ęłęóPadaczka (inaczej epilepsja bądź też choroba św. Walentego) - choroba o złożonej, różnej etiologii cechująca się pojawianiem napadów padaczkowych. Napad padaczkowy zaś jest wyrazem przejściowych zaburzeń czynności mózgu wskutek nadmiernych i gwałtownych wyładowań bioelektrycznych w komórkach nerwowych.

Epidemiologia

Padaczka jest powszechną chorobą, dotkniętych jest nią ok. 1% ludzi w Polsce (ok. 400 tys.). Co ważne – padaczka jest chorobą ludzi młodych. W 80% ujawnia się przed 20 rokiem życia.

Rodzaje napadów padaczkowych (podział Gastaut)

Padaczki uogólnione

pierwotnie uogólnione

wtórnie uogólnione

nie określone uogólnione

Padaczki częściowe

Padaczki nie sklasyfikowane

Padaczki uogólnione

0. napady nieświadomości (petit mal)

1. napady miokloniczne

2. napady atoniczne

3. napady (pierwotnie/wtórnie) uogólnione toniczno-kloniczne (grand mal)

Padaczki częściowe

0. napady częściowe proste

1. napady częściowe złożone

Padaczki związane z wiekiem

0. zespół Ohtahary

1. zespół Westa

2. zespół Lennoxa-Gastauta

3. zespół Friedmana - piknolepsja

4. padaczka Rolanda

5. zespół Landaua-Kleffnera

Napady ogniskowe objawowe

0. padaczka skroniowa

1. padaczka czołowa

2. padaczka ciemieniowa

3. padaczka potyliczna

4. padaczka Kożewnikowa

Padaczki o określonej etiologii

0. padaczka w guzach mózgu

1. padaczka poudarowa

2. padaczka alkoholowa

3. padaczka poinfekcyjna

4. padaczka po kraniotomii

5. padaczka polekowa

Stan padaczkowy

Powtarzające się jeden za drugim napady padaczkowe, bez odzyskania przytomności, czasem z chwilowym bezdechem są stanem zagrożenia życia. Wymagają natychmiastowej hospitalizacji i podjęcia pilnego leczenia. Występują bez uchwytnej przyczyny lub po zmianie, odstawieniu nagłym leków (w szczególności hormonalnych), w trakcie infekcji u chorego z epilepsją, itp. Chory zagrożony jest m.in. obrzękiem mózgu, obrzękiem płuc, hipertermią.

Przyczyna padaczki i napadów padaczkowych

Padaczka nie jest chorobą dziedziczną. Dziedziczny jest niski próg pobudliwości komórek nerwowych mózgu. Czynniki predysponujące do wystąpienia napadów padaczki:

urazy mózgu – wiele zmian, występujących w trakcie bezpośrednich reakcji kompensacyjnych może przyczynić się do wystąpienia drgawek. Ponadto istnieje hipoteza, że blizna glejowa powstała po urazach mózgu jest czynnikiem indukującym powstawanie ogniska padaczkowego.

bodźce świetlne – częstokroć zdarza się, że bodźce świetlne (np. z gry komputerowej, naturalne migotanie ekranu komputera, oglądanie słońca przez drzewa w trakcie jazdy samochodem, dyskoteka, itp.) powodują napad padaczkowy. Często gwałtowne wyjście z ciemnego miejsca na mocne światło słoneczne może przyczynić się do napadu.

zmiany hormonalne – do napadu mogą przyczynić się wahania hormonalne związane z menstruacją

zmiana aktywności falowej mózgu – padaczka może pojawiać się w okolicach przejścia od snu do czuwania i na odwrót.

stany gorączkowe

stan fizjologiczny organizmu

0. niedotlenienie

1. zmniejszona zawartość CO₂ we krwi,

2. niedocukrzenie,

3. niewydolność adrenergiczna,

4. zwiększony poziom progesteronu,

5. zaburzenia wodno-elektrolitowe,

zmęczenie i brak snu

Leczenie

Leczenie padaczki opiera się na kilku podstawowych zasadach:

0. zawsze jeżeli to tylko możliwe stosowanie monoterapii (politerapia w przypadku niemożliwości kontroli pojedynczym lekiem)

1. wdrażanie leczenia - wprowadzanie leku powoli, aż do uzyskania odpowiedniej dawki

2. odstawienie leczenia - powoli zmniejszając dawkę

3. zmiana leków - na zakładkę, powoli odstawiając jeden i powoli wprowadzając drugi

4. leczenie długotrwałe

5. stosowanie odpowiedniego leku do konkretnego rodzaju napadu

6. stosowanie odpowiednio dużej dawki leku

7. monitorowanie stężenia leku w surowicy - w niektórych przypadkach

Leki pierwszego rzutu:

0. napady pierwotnie uogólnione - kwas walproinowy

1. napady wtórnie uogólnione - karbamazepina

2. napady częściowe - karbamazepina

3. zespół Westa - vigabatryna, sterydy, ACTH

4. padaczka rolandyczna - karbamazepina

Leczenie napadu padaczkowego:

0. 10 mg diazepamu powoli i.v. lub 2 mg klonazepamu i.v., tlen

1. jeżeli napady nie ustępują - powtórzenie dawki, tlen

2. jeżeli napady nie ustępują - 20 mg diazepamu i.v. oraz fenytoina 15 mg/kg i.v. (do drugiej żyły nie szybciej niż 50 mg/kg), 40% glukoza, kokarboksylaza, tlen

3. jeżeli napady nie ustępują - diazepam 100 mg we wlewie kroplowym w 500 mg glukozy (40ml/h) i.v.

4. jeżeli napady nie ustępują - możliwe zastosowanie innych leków - fenobarbital, lidokaina, klometiazol

5. jeżeli napady nie ustępują - znieczulenie ogólne

Jak pomóc?

Osobę mającą napad padaczkowy:

0. ułożyć na boku, aby zapobiec zakrztuszeniu lub zadławieniu

1. nie podawać nic do picia

2. ochronić (szczególnie głowę) przed okaleczeniem o okoliczne przedmioty

3. nie powstrzymywać na siłę drgawek

4. rozpiąć pasek, kołnierz koszuli, aby ułatwić oddychanie

5. nie wkładać niczego między zęby, nie otwierać siłą zaciśniętych szczęk

6. zachować spokój; jeżeli po 2-3 minutach atak nie mija, wezwać pogotowie

Znani epileptycy

0. Aleksander III Macedoński, Wielki z Argeadów ;

1. Bohdan Zenobi Chmielnicki herbu Abdank ;

2. Bolesław II Pobożny z Przemyślidów ;

3. Gajusz Juliusz Cezar ;

4. Hannibal Barkas Barca ;

5. Fiodor Dostojewski ;

6. Michał Czajkowski herbu Jastrzębiec ;

7. Napoleon I Bonaparte ;

8. Wallenrode Kondrad von .

ęłęóNapad padaczkowy

Napad padaczkowy - skutek gwałtownych wyładowań bioelektrycznych grupy komórek nerwowych, które aktywują określone układy strukturalno-czynnościowe mózgu, czego objawem jest zaburzenie ich czynności[1]. Napad padaczkowy może przyjmować różne formy u różnych ludzi[2] - od tzw. małych napadów (petit mal), polegających na krótkim zaniku świadomości (np. nieruchome wpatrywanie się w jeden punkt), aż po napady grand mal, czyli tzw. duże (np. toniczno-kloniczne), w czasie których często występuje utrata przytomności, drgawki, ślinotok, szczękościsk, czasem szybkie ruchy gałek ocznych (podobnie jak w fazie snu REM - rapid eye movement) czy chwilowy bezdech.

Możemy wyróżnić wiele rodzajów napadów padaczkowych:

0. Napady częściowe - napady w czasie których wyładowania ograniczają się, przynajmniej początkowo, jedynie do ogniska padaczkowego:

1. Napady częściowe z objawami prostymi - napady, w czasie których chory najczęściej pozostaje przytomny. Ze względu na obszar wyładowań i ich rozmar, wyróżnić można:

2. Napady ruchowe - zaburzenia ruchu, mowy, czasem drgania kończyn ciała, bądź kącika ust

3. Napady częściowe ruchowe proste - inaczej napady Jacksona. Najczęściej zaczynają się rytmicznym drganiem kciuka, palca wskazującego, kącika ust, bądź palucha po przeciwnej stronie ciała w stosunku do umiejscowienia ogniska. (gdyż prawa półkula mózgu odpowiada za lewą stronę ciała i na odwrót)

4. Napady zmysłowe - polegające na rozmaitych doznaniach słuchowych, wzrokowych, węchowych, czuciowych bądź smakowych. Mają one zwykle dość charakterystyczny i stereotypowy przebieg:

5. Napady czuciowe proste - drętwienie bądź mrowienie różnych części ciała. Tego rodzaju napady często przechodzą w napady częściowo ruchowe proste (Jacksona), bądź w drgawki uogólnione.

6. Napady mieszane - napady, w których występują objawy więcej niż dwóch rodzajów wymienionych powyżej

7. Napady częściowe z objawami złożonymi - inaczej skroniowe. Występują zaburzenia świadomości, czasem tylko częściowe. Dzielimy je na:

8. Napady intelektualne - doznania marzeniowe, podobne do snu, z poczuciem czegoś znanego - czegoś, co już się wydarzyło - bądź zupełnie odwrotnie - znane choremu sytuacje czy otoczenie wydają mu się zupełnie obce

9. Napady z zaburzeniami psychosensorycznymi - zaburzenia wzroku, słuchu, orientacji przestrzennej

10. Napady z zaburzeniami psychoruchowymi - automatyczne wykonywanie pewnych czynności (np. odruch żucia, szukanie czegoś)

11. Napady mieszane - napady, w których występują objawy więcej niż dwóch rodzajów wymienionych powyżej

12. Napady częściowe złożone - efekt wyładowań w płacie skroniowym mózgu (stąd inna nazwa: padaczka skroniowa) - czasowe upośledzenie zmysłów węchu, smaku, wzroku bądź słuchu. Może występować zjawisko Deja vu, nierzadko na tle silnych, emocjonalnych doznań z przeszłości. Tego rodzaju napady czasem przechodzą w drgawki uogólnione.

13. Napady częściowe, wtórnie uogólnione - następują na skutek rozszerzenia obszaru wyładowań do całego mózgu. Występuje utrata świadomości oraz drgawki, najczęściej o charakterze toniczno-klonicznym. Napady częściowe często poprzedzają napady uogólnione, których chory jednak nie zawsze jest w stanie zauważyć.

14. Napady pierwotnie uogólnione - napady, w których nie da się dokładnie zlokalizować ogniska padaczkowego (bez umiejscowionego początku). Zawsze przebiegają z utratą świadomości, ponieważ wyładowania bioelektryczne obejmują od razu cały mózg.

15. Napady nieświadomości - krótkotrwały (od kilku do kilkunastu sekund) zanik świadomości, czasem drganie powiek, chwilowe sztywnienie ciała. Rzadko i generalnie tylko przy pełnym pęcherzu zdarza się mimowolne oddanie moczu przez chorego. Występowanie i przetrwanie tego rodzaju napadów z okresu dzieciństwa sygnalizuje, iż w przyszłości mogą pojawić się napady o charakterze toniczno-klonicznym.

16. Napady masywne - miokloniczne - nagłe i silne skurcze symetrycznych grup mięśni ciała.

17. Napady kloniczne - uogólnione drgawki całego ciała

18. Napady toniczne - silny skurcz mięśni całego ciała, trwający zwykle od kilku, do kilkunastu sekund

19. Napady toniczno - kloniczne - inaczej napady duże (tzw. grand mal). Objawiają się przez utratę świadomości/przytomności, skurcz mięśni ciała, czasem ślinotok. Na początku tej fazy chory wydaje czasem nieartykułowany głos lub krzyk, wywołany przedzieraniem się wypieranego z klatki piersiowej powietrza przez krtań zamkniętą napiętymi więzadłami, tzw. strunami głosowymi. Krzyk ten jest nieświadomy. Czasem zdarza się, że w wyniku szczękościsku chory przygryza sobie język. Osoba mająca tego rodzaju napad szybko sinieje, ponieważ ogromny wysiłek mięśni pochłania większość tlenu krążącego we krwi. Z czasem objawy ustępują i pojawia się ciężki, chrapliwy oddech. Czas trwania takiego ataku to około 3 minuty. Po tym czasie, chory najczęściej zasypia i budzi się po kilku (bądź kilkunastu) minutach - jako ostatnie pamięta wydarzenie, które miało miejsce tuż przed atakiem, po którym występuje pewne uczucie (z relacji chorych osób - bardzo niewygodne, kłopotliwe - tu cytat "to takie dziwne uczucie") luki w pamięci - stąd w większości przypadków po wstępnym odzyskaniu świadomości chory pyta o to, co się właściwie stało.

20. Napady atoniczne - nagły zanik napięcia mięśniowego. Czas trwania tego typu napadów jest bardzo krótki i nierzadko chorzy wstają zaraz po upadku na ziemię

21. Napady akinetyczne - polegają na krótkotrwałym zahamowaniu zdolności ruchowych

22. Napady jednostronne/przeważnie jednostronne/seryjne. - najczęściej napady drgawkowe, ograniczone do jednej strony ciała, czasem pojawiające się na nich naprzemiennie.

23. Napad przygodny - napad, który wystąpił tylko raz. Najczęściej jest to napad o charakterze uogólnionego napadu toniczno-klonicznego (tzw. dużego), wywołanego przez przypadkowy czynnik, taki jak: nadużycie alkoholu, nagłe zmiany hormonalne czy brak snu. Taki napad nie jest podstawą do rozpoznania padaczki.

Przypisy

1W większości przypadków mamy do czynienia z pobudzeniem, rzadziej z zahamowaniem.

2 Zależnie m.in. od stopnia wyładowania.

Padaczka alkoholowa

Padaczka alkoholowa charakteryzuje się występowaniem napadów padaczkowych w pierwszych dniach po zaprzestaniu lub znacznym ograniczeniu picia przez alkoholika. Jest to choroba ustępująca samoistnie w ciągu kilku lub kilkunastu dni, pod warunkiem przestrzegania abstynencji. Najczęściej dotyczy osób z zaawansowanym alkoholizmem. Leczenie środkami przeciwpadaczkowymi i przeciwdrgawkowymi tylko pod opieką lekarza. Stosowane leki w padaczce alkoholowej, wykazują mniejszą skuteczność, niż w innych rodzajach padaczki.