Teoria wychowania - jako dyscyplina wiedzy jest podstawową dyscyplina pedagogiczną zajmująca się wychowaniem człowieka. Głównym podmiotem zainteresowań jest wychowanie, kształtowanie postaw i cech osobowości człowieka. Definicje wychowania: Definicje dyrektywne: Antonina Gurycka - Dynamicznie złożony układ oddziaływań społecznych wywołujących zmiany w osobowości człowieka (wychowanka). Wincenty Okoń - Planowo organizowana dzialalność, której celem jest wywołanie określonych zmian w osobowości człowieka. Odgórny sposób wychowania - jest narzucony Celem wych. w ujęciu dyrektywnym jest zmiana osobowości, która czyni się pod wpływem oddziaływań społecznych Bezpośrednią konsekwencja celu wych., jest to że osobowość można zmieniać a osobowość wychowanka jest nieadekwatna do potrzeb społecznych i dlatego trzeba ja zmienić. Ta zmiana wychodzi od negacji wychowanka nie ma pytania czy wychowanek taki chce być, on taki być musi, on musi się dostosować. Podmiot i przedmiot w wychowaniu:przedmiot – wychowanek, podmiot – wychowawca, Rodzaj komunikacji między wychowawcą a wychowankiem: monolog, Różnice w kompetencjach wychowania: główne zadanie wychowawcy polega na kontroli czy wychowanek zmienia się zgodnie z oczekiwaniami tu wiedza o wychowanku jest zbędna nie jest ważne kim jest wychowanek lecz to kim ma się stać. Wchowanek - osoba relatywna. Definicje humanistyczne: Bogdan Suchodolski - Rozwijanie podmiotu za sprawą jego uczestnictwa w świecie. Henryk Rylke - Pomaganie wychowankowi w rozwoju i ułatwianie realizacji swoich możliwości. Celem wychowania w tym ujęciu jest: rozwój osobowości nie ma negacji tego pierwotnego stanu, rozwój tego co tkwi w wychowanku tu nie ma narzucania celu wychowania ten cel tkwi indywidualnie w każdym wychowanku, wychowawca nie narzuca tego kim ma być wychowanek to zależy od rozwoju osobowości wychowanka i tego co w nim tkwi, wychowawca wspiera wychowanka w procesie rozwoju( współdziałanie). Podmiot i przedmiot w wychowaniu: nie ma podziału na przedmiot i podmiot, a występują 2 równorzędne strony procesu wychowania. Rodzaj komunikacji między wychowawcą a wychowankiem: dialog. Różnice w kompetencjach wychowania: główne zadnie wychowawcy to wspomaganie rozwoju wychowanka punktem wyjscia jest tutaj poznanie wychowanka jego potrzeb mozliwosci i srodowiska z którego się wywodzi oraz jego indywidualne możliwosci (bez tego nie będzie wychowania). Wychowanek - osoba aktywna. Definicje adaptacyjne: Florian Znaniecki - Przysposobienie wychowanka na pełnoprawnego czlonka grupy społecznej. Tadeusz Pilch. Celem wychowania w tym ujęciu jest przygotowania wychowanka do życia w grupie społecznej wyznacznikiem norm jest społeczeństwo ono ma wpływ na to jaki ma być wychowanek, grupa społeczna narzuca model wychowanka i pewne normy relacji które wynikają z grupy społecznej. Ten model może być zbliżony zarówno do modelu dyrektywnego jak i humanistycznego nie da się tego określić jednoznacznie ponieważ zależy to od grupy społecznej w której znajduje się wychowanek. Np.GRUPA SPOŁECZNA DEMOKRATYCZNA – MODEL HUMANISTYCZNY, GRUPA KONSERWATYWNA – MODEL DYREKTYWNY Podmiot i przedmiot w wychowaniu: tu zachowana jest hierarchia, grupa społeczna jest stroną nadrzędną – bo decyduje o celach wych. , wychowanek powinien się dostosować do aktualnego modelu społecznego Rodzaj komunikacji między wychowawcą a wychowankiem: albo dialog albo monolog w zależności od struktury grupy społecznej. Cechy Procesu wychowania 1. Ciągłość (wychowania) - proces wych. jest procesem ciągłym nierozerwalnym społeczeństwo zachowuje swoja tożsamość dzięki procesowi wychowania. Społeczeństwo które nie miałoby możliwości przekazania swojej kultury uległoby rozpadowi. 2. Długotrwałość (wychowania)– proces wych. w kontekście człowieka trwa całe życie ma swój początek i koniec zmieniaja się tylko sytuacje wychowawcze. 3. Dynamiczność – proces wych. powinien nadążać za zmianami w płaszczyznie wychowanka i jego osobowości zmianami w płaszczyznie społeczno kulturowej. Jeśli zmienia się kultura wartości i style życia powinno to mieć odbicie w procesie wychowania . Proces powinien być dynamiczny zmienny i nadążać za zmianami . 4. Złożoność – proces jest złożony ponieważ w oddziaływaniu na wychowanka bierze udział cały szereg czynników i środowisko społeczne (nauczyciele, rodzice, gr. rówieśnicza) cechy osobowościowe i indywidualne wychowanka maja wpływ na przebieg wychowania. Jest to proces złożony bo bierze w nim udział wiele różnych zmiennych (zewnętrznych, osobowościowych i środowiskowych) nie jest to proste działanie 2 elementów a jest to działanie wielu czynników. 5. Intencjonalność – czyli celowość proces wych. powinien być procesem celowym gdzie określone są cele wychownia. 6. Relatywność – czyli względność wychowawca nie może być pewien jakie osiągnie rezultaty może tylko przypuszczać. Proces wych. jest procesem skomplikowanym bierze w nim udział wiele czynników środowiskowych a wychowawca nie wie który z nich będzie miał wpływ na proces wychowania. 7. Interakcyjność- czyli dialogowość , proces dwu kierunkowy wychowawca wpływa na wychowanka i odwrotnie. SOCJALIZACJA A WYCHOWANIE- porównanie. W socj. i wych. cele sa wspolne w zakresie przygotowania do funkcjonowania danej grupy społ. - uspołecznienie. W procesie wych. uczestniczą 2 strony: wychowanek i wychowawca jako reprezentant społeczeństwa (rodzice, wychowawca). W procesie socj. jednostkę do udziału w grupie społ. Wprowadza społeczeństwo, człowiek bezpośrednio lub przez reprezentantów. Wych. i socj. sa procesami mającymi wspólne elementy, zakres celów i wyniki w obu procesach (społeczeństwo, które przez przedstawicieli oddziałowuje na jednostkę) oba procesy są długotrwałe. Socj. jest ciągła bo społeczeństwo przekazuje swoją kulturę cały czas przez wychowanie i socjalizację. Wych. jest procesem złożonym. Socj. jest procesem złożonym, społeczeństwo składa się z elementów szczegółowych, tj. proces złożony wielopłaszczyznowy. W wych. i w socja. występuje Dynamiczność.Tak jak zmienia się struktura społeczeństwa tak odbija się to w procesie socjalizacji, jednak dynamiczność jest bardziej widoczna w socjalizacji niż w wychowaniu. W socj. i wych. Intencjonalność przygotowanie, uspołecznienie, wdróżenie do grupy społecznej. Relatywność – cecha procesu wych. przewidywalność w procesie socj. jest nieco większa niż w procesie wych. Interakcyjność- podobnie jak w wych. w socj. zależy od struktury grupy społecznej od charakteru grupy, interakcyjność może się pojawiać lecz nie musi bowiem zależy co dana grupa preferuje – jakie wartości (np. wolność, otwartość). Wychowanie i socjalizacja mają cały szereg cech wspólnych ale mimo podobieństw sa to 2 różne procesy. Różnice: proces wych. i socj. w kontekście życia jednostki jest oddziaływaniem na tę jednostkę przez oddziaływanie grupy społecznej.

Oddziaływanie na jednostkę: przykłady procesu socjalizacji: Rodzina, grupa rówieśnicza, szkoła, środowisko lokalne, mas media, religia, środowisko pracy. Nie każdy z tych przykładów będzie procesem wychowania. Każdy z tych wpływów jest przykładem socjalizacji które przygotowują jednostkę do udziału w życiu. Człowiek znajduje się nieustannie w polu różnych oddziaływań środowiskowych, które skutkują przyjęciem określonych wpływów społecznych i zachowań. Czy rodzina zawsze wychowuje? Rodzina zawsze przekazuje pewne wzorce, wartości, normy, ale nie zawsze wychowuje. Socj. jest zawsze, bo każda grupa społeczna oddziaływuje na jednostkę. Wych. jest tylko wtedy, gdy grupa społeczna lub wychowawca przekazuje pozytywne elementy wychowania.