URSZULA POWIDZKA

nauczyciel nauczania zintegrowanego

Program autorski

„Ośmiolatek potrafi nauczyć się ortografii”

Konin 2003 r.

Spis Treści

Rozdział I : Ogólna charakterystyka programu.............................................. 3

Rozdział II : Cele nauczania ............................................................................. 5

Rozdział III : Treści kształcenia........................................................................ 7

Rozdział IV : Metody, formy pracy i środki dydaktyczne stosowane w
trakcie realizacji programu..............................................................................11

Rozdział V : Sposoby realizacji programu: „Ośmiolatek potrafi nauczyć się ortografii ”..........................................................................................................12

Rozdział VI : Przewidywane osiągnięcia.........................................................13

Rozdział VII : Badania osiągnięć ucznia.........................................................14

Bibliografia.........................................................................................................15

Załączniki:

• Dokumentacja

• Przykładowe scenariusze zajęć.

• Przykładowe karty pracy.

Rozdział I

Ogólna charakterystyka programu.

Program „Ośmiolatek potrafi nauczyć się ortografii” jest opracowany w oparciu o podstawę programową i podręczniki dla kl. II Joanny Białobrzeskiej: „JA, TY – MY” wydawnictwa Didasko. Głównym celem programu jest wyrobienie u uczniów umiejętności poprawnego i bezbłędnego pisania.

Pracuję już wiele lat z młodszymi dziećmi w szkole i wiem, że zanim dzieci zaczną stosować reguły ortograficzne, należy ich tego nauczyć w sposób dla nich interesujący. Uważam, że właściwą naukę najlepiej rozpocząć w klasie drugiej. Chociaż już pierwszaki mają opracowanych kilka trudności ortograficznych. Jednak w klasie drugiej uczniowie umieją już pisać, czytać i to jest ten moment, by zacząć przybliżać im piękny, poprawny język polski.

W niniejszym programie proponuję naukę ortografii w sposób
TEMATYCZNY.

Jest to uwarunkowane rozwojem dziecka 8-letniego. Ukazywanie faktów i zjawisk oraz ich naturalnych zależności kształtuje w umyśle dziecka scalony obraz świata. Umożliwia więc właściwe postrzeganie i rozumienie otaczającej rzeczywistości. Dziecko spostrzega wzrokowo zapisany wyraz i wymawia go, uruchamiając ośrodki motoryczne mowy. Wymówiony wyraz kojarzy z akustycznym wyobrażeniem słuchowym i jego optycznym obrazem, a zapisanie obrazu wzmacnia zapamiętywanie obrazu graficznego i ruchowego.

Przy takim połączeniu czynności powstają w umyśle dziecka skojarzenia pomiędzy spostrzeżeniami wzrokowymi, słuchowymi, ruchowymi narządów mowy oraz ruchów ręki. Skojarzenia te muszą być utrwalone poprzez ćwiczenia w dostrzeganiu i zapamiętywaniu obrazów, aż do momentu wytworzenia nawyku ortograficznego.

Niniejszy program jest częścią edukacji polonistycznej realizowanej w klasie drugiej. Nauczanie ortografii odbywa się więc przy okazji realizacji danego bloku tematycznego. Uczniowie za pomocą różnych metod i form poznają nowe słowa, nowe zasady pisowni i później je utrwalają. Oczywiście w pracy z uczniami będą wykorzystywane wszelkie okazje łączenia ortografii z ćwiczeniami słownikowo-frazeologicznymi i syntaktycznymi. Ćwiczenia ortograficzne będą kształcone przy okazji kształcenia językowego.

Program zawiera cele nadrzędne i szczegółowe. Zastosowałam różne metody i formy pracy, a także środki dydaktyczne, z których pomocą warto pracować, by osiągnąć pożądane cele. Uwzględniłam zasadę indywidualizacji. Każdy uczeń może liczyć na pomoc ze strony nauczyciela. Uczniowie poza wspólnymi ćwiczeniami do wykonania (np. kartami pracy) mają prawo wyboru różnych pomocy dydaktycznych według zainteresowań – tych, w których najlepiej się czują (np. jeden woli rozwiązywać rebusy, inni wolą wypełniać krzyżówkę).

W pracy z uczniem uwzględniłam również pomiar dydaktyczny w postaci sprawdzianów, dyktand utrwalających i sprawdzających, a także testów.

Po rocznym cyklu edukacyjnym program będzie kontynuowany w klasie III, gdzie dziecko utrwala pisownię poznanych wyrazów i uzupełnia ją o nowe reguły ortograficzne.

Program angażuje do współpracy rodziców poprzez uczestnictwo w zajęciach z edukacji polonistycznej, pomoc w pracach domowych, współudział w drużynowym konkursie ortograficznym.

Rozdział II

Cele nauczania.

Program: „ Ośmiolatek potrafi nauczyć się ortografii ” zakłada następujące cele:

Cele ogólne	Cele operacyjne
Zdobycie umiejętności samodzielnego, poprawnego i świadomego posługiwania się językiem pisanym	uczeń potrafi stosować na co dzień poznane wyrazy z: ż, rz, h, ch, u, ó i ze zmiękczeniami, zna zasady i reguły ortograficzne i stosuje je w praktyce,
Kształtowanie zdolności dostrzegania różnego rodzaju związków i zależności w piśmie.	uczeń umie uzasadnić pisownię wyrazów z: „ó” , „rz” wymiennym i niewymiennym, zna omawiane wyrazy z h i ch, rozumie, że są rodziny wyrazów, które mają wspólną cząstkę, wie, po których spółgłoskach piszemy „rz”, umie kojarzyć tematycznie słowa z opracowaną trudnością ortograficzną, zna regułę stosowania zmiękczeń, wyjaśni ciekawostki ortograficzne.
Rozwijanie świadomości życiowej i użyteczności zdobywanej wiedzy.	rozumie, po co się uczy pisać bezbłędnie, wie, że znajomość ortografii jest tylko częścią umiejętności wykształconego Polaka,
Wzmacnianie poczucia własnej wartości i tolerancja dla innych. Korelacja z zajęciami z programu wychowawczo – profilaktycznego „Spójrz inaczej” prowadzonego na terenie klasy.		uczeń rozumie, że ma prawo mieć pewne kłopoty, bo nikt nie jest doskonały, akceptuje innych kolegów, tych, co już potrafią lepiej pisać i tych, co nie umieją, a także nie wyśmiewa się ze słabszych, dziecko wie, że każdy człowiek ma w życiu dobre i złe chwile, swoje lepsze i gorsze strony.

Rozdział III

Treści kształcenia.

Kręgi tematyczne

Temat bloku	Termin realizacji	Tematyczny zestaw ortograficzny
Wakacyjne powroty	IX	Wspomnienia z wakacji – „PLAŻA”. - pisownia wyrazów z „ż”: plaża, leżak, plażowicz, piłka plażowa, żagiel, żaglówka, żółty, podróż, żal, pożegnanie, zjeżdżalnia, żar.
Nadejście jesieni	IX	W konińskim parku jesienią. - pisownia wyrazów z „rz” w nazwach drzew: brzoza, wierzba, orzech, jarzębina, modrzew.
Moja szkoła	X	Ach ten hałas w mojej szkole. - pisownia głośnych wyrazów z „h”: hałas, hałaśliwy, huk, zahuczało, harmider, huknęło.
Mieszkańcy ogrodów	X	Zwierzęta z ogrodów ZOO i nie tylko. - pisownia „ż” w większości nazw zwierząt w Polsce: żaba, żuk, żyrafa, żubr, żbik, żmija, żółw, piżmak, jeż, bażant , wąż, czyżyk, wyżeł, nosorożec, Pamiętamy te cztery wyrazy, które nie mają „ż”: tchórz, nietoperz, orzeł, węgorz.
Z głową w chmurach	XI	Marzę – układam melodię, piszę wiersze – co nam wpada do ucha! - pisownia „rz” po spółgłoskach: b, d, g, j, k, p, t, w, ch Be – de – gie – jot – ka Pe – te – wu – cha – wpadają nam do ucha po nich „rz” – pisze się o tym każda druga klasa wie.
Zapasy na zimę	XI	Lubię soki – sokowirówka. - pisownia wyrazów z zakończeniem -ów, -ówka: lodówka, makówka, grochówka, parówka... itp. Kraków, Uniejów, Wilanów... itp. Psów, kotów... itp.
Moja rodzina	XII	On i ona mogą być małżeństwem - pisownia wyrazów z „ż”, które kojarzą się ze słowem małżeństwo: mąż, żona, małżonek, małżonka, zamężna, mężatka, żonaty, małżonkowie.
Polskie święta Boże Narodzenie	XII	Tradycje świąt Bożego Narodzenia – ozdoby choinkowe - Pisownia nazw dwóch kolorów: żółty i różowy
Dzień Babci i Dzień Dziadka w naszej szkole	I	Pisownia Babcia i Dziadek - opracowanie zmiękczeń: cia, cie, cio, ciu, nia, nie, nio, niu, sia, sie, sio, siu, zia, zie, zio, ziu, dzia, dzie, dzio, dziu, z utrwaleniem zasady, że przez „i” zmiękczamy przed samogłoską.
Palcem po mapie	I	Chłopi na wsi - pisownia wyrazów „ch”, które kojarzą się z wsią: chałupa, chata, chłop, strzecha, bochen, chleb, pulchny, chlew, chów, wschód, zachód, zmierzch.
Od źródła do morza	II	Źródło – skąd wypływają rzeki - opracowanie niektórych wyrazów z „ó” niewymiennym: źródło, próba późno, skóra córka, Józef
W świecie lektur	II	Opracowanie lektury „Szewczyk Dratewka” - wyrazy z „ó” niewymiennym – rodzina wyrazów ze świata baśni: królewna, król, królowa, królewicz, królestwo, królewski.
Na dnie morza	III	Krajobraz nadmorski - wyrazy z „rz” wymiennym: morze – morski, jeziorze – jezioro, wierzę – wiara, itp.
Nadejście wiosny	III	Na wiosenne porządki zakładam fartuszek - pisownia wyrazów z końcówką – uszek: fartuszek, garnuszek, kożuszek, świntuszek, jabłuszek, Tadeuszek, Mateuszek, itp.
Polskie święta - Wielkanoc	IV	Do cioci Helenki na święta - pisownia imion w języku polskim z literą „H”: Helenka, Hubert, Henryk, Henryka, Hilary, Halina, Hania, Horacy, oprócz: Chryzostoma, Chrystiana.
Na górskim szlaku	IV	Polskie góry - pisownia rodziny wyrazów: góra, góral, góralka, góreczka, górski, górzysty, pagórek wzgórek.
Maj jednym z piękniej-szych miesięcy w roku	V	Śpiew ptaków na wiosnę - małe i duże ptaki z „ó”: wróbel, jaskółka, sójka, przepiórka, mysikrólik, sokół, myszołów
Co w trawie piszczy	V	Piszczące krótkie wyrazy z „ż”: - że, iż ,już, aż, chociaż, może, gdyż, ponieważ, również, też, a także każde przecież
Utrwalenie wiadomości ciekawostki ortograficzne	VI	Przypomnienie znanych zasad uczonych przez cały rok. Np. wierszyki typu: Pif – paf Szedł paw Padł wśród traw Co za traf

Rozdział IV

Metody, formy pracy i środki dydaktyczne stosowane w trakcie realizacji programu

Realizując program: „Ośmiolatek potrafi nauczyć się ortografii”, należy wykorzystywać wiele ciekawych metod pracy. Poza metodami podającymi w postaci pogadanki, opisu czy objaśnień bardzo ważne są metody problemowe – aktywizujące dziecko. Są to gry dydaktyczne, inscenizacje, czy dyskusje dydaktyczne z „burzą mózgów”. Ważną rolę w osiągnięciu celów programu odgrywają metody eksponujące, angażujące dziecko poprzez występy np.:
w teatrzyku ortograficznym czy pokazu – prezentacji połączonej z przeżyciem.

Odrębną rolę spełniającą metody praktyczne w postaci pokazu czy ćwiczeń przedmiotowych.

Realizując treści programowe, uwzględniłam wielorakie formy pracy. Poza pracą zbiorową czy grupową największą rolę odgrywa tu forma pracy indywidualnej. Każde dziecko jest w danym momencie na innym poziomie wiedzy znajomości ortografii. Wymaga więc z indywidualizowanej pracy. Stosowane środki dydaktyczne wykorzystuje się w pracy zbiorowej, np. plansze ortograficzne. Do pracy zarówno zbiorowej, jak i indywidualnej, dobrymi pomocami są krzyżówki, rebusy, gry, loteryjki, zagadki itp.

Często bardzo ważną pomocą są prace zrobione samodzielnie przez dziecko, np.: lizaki ortograficzne czy kostki sześcienne, na której ściance są zapisane wyrazy z danego bloku.

Podstawą i nieodzowną pomocą dla dzieci są karty pracy zawierające rozmaitość zadań w postaci krzyżówek, dobieranek parami, zagadek, kolorowanek itp.

Rozdział V

Sposoby realizacji programu: „Ośmiolatek potrafi nauczyć się ortografii ”

1. Prowadzenie – założonego w kl. II i kontynuowanego w kl. III – słowniczka ortograficznego podzielonego na działy - z różnymi trudnościami ortograficznymi.

2. Wypełnianie tematycznych kart pracy zgodnych z proponowaną tematyką.

3. Współtworzenie ortograficznej gazetki w klasie: „Nasza ortografia”.

4. Rozwiązywanie rebusów, krzyżówek, loteryjek indywidualnie i zbiorowo - w grupach.

5. Korelacja działań z zajęciami plastycznymi, muzycznymi i fizyczno-
   -ruchowymi.

6. Wewnątrzklasowe konkursy.

7. Wycieczki tematyczne.

8. Prezentacje dla innych klas – występy pod hasłem: „Co już umiemy?”.

Rozdział VI

Przewidywane osiągnięcia

Po skończonym cyklu edukacji polonistycznej z zakresu ortografii uczeń kl. II powinien poprawnie:

• napisać omawiane wyrazy,

• bezbłędnie wypełnić karty pracy,

• rozwiązać krzyżówkę uwzględniającą daną trudność ortograficzną,

• zastosować zasady ortograficzne i przyswojone tematycznie słownictwo, które stanowi integralną część omawianej tematyki,

• uzasadnić, dlaczego dany wyraz piszemy tak, a nie inaczej,

• rozpoznawać związki i zależności w piśmie,

• zilustrować odpowiednią techniką plastyczną omawiany temat,

• współdziałać w grupie podczas prac zespołowych,

• zilustrować ruchem poznawane wyrazy w zabawach muzyczno-
  -ruchowych,

• prowadzić regularnie słowniczek ortograficzny, gromadzący poznawany materiał,

• działać twórczo i kreatywnie w poszukiwaniu różnych sposobów rozwiązania danego zadania, np.: lepić z plasteliny, modeliny i łączyć różne techniki plastyczne podczas makiety,

• tolerować innych uczniów, którzy też tak jak on popełniają błędy,

• motywować się do pracy.

Rozdział VII

Badania osiągnięć ucznia.

1. Sprawdziany w postaci:

• pisania z pamięci,

• dyktand wprowadzających,

• dyktand utrwalających.

2. Testy kontrolne m.in. z tekstem z lukami, łączeniem wyrazów w pary, kolorowanki itp.

3. Analiza kart pracy.

4. Analiza porównawcza wyników uzyskanych w pomiarze dydaktycznym w miesiącu wrześniu i maju.

BIBLIOGRAFIA

1. Jedut A., Pleskot A., „Nauczanie ortografii w klasach I – III”. Poradnik nauczyciela, WSiP Warszawa 1991.

2. Sokołowski S. (red.), „Nauczanie początkowe” zeszyt 24. (Podstawy ortografii w klasach I –III) ODN w Zielonej Górze, Zielone Góra 1993.

3. Program zintegrowanej edukacji w klasach I – III MOJA SZKOŁA, PW „Mac” S.A. Kielecka Oficyna Wydawnicza, Kielce 1999.

4. Skrzypiec W.,” Ćwiczenia gramatyczno- ortograficzne i stylistyczne w klasach I – III”, WSiP Warszawa 1992.

5. Kaleta- Sawicka M., Skalska I., „Vademecum nauczania ortografii w klasach początkowych”.

6. „Nauczanie początkowe” nr 5, 6, 1991/1992 rok, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP w Kielcach Spółka z o.o.

7. Ewa Owsińska, Zofia Staniszewska „Wesoły świat ortografii” wyd. Podsiedlik – Raniowski i spółka Poznań 2003.