Błędy atrybucyjne

Wykład 8

Założenia modelu Kelleya

0. Że ludzie jednakowo ważą informacje o spójności, wybiórczości i powszechności

1. Że sposób wnioskowania nie zależy od tego czyje zachowanie wyjaśniamy

2. Że sposób wnioskowania nie zależy od wartościowości zachowania

3. Że ludzie są w stanie poprawnie szacować prawdopodobieństwa bezwarunkowe

Podstawowy błąd atrybucyjny

0. Dopatrywanie się przyczyn zachowań w stałych cechach osobowości ("on taki jest") i intencjach ("on tak chciał") zamiast we właściwościach sytuacji i przedmiotu

1. Gustav Ischeiser (1949): Misunderstandings in human relations. A study in false social perception.

2. Fritz Heider (1921) - informacja ustna oraz (1958): “Zachowanie wypełnia pole percepcyjne”

3. Lee Ross (1977): podstawowy błąd atrybucyjny

Przyczyny podstawowego błędu atrybucyjnego

0. Niedocenianie informacji o powszechności

1. Kassin: powszechność subiektywna (oczekiwania) i obiektywna

2. ludzie kierują się częściej powszechnością subiektywna niz obiektywną

3. Quattrone: heurystyka zakotwiczenia

4. proces atrybucji zaktowiczony w podmiocie zachowania, korygowany (niedostatecznie) o informacje sytuacyjne

 

Przyczyny (cd)

0. Gilbert i Malone: błąd korespondencji (correspondence bias)

1. rola “cognitive business”: Błąd korespondencji mniejszy gdy osoby badane nie były zaangażowane poznawczo

2. Replikacja eksperymentu Jonesa i Harrisa

3. Podstawowy błąd atrybucji a rozwój poznawczy

Asymetria aktor-obserwator

0. Jones i Nisbett (1972) - atrybucje inne dla aktora i obserwatora 

1. Zachowania własne częściej wyjaśniamy czynnikami sytuacyjnymi niż zachowania cudze, lecz liczba atrybucji wewnętrznych jest taka sama dla siebie niż dla innych

2. Ja jestem wolny, jego zachowania są zdeterminowane

Przyczyny asymetrii aktor-obserwator

0. Liczba informacji : większa o determinantach własnych niż cudzych zachowań

1. Odmienność perspektyw (figura - tło) - badania Stormsa

2. Sytuacja odwraca się przy autokoncentracji (np. lustro)

3. Buss (1978), Locke i Pennington (1982) : przyczyny vs. racje zachowań

4. przyczyny wewnętrzne i przyczyny zewnętrzne

5. przyczyny wewnętrzne: racje oraz dyspozycje osobowościowe

6. racje: sytuacyjne i psychologiczne

7. ludzie częściej wyjaśniają zachowania własne niż cudze przy pomocy racji sytuacyjnych

Czynniki lingwistyczne a asymetria atrybucyjna

0. Semin i Fiedler: czynniki lingwistyczne - czasowniki vs. przymiotniki

1. zachowania własne - częściej opisywane przy pomocy czasowników (zrobiłem to i to), zachowania cudze - przy pomocy przymiotników (on jest taki a taki).

2. pary szczęśliwe i nieszczęśliwe

Egotyzm atrybucyjny – asymetria sukces - porażka

0. Dwie komponenty:

1. (a) atrybucje sukcesów do własnych dyspozycji (self-enhancement)

2. (b) atrybucje porażek do czynników poza podmiotem (self-protection)

3. Więcej dowodów empirycznych na (a) niż (b): atrybucje sukcesów bardziej jednolite, niż porażek

Wyjaśnienia egotyzmu atrybucyjnego

0. egotyzm

1. oczekiwaność sukcesu - nieoczekiwaność porażki

2. Kruglanski: działania (sukcesy) vs. zdarzenia (porażki)

Egocentryzm atrybucyjny

0. Michael Ross:

1. Mój wkład we wspólną pracę większy niż innych

2. Dotyczy zarówno pozytywnych jak i negatywnych wyników działań

3. Wyjaśnienia:

4. nierównomierny dostęp do informacji o własnym i cudzym wkładzie

5. wybiórcze kodowanie informacji (lepiej zapamiętywane informacje o własnym wkładzie)

6. wybiórcze odtwarzanie informacji (lepiej przypominamy sobie własny wkład)

7. czynniki motywacyjne

 Najwięcej danych - wyjaśnienie trzecie

Błąd fałszywej powszechności

0. Ross, Greene i House (1977): Przecenianie częstości własnych zachowań i postaw w populacji

1. Efekt szczególnie widoczny gdy postawy/zachowania są:

2. ważne

3. pozytywne

4. jesteśmy niepewni ich wartości

5. jesteśmy w mniejszości

Wyjaśnienia błędu fałszywej powszechności

0. Dostępność informacji o własnych i cudzych przekonaniach

1. Wyrazistość i dostępność percepcyjna własnych postaw i zachowań większa niż cudzych

2. Mechanizm walidacji własnych przekonań - skoro w to wierzę - jest to prawdziwe , skoro jest to prawdziwe - inni też w to muszą wierzyć

3. Egotyzm - im większa powszechność zachowania tym mniej ono negatywne 

Wyjaśnienia (cd)

0. Błąd fałszywej powszechności jako artefakt statystyczny:

1. regresja do średniej - przecenianie zachowań/postaw rzadkich, niedocenianie - częstych

2. Dawes: uprawniona heurystyka statystyczna - w braku informacji innych wnioskowanie z własnych postaw

Błędy atrybucyjne – podsumowanie (1)

0. niedocenianie informacji o powszechności i wybiórczości àskłonność do atrybucji dyspozycyjnych: podstawowy błąd atrybucyjny

1. atrybucje zależą od wartościowości informacji i od ważności konsekwencji wyjaśnianego zachowania 

2. Konsekwencje ważniejsze à bardziej dyspozycyjne atrybucje

3. Asymetria sukces - porażka: przyczyny sukcesów widziane inaczej niż przyczyny porażek

4. zachowania negatywne (zwłaszcza moralnie) - bardziej dyspozycyjne atrybucje niż zachowania pozytywne

Błędy atrybucyjne – podsumowanie (2)

0. Inne atrybucje przy wyjaśnianiu zachowań własnych i cudzych

1. asymetria aktor - obserwator

2. egocentryczny błąd atrybucji

3. (c) Inne atrybucje przy wyjaśnianiu zachowań własnych i cudzych

4. asymetria aktor - obserwator

5. egocentryczny błąd atrybucji 

Błędy atrybucyjne – podsumowanie (3)

0. Trudności w szacowaniu częstości zdarzeń

1. efekt fałszywej powszechności 

2. Atrybucje zależne od rodzaju i treści zachowania/wyniku

3. Glenn Reeder: atrybucje zdolności versus moralności

Funkcje procesów atrybucji

0. Kiedy ludzie spontanicznie zadają pytanie „dlaczego”?

1. Zdarzenia negatywne

2. Zdarzenia nieoczekiwane

3. Funkcje procesów atrybucji

4. Kontroli

5. Predykcji

6. Obrony samooceny

Teorie atrybucyjne

0. Atrybucyjna teoria motywacji osiągnięć Bernarda Weinera

1. Atrybucyjna teoria emocji Weinera

2. Atrybucyjna teoria depresji Seligmana, Teasdale’a i Abramson

3. Atrybucyjne wyjaśnienia motywacji wewnętrznej (E. Deci, R. Ryan)

4. Atrybucyjne efekty w procesach atrakcyjności interpersonalnej

Klasyfikacja przyczyn według Bernarda Weinera

Przyczyny wg Weinera

0. (1) umiejętności, wiedza, doświadczenie

1. (2) talent, inteligencja

2. (3) wysiłek

3. (4) ból brzucha, chwilowa niedyspozycja, lęk egzaminacyjny

4. (5)

5. (6) trudność zadania

6. (7)

7. (8) pech, szczęście