achillesa z walki

d) Śmierć Patroklesa z ręki Hektora

e) Rozpacz Achillesa

f) Wykonanie nowej zbroi przez Hefajstosa

g) Pojedynek Achillesa z Hektorem

h) Priam u Achillesa

i) Pogrzeb Patroklosa i Hektora

-Iliada

-Cechy eposu na przykładzie „Iliady”

a) inwokacja – bezpośredni zwrot do bogów lub opiekunów poety umieszczony na początku tekstu ( rola inwokacji prezentacja głównego bohatera tekstu Achillesa, zapowiedź głównego tematu – gniew Achillesa, Iliada rozpoczyna się zwrotem do muzy „Gniew Achillesa (…) opiewaj bogini”)

b)Akcja rozgrywa się na dwóch płaszczyznach (w świecie boskim i ludzkim)

c)Podniosły uroczysty styl ( patetyczny)

d) szlachetne pochodzenie bohaterów

e) wszechwiedzący obiektywny narrator

f) Mitologiczna motywacja wydarzeń

g) duża ilość epizodów

h) epitety stałe często złożone ( szybkonogi Achilles)

i) Stosowanie tzw. Porównań homeryckich( długie rozbudowane zestawiające świat ludzki ze światem przyrody)

j)epos napisany jest heksametrem daktylicznym w języku greckim występowało zjawisko wieloczasu czyli głoski długie i krótkie najmniejszą jednostką rytmiczną była stopa.

k)występowanie retardacji czyli celowe zwolnienie tempa akcji poprzez np. szczegółowy opis przedmiotu.

-Achilles i Hektor

Achilles – zemsta za Patroklesa, rządza sławy i wyróżnienia, gniew

Hektor – obrona ojczyzny, prośba brata(podstęp Ateny)

Achilles: dzielny, szybki, zawzięty, mściwy, okrutny, bezlitosny.

Hektor: waleczny, odważny, dzielny, honorowy, szlachetny, patriota.

- Genealogia w świece Homera odgrywa ważną rolę, ponieważ rycerze nie tylko umieli opowiadać o swoich przodkach, ale także o każdym innym rycerzu co czyniło ich grupą, o silnej opinii społecznej.

- Piękne mówienie było oznaką wysokiego urodzenia

- Rycerze stając do walki walczyli o sławę

5.Filozofia

-Jońscy filozofowie przyrody

a) Tales z Miletu uważał że pierwotna materia (arch. Gr. Początek) jest wodą

b) Anaksymander z Miletu za arche uważał bezkres

c) Heraklit z Efezu uważał że najbardziej charakterystyczną cechą przyrody jest jej zmienność za arche uważał ogień. Jest autorem sentencji „wszystko płynie” „nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki”

d) Demokryt z Abdery uważał że wszystko zbudowane jest z małych niewidocznych cząstek zwanych atomami.

-Działy filozofii

a) Epistemologia – zajmuje się metodami i granicami poznania.

b) Etyka – zajmuje się opisem i analizą norm leżących u podstaw lidzkich zachowań m.in. kategoriami dobra i zła; w odróżnieniu od moralności, jest dyscypliną teoretyczną.

c) Estetyka – zajmuje się problemami piękna i sztuki, bada m.in. sposoby przejawiania się w dziele kategorii estetycznych, takich jak piękno, wzniosłość, komizm, tragizm, patos.

d) Metafizyka – zajmuje się zagadnieniami dotyczącymi wszystkiego, co istnieje; bywa niekiedy utożsamiana z ontologią, która jednak często postrzegana jest jako dziedzina badań dotyczących ludzkiej egzystencji.

e) Logika – zajmuje się regułami poprawnego wnioskowania.

-Filozofowie:

a) Sokrates- jego dociekania były skoncentrowane wokół człowieka, poznawanie siebie i innych. Sokrates utożsamiał wiedzę z cnotą i zachęcał do jej poznawania. Doskonalenie się nabywanie takich cech jak sprawiedliwość , odwaga, panowanie nad sobą, uważał za najwyższe dobro według niego głównym zadaniem człowieka jest nauczenie słuchania się wewnętrznego głosu który ostrzega przed złem. Sokrates jest autorem słów „ wiem że nic nie wiem”

b) Platon założył własną szkołę zwaną akademią nauczał i pisał traktaty filozoficzne stworzył teorię o dwóch rodzajach bytów:

-Poznawalnych przez zmysły to zjawiska znane ulegające zniszczeniu, realne.

-poznawalne przez pojęcia to coś nieznanego, nierozpoznawalnego ( idee)

Jego koncepcja zwana jest idealizmem. Platon stworzył nową teorię duszy. Dusz wg. Niego jest nieśmiertelna, doskonała od ciała które ją więzi. Z imieniem Platona związane jest pojęcie miłości platońskiej – skłonność tylko duchowa.

c) Arystoteles – uczeń Platona w jego dziełach widać dominację rozumu w etyce wyznawał zasadę szczęścia opartą na „złotym środku”. Szczęśliwy jest kto czyni dobrze i kieruje się sprawiedliwością. Najważniejszym zadaniem filozofa jest dociekanie pochodzenia bytu, Arystoteles sformułował teorię poezji (poetyka) uporządkował reguły i normy którym powinny podlegać rodzaje i gatunki literackie. Określił zasadę mimesis.

-Szkoły filozoficzne w Grecji.

a) Cynicy za jedyne dobro i cel człowieka uważali cnotę osiągną poprzez ograniczenie swoich potrzeb i życie w zgodzie z naturą. Najsłynniejszym cynikiem był Diogenes z Synopy.

b) Epikurejczycy za cel i zasadę życia uznawali dążenie do przyjemności. Nazwa nosi się od Epikura z Samos. Słynnym powiedzeniem epikurejczyków było Carpe Diem czyli chwytaj dzień.

c) Zenon z Kition był stoikiem głosił on że drogą do szczęścia jest Zycie zgodne z rozumem, opamiętanie namiętności i emocji. Ideałem był mędrzec – człowiek opanowany, spokojny. Stoicyzm w Rzymie kontynuowali Seneka Młodszy i Marek Aureliusz.

6.Klasycyzm

-Cechy : harmonia, symetria, rytm, równowaga, ład, umiar, proporcje, zgodność z naturą, ale także skłonność do idealizacji i zgodność z zasadą decorum, poszukiwanie uniwersalnych prawideł tworzenia i przestrzegania ich.

7. Liryka Starożytna.

a) Tyrteusz VII w.p.n.e. dzięki jego heroicznym pieśniom spartanie zwyciężali walki poezja zagrzewająca do walki od jego imienia poezja tyrtejska.

b) Sofona autorka pięknych wierszy miłosnych

c) Anakreont autor pogodnych i biesiadnych pieśni zwanych od jego imienia anakreontykami.

d) Simonides poeta grecki wynalazca epigramatu krótkiego wiersza przeznaczonego do umiesczenia na posągu lub grobowcu

e) Wergiliusz najwybitniejszy rzymski poeta autor naśladującego Homera poematu pt. „Eneida” jest także autorem sielanek.

f) Teokryt poeta gracki twórca sielanek utworów przedstawiających szczęśliwe życie pasterzy, rybaków, rolników na łonie przyrody.

g) Owidiusz poeta smutku i miłości autor poematu „przemiany” autor sztuki „kochana” wygnany z Rzymu.

h) Horacy najwybitniejszy poeta liryczny Rzymu. Jeden z największych poetów ludzkości, wielki Eurydyta, znawca kultury i sztuki był synem wyzwoleńca. Studiował na wielu kierunkach. Jego utwory określane są jako ody lub pieśni. Tematyka tych pieśni jest bardzo urozmaicona. Charakteryzuje je doskonała forma poetycka prostota i udane połączenie liryki z refleksją filozoficzną. Był również teoretykiem literatury. Jego koncepcje były rozwijane w późniejszych epokach.

Wiersz wybudowałem pomnik

Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu
strzelający nad ogrom królewskich piramid
nie naruszą go deszcze gryzące nie zburzy
oszalały Akwilon oszczędzi go nawet
łańcuch lat niezliczonych i mijanie wieków
Nie wszystek umrę wiem że uniknie pogrzebu
cząstka nie byle jaka i rosnący w sławę
potąd będę wciąż młody pokąd na Kapitol
ma wstępować z milczącą westalką pontifeks
I niech mówią że stamtąd gdzie Aufidus huczy
z tego kraju gdzie gruntom brak wody gdzie Daunus
rządził ludem rubasznym ja z nizin wyrosły
pierwszy doprowadziłem nurt eolskiej pieśni
do Italów przebiwszy najpewniejszą drogę
Bądź dumna z moich zasług i delfickim laurem
Melpomeno łaskawie opleć moje włosy

Utwór wybudowałem pomnik ( Exegi monumentum ) jest wierszem autotematycznym ponieważ podmiot liryczny dokonuje własnej prezentacji. Uważa siebie za wybrańca Melpomeny (muzy ) poeta jest świadom własnej mocy twórczej i sławy o czym świadczą słowa „nie wszystek umrę” ( non omnis moria ) . Oda porusza temat nieśmiertelności poezji i poety. Słowa exegi monomentum symbolizują poezję która jest trwalsza niż czas i spiż. Horacy to poeta moralista o dużej kulturze filozoficznej skłonny do refleksji na team śmierci. W swojej poezji uznaje filozofię stoicką i epikurejską. Często zestawia świat ludzki ze światem natury. Twory kieruje do przyjaciół i znajomych, wiersze prezentują go jako człowieka który ceni sobie wolność nie dba o bogactwa i zaszczyty. Głosił pochwałę skromnego życia.

Do leukonoe przetłumaczył Henryk Sienkiewicz ( opracowanie na podstawie pytań pod tekstem )

Nie pytaj próżno, bo nikt się nie dowie.
Jaki nam koniec gotują bogowie,
I babilońskich nie pytaj wróżbiarzy.
Lepiej tak przyjąć wszystko, jak się zdarzy.
A czy z rozkazu Jowisza ta zima,
Co teraz wichrem wełny morskie wzdyma,
Będzie ostatnia, czy też nam przysporzy
Lat jeszcze kilka tajny wyrok boży,
Nie troszcz się o to i ... klaruj swe wina.
Mknie rok za rokiem, jak jedna godzina.
Wiec łap dzień każdy, a nie wierz ni trochę
W złudnej przyszłości obietnice płoche.

1.Wyjaśnij w jakiej roli występuje podmiot liryczny ody.

Podmiot liryczny występuje w roli doradcy radzi jak żyć.

2. Do Leukonoe to przykład tzw. Liryki zwrotu do adresata. Wykaż cechy językowe utworu które pozwalają go właśnie tak zakwalifikować zwróć uwagę zwłaszcza na formy czasowników i zaimków oraz rodzaje wypowiedzeń

Nie pytaj, klaruj, łap czasowniki i zaimki są w trybie rozkazującym

3. Wypisz z tekstu sformułowania które można uznać za złote myśli

„łap każdy dzień”, „ I babilońskich nie pytaj wróżbiarzy lepiej tak przyjąć wszystko jak się zdarzy”

4. Określ funkcję pojawiających się w wierszu odwołań do natury.

W celu ukazania nam co autor miał na myśli czyli do lat które im jeszcze zostały tzn. do przemijającego czasu.

5. Wykaż w tekście słowa i wyrażenia odnoszące się do czasu. Ustal jaką postawę wobec nieuchronności przemijania proponuje poeta.

„ Będzie ostatnia czy też nam przysporzy lat jeszcze kilka tajny wyrok boży” , „Mknie rok za rokiem jak jedna godzina „

6. Do których idei filozofii antycznej odwołuje się w tym wierszu Horacy

Do stoicyzmu i epikureizmu ( ale bardziej do epikureizmu ) ponieważ z jednej strony każe rozważnie klarować wino a z drugiej strony łapać dzień.

8. Tragedia antyczna na podstawie Edypa

a) zasada trzech jedności

-czasu ( od świtu do zmierzchu )

-miejsca ( przed pałacem w Tebach )

-akcji ( znalezienie mordercy )

b) zasada decorum czyli stosowności względem gatunku i tematu

-tragedia musi być pisana stylem podniosłym

-brak krwawych scen

c) rola chóru pełni funkcję informatora nie jest zawsze obiektywny

d) katharsis duchowe oczyszczenie

e) maksymalnie 3 osoby na scenie

f) królewskie pochodzenie bohaterów ( Edyp jest synem Lajosa )

g) tytuł pochodzi od imienia głównego bohatera

h) główny bohater ginie

i) losem bohatera rządzi fatum ( przepowiednia Edypa )

j) budowa utworu

-prolog

-wejście chóru

-epizod I

- Stasimon

-zakończenie

3.Biblia - pochodzi z języka greckiego i oznacza dosłownie księgi, jesy to liczba mnoga od biblion- księga , całość składa się z 46 ksiąg starego testamentu i 27 ksiąg nowego testamentu ( z łacińskiego testamentum - przymierze)

4.Chrześcijańskie księgi starego testamentu dzielą się na księgi mojżeszowe (5cio ksiąg który obejmuje ks. Rodzaju, Wyjścia, Kapłańską, Powtórzonego Prawa) Zawiera dzieje od potomków Noego do Mojżesza, wyjście do ziemi obiecanej, dzieje Izraela. Pięcioksiąg Mojżesza, Żydzi nazywają tora.

a) księgi historyczne

b) księgi mądrości

c) księgi prorockie

d) księgi Mojżeszowe

5.Stary testament kształtował się od 8w p.n.e. do 1 w p.n.e. , został napisany w 3 językach: hebrajskim, aramejskim i greckim. Najdawniejsze tłumaczenie starego testamentu (3w p.n.e.) jest Septuaginta (siedemdziesiąt)

6.Nowy testament powstał między 51 a 93 r n.e. obejmuje on:

a) księgi hisotryczne ( 4 Ewangelie i dzieje apostolskie)

b) księgi dydaktyczne (listy)

c)księgi prorockie (Apokalipsa Św. Jana)

Przekładu całej Biblii na język łaciński dokonał w 4w n.e. św Hieronim.Przekład ten zwany wulgotą, sobór trydencki uznał za tekst wiarygodny i obowiązujący w kościele rzymsko katolickim.

7.Biblia podzielona została na rozdziały i wersety.

8.Bóg człowiek i świat na podstawie Ks. Rodzaju - Bóg z księgi rodzaju ukazany jest jak pracujący człowiek o czym świadczą czasowniki odpoczął, nawzał, stworzył. Bóg to dobry kreator i stwórca, któego efektem tworzenia jest świat piękny i pożyteczny a proces tworzenia jest dziełem przemyślonym.

9.Porównanie kosmogonii mitologicznej i biblijnej.

a) Mit "Narodziny świata" - na początku był chaos, wielka otchłań. Z chaosu wyłoniła się pierwsza para bogów Uranos i Gaja. Wraz z Bogami zrodził się świat i inne istoty, np Tytani. Nie wiadomo jak długo kształtował się świat, nie wiadomo też kto był za niego odpowiedzialny. Bogowie walczą ze sobą, są okrutni i mściwi, mają cechy ludzkie. Mit o stworzeniu człowieka ma kilka wersji, jedna z nich głosi że człowiek został stworzony przez tytana prometeusza. POLITEIZM

b) Biblia - Księga Rodzaju - Była ciemność, pustkowie. Bóg stworzył na początku niebo i ziemię która była pusta. Bóg był zawsze. Tworzenie jest porządkiem świata, ma swoją kolejność jest zgodne z pewnym zamysłem. Bóg stworzył świat w ciągu 6 dni. Tworzenie to praca, wysiłek więc 7 dnia Bóg odpoczął. Akt tworzenia jest jednocześnie nazywaniem. Wszystko co stworzył Bóg było dobre. Człowiek został stworzony na podobieństwo Boga. MONOTEIZM.

10.Marność nad marnościami i wszystko marność - Księga Koheleta

Paralelizm składniowy - podobieństwo w budowie zdania (wypowiedzi) czas płaczu i czas śmiechu, czas zawodzenia i czas pląsów.

Anafora - to powtórzenie wyrazu na początku zdania lub wersu.

11.Zinterpetuj sformułowanie "jest wyznaczona godzina na wszystkie sprawy pod niebiem" - moim zdaniem to sformułowanie znaczy że na wszystko jest czas tak jakby wszystko było wcześniej zaplanowane.

12.Jest czas rodzenia i czas umierania - nazwij zasadę zgodnie z którą kohelet skonstruował tę wypowiedź - Kohelet w swojej wypowiedzi dostosował zasadę kontrastu i przeciwieństw.

13.Określ funkcje anafor w przywołanym fragmencie - anafory w tym tekście pełnią funkcję podkreślenia ważności przemijającego czasu.

14.Zinterpretuj zdanie "Przyjrzałem się pracy, jaką Bóg obarczył ludzi by się nią trudzili" - moim zdaniem to zdanie znaczy że Bóg dał ludziom świat by się nim opiekowali i jak najlepiej go wykorzystali.

15.Wyjaśnij o jakim szczęściu mói kohelet w ostatnim wersie przywołanego fragmentu - kohelet mówi że trzeba cieszyć się chwilą, nawiązuje do filozofii epikurejskiej. Człowiek powinien się cieszyć z tego co stworzył Bóg

16."Varitas vanitatum" mówi kohelet a równocześnie zaleca aby cieszyć się życiem, wyjaśnij tę sprzeczność - mimo że marność nad marnościami to i tak widzi pozytywy w naszym życiu, stąd te kontrasty, mówi nam że powinniśmy cieszyć się życiem gdyż i tak zakończymy je śmiercią.

17.Piękno biblijnych psalmów - Geneza i autorstwo psalmów - księga psalmów to część starego testamentu obejmującego 150 utworów. Psalmy powstawały w ciągu wielu wieków, początkowo autorstwo psalmów było przypasowane Dawidowi inni autorzy to Asaf , Salomon, synowie Korego

18.Charakter i rodzaje psalmów - psalm - pieśń religijna o charakterze modlitewnym i hymnezjalnym. Cechą psalmu jest ich zrytmizowanie. Utwory te miały ścisły związek z muzyką, ze względu na treść psalmy dzielimy na : błagalne, dziękczynne, pochwalne, królewskie, religijne.

19.Psałterz - księga zawierająca zbiór psalmów. Była to najstarsza część biblii tłumaczona w polsce:

a)psałterz floriański

b)psałterz puławski

c)psałterz Dawidów Mikołaja reja

d) psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego

20.Przekładu i parafraz dokonywali najwięksi poeci epok (Kochanowski,Rej, Kaspiński, Staff, Miłosz)

Parafraza - to przeróbka swobodnie nawiązująca do treści przy zachowaniu podobieństwa do pierwowzoru

Psalmy zapisują różne przeżycia człowieka wierzącego, podmiot liryczny psalmu jest całkowicie podporządkowany Bogu. wie że bez jego pomocy nie może nie uwierzyć , jego istnienie jest w pełni zależne od stwórcy.

Psalm 130

Pieśń stopni.
Z głębokości wołam do Ciebie, Panie,
o Panie, słuchaj głosu mego!
Nakłoń swoich uszu
ku głośnemu błaganiu mojemu!
Jeśli zachowasz pamięć o grzechach, Panie,
Panie, któż się ostoi?
Ale Ty udzielasz przebaczenia,
aby Cię otaczano bojaźnią.
W Panu pokładam nadzieję,
nadzieję żywi moja dusza:
oczekuję na Twe słowo.
Dusza moja oczekuje Pana
bardziej niż strażnicy świtu,
<bardziej niż strażnicy świtu>.

Niech Izrael wygląda Pana.
U Pana bowiem jest łaskawość
i obfite u Niego odkupienie.
On odkupi Izraela
ze wszystkich jego grzechów.

Osoba mówiącą w wierszu jest tutaj sługa Boga proszący o przebaczenie , łaskę, odkupienie i miłosierdzie. „z otchłani grzechu ku Bożemu miłosierdziu” mówi że człowiek znajduje się w złej sytuacji i czaka aż Bóg go z tego wybawi. Wykorzystano apostrofę czyli bezpośredni zwrot do Boga oraz porównanie by podkreślić oczekiwanie na spotkanie z Bogiem.

Pieśń nad pieśniami

1. Pieśń nad pieśniami jest w znaczeniu dosłownym poematem miłosnym dialogiem dwóch kochających się ludzi oblubieńca i oblubienicy jest to tekst który stał się inspiracją dla wielu twórców liryki miłosnej

2. Znaczenie symboliczne pieśni nad pieśniami może przedstawiać dialog Boga z narodem wybranym bądź Chrystusa z kościołem

3. Środki artystyczne w pieśni nad pieśniami: porównania łączące człowieka ze światem natury np. „ głowa jego – najczystsze złoto, kędziory jego włosów to kiście winogron czarne jak kruk”. Epitety podkreślające urodę oblubieńca i oblubienicy oraz kolory „ czarne jak kruk” „Wymyte w mleku”. Wykrzyknienia wyrażają emocje.

Hymn świętego Pawła

Hymn to uroczysta podniosła pieśń pochwalna. Św. Paweł daje miłości cechy : cierpliwa, łaskawa, niezazdrośni, nie szuka poklasku, nie unosi się pycha, nie jest bezwstydna, nie szuka swego, nie unosi się gniewem, nie pamięta złego, nie cieszy się z niesprawiedliwości lecz współ weseli się z prawdą, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pokłada nadzieję, wszystko przetrzyma. Wg Św. Pawła ważniejsza od mądrości jest miłość ponieważ bez miłości był by niczym.

21.Przypowieść - z gr. parabola - zestawienie obok siebie, jest utworem narracyjnym typowym gatunkiem literatury mondistycznej, opowieść ta posiada schematyczną fabułę w której postaci i zdarzenia istnieją tylko po to aby wyjaśnić nadrzędne prawdy moralne, filozoficzne czy religijne, przypowieść zestawia dwie rzeczywistości pierwsza jest obrazem życia codziennego druga znajduje się w sferze pojęciowej, no dotyczy dobra i zła. Rozumienie i interpetacja przypowieści wymaga przejścia od znaczenia dosłownego do znaczenia symbolicznego.

O miłosiernym samarytaninie

Pewien człowiek szedł z Jeruzalem do Jerycha i został napadnięty przez zbójców, którzy nie tylko go okradli, ale też zadali rany i prawie umierającego zostawili na drodze. Przechodził tamtędy kapłan, zobaczył leżącego i poszedł dalej. Tak samo postąpił lewita (niższy kapłan żydowski). Trzeci był Samarytanin. Dodać należy, iż Samarytanie byli mieszkańcami Samarii, krainy leżącej na południe od Galilei i uważani byli przez Żydów za zdrajców i odstępców. Samarytanin wzruszył się losem nieszczęśnika, opatrzył jego rany, wsadził na bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował aż do następnego dnia. Później dał gospodarzowi dwa denary, by ten zajął się cierpiącym. Na końcu przypowieści Jezus rzekł: Idź i czyń podobnie.

Znaczenie uniwersalne: Jezus uczy, że każdy człowiek ma wybór i w określonej sytuacji może różnie się zachować. Można wybrać postawę nienawiści i czynić jak zbójcy, można być obojętnym jak kapłan i lewita, a można również wybrać miłość i dobro jak Samarytanin. Naturalnie tylko ostatnia postawa jest godna naśladowania i będzie nagrodzona na Sądzie Ostatecznym, bo przecież wszyscy ludzie zasługują na wsparcie, współczucie i pomoc.

Syn marnowany

Pewien ojciec miał dwóch synów i każdemu z nich dał taką samą część majątku. Młodszy syn postanowił wziąć swoją część i żyć na własny rachunek, starszy syn został w domu ojca i ciężko pracował. Młodszy syn odszedł z domu, ale dość szybko stracił wszystkie pieniądze, ponieważ żył rozrzutnie. Głodując, postanowił pracować przy wypasaniu świń, by móc pożywić się strąkami, które jadły zwierzęta, ale nikt mu nie chciał ich dać. Dlatego podjął decyzję o powrocie do domu ojca. Kiedy jednak ojciec go zobaczył, wzruszył się i ucałował.Ojciec rozkazał sługom ubrać syna w szatę, założyć mu pierścień na palec i włożyć sandały oraz zabić cielę i ucztować, bo oto jego synTymczasem starszy syn, który ciężko pracował w polu, powrócił do domu i był zły na ojca, że ten nigdy nie docenił jego pracy, wierności i poświęcenia i nigdy nawet nie pozwolił mu zabić koźlęcia i ucztować z przyjaciółmi. Ojciec odpowiedział: Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął a odnalazł się.

Znaczenie uniwersalne: Jezus opowiedział tę przypowieść, aby pokazać, że każdy, kto odejdzie od Boga, utraci Jego łaskę, swój honor i godność, ale okaże skruchę i będzie prosił o wybaczenie, otrzyma je. To przypowieść o Bogu miłosiernym, rozumiejącym grzech człowieka i ciągle okazującym mu dobroć i wszechogarniającą miłość. Bóg wybacza, a człowiek ma zawsze prawo do Niego powrócić i zostanie przyjęty na łono Kościoła.

O siewcy

To przypowieść o siewcy, który wyszedł na pole i zaczął siać. Część ziaren padła na drogę, ale nadleciały ptaki i wydziobały je. Inne ziarna padły na miejsca skaliste, gdzie nie było wystarczająco dużo gleby, by zapuściły korzenie. Dlatego gdy wyrosły, szybko spaliło je słońce. Kolejne padły między ciernie, a te zdusiły rośliny. I w końcu część ziaren padła na ziemię żyzną i wydała plon.

Znaczenie uniwersalne: Chrystus w tej przypowieści symbolizuje siewcę, którego nauka (ziarna) trafia na mniej lub bardziej podatny grunt (gotowość ludzi do słuchania nauk bożych). Pierwsza grupa ludzi (ziarno rozsypane na drodze i wyjedzone przez ptaki) to ci, którzy słuchają słów Boga, ale ich nie rozumieją. Druga grupa (skalisty grunt) odnosi się do ludzi, którzy może i mają dobre chęci, ale zbyt mało w nich wytrwałości i wiary. Dlatego słowo boże nie zakorzeni się na stałe w ich sercach. Ciernie są natomiast w przypowieści metaforą pokus i rozkoszy, którym ulega część ludzi. Rozumieją oni nauki Chrystusa, pewnie nawet starają się żyć zgodnie z nimi, ale nie mogą oprzeć się życiowym przyjemnościom i tu również nauki się nie zakorzenią. Urodzajna gleba to symbol tych, którzy są otwarci na naukę, słuchają słowa bożego i starają się żyć zgodnie z nim. Te słowa będą przekazywać następnym pokoleniom i dlatego ziarno wyda plon nawet stokrotny.

Symbole w apokalipsie

1. Alfa i omega pierwsza i ostatnia litera alfabetu greckiego symbolizująca początek i koniec również symbol historii świata od raju do sądu ostatecznego

2. Babilon siedziba wrogich Chrystusowi mocy symbol zła nierządu

3. Baranek symbol Chrystusa związany z charakterem jego ofiary

4. Bestia symbol szatana zwierze mające cechy pantery niedźwiedzia lwa oznaczona liczba 666

5. Czterej jeźdźcy apokalipsy jeźdźcy na koniach symbolizujący na białym zwycięstwo na ognistym wojne na karym głód na trupio bladym śmierć

6. Gwiazda piołun symbol Matki Boskiej jako władczyni świata

7. Niewiasta obleczona w słońce Maryja jako przedstawicielka ludu Bożego

8. Nowe Jeruzalem symbol miasta świętego miasta nieśmiertelnych które zstępuje z nieba od Boga.

Cechy stylu biblijnego

1. wizyjność

2. symboliczność

3. hiperbolizacja

4. paralelizm składniowy i znaczeniowy

5. powtórzenia

6. fragmentaliczność

7. zdania krótkie współrzędnie złożone często rozpoczynające się od spójników

8. podział na wersy

9. sentencje i mądrości życiowe

-Hiobowe wieści

Źródło – Stary Testament, Księga Hioba . Hiob stracił cały majątek rodzinę i przyjaciół

Znaczenie – Złe tragiczne wieści

-Sodoma i Gomora

Źródło- Stary Testament Księga Rodzaju To miasta w których mieszkańcy zachowywali się niemoralnie i Bóg kazał te miasta zniszczyć.

Znaczenie – miejsce rozpusty brak zasad moralnych

-Zakazany owoc

Źródło – Stary Testament Księga Rodzaju Pierwsi rodzice Adam i Ewa mieli zakaz zrywania owocu z drzewa dobra i zła ale złamali ten zakaz

Znaczenie – coś kuszącego ale niedostępne, pokusa

- Kozioł ofiarny

Źródło – Stary testament wielka próba Abrahama który miał poświęcić Bogu swojego syna w celu sprawdzenia czy jest oddany Bogu

Znaczenie – ktoś na kogo zrzuca się całą odpowiedzialność za czyny popełnione przez kogoś innego

-Rzucać perły przed wieprze

Źródło – Nowy Testament Ewangelia wg św Mateusza

Znaczenie ofiarować coś wartościowego komuś kto na to nie zasługuje

-Trąby Jerachowe

Źródło Stary Testament

Znaczenie przeraźliwie głośne dźwięki

-Jabłko Adama

Źródło Stary Testament

Edyp

Prolog
(Edyp, Kapłan, Kreon)
Edyp widzi gromadzący się przed świątynią lud Teb. Wznoszą oni modły i błagania o ratunek, gdyż miasto pustoszą zaraza i choroby. Edyp zwraca się do Kapłana, pytając o przyczynę zgromadzenia. Kapłan wyjawia, że lud przyszedł po pomoc do władcy, który już raz uratował Teby od składania ofiar dla groźnego Sfinksa. Edyp obiecuje nie spocząć, póki nie wybawi ludu, dodaje, że posłał już wiele dni temu Kreona do „Apollina pityjskich wyroczni”, by ten wywiedział się o ratunek dla Teb. W tym momencie obwieszczają powrót Kreona, którego głowa przystrojona wawrzynem świadczy, że przynosi sposób wybawienia. Otóż wyrocznia obwieściła mu, że kraj cierpi z powodu dawnej zbrodni dokonanej na starym królu Lajosie, zabitym w tajemniczych okolicznościach jeszcze przez przybyciem Edypa do Teb. Aby odpędzić nieszczęścia od ludu, trzeba pomścić śmierć Lajosa. Kreon opowiada, że okoliczności zbrodni nie zostały wyjaśnione, bo w tym właśnie czasie pojawił się Sfinks i odwrócił uwagę od tego problemu. Jedyny świadek zdarzenia mówił, że na Lajosa napadł nie jeden człowiek, ale gromada. Istniały podejrzenia, że to ktoś z Teb wynajął zbójców, ale Sfinks sprawił, że o tym zapomniano. Edyp słysząc wszystkie te nowiny, obiecuje odnaleźć mordercę.

Parodos
(Chór)
Pieśń chóru wzywa trzy wielkie bóstwa opiekuńcze –Atenę, Apolla oraz Artemidę - by pomogły Tebom. Dalej maluje tragiczny obraz miasta opanowanego przez zarazę i śmierć. Opisuje matki-żałobnice, stosy trupów na ulicach, śmierć wiszącą na miastem nieustannie, by ponownie wezwać bogów do pomocy.
Epeisodion I
(Edyp, Chór, Tyrezjasz)
Zgromadzenie. Edyp przemawia, rzucając klątwę na zabójcę Lajosa, wzywa też każdego, kto ma jakiekolwiek informacje dotyczące tej zbrodni, do ujawnienia ich. Chór doradza mu zwrócić się do wróżbity Tyrezjasza, by ten rozjaśnił tajemnice. Edyp już dwukrotnie starał się o spotkanie, ale wróżbita zwleka. Nagle wchodzi Tyrezjasz. Ślepy wróżbita początkowo nie chce wyjawić prawdy, zapiera się, że będzie milczał do końca. Jednak zagniewany Edyp, rzucając na Tyrezjasza oskarżenie o przywództwo nad zabójcami Lajosa, prowokuje go do wywiedzenia prawdy. Starzec oznajmia mu, że to on - Edyp jest winien śmierci dawnego króla. Rozzłoszczony Edyp dochodzi do wniosku, że to Kreon zawiązał spisek ze ślepym starcem, by zasiąść na tronie. A Tyrezjasz przystał na to, bo pragnie wysokiego stanowiska w kraju. Ślepiec zaprzecza wszystkiemu - jest sługą Apollina, nie Kreona – wypowiada wiele niezrozumiałych dla Edypa zdań. Wspomina w nich o rodzicach króla. Edyp nie wie, kim są i bardzo chce się tego dowiedzieć. Jednak Tyrezjasz mówi słowami zbyt zawiłymi, by Edyp mógł je zrozumieć. Tyrezjasz odchodzi, przepowiadając: (...)człek, którego szukasz, Z dawna pogróżki i wici o mordzie Lajosa głosząc, jest tutaj na miejscu. Obcym go mienią, ale się okaże, Iż on zrodzony w Tebach;

Stasimon I
(Chór)
Pieśń utrzymana jest w tonie rozdarcia i niepewności. Wciąż nie wiadomo, kto jest zabójcą Lajosa, o kim mówił Tyrezjasz, kogo wskazała wyrocznia. Na koniec Chór sławi czyny króla Edypa, wybawiciela i zapowiada, że ten władca nie dozna jego pogardy.
Epeisodion II
(Kreon, Chór, Edyp, Jokasta)
Kreon, dowiedziawszy się o oskarżeniach, jakie rzucił na niego król, wypytuje członków Chóru o przebieg rozmowy Edypa z Tyrezjaszem. Chór odpowiada wymijająco, twierdzi, że oskarżenia padły w gniewie. Wchodzi Edyp i z oburzeniem dostrzega, że Kreon ważył się przyjść do niego. Edyp powtarza oskarżenia, Kreon próbuje go bezskutecznie przekonać o swej niewinności. Król pragnie skazać na śmierć Kreona, ale ten domaga się wyjaśnień, dowodów. W rozmowę włącza się królowa Jokasta. Kreon zaklina się na bogów, że w spisku nie uczestniczył. Jokasta prosi Edypa wiarę w te słowa, wtóruje jej chór. Edyp każe odejść Kreonowi. Jokasta prosi o wyjaśnienie całego zajścia. Edyp mówi o oskarżeniach, jakie na niego rzucono. Aby go uspokoić Jokasta opowiada mu o okolicznościach śmierci pierwszego męża. Lajos otrzymał wróżbę, „nie od Apolla, lecz od jego służby”, że zginie kiedyś z rąk swego syna. Król bojąc się śmierci, „przybiwszy u nóg kosteczki” swego syna, kazał porzucić niemowlę gdzieś w górach. Dowiedziawszy się o tym Edyp wpadł w przerażenie, dopytał się żony o miejsce i czas śmierci Lajosa oraz o jego wygląd. Teraz Edyp zrozumiał, że to rzeczywiście on jest mordercą swojego poprzednika. Ale dla pewności prosi swą żonę, by wezwała ostatniego żyjącego świadka zdarzeń przed jego oblicze. Jokasta prosi o wyjaśnienie powodów strapienia męża, na co otrzymuje historię przeszłości Edypa. Był on synem Polybosa z Koryntu oraz Merope z Dorydy. Żył z nimi szczęśliwie, do dnia, gdy ktoś w czasie uczty zarzucił mu, że jest podrzutkiem. Edyp począł wypytywać rodziców, ale oni nie potwierdzili tych słów, udał się więc w tajemnicy do Apollińskiej wyroczni, ale tam zamiast oczekiwanych wyjaśnień otrzymał straszliwą wróżbę

Że matkę w łożu ja skalam, że spłodzę
Ród, który ludzi obmierznie wzrokowi,
I że własnego rodzica zabiję

Stasimon II
(Chór)
Pieśń to reakcja na bluźnierstwo, jakiego dopuściła się Jokasta na końcu poprzedniej sceny, twierdząc, że nawet jeśli to Edyp zabił Lajosa to i tak nie spełniły się boskie wróżby, bo przecież miał on zginąć z ręki syna. Chór broni świętości przepowiedni i opowiada się po stronie praw boskich.
Epeisodion III
(Jokasta, Posłaniec z Koryntu, Chór, Edyp)
Jokasta powoli zaczyna rozumieć prawdę o straszliwych czynach Edypa, modli się o litość dla niego. Tymczasem przybywa posłaniec z Koryntu z wiadomością o śmierci Polybosa, władcy Koryntu. Edyp nie musi się już bać, że popełni ojcobójstwo, lęka się jednak wciąż łoża matki. Jego lęki rozwiewa posłaniec, który mówi mu, że nie jest on synem władców Koryntu. Edyp został znaleziony w górach przez pastucha będącego w służbie u Lajosa, ten ofiarował go posłańcowi, który dziś stał przed dorosłym królem. Nadano mu imię Edyp, gdyż jego nogi były nabrzmiałe od pęt wokół kostek. Posłaniec oddał dziecko Polybosowi i jego żonie, którzy wychowali je jak własne. Dowiedziawszy się o tym wszystkim, Edyp postanowił dalej szukać swoich prawdziwych rodziców, co przeraziło Jokastę, poczęła go błagać, by zaprzestał dalszych dociekań, a gdy to nie pomogło, wybiegła w zrozpaczona.

Stasimon III
(Chór)
Chór śpiewa pieśń pełną radości i optymistycznych dociekań o pochodzeniu Edypa. Może jutro okaże się synem bogów?
Epeisodion IV
(Edyp, Chór, Posłaniec z Koryntu, sługa)

Przed obliczem Edypa staje dawny sługa Lajosa, król pyta go o znajomość z posłańcem Koryntu i o dziecko, które kiedyś mu oddał. Początkowo sługa się nie przyznaje, wymija odpowiedzi. Rozzłoszczony król grozi batami, wtedy stary sługa niechętnie wyznaje, że dziecko (syna królewskiego) otrzymał od Jokasty, miał je zabić, ale z litości oddał je do innego kraju. Teraz wszystko jest już jasne: Edyp to zabójca Lajosa, splamiony dodatkowo kazirodczym związkiem z własną matką.

Stasimon IV
(Chór)
Chór śpiewa pieśń o marności ludzkiego życia oraz bezsilności człowieka wobec wyroków boskich. Los Edypa to dowód na to, że życie śmiertelników nie może być szczęśliwe.
Exodos
(Posłaniec domowy, Chór, Edyp, Kreon)
Posłaniec domowy przynosi wieści o samobójczej śmierci Jokasty, która wśród przeraźliwych okrzyków rozpaczy powiesiła się na własnej chuście. Gdy Edyp zobaczył żonę umarłą, wyrwał z jej sukni spinki i wyłupił sobie nimi oczy. Edyp rozmawia z Chórem, wygłasza długi lament nad swoim życiem, nad swym nieszczęsnym losem. Przeklina tego, co go wyratował w dziecięctwie od śmierci. Błaga o wygnanie bądź śmierć. W tym momencie pojawia się Kreon. Edyp prosi go o wygnanie z miasta, gdzieś daleko w góry, by nikt go nie oglądał, Kreon jednak wcześniej pragnie poradzić się bogów. Edyp prosi go o opiekę nad córkami: Ismeną i Antygoną, gdy nagle obie się pojawiają, ślepy ojciec obejmuje je serdecznie i żegna się z nimi żałośnie. Kreon odprawia Edypa z miasta.

Charakterystyka:

Jokasta – obok Edypa najbarwniejsza i najtragiczniejsza postać tego dzieła. Jej pierwszy mężem był Lajos, któremu urodziła syna. Jednak bojąc się, że ten zgodnie z przepowiednią zabije swego ojca, skazała go na śmierć, zlecając wykonanie wyroku słudze. Na nieszczęście jednak dziecko zostało uratowane i wiele lat później podzieliło małżeńskie łoże z własną matką. Gdy Jokasta dowiaduje się, że mordercą Lajosa jest jej syn i obecny mąż jednocześnie, nie wytrzymuje i w ataku rozpaczy popełnia samobójstwo. Zanim jednak ta tragedia się dokona, Jokasta występuje w dziele jako mądra, rozsądna i sprawiedliwa kobieta, która w momencie gniewu męża potrafi ważyć fakty i załagodzić trudną sytuację. Kiedy powoli uświadamia sobie, czego dopuścił się Edyp, a ona z nim, próbuje uciec od prawdy, chce powstrzymać Edypa od jej poznania.

Tyrezjasz – tebański wróżbita, stary ślepiec, służący miastu jeszcze za czasów Lajosa. Początkowo nie chce wyjawić prawdy Edypowi, ale że ten oskarża go o spisek, wyznaje wszystko, choć w słowach nie tak dobitnych, by król mógł je w pełni zrozumieć.

Kreon – brat Jokasty, wierny sługa oskarżony o zdradę i spisek przez Edypa. Nie godzi się z oskarżeniami, prosi o wstawiennictwo siostrę. Odznacza się rozsądkiem, domaga się racjonalnych dowodów na swoją winę, poza tym sam wygłasza interesującą obronę swojej niewinności.
Inni bohaterowie występujący w tragedii to: Kapłan, Chór, Posłaniec z Koryntu, Sługa Lajosa, Posłaniec domowy oraz nie wypowiadające żadnego słowa, pojawiające się w ostatniej scenie córki Edypa: Antygona i Ismena. Warto dodać, że zarówno Kreon, jak i dzieci Edypa pojawią się w innym sławnym utworze Sofoklesa zatytułowanym Antygona

Edyp był dobrym i sprawiedliwym władcą. Za wszelką cenę chciał odkryć prawdę o śmierci Lajosa, poprzedniego władcy i jego prawdziwego ojca. Troszczył się o dobro obywateli i państwa, gdyż wybronił swój kraj od nieszczęść. Był stanowczy, odważny, gwałtowny. Do końca chciał rozszyfrować sprawę zabicia ojca nie wiedząc że wyda wyrok sam na siebie. Edyp był również tchórzliwy. Opuścił Korynt ponieważ nie chciał zabić Polybosa i ożenić się z Meropą. Bo nie chciał by spełniła się przepowiednia wyroczni Delfickiej. Wszystko co uczynił wynikało z jego niewiedzy. Edyp był bohaterem tragicznym ponieważ cokolwiek by nie zrobił nie mógł zapobiec nieszczęściu. Był bezsilny wobec przeznaczenia.

Konflikt tragiczny polega na zderzeniu dwóch racji które zawsze są równorzędne. Kończy się obustronną porażką oraz walką człowieka skazanego na porażkę z losem.

Ironia tragiczna nieprzezwyciężona sprzeczność naznaczająca los bohatera tragedii którego czyny wbrew jego woli i wiedzy prowadzą nieuchronnie do zagłady.

Wina tragiczna w tragedii starożytnej błędne rozpoznanie i fałszywa ocena własnej sytuacji przez bohatera.

Za źródło tragedii uznaje się pieśń pochwalną ( hymn ). Pieśni te wykonywał chór towarzyszy Dionizosa boga latorośli. Ludziw wykonujący pieśni byli przebrania w koźle skóry stąd wzięła się nazwa tragedii. Na początku był chór z Koryfeuszem na czele. Po pewnym czasie pierwszego aktora wprowadził Tespis. Aktorzy byli ubrani w długie togi i buty na koturnach. Mieli maski : smutną do tragedii i wesoła do komedii. Na scenie mogli grać wyłącznie mężczyźni.

Antygona

Antygona chce sprzeciwić się rozkazowi Kreona o zakazie grzebania zwłok jej brata, Polinejkesa, uznanego za zdrajcę kraju. Twierdzi, że według prawa bogów dusza niepogrzebanego zmarłego nigdy nie zazna spokoju, a zwłoki na pewno zostaną zhańbione. By temu zapobiec, planuje wraz z siostrą pogrzebać ciało. Nie kryje żalu i bólu. Rozmawia z Ismeną na ten temat, ale ona, bojąc się gniewu Kreona, a jednocześnie chcąc być w zgodzie z prawem, odmawia pomocy. Antygona postanawia działać sama.

 Pojawia się Kreon. Przypomina o swoim prawie do tronu po śmierci Edypa. Mówi, że dobro państwa jest dla niego najważniejsze. Ogłasza decyzję o zakazie pochówku. W tym momencie dowiaduje się od strażnika, że ktoś przed chwilą wbrew jego zakazowi pochował ciało. Kreon wpada w gniew, rozkazuje pojmać winnego, odgrzebać zwłoki i postawić straż.  Antygona podejmuje kolejną próbę pogrzebania zwłok. Tym razem zostaje przyłapana i odprowadzona do króla. Przyznaje się do czynu. Oświadcza, że woli śmierć niż pozostawienie ciała brata bez pochówku. Ma świadomość, że łamie prawo króla, ale mówi też o prawie boskim, którego musi przestrzegać. Dla niej jest ono ważniejsze od królewskiego. Antygona chce ponieść konsekwencje swego czynu. I kiedy zjawia się Ismena z zamiarem wzięcia na siebie połowy winy, nie zgadza się.  Pojawia się Hajmon – narzeczony Antygony, a syn Kreona. Prosi o wolność dla skazanej. Król tłumaczy potrzebę konsekwencji, ukarania kogoś, kto łamie prawo. Musi dotrzymywać wobec poddanych danego słowa. Lud jest oburzony wyrokiem. Twierdzi się, że władca nie powinien wydawać takiego zakazu, zaś śmierć Antygony uznaje się za sprzeczną z prawem bogów. Kreon złości się coraz bardziej, ale nie ustępuje. Kłócą się. Hajmon wybiega. Kreon wydaje polecenie zamknięcia Antygony w skalnej grocie.  Pojawia się Tyrezjasz, który namawia Kreona do zmiany decyzji. Radzi odwołać wyrok. Starzec przepowiada śmierć syna, żałobę w domu i konflikt w Tebach. Władca zgadza się pogrzebać Polinejkesa i uwolnić Antygonę. Niestety, jest już za późno. Dziewczyna wiesza się w grocie na chuście. Nie wytrzymuje tego Hajmon i „w gniewie na ojca mordy” popełnia samobójstwo. Na wieść o śmierci syna zabija się Eurydyka – żona Kreona. Władca rozpacza po stracie najbliższych.  Porządek boski zatriumfował nad porządkiem ustanowionym przez człowieka. Prawa natury i wola bogów okazały się silniejsze niż rozporządzenia władcy

Hiob-Hiob przeżywa chwile szczęścia. Ma wielodzietną, kochającą się rodzinę. Jest bogaty, posiada liczne stada trzody. Ma też dobre serce. Pomaga biedniejszym, służy dobrą radą i wsparciem duchowym. Uczy rodzinę właściwej postawy wobec Boga. Sam zaś jest bogobojny i oddany. Tymczasem w Niebie toczy się narada. Pojawia się na niej szatan. Kiedy Bóg wymienia nazwisko Hioba, ten kwestionuje jego nieskazitelność. Twierdzi, że Hiob dlatego jest prawy, bo jest bogaty. Bóg pozwala szatanowi boleśnie doświadczyć swego sługę. Na Hioba zaczynają spadać liczne nieszczęścia. Jego wielki majątek zagarniają łupieżcze plemiona. Wichura uśmierca wszystkie dzieci. Pomimo tych ciężkich prób Hiob nie odwraca się od Boga. Trwa przy Nim nadal. Ale szatan nie daje za wygraną. Sugeruje Bogu, że Hiob „zmięknie”, kiedy zaczną się choroby jego ciała. Mając zgodę Najwyższego zsyła trąd na sługę. Ciało Hioba pokrywa się strupami, a skóra rozchodzi się i pęka. Zaczyna śmierdzieć. Żona i krewni odczuwają wstręt. Małżonka proponuje mu rezygnację z upartego trwania przy Bogu, ale ten stanowczo odmawia. Pozostaje niezłomny. Zjawiają się przyjaciele Hioba. Są to Elifaz, Bildad i Sofar. Nie chcą uwierzyć temu, co widzą. Hiob podejmuje z nimi rozmowę. Z jego słów przebija ogromny ból spowodowany nieludzkim cierpieniem. Elifaz sugeruje, iż Hiob cierpi, gdyż Bóg karci go za grzechy. Pociesza przyjaciela mówiąc, że jeśli będzie wierny Bogu, to nic złego mu się nie stanie. Powinien wszystko wyznać. Hiob nie rozumie tego. Przecież każdy w jego sytuacji krzyczałby w niebogłosy z powodu tak wielkiego cierpienia. Zatem, bardziej potrzebuje współczucia i zrozumienia, a nie kolejnego upominania i pouczania. Bolą go takie słowa przyjaciela. Następnie swoje argumenty przedstawia Bildad. Radzi zwrócić uwagę na to, co robili przodkowie. Jego zdaniem człowiek cierpi, bo grzeszyły zarówno jego dzieci, jak i wszyscy żyjący i nieżyjący krewni. Hiob coraz bardziej jest zasmucony. Twierdzi, że Bóg nie jest niesprawiedliwy. Nie musi też tłumaczyć się przed człowiekiem. Bolą go słowa przyjaciela. Do dyskusji włącza się Sofar. Podpowiada, by odrzucił zło, sugerując, że Hiob nie może być prawy, skoro spotkało go takie nieszczęście. Ten bardzo krytycznie i jednoznacznie negatywnie ocenia swych przyjaciół. Nie znajduje u nich żadnych przejawów mądrości. Ponownie daje wyraz swemu cierpieniu. Opisuje jednak mądrość Bożą wszędzie widoczną. Pragnie odzyskać dawne zażyłe stosunki z Bogiem i z ludźmi. Tej sytuacji przygląda się Elihu, daleki krewny Abrahama. Wskazuje, że Hiob jest bardziej zainteresowany usprawiedliwieniem siebie niż Boga. Poucza Hioba, że wbrew pozorom Bóg nie milczy. Trzeba mieć tylko otwarty umysł na Jego głos. Hiob nie powinien zatem koncentrować się na cierpieniu, ale raczej spróbować zrozumieć pouczenie, jakie przez cierpienie Bóg chce mu przekazać. Hiob prosił Boga, by do niego przemówił. I oto Jahwe w swym majestacie odpowiada mu z wichru. Zadaje Hiobowi szereg pytań, za pomocą których podkreśla swe dostojeństwo, wyższość i siłę. Ten całkowicie pokornieje i przyznaje, że się mylił i mówił bez rozeznania. Potem Jahwe odmienia stan Hioba i błogosławi mu w dwójnasób. Jego bracia, siostry oraz dawni przyjaciele wracają do niego z darami, a dzięki błogosławieństwu Bożemu jego stada owiec, wielbłądów, bydła i oślic są dwa razy liczniejsze niż poprzednio. Znowu ma dziesięcioro dzieci, przy czym jego trzy córki są najpiękniejszymi kobietami w całej tej krainie. Życie Hioba zostaje cudownie przedłużone o 140 lat .