Cywilizacja a kultura - znaczenia słów:

- cywilizacja jako materialny aspekt kultury;

- cywilizacja Zachodu składająca się z kultur m.in. europejskich;

- cywilizacja powstaje z kultur, jest prostsza strukturalnie.

Religia podbódówką dla powstania cywilizacji;

- w niektórych cywilizacjach wpływ religii jest silniejszy (np. cyw. indyjska, muzułmańska), w innych słabszy (dzisiejsza cyw. zachodnia).

Kategoria cywilizacji a kategoria rasy:

- w przeszłości próbowano łączyć, lecz nie ma to związku (np. Słowianie Wschodni a Słowianie Zachodni są elementami różnych cywilizacji).

Państwo a cywilizacja:

- cywilizacja może być bytem politycznym (Indie, Chiny);

- mówi się, że cywilizacja wiąże się z ekspansją państwa uniwersalnego - ale cywilizacje są trwalsze od państw;

- konflikt pomiędzy cywilizacjami, jedna cywilizacja wchłaniająca drugą.

Pismo niezbędne do stworzenia cywilizacji - na wyższych szczeblach rozwoju cywilizacji jest mniejsza różnorodność językowa;

Cywilizacja ma historię, bo można ją spisać.

Cywilizacja ma spisane normy, tradycje - dzięki temu możliwe jest jej długie trwanie.

Miasto a cywilizacja:

- cywilizacje mogły się pojawić tylko tam, gdzie powstały miasta, bo podział pracy (specjalizacje funkcji, instytucje) i częściowe uniezależnienie od pogody, oraz duże skupisko osób jako czynnik sprzyjający rozwojowi kulturalnemu.

Kultura ma znaczenie dystrybutywne (konkretna) i atrybutywne (cecha ludzkości w ogóle) - podobnie cywilizacja.

Cywilizacje istnieją długo, na dużej przestrzeni, obejmują dużą liczbę osób, wydarzeń, wytworów.

Typologia Feliksa Konecznego:

- cywilizacja żydowska

- cywilizacja bramińska

- cywilizacja chińska

- cywilizacja turańska

- cywilizacja arabska

- cywilizacja bizantyjska

- cywilizacja łacińska

Ferdynand Brauder:

(1500r. do dziś)

- cywilizacja Azteków

- cywilizacja Inków i Majów

- cywilizacja koreańska

- cywilizacja chińska

- cywilizacja indochińska

- cywilizacja malajska

- cywilizacja indyjska

- cywilizacja islamska

- cywilizacja europejska śródziemnomorsko-łacińska

- cywilizacja europejska grecko-turecka

- cywilizacja europejska nordycka

- cywilizacja europejska rosyjsko-lapońska.

Filip Bagby (podział uważany za najbardziej przekonujący):

- cywilizacja egipska

- cywilizacja babilońska

- cywilizacja chińska

- cywilizacja indyjska

- cywilizacja klasyczna (staroż. Grecja i Rzym)

- cywilizacja peruwiańska (Inkowie)

- cywilizacja środkowoamerykańska (Aztekowie, Majowie, Tortekowie)

- cywilizacja bliskowschodnia (islamska)

- cywilizacja zachodnioeuropejska.

Cywilizacje są tworami, które funkcjonują oddzielnie, ale granica pomiędzy nimi jest względna. Im bliżej współczesności, tym bardziej pogłębiały się relacje między cywilizacjami.

- centra i peryferia cywilizacji - "na styku" cywilizacji pojawiają się cechy pośrednie.

Kultury i cywilizacje ciągle się zmieniają. Zmiany są wywoływane przez czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.

Żyjemy w czasach wzajemnych zależności, sieć współzależności.

Mechanizmy zmian społeczno-kulturowych:

- przechodzenie od społeczeństw wiejskich do miejskich

- modernizacja społeczna

- moda

- kontestacja społeczna i ruchy społeczne

Skutki:

- powstanie nowych elementów

- zmiana relacji pomiędzy starym a nowym

- rozpad/zanik czegoś, co istniało przedtem

- procesy akulturacji (wchłanianie jednej kultury przez inną)

- kryzysy, a nawet rozpady kultur (np. staroż. Rzym)

Gdy nie ma odpowiedzi na podstawowe pytania nurtujące członków danej kultury, gdy nie ma głębokich rozwiązań dla spraw nurtujących daną kulturę, jeżeli nie ma ciągłości biologicznej, życia w poczuciu bezpieczeństwa i stabilności.

Upadki cywilizacji zdarzają się rzadko, częściej kryzysy cywilizacji.

Każda cywilizacja ma swoją specyfikę, która wynika z historii, specyfiki kultur.

Europejska: NIE państwo narodowe, a "jedność europejska", NIE osiągnięta przez wspólnotę polityczną! UE NIE ma osobowości politycznej. Jest realnym, choć wielopostaciowym tworem.

Korzenie cywilizacji europejskiej:

- wpływ Judaizmu:

- idea równości wobec prawa ludzkiego i boskiego

- idea sumienia zbiorowego

- idea społecznej odpowiedzialności

- idea pokoju

- idea abstrakcyjnego ideału

- idea miłości jako fundamentu sprawiedliwości

- wpływ starożytnej Grecji:

- spuścizna intelektualna i dziedzictwo kulturowe

- rozróżnienie prawdy i fałszu

- racjonalizm i myślenie dialektyczne

- współzawodnictwo i idee wolności

- sceptycyzm i dialog

- elementy kultury wschodu

- wpływ Cesarstwa Rzymskiego:

- skuteczność polityczna

- organizacja społeczeństwa demokratycznego

- opanowanie polityczno-cywilizacyjne dużych obszarów kontynentu

- ogólne wartości antyczne

- wpływ kultur rodzimych:

- populacja, konstrukt biologiczny

- wzór życia plemiennego, szacunek do zasad pokrewieństwa i praw lokalnych

- inny efekt w każdej części Europy

- wpływ Chrześcijaństwa:

- zespolenie różnych kultur (królowie powszechnie zawierali przymierza z Kościołem, papiestwo zaczęło pełnić spajającą rolę; poza tym, zwiększona ruchliwość społeczna)

- Poza tym:

- miasta średniowieczne - ośrodki życia gospodarczego, kulturalnego i politycznego

- kapitalizm.

Kiedy powstała cywilizacja zachodnia? Nie ma tu zgodności. Generalnie, między IV a VIII wiekiem naszej ery. Dopiero w X/XIw. cywilizacja europejska była uformowana w dość jednolitym kształcie.

Znaczenie Renesansu - readaptacja Antyku, własne wynalazki (wynalazek druku, odkrycie Ameryki, reformy Lutra).

Zmieniała swoje oblicze wraz ze zmianą zasięgu geograficznego; etapy:

- zamknięta w obszarze Europy

- ekspansja na Amerykę Północną

- rozprzestrzenianie się na inne obszary w czasach globalizacji.

Pojęcie Europy zdefiniowane wyłącznie przez cechy kulturowe. Cechą tej cywilizacji jest różnorodność, a więc możliwość wyboru.

Kluczowe dla rozwoju:

- racjonalność -> nauka (choć mówi się, że to właśnie racjonalność jest przyczyną kryzysu obecnej kultury i człowieka)

- emancypacja (mieszkaniec Eurpy dąży do samorealizacji, równości z innymi a jednocześnie wyróżniania się; emancypacja jednostki, emancypacja grupy) -> społeczeństwo obywatelskie

Odrodzenie - Europejczycy zaczęli na szeroką skalę konfrontować się z innymi kulturami. Zegarek, druk - impuls do zmian. Upadek Bizancjum, wystąpienie Lutra w 1517r., powstanie filozofii kartezjańskiej. Machavelli i Hobes (?) - wpływ człowieka. Rosseau - wolność człowieka, źródłem prawa wola powszechna. Nietsche - filozofia rezygnacji.

Część autorów początków współczesności doszukuje się w Oświeceniu - uwolnienie od strachu. Pomnażanie władzy kosztem wyobcowania. -> racjonalizm w działaniu, dążenia reformatorskie, wolność gospodarcza, etos pracy, rola nauki i kształcenia, emancypacja społeczna, otwarcie na świat.

Epokja industrialna, rewolucja przemysłowa. Rozwój środków transportu i media komunikacyjne. Wzrost dobrobytu, wydłużenie się życia ludzkiego, wzrost demograficzny, demokratyzacja życia, wynalezienie nowych rodzajów broni, zagrożenia ekologiczne.

NOWOŻYTNOŚĆ

(Konnt?) Nowoczesność: koncepcja siły roboczej w centrach wilekich miast, organizacja ppracy ze wzgl. na zysk, rola odkryć, znaczenie antagonizmu między pracownikami a pracodawcami; rosną nierówności społeczne, rola konkurencyjności.

Kult twórców, odejście od anonimowości twórców -> zarobkowanie; zakładania szkół powszechnych, lawina wynalazków, rozwój medycyny, urbanizacja; gazowe oświetlenie ulic (wydłużał się czas w przestrzeni publicznej).

Imperializm Europy. Początek zmniejszania się męskiej dominacji. Zmiany w stylu życia - regulaminy sportu, ubiór, urbanizacja, walki klasowe, kosmopolityzm jako zainteresowanie światem.

Przewaga aktywności i inicjatywy nad biernością - zmiana wartości. Przewaga tolerancji nad ksenofobią, ..., potrzeby nowych doświadczeń, uniwersalizmu, indywidualizmu nad kolektywizmem. (a'propo - problemy przy migracji ze społeczestw kolektywistycznych do indywidualistycznych) dążenia do konkurencji nad uporządkowaną hierarchią, statusu zdobytego nad przyrodzonym, twórczości nad rutyną i powtarzalnością. Zmiana osobowości.

Problemy. Intensyfikacja zjawisk związanych z globalizacją.

Wzrosło poczucie niezależności człowieka od losu, natury, chorób, innych ludzi. Obecnie rozwój cywilizacji dokonuje się "na oślep".