3 oceny
III semestr: Wychowanie w kontek cie ró nych koncepcji teorii wycho-
wania (4 koncepcje)
Antropologiczne koncepcje wychowania.
Wychowanie na tle ró nych koncepcji rzeczywisto ci spo-
łecznych.
Metody i techniki wychowania.
IV semestr: Główne nurty i kierunki wychowania w XX w. (Znaniecki,
Nawroczy ski Bogdan, Mysłakowski, Dawid Jan Władysław).
LITERATURA:
Łobocki; Teoria wychowania. 2004
Łobocki; W poszukiwaniu skutecznych form wychowania. 1990
Krawczyk; Metody wychowania moralnego.
liwerski; Współczesne teorie i nurty wychowania. 2003
Thomas Gordon; Wychowanie bez pora ek w szkole.
Ludwik Maj; Pr dy i kierunki w pedagogice XX w. 1962
S. Wołoszyn; Nauki o wychowaniu w Polsce XX w. 1992
Wincenty Oko ; Wizerunki sławnych pedagogów polskich.
Jankowski; Psychologia społeczna a zagadnienie wychowania. 1980
Bi czycka; Mi dzy swobod a przemoc w wychowaniu. 1990
Wołowska; W złowe problemy teorii wychowania.
− cele
− funkcje nauczyciela
− pojmowanie procesu kształcenia
1. nurt - tradycyjny
2. nurt – nowe koncepcje
Cele wychowania:
tradycyjny:
przygotowanie do zastanych warunków do ycia, wy-
chowanie według standardów.
nowe koncepcje: ok. 10% (emancypacyjne, alternatywne, ...), uniezale -
nienie człowieka od społecze stwa, oswobodzenie jed-
nostki od celów społecze stwa, ale jest prawo, władza,
potrzeby społeczne, zawierzenie jednostce, zaufanie
człowiekowi, pobudzanie motywacji, wspomaganie jed-
nostki w yciu, w zdobywaniu samo wiadomo ci.
Pojmowanie procesu kształcenia przez 2 nurty:
tradycyjny:
proces kształcenia powinien wyposa aş wychowanków
w pewien zasób wiedzy, w gotowe tre ci, i ş ladami
nauczyciela,
nowe koncepcje: równorz dny udział wychowanków i nauczyciela w pro-
cesie wychowania, wychowanek ma byş współtwórc
procesu, wymiana pogl dów, prezentacja własnego ro-
zumienia
Funkcje nauczyciela:
tradycyjny:
1. nauczyciel spełnia funkcj informacyjn , przekazuje
posiadan
wiedz , 2. nauczyciel kontroluje, okre la
swoje wymagania i je egzekwuje, 3. funkcja instruktor-
ska, prezentuj ca, nauczyciel wskazuje drogi rozwi za-
nia (musi byş ich kilka). To niestety dominuje.
nowe koncepcje: ograniczenie nacisku, przymusu; nie narzucanie pogl -
dów; szanowaş autonomi drugiego człowieka; nauczy-
ciel wspiera, wspomaga rozwój człowieka; nale y stwo-
rzyş najkorzystniejsze warunki do samorealizacji, wy-
chowanek staje si kreatorem rozwoju
Teoria wychowania – jedna z podstawowych dyscyplin pedagogicznych.
Przedmiotem jej bada jest spójna, usystematyzowana wiedza o wycho-
waniu, o jego celach, rodkach, formach, metodach, tre ciach i uwarunko-
waniach.
1946-1948 – „jako tako” wygl dał proces wychowania,
1948-1956 – społeczna, polityczna i praca zawodowa, „urabianie” człowie-
ka,
1956-1989 – nowe nurty, teorie.
Wychowanie: podej cie w skie – kształtowanie charakteru jednostki;
szerokie – skoncentrowane jest na rozwoju uczuciowym i umysłowym,
zajmuje si
wszystkimi cechami naszej osobowo ci (intelektualnymi –
umysł, emocjonalnymi – uczucia, wolicjonalnymi – wola, działaniem).
Wychowanie:
− bezpo rednie
z góry ukierunkowana działalno ş wychowawcy na
wychowanka (pedagogika dyrektywna), to „system dzia-
ła
zmierzaj cych do okre lonych rezultatów wycho-
wawczych” (R. Wroczy ski, 1976, s. 11),
− po rednie
nie przeszkadzanie w rozwój człowieka, to „proces
zdobywania przez jednostk do wiadcze ” (W. Ch. Ba-
gley, 1923, s. 3).
Cechy wychowania
− zło ono ş
wielorakie uwarunkowania (zachowania ludzkie np.
osobiste prze ycia, do wiadczenia człowieka, jego
potrzeby, aspiracje, motywacje, ł cznie z centralnym
systemem nerwowym i układem gruczołów dokrew-
nych, proces adaptacji do obowi zuj cych norm po-
st powania,
− intencjonalno ş
wiadomo ş celów wychowania (wychowawca jest
wiadomy celów jakie pragnie realizowaş w wyniku
planowo organizowanej działalno ci wychowawczej,
− interakcyjno ş
współdziałanie wychowawcy i wychowanka,
− relatywno ş
trudno ci przewidywania skutków wychowania,
− długotrwało ş
wychowawca wychowankiem swych wychowanków.
Dziedziny wychowania
− moralne
poprzez wła ciwy przykład, trzeba rozmawiaş, klaryfikacja
warto ci,
− estetyczne
poziom kultury estetycznej,
− seksualne
ogół oddziaływa i wpływów zmierzaj cych do kształtowa-
nia si postawy szacunku i zrozumienia wobec przedsta-
wicieli płci odmiennej, oraz takich uczuş wzajemnych, jakie
s warunkiem wytwarzania si prawidłowych relacji mi -
dzy dziewcz tami i chłopcami,
− patriotyczne umiłowanie do własnej ojczyzny,
− umysłowe
kształtowanie pozytywnej motywacji wobec nauki,
− religijne
podporz dkowanie działalno ci edukacyjnej zało eniom
religii,
− zdrowotne
opanowanie wiedzy o organizmie ludzkim.
Socjalizacja
to proces nabywania dojrzało ci społecznej albo kształto-
wanie si składaj cych si na nie ról społecznych (S. Ko-
narski),
to proces rozwoju społecznego b d cy efektem nie kiero-
wanych i nie u wiadamianych oddziaływa otoczenia spo-
łecznego (Słownik psychologiczny, 1979).
Inkulturacja
to proces wrastania w kultur
danego społecze stwa,
sprawiaj cy, e jednostka staje si integralnym członkiem
tego społecze stwa i nosicielem kultury
Wychowanie behawioralne
Ka dy człowiek jest istot zewn trzsterown (reaktywn ), tzn. e jego
zachowanie zale y w szczególno ci od uwarunkowa zewn trznych, jest
przede wszystkim bezpo rednim oddziaływaniem na wychowanków
w formie np. ró nego rodzaju manipulacji i indoktrynacji poł czonych
z bogatym zestawem nagród lub kar albo jednocze nie jednych i drugich.
Wychowanek jest przedmiotem.
ycie duchowe nie istnieje jako takie.
Krytyka: zapomina si o potrzebie podmiotowego traktowania wychowan-
ków, pozbawia si własnej aktywno ci i samodzielno ci w procesie rozwo-
ju i wychowania, ten sam człowiek mo e mieş odmienne reakcje na iden-
tyczny bodziec w zale no ci np. od warunków czy okoliczno ci i czasu
jego oddziaływania.
Terapia behawiorystyczna ma na celu odrzucenie reakcji nieprzystosowa-
nych lub patologicznych czy dewiacyjnych.
Mo liwo ş dokładnego zaprogramowania pracy wychowawczej zgodnie
z przyj tymi celami wychowania.
Bezpo rednie oddziaływania wychowawcze, tj. bez odwoływania si do
własnej aktywno ci i samodzielno ci wychowanków. Kształtowanie si
człowieka reaktywnego, odpowiedzialnego i wyzwolonego spod ci aru
przesadnej kontroli zewn trznej.
Wychowanie humanistyczne
Ka dy człowiek (ze swej istoty) jest jednostk aktywn , samodzieln , a nie
bezwolnie ulegaj c wpływom rodowiska zewn trznego oraz podatn
jedynie na zachowania reaktywne, jest podmiotem działania odpowiedzial-
nym za kierowanie własnym yciem i zdolnym do decydowania o własnym
losie.
Wychowanie – jest wspomaganiem wychowanków w ich naturalnym roz-
woju. Ma dopomóc staş si osob w pełni funkcjonuj c , otwart na nowe
do wiadczenia, nie poddaj c si mechanizmom obronnym, kieruj c si
równie emocjami. Istota ma posiadaş poczucie własnej warto ci poprzez
stosunki z innymi lud mi.
Wady:
− zaniedbuje sfer mierzonych testami osi gni ş szkolnych efektów,
− nie sprzyja rozwojowi i motywacji zorientowanej na sukcesy dydaktycz-
ne,
− nie obni a poziomu l ków uczniów,
− zwi ksza odczuwane przez uczniów zagro enie wskutek wzrastaj cego
u nich poczucia odpowiedzialno ci za własny rozwój.
Zalety:
− okazywanie sobie wzajemnej akceptacji i rozumienia empatycznego,
− przyjmowanie postaw autentyzmu (nie udawanie kogo innego, bycie
sob ).
Wychowanie psychospołeczne
Człowiek – l k jest wytworem interakcji społecznej, tzn. jego główne przy-
czyny upatruj w niepomy lnych warunkach ycia, kład nacisk na to, e
człowiek jest istot społeczn zwi zan integralnie z innymi lud mi i od
nich w du ej mierze zale n . O jego zachowaniu decyduje najcz ciej
sytuacja społeczna, z jak si on spotyka w rodzinie, szkole czy zakładzie
pracy. Specjalny nacisk kład na interakcj w jakie jest uwikłana jednostka
w swym rodowisku społecznym – s to ró nego rodzaju oddziaływania,
przybieraj cz sto form ró nego porozumiewania si , jednostka podlega
ró nego rodzaju wpływom stosunków mi dzyludzkich.