Wykład 5) 8 XI 2010

WADY POSTAWY W PŁASZCZYŹNIE CZOŁOWEJ

SKOLIOZY

I Definicja i istota wady

II Lokalizacja

III Stopień zaawansowania zmian

IV Zadania ogólne

V Zadanie szczegółowe

VI Leczenie skolioz zachowawcze

VII Leczenie skolioz ortopedyczne

VIII Leczenie skolioz operacyjne

1) SKOLIOZA - wada kręgosłupa klasyfikowana w płaszczyźnie czołowej jako skrzywienie boczne kręgosłupa polegające na odchyleniu od osi anatomicznej kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej w całości lub odcinkowo

W efekcie skoliozy dochodzi do wtórnych zmian:

-w obrębie klatki piersiowej

-narządów wewnętrznych

-w układzie narządu ruchu

w związku z czym skolioza jest traktowana jak schorzenie ogólnoustrojowe.

Wada postawy, której istotą są zmiany wielopłaszczyznowe w kręgosłupie.

To trójpłaszczyznowe odchylenie linii kręgosłupa od osi prawidłowej:

- w płaszcz. czołowej - kręgosłup wygina się w bok (prawo, lewo)

- w płaszcz. strzałkowej - często występuje lordotyzacja na szczycie łuku skrzywienia

- w płaszcz. poprzecznej - dochodzi do rotacji kręgów, kręg szczytowy ulega torsji

2) ETIOPATOLOGIA SKOLIOZ

Zachwianie równowagi biomechanicznej kręgosłupa stanowi ryzyko wystąpienia skoliozy.

Istotne są czynniki:

- czynnik etiologiczny - zapoczątkowuje powstanie skrzywienia

- czynnik biomechaniczny - steruje rozwojem skoliozy - działa zgodnie z prawami fizyki

oraz prawami wzrostu

3) ELEMENTY WARUNKUJĄCE PRAWIDŁOWĄ ARCHITEKTURĘ KRĘGOSŁUPA

Kręgosłup zachowuje fizjologiczne wygięcia przednio - tylne dzięki wewnętrznej równowadze w obrębie wszystkich elementów składowych części biernej (kręgi i dyski międzykręgowe) oraz czynnej (mm oraz napięcie aparatu więzadłowo - torebkowego) układu ruchu, które dzięki harmonijnemu współdziałaniu zapewniają czynne zrównoważenie kręgosłupa i postawie pionowej.

a) Stabilizacja kręgosłupa bierna

- ograniczenie ruchomości wynikające z budowy poszczególnych elementów kostnych i stawów

- równowaga mechaniczna i optymalne obciążenie grawitacyjne (Sc poszczególnych segmentów i całości)

- funkcjonalne napięcie układu torebkowo - więzadłowego

- rola klatki piersiowej

- rola miednicy

- kręgi (ich anatomia funkcjonalna)

Elementy stabilizacji biernej kręgosłupa

- krążki międzykręgowe (p-działają siłom ściskającym, ich sprężystość i elastyczność

powoduje równomierny rozkład obciążenia)

- sprężysty więzozrost (w. żółte)

- napięcie aparatu torebkowo - więzadłowego oraz ścięgien (elastyczność i sprężystość

struktur

- fizologiczne wygięcia przednio - tylne kręgosłupa

- prawidłowe symetryczne ustawienie miednicy

b) Stabilizacja czynna kręgosłupa

Układ mm grzbietu głębokich:

- pasmo przyśrodk. mm głębokich grzbietu (mm. międzykolcowe, poprzeczno -

kolcowe, dźwigacze żeber, wielodzielne, skręcające)

- pasmo boczne mm. głębokich grzbietu (mm. międzypoprzeczne, biodrowo -żebrowy

oraz najdłuższy grzbietu układu prostownika grzbietu, a także kolcowo - poprz.

4) KLASYFIKACJA SKOLIOZ

a) ze względu na etiologię

b) ze względu na stopień zaawansowania zmian

c) ze względu na lokalizację skrzywienia

d) ze względu na liczbę łuków skrzywienia

e) ze względu na stopień wyrównania mechanicznego skrzywienia

f) ze względu na wielkość kąta skrzywienia kręgosłupa

g) ze względu na moment występowania zmian

h) ze względu na wielkość skrzywienia

Ad. A) etiologia

kostnopochodne - wrodzone

- torakopochodne

- układowe

neuropochodne - wrodzone

- porażenne wiotkie

- porażenne spastyczne

- inne

idiopatyczne - o nie ustalonej etiologii (stanowią 80 - 90% skolioz strukturalnych)

Ad. B) stopień zaawansowania wady

czynnościowe - nie stwierdza się utrwalonych zmian w budowie kręgosłupa

strukturalne - występują utrwalone zmiany

I stopień - poziom zmian czynnościowych

-skrzywienie pierwotne

-utrata elastyczności po stronie wypukłości zwiężenia krążków międzykręgowych

po stronie wklęsłości skrzywienia

II stopień - poziom zmian strukturalnych

-pod wpływem działania sił ciężkości dochodzi do nierównomiern. obciążenia kręgów

- równoczesne działanie sił wzrostowych prowadzi do klinowacenia kręgów

(zwężenie otworów międzykręgowych po str. wklęsłości może powodować ucisk na

korzenie nerwowe i wywoływać objawy neurologiczne)

III stopień

- równocześnie z wygięciem bocznym kręgosłupa następuje obrót i rotacja kręgów w

stronę wypukłości łuku skrzywienia kręgosłupa

- skręcenie kręgów powoduje „zepchnięcie” żeber po stronie wypukłości do tyłu (garb

żebrowy) natomiast po stronie wklęsłości łuku skrzywienia kręgosłupa ku przodowi

- przemieszczenie żeber wpływa na kształt klatki piersiowej, powoduje przemieszcz.

narządów oraz upośledza ich pracę, w efekcie obniża wydolność

IV stopień

- w konsekwencji utraty równowagi i statyki T dochodzi do r-cji wyrównawczych w

sąsiednich, nie objętych pierwotnych procesem skoliotycznym segmentów

- zrównoważenie położenia Sc ciała w ramach dążenia do utrzymania pionowej

postawy ciała odbywa się kosztem powstania wygięć wtórnych - wyrównawczych

poniżej i powyżej pierwotnego wygięcia , które skierowane są w stronę przeciwną

do pierwotnego wygięcia

Ad. C) lokalizacja wady

szyjna

piersiowa

lędźwiowa

piersiowo - lędźwiowa

Ad. D) liczba łuków skrzywienia

jednołukowa

dwułukowa

wielołukowa (max 4 łuki)

Ad. E) stopień wyrównania mechanicznego skrzywienia

wyrównana

- liniowo

- pozaliniowo

niewyrównana

Klasyfikacja ze względu na wyrównanie mechaniczne skrzywienia czynne lub bierne

skrzywienia wyrównujące się czynnie - pod wpływem napięcia mm

skrzywienia wyrównujące się biernie - ułożenie ciała, zwis

Ad. F) na wielkość kąta skrzywienia kręgosłupa

W zależności od metody dokonywania pomiarów kątowych wielkości łuku skrzywienia wielkości różnią się. Wyróżnia się I do III, IV stopni (u różnych autorów)

metoda Cobba

matoda Fergusona

metoda Grucy

wg Grucy

I - poziom zmian anatomopatologicznych w mm i więzadłach, bez zniekształceń kk. W

obrazie Rtg wielkość kąta skrzywienia < 30^o (metodą Cobba)

II- poziom zmian strukturalnych w kręgach i krążkach międzykręg., jedynie niewielka

korekta bierna skrzywienia, znaczna rotacja z wyraźnym garbem żebrowym. Kąt

skrzywienia 30 - 60^o

III- poziom zaawansowanych zmian strukturalnych , sklinowacenia kręgów i ich skręcenie

w osi długiej. Wartość kąta skrzywienia pomimo korekcji biernej > 60^o

Ad. G) moment występowania skoliozy w różnym okresie rozwoju i wzrastania

skrzywienia wczesnodziecięce - ½ - 3 r.ż.

skrzywienia dziecięce - 3 - 8 r.ż.

skrzywienia dorastających - w okresie dojrzewania

5) TEORIE PATOMECHANIKI SKRZYWIEŃ BOCZNYCH KRĘGOSŁUPA

- pierwotne zaburzenia w biernym układzie aparatu lokomotorycznego - w kręgach,

dyskach międzykręg. i więzadłach

- geneza pierwotnych zaburzeń równowagi napięcia mm (wskutek zmian i ukł. nn.)

- zaburzenia wew. równowagi statyczno - dynamicznej kręgosłupa w konsekwencji

prowadzą do jego niefizjologicznego wyginania się

A) Teorie powstawania i rozwoju idiopatycznych (o nieznanej etiologii) skrzywień bocznych kręgosłupa)

teoria zmian wrodzonych - pochodzenia neurologicznego polegające na pierwotnym

niezamknięciu rynienki rdzenia

teoria skrzywień fizjologicznych - z pierwotnej asymetrii ciała i asymetrii obciążeń

teoria zmian krzywiczych - pierwotnie „garb siedzeniowy”

teoria zaburzeń wzrostowych - nierównomierność wzrastania trzonów i łuków kręgów

teoria zaburzeń równowagi napięć mm - asymetrii siły lub napięcia mm grzbietu

teoria zmian dziedzicznych - rodzinne występowanie skolioz

B) Teoria anatomiczno - czynnościowa zakłada złożoność procesu

- czynnik dysponujący - to procesy chorobowe które zmniejszają odporność kośćca przez

co jest bardziej podatny na odkształcenia

- czynnik warunkujący - dodatkowe zaburzenie wzrostowe np. wskutek mechanicznego

uszkodzenia

- czynnik wywołujący - asymetria obciążeń, wadliwa postawa

C) Teoria osteoplastyczna - zakłada łączne występowanie wszystkich czynników:

- skrzywień fizjologicznych

- zmian krzywiczych

- oraz anatomiczno - czynnościowych

6) PATOMECHANIKA SKOLIOZ

postawa skoliotyczna

skolioza Io - kąt skrzywienia < 30^o, poziom zmian mm - ww, bez zniekształceń kostnych

(korekcja bierna całkowita, czynna niepełna)

skolioza IIo - kąt skrzywienia 31 - 60^o, poziom zmian strukturalnych w kręgach i dyskach

międzykręgowych. Kręgi zrotowane , obecność garbu żebrowego lub wału

lędźwiowego (niewielka korekcja bierna, brak czynnej)

skolioza Iii - kąt skrzywienia > 60^o, zaawansowane zmiany strukturalne, kręgi klinowate,

zrotowane, deformacja żeber i miednicy

7) SKOLIOZY - ZADANIA OGÓLNE

- nieznana przyczyna powstawania skolioz zmusza do postępowania objawowego,

ograniczania i p-działania skutkom choroby

- w postępowaniu korekcyjnym dąży się do wyprostowania niefizjologicznych wygięć

kręgosłupa

8) SKOLIOZY - ZADANIA SZCZEGÓŁOWE

- uświadomienie istnienia wady, jej istoty i związanych z nią zagrożeń

- ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego

- umożliwienie korekcji przez likwidację przykurczy mm (wyrównania asymetrii napięcia

mm przykręgosłupowych), rozciąganie mm przykurczonych i wmacnianie osłabionych

- wzmacnianie mm posturalnych

- nauka przyjmowania postawy skorygowanej

- kształtowanie nawyku postawy skorygowanej

9) SKOLIOZY - POSTĘPOWANIE KOREKCYJNE

- ćw asymetryczne zyskuje się korekcję lub hiperkorekcję poprzez wygięcie kręgosłupa

w stronę przeciwną do występującego skrzywienia

- wymagają indywidualnego podejścia i kontroli utrzymania pozycji asymetrycznej o czasie

ćwiczeń

- zachodzi niebezpieczeństwo, iż mogą powodować pogłębiania wtórnych skrzywień

kompensacyjnych

skręty T

- są ćw asymetrycznym

- powoduje rotację kręgów, co ma wpływ na garb żebrowy lub wał lędźwiowy

- odpowiednio dobrany skręt powoduje derotację kręgosłupa i wpływa korekcyjnie na

skrzywienie kręgosłupa

elongacje kręgosłupa

- wydłużanie osiowe kręgosłupa powoduje skorygowanie skrzywienia kręgosłupa

- likwiduje przykurcze

- elongacja bierna rozciąga struktury zarówno przykurczone jak i osłabione, prze co

osłabia stabilizację kręgosłupa

- elongacja czynna - uzyskiwana wskutek ekscentrycznego wydłużania mm zachowuje

tonus mm

likwidacja przykurczy

- przywrócenie pełnej ruchomości w stawach obręczy górnej oraz dolnej oraz kończyn

ma wpływ na ruchomość i ustawienie kręgosłupa

- zaburzenia ruchomości i przykurcze w obręczy dolnej i górnej mają wpływ na

stabilizację jak również na mobilność kręgosłupa

wzmacnianie mm posturalnych

- wzmacnianie mm prostownika grzbietu przez ćw symetryczne, ćw asymetryczne

zindywidualizowane

- wzmacnianie mm krótkich układu przykręgosłupowego przez ćw antygrawitacyjne

- wzmacnianie po uprzedniej elongacji

- wielkość obciążenia dostosowana indywidualnie (połowa wartości przy której

ćwiczący utrzymuje postawę skorygowaną)

kształtowanie nawyku postawy skorygowanej

- utrzymywanie nowej, poprawnej postawy w sposób kontrolowany, kontrolowanie

postawy i „poprawiani” z czasem doprowadzi do automatyzacji odruchu postawy

skorygowanej

Zasób ćwiczeń:

- ćw elongacyjne bierne

- ćw elongacyjne czynne

- ćw rozciągające mm piersiowe

- ćw rozciągające mm przykurczone po str wklęsłości skrzywienia (biernie i czynnie)

- ćw oddechowe - stymulujące korekcję skrzywienia

- wzmacnianie mm osłabionych po str wypukłości skrzywienia w warunkach zbliżonych

przyczepów końcowych

- wzmacnianie mm prostownika grzbietu i karku

- wzmacnianie mm pośladkowych i kulszowo - goleniowych

---