PYTANIE 15

Klasyfikacja czynników wpływających na rozwój.

Ontogeneza wykazuje zróżnicowanie międzyosobnicze warunkowane genetycznie i ekologicznie. Czynniki regulujące rozwój podzielić można co najmniej na cztery główne grupy:

1. Czynniki endogenne genetyczne (determinanty rozwoju)

2. -||- endogenne paragenetyczne

3. -||- egzogenne (modyfikatory rozwoju)

4. Tryb i styl życia, który wiąże się poniekąd z uwarunkowaniami genetycznymi, ale w pierwszym rzędzie z czynnikami egzogennymi.

Grupą czynników genetycznych i paragenetycznch zajmuje się- genetyka,

grupą czynników egzogennych- ekologia człowieka,

zaś czwartej grupy nie reprezentuje wyodrębniona dziedzina wiedzy.

PYTANIE 16

Wpływ czynników endogennych – genetycznych na rozwój

Czynniki te już w momencie zapłodnienia określają normy reakcji organizmu jak i przebieg rozwoju w danych warunkach. Za cały rozwój od momentu poczęcia do urodzenia odpowiedzialne są geny rodziców. Cechy rozwojowe określamy za pomocą liczb, które są wynikami pomiarów antropometrycznych. Zaliczamy do nich wysokość ciała, masa ciała, długości kończyn; są to cechy ulegające zmienności adaptabilnej (to wszelkie zmiany rozwojowe zachodzące w ciągu życia, są one nieodwracalne) Wymiary człowieka zależą od genotypu jak i od środowiska. Genotyp określa zakres indywidualnej normy reakcji.

Przebieg rozwoju dziecka, aż do ostatecznego wzrostu jest silnie uzależniony od wzrostu rodziców. Dzieci niskich rodziców bardziej ich przerastają, a dzieci rodziców wysokich są niższe od swoich rodziców.
Także na rozwój ma wpływ płeć. Jjest różne tempo wzrostu i różnice w zakresie wymiarów i proporcji ciała. Chłopcy mają zatem mniejszą odporność biologiczną (heterochromosomy płciowe XY) Dziewczęta mają na nie mniejszy wpływ czynniki środowiskowe (chromosom XX). Opóźnienie rozwoju chłopców jest zauważalne w procesach kostnienia, opóźnia ich wzrost (badania ukazały, że dziewczęta szybciej rosną), lecz ostateczne wymiary ciała są większe u nich.

Występują różnice rozwojowe ze względu na rasę. Są już możliwe do zaobserwowania w okresie płodowym. Szkielet u rasy czarnej jest o wiele szybciej rozwinięty we wszystkich fazach rozwoju, dzięki czemu znacznie wcześniej dochodzi do dojrzewania płciowego tych osobników oraz posiadają większą sprawność ruchową, szybsze wyrzynanie się zębów. U dzieci rodzin mieszanych zauważalny jest większy wpływ genów matki.

Na rozwój mają również wpływ elementy antropologiczne; dzieci rasy białej mieszkające w obszarze śródziemnomorskim rozwijają się znacznie szybciej.
Ważny jest również dobór małżonków pod względem genetycznych. Jeśli występują niezgodności genotypu rodziców zapłodnienie może nie nastąpić, jeśli są bardzo duże różnice to najczęściej dochodzi do poronień.

.
PYTANIE 17

Wpływ czynników endogennych – paragenetycznch i niegenetycznych
Geny przechodzące na potomstwo przekazywane są po połowie od matki i po połowie od ojca, lecz w fazie końcowej zauważamy silniejszy związek cech dziecka z cechami matki, co widoczne jest już po urodzeniu. Nie przekazane geny przez matkę oddziaływają na potomka za pośrednictwem właściwości metabolicznych matki.

Na rozwój ma także wpływ dziedziczenie niegenetyczne tzn. ilość cytoplazmy pochodzącej z komórki jajowej matki jest większa niż ilość pochodząca z plemnika ojca.

Po urodzeniu nadal ma wpływ metabolizm matki poprzez karmienie piersią, dzięki znajdującym się w pokarmie hormonom i przeciwciałom.
Na rozwój ma wpływ również tryb życia matki podczas ciąży (nawyki, praca, żywienie, stres itp.).

Na rozwój dziecka może mieć wpływ również wiek rodziców. Wg niektórych badaczy dzieci młodych matek są słabsze, również dzieci rodziców przekraczających 40 rok życia rodzą się bardzo często z wadami, jak i dochodzi do poronień i martwych porodów.

Również na rozwój ma wpływ ilość przebytych dotychczas ciąż u matki. Dzieci pierworodne w dniu porodu są zazwyczaj lżejsze i mniejsze od kolejnych.

PYTANIE 18

Wpływ czynników biogeograficznych na rozwój
Rozwój morfologiczny głównie kształtuje klimat.Najlepszy dla rozwoju jest klimat umiarkowany ciepły (18 – 25oC) –następuje najszybsze dojrzewanie biologiczne jak i jest dłuższy okres płodowy kobiet.

W klimacie tropikalnym występuje opóźnione dojrzewanie. Dzieci na terenach zimnych mają większą masę ciała, krótsze szyje, stopy i dłonie. Dzieci urodzone wiosną są dłuższe, a dzieci urodzone jesienią mają większą masę ciała.
Wpływ na rozwój ma wysokość nad poziomem morza. Mieszkańcy gór mają więcej czerwonych krwinek, wolniejsza pracę serca.

PYTANIE 19

Wpływ czynników społeczno-ekonomicznych na rozwój
Wpływ na rozwój osobniczy wykazujemy: pochodzenie społeczne, warunki środowiska, poziom kultury, wykształcenie rodziców itp.
Dzieci z rodzin inteligenckich są wyższe, zdrowsze, przechodzą szybszy rozwój. Dzieci rodzin z wykształceniem wyższym szybciej dojrzewają, Ma to związek z większą wiedzą na temat żywienia, snu, trybu życia.
Dzieci z wielkich miast szybciej dojrzewają dzięki lepszym warunkom i lepszej opiece. Dzieci wiejskie wolniej, ze względu na brak higieny i opieki lekarskiej oraz z powodu gorszego odżywiania się.

PYTANIE 21

Zmienność z wiekiem układów i proporcji ciała

Proporcje:

1. Noworodek, wczesne dzieciństwo- znaczny ciężar ciała w stosunku do wysokości ciała, długa cylindryczna forma tułowia z nieznaczną talią, długa głowa, krótka szuja, krótkie kończyny, szpotawość kolan, płaska stopa.

2. 5-10 lat –niski ciężar ciała, proporcjonalny do wysokości ciała, tułów z podkreśloną talią, wysklepiona stopa, dość długa szyja.

3. Okres dojrzewania – szybki rozwój klatki piersiowej, wydłużenie kończyn w stosunku do tułowia

4.Faza dorastania okresu dojrzewania- Kształtowanie się somatotypu męskiego: -rozwój pasa barkowego, -muskulatura, -ostatecznie zamkniecie nasad i trzonów kości. Kształtowanie się somatotypu żeńskiego: -Ostateczny rozwój piersi, -Szerokość bioder, -Ukształtowanie żeńskiego typu otłuszczenia, -Zamknięcie nasad i trzonów kości długich, -Regularne cykle menstruacyjne

Ukł. Oddechowy:

Fazy rozwoju dróg oddechowych:

1. Zarodkowa (od 4 tyg. do 6 tyg.)- po zapłodnieniu w szyjnej części zarodka z jelita pierwotnego oddzielają się pierwotne drogi oddechowe w postaci rowka. Różnicują się chrząstki, mięśnie, naczynia krwionośne i chłonne oraz tkanka łączna. Uchyłek płucny dzieli tworząc drzewo oskrzelowe. W 6 tygodniu oskrzela subsegmentowe. Tutaj powstają wady wrodzone takie jak aplazja, hipoplazja płuc oraz zwężenia tchawicy.

2. Rzekomogruczołowa (od 7 tyg. do 16 tyg.)- od jamy otrzewnej powstaje przepona. Do 16 tygodnia tworzą się wszystkie oskrzela łącznie z oskrzelikami końcowymi. W dalszym tygodniu będą powiększały swoje wymiary. W tym okresie powstają torbiele oskrzelopochodne, torbielowatość gruczołowa płuc.

3. Kanalikowa (od 17 do 28 tyg.)- kanalizacja oskrzeli, nabłonek ulega spłaszczeniu , intensywnie rozwija się sieć naczyń krwionośnych. W 24 tygodniu nasila się rozwój naczyń krwionośnych.

4. F. woreczków pęcherzykowatych (od 29 tyg. do 40 tyg.) - szybki rozwojem objętości i powierzchni części oddechowej płuc. Około 36 tygodnia powstają pierwotne pęcherzyki płucne.

0–2 lata- płuca rozwijają się nadal po urodzeniu ,szczególnie rośnie część oddechowa płuc. Średnica pęcherzyka u noworodka wynosi 40 -120 , a u dorosłego 250 -300

3–4 lata– pęcherzyki osiągają 200 milionów,

5 lat - oskrzela obwodowe rosną szybko , a ich opór zmniejsza się.

6-7 lat- objętość płuc powiększa się 30 razy, liczba pęcherzyków 20 razy , a ich wielkość dwukrotnie, oskrzeliki rosną i powiększają swoje wymiary.

8 lat– ciągle przybywają pęcherzyki

Dorosły– liczba pęcherzyków płucnych wynosi 300 – 600 milionów

Ukł. Kostno-stawowy:

Kościec, podobnie jak mięśnie i stawy, powstaje z trzeciego listka zarodkowego- mozodermy. Rozwój kości odbywa się dzięki komórkom kościotwórczym (osteoblastom). Łącząc się wypustkami układają się w sieci i wydzielają białkową substancję podstawową zawierającą włókna klejodajne. Za rozwój tkanki kostnej i jej uwapnienie odpowiedzialny jest układ wewnątrzwydzielniczy. Podstawowe znaczenie ma hormon wzrostu- HGH. Istotną rolę odpowiada aktywność ruchowa.

Resorpcja kości gąbczastej powoduje tworzenie się jamy szpikowej. Ten etap rozwoju kości osiągany jest już około 3 miesiąca życia płodowego i stan ten utrzymuje się do urodzenia.

Njpierw chrząstka zostaje zniszczona, a na tym miejscu wytwarzana jest tkanka kostna.

Dopiero spojenie nasady z trzonem stanowi zakończenie progresywnego rozwoju tkanki kostnej oraz uformowanie kształtu i wymiarów danej kości- między 16-21 rokiem życia.

Do ok. 28 roku życia u kobiet i 30-32 roku u mężczyzn zwiększa się grubość warstwy korowej kości długich.

Do 90 roku życia istota korowa kości ulega ścieńczeniu.

Frmowanie się stawów jest ściśle związane z rozwojem danych kości, a budowa- z funkcjami ruchowymi. Unoworodka już spełniają funkcję łącząc ruchowo poszczególne elementy kostno-chrzęstne.

Pełna sprawność aparatu więzadłowo-stawowego kształtuje się między 14 a 16 rokiem życia.

Ukł. Mięśniowy:

Włókna mięśniowe powstają z zarodkowych komórek mięśniowych- mioblastów. łączą się one ze sobą, w wyniki czego włókna mięśniowe są komórkami wielojądrzastymi. Po urodzeniu zwiększa się w zasadzie już tylko ich wielkość.

Między 32 tyg ozwoju płodowego a 4 miesiącem po urodzeniu następuje podwojenie włókien.

W 2-3 roku życia następuje różnicowanie włókien.

Do 12 roku życia nadal rozrastają się intensywnie i grubieją.

Względna stabilizacja pomiędzy zwiększającą się masą i siłą mięśni, a ich dojrzałością osiągana jest ok. 18-20 roku życia. Rozwój siły człowieka jest stopniowy.

Ukł. Krążenia:

Składa się z serca, naczyń tętniczych i żylnich oraz naczyń włosowatych. Serce i naczynia są pochodzenia mezodermalnego.

Między 4 a 8 tyg.życia płodowego Serce formułuje się i podejmuje swoje funkcje, a przejście na krążenie łożyskowe następuje na przełomie 2 i 3 miesiąca. Cechą krążenia płodowego jest niewielki przepływ krwii przez tkankę płucną.

Po urodzeniu lewa komora rozsarta się silniej niż prawa , która pokonuje znacznie mniejszy upór naczyń płucnych. Do 16 roku życia lewa komora powiększa się do trzynastokrotnie, a prawa ośmiokrotnie

Z wiekiem MALEJE częstość tętna (u noworodka ok 130 uderzeń/min), a ROŚNIE pojemność wyrzutowa i minutowa serca.

Tętnice z wiekiem stają się stosunkowo węższe niż u małego dziecka. W ściankach naczyń kwrionośnych zaczynają odkładać się składniki mineralnie, co zmniejsza ich elastyczność, powoduje utrudnienie i zwolnienie przepływu krwii.

PYTANIE 24

Higiena układu oddechowego. Higiena układu krążenia

Higiena układu oddechowego:
-należy wdychać powietrze przez nos, wydychać ustami

-nie należy wyziębiać organizmu,

-należy ubierać się stosownie do pogody,

-należy ograniczać kontakty z chorymi,

-nie picie gazowanych napojów,

-częste przebywanie na świeżym powietrzu,

-niepalenie papierosów

-regularne wietrzenie pomieszczenia

-unikanie miejsc zakurzonych, zapylonych

Higiena układu krążeniowego:

· unikanie używek, stresu,

· zdrowy tryb życia,

· dieta ograniczająca tłuszcze zwierzęce,

· aktywność ruchowa.

PYTANIE 33.

Wady postawy ciała – przyczyny powstawania

Najczęściej spotyka się podział wad budowy i postawy na duże zasadnicze grupy:

1. Wady wrodzone- należą do nich przypadki z odchyleniem prawidłowej budowy ciała

a) kości:

-zaburzenia kostnienia -> wzrost karli/ nadmierna kruchość kości

- dodatkowe kręgi lub niedorozwój pojedynczego kręgu, kręgi klinowe.

- dodatkowe żebra

- zrost kręgów

- rozszczep kręgów

- wrodzony kręcz szyi jest wywołany skróceniem mięśnia mostkowo - obojczykowo - sutkowego.

W obrębie kończyn dolnych i stóp spotykamy najczęściej:

- wrodzone zwichnięcia stawu biodrowego

- asymetrię długości kończyn dolnych

- wad stóp, stopa wydrążona, końsko-szpotowa,piętowa, szpotowa, końska, płaska i płasko-koślawa. 

b) mięśni:

- wrodzona atonia mięśniowa (osłabienie siły mięśniowej i zaniku tej tkanki -> zanik mięśni

2.Wady nabyte- mogą być wywołane przebytymi chorobami (rozwojowe) lub na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała (nawykowe)

a) rozwojowe:

- krzywica- choroba, zaburzenia gospodarki mineralnej na skutek niedoboru wit. D. Niedobór soli mineralnych w kościach opóźnia i zaburza proces kostnienia. Kości są mniej odporne i ulegają deformacji.

- choroba Scheuermana- zaburzenia kostnienia nasadowego trzonów kręgowych (zazwyczaj piersiowych) nasilających się w procesie pokwitania

- zapalenie gruźlicze stawów i kości wywołane przez prątek gruźlicy

b) nawykowe:

- czynniki środowiskowe- siedzący tryb życia, niewłaściwie obuwie i ubiór, nieodpowiednie noszenie tornistra w szkole, niedostosowanie ławki szkolnej, złe oświetlenie i odległość od tablicy, organiczenie akt. ruchowej

- czynniki morfologiczne- zaburzenie napięcia mięsni powstałego na skutek choroby/przemęczenia, powstawanie pleców okrągłych

- czynniki fizjologiczne- nawyk nieprawidłowej postawy -> zaburzenia czucia głębokiego, krótkowzroczność, słaby słuch

PYTANIE 34

Wyznaczniki rozwoju:

Wiek szkieletowy:

-odzwierciedla stopień zaawansowania układu kostego

-ocena oparta jest o analizę stopnia wysycenia kości solami wapnia i pojawienie się centrów(punktów) kostnienia,

-ochronę radiologiczną przed szkodliwym działaniem promieniowania rentgenowskiego

Wiek drugorzędnych cech płciowych:

-opis faz rozwojowych drugorzędowych cech płciowych oraz dat wystąpienia pierwszej menstruacji (u dziewcząt) i polucji (u chłopców)

Wiek zębowy:

-ocena opiera się na badaniu procesów dentycji- wyrzynanie się zębów

-wyrzynanie się zębów jest ściśle związane z rozwojem morfologicznym

-kryterium można stosowac od 6 miesiąca do 15 roku życia

Wiek morfologiczny:

-najpowszechniej stosowane kryterium wieku rozwojowego

-ocena oparta jest przede wszystkim na wysokości, masie ciała, obwodzie klatki piersiowej.

-ocena polega na porównaniu wartości określonych cech dziecka ze standardami dla danej populacji

PYTANIE 43

Wiek rozwojowy i jego metody.

Wiek rozwojowy jest miarą biologicznej dojrzałości organizmu, wskazuje on na stopień zaawansowania w rozwoju niektórych cech lub układów ustroju. Oceniamy stopień zaawansowania (przyspieszenia lub opóźnienia)danej właściwości biologicznej tego dziecka

Metody:

- Badania wieku rozwojowego przy wykorzystaniu proporcji wagowo-wzrostowych- Znanych jest kilkadziesiąt wskaźników rozwojowych.Mają one postać wzorów matematycznych, a uzyskane z nich liczby charakteryzują parametry rozwojowe.
- Wieku sylwetki- na podstawie wysokości ciała ustala się wiek odpowiadający tej cesze w tabelach norm. Jest to jednak metoda niewłaściwa. W związku z tym, wiek sylwetki można określać na podst. kształtowania się proporcji ciała, posługując się odpowiednimi tabelami/normami kontroli rozwoju.

- Wiek kostny- można go określić na podstawie analizy obrazu kostnienia na zdjęciu rentgenowskim. Zdjęcie rentgenowskie ręki i nadgarstka oraz nasad dalszych kości przedramienia porównujemy z wzorcami zamieszczonymi np. w ‘’Atlasie radiograficznym’’. Wiek wpisany dla danej płci określa wiek kostny badanego dziecka.
- Wiek zębowy- sposobem ustalania postępu rozwoju jest zbadanie zaawansowania rozwoju zębów. Metodę tę można stosować od urodzenia do okresu pokwitania(16-20 lat), Wiek zębowy szacujemy na podstawie liczby wyrżniętych zębów. U młodszych dzieci do 5-22 mies. będą to zęby mleczne.
- Wiek cech płciowych- podstawą oceny powinna być aktywność hormonalna. Aktywność gonad i ich rozrost stanowią pierwszorzędne znamię dojrzewania. Wtórnym przejawem jest rozrost narządów płciowych oraz pojawienie się owłosienia, rozwój piersi, mutacja głosu, zmiana proporcji ciała. Aby ocena była ścisła, klasyfikujemy rozwój poszczególnych znamion dojrzewania za pomocą międzynarodowych skal. Wiek rozwojowy ustalamy za pomocą siatek dla odpowiedniej płci oraz środowiska.

Ogromny wpływ na rozwój mają również ćwiczenia fizyczne – mają dobry wpływ na rozwój, aczkolwiek nadmierne ćwiczenia fizyczne, doprowadzają do zahamowania wzrostu, obniżenia wysokości oraz zaburzają proporcje budowy ciała prowadzące w końcu do koślawości.

Ważnym elementem w rozwoju jest także żywienie, które daje człowiekowi energię potrzebną do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Element ten jest głównie odpowiedzialny za rozwój organizmu. Braki żywieniowe doprowadzają do opóźnienia rozwoju i dojrzewania.
Przeżycia psychiczne powodują również zwolnienie tępa rozwojowego tzn. jeśli dzieci przeżywają stres, np. w żłobku gorzej się rozwijają. Z kolei przedszkole pozytywnie wpływa na rozwój dziecka dzięki partnerstwu, rozwija intelekt, wyrabia sprawność. Dalej okres szkolny znowu ma negatywny wpływ, gdyż wprowadza dzieci w stan nerwowości, prowadzi do wad postawy – wtedy właśnie dzieci potrzebują wielu zajęć ruchowych, sprawnościowych.

PYTANIE 44

Prozdrowotne aspekty aktywności ruchowej

Aktywność fizyczna jest bardzo ważna dla zdrowia i ogólnego

dobrego samopoczucia, ponieważ pomaga zredukować ryzyko

chorób sercowo-naczyniowych, otyłości, występowania cukrzycy,

nadciśnienia i nadmiernego poziomu złego cholesterolu we krwi

oraz złej kondycji kości, podnosi poziom energii w organizmie,

pomaga w utrzymaniu dobrej kondycji, relaksuje oraz zapewnia

dobry sen. 

1.Pozytywne działanie wysiłku fizycznego- wytwarzane są

endorfiny – neuroprzekaźniki (hormon szczęścia) które

powodują doskonały nastrój, wprowadzają w stan euforii

2.Wiele zmian w organizmie- wzrost zapotrzebowania mięśni na

tlen, substraty energetyczne, zwiększenie wydzielania

metabolitów. 

3. Zwiększa ogólny przepływ krwi- odpowiednia ilości krwi do

tkanek oraz wzrost ich metabolizmu, zaopatrywanie tkanek w tlen,

utrzymanie stałej temperatury ciała, ochrona organizmu przed

przegrzaniem, lepsze ukrwienie narządów aktywnych w czasie

wykonywania ćwiczeń

4. Powoduje pozytywne zmiany układu krążenia- zwiększenie

wewnętrznej średnicy tętnic oraz naczyń krwionośnych, obniżenie

stężenia cholesterolu, zmniejszenie ryzyka tworzenia się

skrzeplin, obniżenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych np.

zawału serca, miażdżycy, udaru mózgu

5. Zwiększa masę kości i stopień ich mineralizacji- zapobiega

zatem osteoporozie 

6.Zmiany np. w wydzielaniu hormonów – zmniejszenie

wydzielania i stężenia we krwi insuliny obniża ryzyko

zachorowania na cukrzycę 

7. Zapobieganie przybierania na wadze

8. Poprawa samopoczucia, jakości snu, łagodzenie stresów 

9. Zmniejszają ryzyko zachorowania na niektóre choroby

nowotworowe, ryzyko przedwczesnej śmierci 

10. Poprawienie kondycji fizycznej na wielu płaszczyznach-

wzrost zdolności organizmu do wykonywania pracy fizycznej,

serce staje się silniejsze i bardziej wydajne, wysiłek fizyczny

znacznie potrafi poprawić odporność.

PYTANIE 46

Potrzeby żywieniowe człowieka w ontogenezie.

Aby przez pierwsze 6 miesięcy życia niemowlę było karmione

wyłącznie piersią, ponieważ mleko matki zawiera

wszystkie substancje niezbędne noworodkowi w odpowiednich

proporcjach. Zawiera również przeciwciała, chroniące dziecko

przed infekcjami. Pierwszym posiłkiem uzupełniającym powinna

być kaszka glutenowa (pochodzenia zbożowego) lub kleik z

przecierem z jarzyn, najlepiej marchewki, czy ziemniaka,

wprowadzana w 5. miesiącu życia.

Po skończeniu 6 miesiąca zaczynamy podawać mu mięso, na

początek najlepiej z królika lub z drobiu ze sprawdzonej hodowli

oraz ryby. Mięsne posiłki podawać się powinno 1-2 razy

tygodniowo w postaci gotowanej. Kolejnym elementem etapu

żywienia jest żółtko oraz zupy, najlepiej jarzynowe i przeciery

warzywne. Według dietetyka latem najlepsza do picia jest woda.

Dla 7- 8-miesięcznego maluszka podstawą diety powinny być

przeciery warzywne i owocowe, kaszki dla niemowląt i kleiki

bądź mleko mamy. Nowym krokiem dla dziecka jest zaczęcie

wyrabiania nawyku jedzenia posiłków od 5 do 6 razy w ciągu

dnia. Dużą rolę zaczynają odgrywać przekąski- Najlepiej jeśli

byłby to zmiksowany świeży owoc.

Rocznego bobasa nie należy odzwyczajać od piersi czy butelki na

siłę. Poza kaszkami i kleikami w swojej diecie, powinno znaleźć

się również pieczywo, najlepiej typu graham. Powyżej 12.

miesiąca życia dziecko może zacząć jeść produkty mleczne.

Dieta przedszkolaka powinna być zdrowa, urozmaicona,

smaczna, kolorowa i dostarczać mu dziennie około 90

kcal na każdy kilogram jego masy ciała. Dziecko przede

wszystkim nie powinno wyjść do przedszkola bez śniadania!

W ciągu dnia potrzebuje 4-5 posiłków.

Dziewczęta w wieku 13 – 15 lat mają szczególnie wysokie zapotrzebowanie na produkty zawierające białko o wysokiej wartości biologicznej oraz wapń, a także na wszystkie produkty zawierające żelazo i witaminy. Ten okres życia jest bardzo ważny w ich rozwoju, następuje bardzo znaczny przyrost masy ciała i wzrostu.

Celem prawidłowego odżywiania zdrowego, dorosłego człowieka jest spożywanie takiej ilości i jakości pokarmów, które zapewnią równowagę przemian metabolicznych. (Piramida żywieniowa)

U osób w podeszłym wieku niezwykle ważne jest spożywanie posiłków co 2-3 godziny. Ostatni posiłek należy spożyć 1,5-2 godziny przed snem, należy więc też ograniczyć spożycie produktów ciężkostrawnych takich jak: warzywa kapustne, rośliny strączkowe, potrawy smażone i tłuste.