Pojecie państwo: suwerenna organizacja polityczna społeczeństwa zamieszkującego terytorium o określonych granicach, której głównym składnikiem jest hierarchiczna władza publiczna dysponująca aparatem przymusu dążąca do monopolu w jego sprawowaniu. Koncepcje: św Augustyn: państwo dzieło Boga, państwo ziemskie, państwo Boże; św Tomasz- powst. Państ. Z sił nadprzyrodzonych; Hobbes- zrzeczenie się wolności na rzecz suwerena, a następnie w wyniku podbojów; Locke- umowa społeczna; Rosso…- państwo ogranicza wolność, likwidacja państwa; Marks- państwo po to aby chronić przywilejów wyższych klas.Typy państwa: (podst. Właść. Społ.) 1.Typu niewolniczego, 2. Feudalne, 3. Kapitalistyczne, 4. Socialistyczne, Forma: ST. Zwartości 1. Unitarne-jeden system prawny, pełne kompetencje organów centralnych. Wyróżniamy scentralizowane: duża zależność od władz centralnych, one mianują urzędników w terenie, zdecentralizowane: organy regionalne formowane niezależnie od rządu. 2. Złożone: a) federacja państwa składające się z mniejszych form, ale posiadające jeden federalny rząd, który prowadzi politykę zagraniczną, wojskową itp. B) Konfederacja Grupa państw, powstała w jednym wspólnym celu np. WNP. Reżim polityczny: 1.) demokracja- rządu ludu, społeczeństwo ma realne możliwości w współtworzeniu władzy. 2.) autokratyczne- władza w rękach wąskiej grupy, bądź jednej osoby. A) p. totalitarne państwo sprawujące pełną kontrolę nad wszystkim aspektami życia obywateli. Forma rządów: 1.) Monarchia, 2.) Republika. prawo: zespół norm postępowania, zabezpieczonych aparatem przymusu. Normy regulujące zachowanie: prawne, moralne, religijne.Periodyzacja rozwoju prawa: 1.) prawo pierwotne-prawo zwyczajowe, ma charakter odpłaty/zemsty. Organem egzekwującym był ród poszkodowanego. 2.)Prawo archaiczne- instytucja państwa, kodyfikacja prawa, egzekutorem państwo (w niektórych przypadkach również ród) prawo talionu, lub publicznej kary. 3.) prawo średniowieczne- normy zwyczajowe zastępowane przez stanowione (statuty królewskie) partykularyzm, prawo nie równe dla każdego. 4.) nowożytne- prawo stanowione, co nie jest zakazane ustawą nie jest przestępstwem. Dziedziny prawa: wg. Str. Rzym, publiczne- dot. Państw. Prywatne- dot. Obywateli; Gałęzie prawa prawo wewnętrzne: Konstytucyjne- określa ustrojowe zas. państwa, cywilne- reguluje relację między podmt. W relacji poziomej podmioty równe wobec siebie; pracy- relacje pracownik pracodawca a także organizacjami pracowników; karne - regulacje mające zapewnić eliminację zachowań niebezpiecznych dla społeczeństwa; administracji- reguluje prawo w stosunku pionowym, jeden organ jest władczy wobec drugiego; rodzinne i opiekuńcze, finansowe, międzynarodowe (publiczne): obejmuję zespół norm obowiązujących w relacjach między państwami oraz innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Źródła prawa międz. Brak hierarchii źródeł: umowa międzynarodowa, zwyczaj międzynarodowy, ogólne zas. prawa, prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych, mogą też być akty jednostronne państw.Cechy charakterystyczne: większość norm ma charakter ius dispositivum, brak centralnego ustawodawcy- to państwa tworzą normy, brak centralnego aparatu sądowniczego i egzekucyjnego. Zas. współczesnego państwa: 1. zas. trójpodziału władzy,2. zas. resortowości: resort- wyodrębniony obszar działalności państwa o charakterze terytorialnym lub rzeczowym. liczba resortów i zakres ich działania pokazuje czym w sferze publicznej zajmuje się państwo. 4 klasyczne resorty: spraw wojskowych, sprawiedliwości, finansowy, spraw zagranicznych, (w XVIII w pojawił się 5 - resort policji) W Polsce 28 resortów 3. Zas. centralizacji i decentralizacji- mówi o relacjach zachodzących pomiędzy organami centralnymi a organami niższego szczebla. Na zasadzie decentralizacji zbudowana jest adm. samorządowa: ogólna, zespolona- jest elementem rządowej administracji terenowej np. komendant wojewódzki straży pożarnej itp.Decen. Niezespolona (specjalna): jednostki adm. W terenie nie podlegające wojewodzie lecz bezpośrednio ministrowi.4. Zas. koncentracji i dekoncentracji-koncentracja- skupienie władzy w organach wyższego szczebla, dekoncentracji- powierzenie kompetencji adm. Organom niższego szczebla.5. Zas. kolegialności bądź jednoosobowego kierownictwa.Kolegialne: gdy oczekiwane jest rozwiązanie możliwie jak najlepsze. dominuje w władzy ustawodawczej: zgromadzenie narodowe, sejm, senat, rady Gmn itp.Jednoosobowe: gdy liczy się szybkość i sprawność działania, głównie władza wykonawcza, w władzy sądowniczej zależnie od wagi i skomplikowania sprawy.6. Zas. biurokratyzmu: urzędnicy powinni być rekrutowani na podstawie doświadczenia i umiejętności,Kryterium podziału administracyjno - terytorialnego:Jednostki podziału podstawowego (zasadniczego) decyduje ustawodawca: Gmn, pow.y województwa.Pomocniczego mają wspomagać jednostki podz. Podst. Sołectwa, rada osiedla, dzielnicy.Specjalnego: okręgi wojskowe, zarządzanie lasami, kościół itp. Zas. statusu prawnego i organizacyjnego organów sądowych.Zas. niezawisłości- sędzia podejmuje decyzję z odwołaniem do swojej wiedzy prawniczej. Podlega konstytucji i ustawom, nie podlega żadnym innym organom. Niezależności- status prawny sędziego jest niezależny wobec innych organów państw.Bezstronności -sędzia jest neutralny wobec spraw.Apolityczności- zakaz przynależności do ugrupowań politycznych, oraz związków zawodowych. Także Policja, Wojsko, Prokuratorzy.Właściwości- funkcję mogą sprawować osoby kompetentne.Sędziowie są nieusuwalni. Sądy powszechne: każdy ma prawo do sądu.Sądownictwo i sądy administracyjne: dot.ą kontroli działalności adm publ. Rozstrzygają spory kompetencyjne dot. Organów adm. Publ. Sądy i sądownictwo wojskowe: rozstrzygają sprawy w odniesieniu do osób związanych z wojskiem. Sądownictwo Doraźne/wyjątkowe: instytucja hipotetyczna, rozstrzyga w stanie wojny, w sytuacjach wyjątkowych. Struktury centralne: Sąd Najwyższy (izba wojskowa, cywilna, karna, pracy, ubezpieczeń społecznych, spraw publicznych, Izba wojskowa Sądu Najwyższego, Naczelny Sąd Administracyjny.SN jest upoważniony do rozpoznawania protestów wyborczych. Jest organem, który sprawuje pewien nadzór sprawuje nadzór, rzadko orzeka. Sądy rejonowe, okręgowe dzielą się na wydziały: 1.cywilny, 2.karny, 3.rodzinny i spraw nieletnich. 4. Wydział pracy. 5.wydział ksiąg wieczystych. Sąd rejonowy-okręgowy(teren 2 SRej.)-sąd apelacyjny.(min 2 okrg) Prezes SN, kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz. Pełni czynności z zakresu adm. Sądowej. Jest zwierzchnikiem sądu (ale nie w zakresie orzekania), powołuje minister sprawiedliwości.Krajowa Rada Sądownicza- organ konstytucyjny wydaje uchwały dot.ące: dot.ące aktów prawnych regulujących ustrój władzy sądowniczej dot.ące powoływania Prokuratora Generalnego; dot.ące powoływania sędziów;dot.ące spraw dyscyplinarnych TRYBUNAŁY: Konstytucyjny- orzeka o zgodności ustaw z konstytucją, rozstrzyga spory między organami państwa. 15 sędziów na 9 letnią kadencję. Rozpatruje w składzie trzyosobowym, pięcioosobowym lub przy pełnym składzie(co najmniej ….. sędziów). Orzeczenia są ostateczne.Stanu- rozpatruje sprawy związane z naruszeniem konstytucji lub ustaw przez organy konstytucyjne państwa. Składa się 16 członków.PROKURATURA jest niezawisła i niezależna.Zas.: subordynacji - prokurator niższego szczebla podlega prokuratorowi wyższego szczebla.Substytucji -p. wyż szczebla daje zlecenia p. niższego szczebla.Dewolucji- pozwala p. wyższego szczebla przejąć sprawę od prok. Niższego szcz. Legalizmu- zobowiązuje p. do ścigania, podejmowania czynności gdy dowiedział się o popełnieniu przestępstwa. Oportunizmu (w Polsce nie obowiązuje) czyn zbyt błahy żeby podjąć czynności z urzędu. Prokuratura generalna -naczelny organ prokuratury, zwierzchnik prokuratorów do roku 2010 Minister Sprawiedliwości. ZAS. PROCESOWE - Zas. Prawdy Materialnej - podstawę wszystkich rozstrzygnięc powinny stanowic ustalenia faktyczne zgodne z rzeczywistością.Zas. Obiektywizmu - organ procesowy powinien mieć bezstronny stosunek do stron i innych uczestników procesu oraz nie powinien nastawiac się kierunkowo do samej sprawy. Zas. Współdziałania z społeczeństwem i instytucjami w ściganiu przestępstw - organy państwowe powinny angażowac w procesie karnym obywateli oraz instytucje państwowe i społeczne. Zas. swobodnej oceny dowodów - organy procesowe w ocenie dowodów kierują się swoim przekonaniem nieskrępowanym przez ustawowe reguły oceny , ale ukształtowanym pod wpływem wskazań wiedzy , doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozumowania.Zas. bezpośredniości - organ procesowy powinien zetknąć się osobiście ze źródłem i środkiem dowodowym a środkiem dowodowy na , którym opiera swoje ustalenia powinien być środek pierwotny (dowód pierwotny).Zas. skargowości - organ procesowy wszczyna i prowadzi postępowanie tylko skutkiem skargi podmiotu bezpośrednio zainteresowanego rozstrzygnięciem.Zas. kontradyktoryjności - strony mają prawo walczyc o korzystne dla siebie rozstrzygnięcie.Zas. prawa do obrony - oskarżony ma prawo do obrony swoich interesów w procesie i do korzystania z pomocy obrońcy.Zas. publiczności - społeczeństwo ma dostęp do wiadomości o procesie karnym.Zas. kontroli - wszystkie decyzje i czynności procesowe podlegają kontroli.Zas. Legalizmu - organ procesowy powołany do ścigania przestępstw , jest zobowiązany z chwilą podjęcia uprawdopodobnionej informacji o popełnieniu przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego , do wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego Zas. Oportunizmu - organ procesowy może nie wszczynac postępowania jeżeli wzgląd na interes społeczny czyni w danej sprawie postępowanie karne z oskarżenia publicznego niecelowym.Zas. domniemanej niewinności. APARAT PAŃSTWOWY:Organ: to osoba lub grupa osób upoważnionych do podejmowania decyzji. Urząd - zespół wykonujących czynności pomocnicze w stosunku do organów państwa.Aparat: jest tworzony przez organy i urzędy. Np. minister + ministerstwo.Dekret: źródło prawa wydane przez organy jednoosobowe.Organy centralne: organy naczelne, mają określone kompetencje w konstytucji, np. sejm i senat.Organy terenowe: poszczególne jednostki podziału administracyjnego.O. samorządowe: adm. publiczna sprawowana nie przez państwo, samodzielnie rządzi się swoimi sprawami. Samorząd zawodowy: obejmuje Ludzi wolnych zawodów, występuje w postaci Izb. Np. izba notarialna, lekarska itp. Organizacja terytorialna państwa.Trzy rodzaje jednostek podziału. 1998r - reforma administracyjna, podział 3 stopniowy.Organy władzy ustawodawczej.SEJM najwyższy organ władzy ustawodawczej w Polsce.Organy wewn. Marszałek w Polsce jest posłem i najwyższym przedstawicielem izby niższej (Sejmu) polskiego parlamentu, stoi na straży praw i godności Sejmu RP i kieruje jego pracami.Prezydium Sejmu - naczelny organ kierowniczy Sejmu. W skład Prezydium Sejmu wchodzi Marszałek Sejmu wraz z wicemarszałkami. W jego pracach z głosem doradczym uczestniczy Szef Kancelarii Sejmu, Konwent seniorów Jest szczególnym ze względu na swoje funk. organem Sejmu. Z założenia jest miejscem, w którym posłowie ze wszystkim partii politycznych próbują ustalić jakieś wspólne stanowisko i taki plan prac Sejmu, który będzie satysfakcjonujący dla wszystkich głównych sił politycznych. Konwent seniorów tworzą Marszałek Sejmu, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów poselskich oraz przedstawiciele porozumień, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów. Komisje sejmowe są organami Sejmu: powołanymi do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu, wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu, kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją i ustawą. Wyróżniamy komisje stałe i nadzwyczajne. Kluby (min 15 os) i koła (min 3 os) poselskie 1493 - I sejm walny. Funk.:Ustrojodawcza: może dokonać zmian w konstytucji, Ustawodawcza: stanowienie prawa, określanie podst. Kierunków działalności państwa, Kreacyjna: powoływanie i zatwierdzanie RM, wybór na stanowiska: prezesa NIK, KRS, KRRiTV itp.Kontrolna: Interpelacja poselska-forma sprawowania kontroli sejmu nad rządem. Polega na zadaniu pytania ministrowi bądź prezes. Rady minstr. Przez posła, na pytanie trzeba odpowiedzieć w ciągu 21 dni. Wotum zaufania, Najwyższa Izba Kontroli - instytucja państwowa, podlegająca bezpośrednio Sejmowi i prowadząca kontrole w państwie. W zakresie NIK-u jest m.in.: kontrolowanie działalności organów państwa (administracji rządowej), NBP, osób prawnych działających na rzecz państwa, organizacji państwowych. Głównym zadaniem prowadzonych przez NIK kontroli jest dostarczanie Sejmowi i opinii publicznej informacji o działaniach państwa, które są oceniane pod kątem: legalności, gospodarności, celowości oraz rzetelności. Szczególną, konstytucyjną rolę zajmuje opinia NIK w procedurze zatwierdzania przez Parlament sprawozdania budżetowego Rządu. SENAT: organ władzy ustawodawczej, druga izba polskiego parlamentu. Składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych.(większość względna) Org. Wewn. Prezydium Senatu - organ Senatu. Do jego obowiązków należy dokonywanie interpretacji regulaminu Senatu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, zlecanie komisjom senackim rozpatrzenie spraw w danym zakresie, ustala zas. organizowania doradztwa naukowego na rzecz Senatu i jego organów, powołuje doradców oraz korzystania z ich opinii i ekspertyz, czuwa nad wykonywaniem przez senatorów ich obowiązków wynikających z regulaminu, opiniuje sprawy wniesione przez marszałka senatu, podejmuje inne czynności wynikające z regulaminu Senatu. Konwent Seniorów jest zwoływany przez Marszałka Senatu i wykonuje swoje zadania poprzez opiniowanie projektów porządku obrad Senatu, opiniowanie planu pracy oraz wypowiadanie się w sprawie terminów posiedzeń Senatu, wskazywanie potrzebnych inicjatyw ustawodawczych i rozpatrywanie oraz przedstawianie wniosków w sprawie sposobu prowadzenia dyskusji lub obrad Senatu. Komisja senacka, komisja parlamentarna powoływana przez Senat, w celu rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Senatu oraz wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Senat, Marszałka Senatu lub Prezydium Senatu. FUNK. SENATU* udział w ustawodawstwie, * opiniowanie / wyrażanie zgody na powołanie niektórych organów państwowych, * za zgodą Senatu powoływani są członkowie NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, * powoływanie swoich przedstawicieli do organów państwowych - KRRiTV (3 członków), RPP (3 członków), KRS (2 członków), * udział w zarządzaniu referendum ogólnokrajowego wraz z prezydentem na podstawie artykuł 125 ustęp 2, ZGROMADZENIE NARODOWE: Obrady Zgromadzenia Narodowego zwołuje Marszałek Sejmu w drodze postanowienia. Obradom Zgromadzenia Narodowego przewodniczy Marszałek Sejmu, a w jego zastępstwie Marszałek Senatu.Funk. przyjęcia przysięgi prezydenckiej , uznania trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (głosami 2/3 ustawowej liczby parlamentarzystów - art. 131 ust. 2 pkt 4 Konstytucji), postawienia prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu (wniosek 140 członków Zgromadzenia, do podjęcia uchwały głosami 2/3 głosów - art. 145 ust. 2 Konstytucji), wysłuchania orędzia prezydenta RP skierowanego do Zgromadzenia Narodowego, bez możliwości debaty. uchwalenia regulaminu Zgromadzenia Narodowego ADM. RZĄDOWA. Prezydent RP.- władza wykonawcza, ma kompetencje władzy sądowniczej i ustawodawczej. Centralny organ państwa, wybierany w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, 5 letnia kadencja, musi mieć co najmniej 35 lat.Prerogatywy- zwoływanie posiedzeń sejmu i senatu, prawo inicjatywy ustawodawczej i 30 innych. Rada bezpieczeństwa narodowego.- organ pomocniczy prezydenta w zakresie bezp wewn i zewn.Biuro Bezpieczeństwa Narodowego (BBN) - polski urząd państwowy, realizujący powierzone przez Prezydenta RP zadania w zakresie bezpieczeństwa narodowego. Biuro jest merytoryczno-organizacyjnym zapleczem (funk. sekretariatu) Rady Bezpieczeństwa Narodowego.Rada Gabinetowa - zwoływana jest przez Prezydenta dla omówienia spraw szczególnie ważnych dla interesu państwa. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta RP RADA MINISTRÓW: rząd Prezes RM- (premier) wydawanie zarządzeń, rozporządzeń, kierowanie proc. Legislacyjnym, nadawanie projektom statusu pilnych, zatwierdza DzU i Monit. Pl.powołuje i odwołuje ministrów, powołuje wojewodów, i szefów centralnych np. KG Policji. Zas. organizacji adm. Rządowej: ma charakter hierarchiczny. W jej skład wchodzi: 1.wojewoda,2.orgn rz adm zesp w województwie 3org niezesp org rząd 4org samorządu teryt i ich związki jeżeli wykonywanie przez nie zadań adm. Rzadowej wynika z odrębnych ustaw lub z zawartego porozumienia np. starosta i inne podmioty. Wojewoda przedstawiciel RM w woj. Zwierzchnik i organ rządowej adm zesp w woj. Nadzór nad działaln. Jedn sam teryt. Adm. Samorządowa rys historyczny.Adm. Publ sprawowana nie przez państwo, w Polsce szlachta i duchowieństwo, sejmiki: relacyjny- dyskusja na temat postanowień sejmu walnego, deputancki- wyłania deputantów do tryb korn, gospodarczy- podatki itp. Rady ławniczo-radzieckie w miastach królewskich. W czasach Poniatowskiego próba wprowadzenia komisji cywilno wojskowych. II RP samorząd pow.owy, sam. Gminny, rada gminna, zarząd Gmn, Rady pow.owe, wydz. Pow.owy, PRL- w zasadzie to brak 1990 - ustawa o samorządzie gminnym - odbudowa sam. Samorząd współczesnie: 1999r przywrócono pow.y, Zadania samorządu: własne: obowiązkowe nieobowiązkowe, zlecone: Dochody sam. Teryt: podatki, subwencja(z ust. Budż), dotacje(na ścisle określone cele) 2002 zlikwidowano zarząd Gmn. Gmn dzielą się na małe do 5000, duże pow 10000,