Pojęcie postawy

• „postawa”, ang. „attitude” od łac. Aptus (dopasowanie)

• Postawa:

• Wyuczona (warunkowanie, ekspozycja, modelowanie itd.)

• Trwała (stabilna dyspozycja)

• Ocena obiektu (silna komponenta emocjonalna)

• Która wywiera wpływ na zachowanie

Postawy a inne psychologiczne byty

• Nawyki - behavioralne

• Wartości – ogólne cele

• Przekonania – sądy probabilistyczne

• Opinie – elementy wiedzy

Funkcje postaw

• Poznawcza

• Utylitarna – pozwalają maksymalizować zyski i minimalizować straty

• Adaptacyjna

• Egotystyczna i obronna

• Ekspresji wartości

Struktura postaw

• Trzy składniki postawy (model ABC: Affective, Behavioral, Cognitive)

• EMOCJONALNY: ustosunkowanie emocjonalne do przedmiotu postawy

• POZNAWCZY: wiedza o przedmiocie postawy

• BEHAWIORALNY: zachowanie wobec przedmiotu postawy 

• Najważniejszy (definicyjny) składnik postawy: Emocjonalny

Rodzaje postaw

• Postawy o źródłach emocjonalnych:

• źródłem postaw: uczucia i wartości

• efekt prostej ekspozycji: częste kontakty z bodźcem  postawa pozytywna

• postawy emocjonalne nie poddają się racjonalnej argumentacji i/lub zmianie pod wpływem racjonalnych argumentów

• Postawy o źródłach poznawczych:

• źródłem postaw: poznawcza analiza plusów i minusów przedmiotu postawy

• postawy poznawcze mogą być przedmiotem dyskusji, poddają się racjonalnej argumentacji

Postawy tworzą strukturę

• Fritz Heider (1958)

• pojęcie jednostki poznawczej (cognitive unit)

• obiekty = obiekty postaw

• relacje = relacje emocjonalne

• lubienia

• nielubienia

• relacje rzeczowe (unit relations):

• pozytywne (np. posiadanie, zbliżanie się) lub

• negatywne (np. unikanie, nienawidzenie, kłócenie się itd.)

Jednostka poznawcza

Jednostka poznawcza

Jednostka poznawcza

Równowaga poznawcza

• Jednostki poznawcze mogą być zrównoważone

• np. Mam dwóch przyjaciół, którzy się lubią

• lub niezrównoważone

• np. Mój chłopak ma przyjaciółkę, o którą jestem zazdrosna

• Warunkiem równowagi poznawczej – spójność afektywna

Teoria równowagi poznawczej
Abelsona i Rosenberga (1960)

Struktura zrównoważona

Struktura niezrównoważona

Teorie zmian postaw

• Dwa kierunki zależności: postawa – zachowanie

• Postawa  Zachowanie

• Lubię go więc mu pomogę

• Nie znoszę go, więc mu zrobię na złość

• Zachowanie  Postawa

• Pomogłem mu, zatem go lubię

• Zrobiłem mu świństwo, zatem go nie lubię

Warunki zmian postaw

• Postawa  zachowanie

• Aby zmienić zachowanie należy wpłynąć na postawę (zmienić, wytworzyć)

• Zachowanie  postawa

• Aby zmienić postawę, należy wywołać odpowiednie zachowanie

Postawa  zachowanie

• Teorie perswazji (szkoła Yale)

• Teoria działań racjonalnych Fishbeina i Ajzena

• Teoria peryferycznej i centralnej drogi perswazji Petty i Caccioppo

Zachowanie  postawa

• Teoria dysonansu poznawczego

• Teoria autoatrybucji

Komunikacyjny model perswazji

• Szkoła Yale: Carl I. Hovland, Muzafer Sherif, Irving Janis

• Procesy zmian postaw = procesy komunikacji

• Techniki perswazji = techniki skutecznego komunikowania się

Komunikacyjny model perswazji

Cechy skutecznego nadawcy

• Kompetencja

• Atrakcyjność

• Wiarygodność

Cechy skutecznego przekazu

• Jednostronny vs. dwustronny

• Budzący lęk czy nie

• Odległość od postawy odbiorcy

• Zakończony wnioskiem czy nie

Cechy podatnego odbiorcy

• Samoocena

• wykształcenie

Teoria peryferycznych i centralnych dróg perswazji R. Petty i J. Cacioppo

• Elaboration likelihood model

• Dwie drogi perswazji:

• Centralna – poprzez jakość argumentów

• Peryferyczna – poprzez wskaźniki pozamerytoryczne

• Długość przekazu

• Wiarygodność źródła

• Atrakcyjność źródła

Determinanty drogi centralnej vs. peryferycznej

• Droga centralna

• Przekaz dotyczy ważnej kwestii

• Odbiorca jest skoncentrowany na przekazie

• Przekaz jest łatwy

• Nastrój odbiorcy smutny

• Droga peryferyczna

• Kwestia jest mało ważna

• Działają dystraktory (np. hałas)

• Przekaz jest trudny

• Nastrój odbiorcy jest wesoły

Model działań racjonalnych M. Fishbeina i I. Ajzena

Postawa = wynik racjonalnego wyboru

Normy społeczne

Zachowanie  Postawa

• Teoria dysonansu poznawczego

• Leon Festinger (1957)

• Dysonans = każda niespójność między dwoma przekonaniami, taka, że z jednego z nich wynika zaprzeczenie drugiego

Niespójność w teorii Festingera

Paradygmat niedostatecznej nagrody

Paradygmat nieuzasadnionego wysiłku