UCZENIE SIĘ
Schemat warunkowania klasycznego (Pawłow)
„koty w klasztorze”; badania z psem Pawłowa; bodziec bezwarunkowy - odruchowo wyzwala okresloną reakcję, bodziec neutralny - nie wywołuje pożądanej reakcji; warunkowanie ma miejsce tylko wtedy, gdy bodziec bezwarunkowy podczas fazy uczenia się jest poprzedzony bodźcem neutralnym (np. dzwięk)
Generalizacja i różnicowanie
generalizacja - reagowanie warunkowe na bodźce podobne do bodźca warunkowego, nadmierne uogólnienie
różnicowanie - uczenie się odróżniania (bodźców podobnych do siebie)
Wygaszanie i spontaniczne odnawianie się odruchu
wygaszanie - stopniowe zapominanie pewnych reakcji lub zależności
spontaniczne odnawianie - spontaniczne, ponowne wystąpienie reakcji podczas wygaszania
Odruch Garcii
biologiczna gotowość do nauczenia się pewnych zależności szybciej, a innych wolniej
Warunkowanie sprawcze (instrumentalne) (Thorndike, Skinner)
Thorndike „klatki problemowe” zachowanie sprawcze - zachowanie, które prowadzi do celu, polegające na próbach i błędach, prawo efektu: czestosc wystepowania okreslonego zachowania zalezy od jego konsekwencji
Skinner „klatki skinnera - wnioski podobne do Thorndike'a
Wzmocnienia pozytywne i negatywne
wzmocnienie pozytywne - bodziec, który zwieksza czestosc danego zachowania
wzmocnienie negatywne - negatywny bodziec, który ma wplyw na zmianę zachowania
Zasada Premacka
czynność bardziej preferowana może służyć do wzmacniania czynności mniej preferowanej
Tłumienie zachowan poprzez karanie
Zmniejszenie czestosci wystepowania danego zachowania poprzez bodziec negatywny. Karanie nie zawsze jest skuteczne.
Wzmocnienia sporadyczne
„2 automaty”, hazardzista , okazjonalne wzmocnienie, (nie mozemy przewidziec kiedy nastapi), czasem bardziej skuteczne od wzmocnienia stalego
Bodźce róznicowe
„opowiadanie dowcipow na przyjęciu i na pogrzebie” bodźce dzialajace odmiennie w różncyh sytuacjach, wzmacniające lub nie w zaleznosci od sytuacji
Wyuczona bezradność (Seligman)
„klatka wahadłowa”, nie robienie nic z poczucia, ze nie ma się wplywu na dane zjawisko; depresja;
Uczenie się utajone (Tolman)
uczenie się, które z początku nie ujawnia się w zachowaniu
Mapy poznawcze
wyobrażenie przestrzenne danego terenu (chyba technika)
Uczenie się ze zrozumieniem (Kohler)
„badania na małpach”; uczenie się na zasadzie uporządkowania pola spostrzegania a nie metodą prób i błędów
Uczenie się poprzez nasladowanie wzorcow (badania Bandury)
„badania przestepczej mlodziezy i agresja wśród dzieci”; uczenie się poprzez obserwację wzorca, wychwytywanie najwazniejszych dla obserwujacego elementów
PAMIĘĆ
Amnezja
poważna utrata pamięci
Mnemoniści
osoba używająca technik podwyższających osiągnięcia pamięciowe
Reprodukcja i rozpoznawanie
reprodukcja jednostka jest proszona o przywolanie konkretnej informacji z pamięci
rozpoznawanie jednostka jest proszona rozpoznanie konkretnej informacji z pamięci
Wiedza explicite i implicite
explicite - wydobywanie z pamieci, osoba swiadomie odtwarza dana informację
implicite - wydobywanie z pamieci, osoba wykorzystuje zapamietane informacje, bez swiadomosci ze je odtwarza
Wiedza deklaratywna i proceduralna
deklaratywna “wiem że”; wiedza konkretna określająca dany fragment rzeczywistości
proceduralna “wiem jak“; wiedza o różnych procedurach, strategiach, operacjach co robić z określonym fragmentem rzeczywistości, co robić z daną procedurą
Pamięć semantyczna i epizodyczna (Tulving)
pamięć semantyczna - kodowanie, przechowywanie i przypominanie faktów
pamięć epizodyczna - kodowanie, przechowywanie i przypominanie epizodów, których doswiadczylo się osobiscie w okreslonym czasie i miejscu
Zadania wykorzystywane w testowaniu pamięci (tabela)
Magazynowy model pamieci (Atkinson, Shifrin)
Opisywanie pamięci w kategoriach 3 magazynów pamięciowych: 1 rejestr sensoryczny, 2 magazyn krotkotrwały, 3 magazyn długotrwały
Rejestr sensoryczny (charakterystyka)
wstępne procesy pamięciowe, umożliwiające chwilowe przechowanie ulotnych wrażeń wywołanych przez bodźce zmysłowe; pozwala zapamiętać zarys obrazu widzianego prze ułamek sekundy
Badania Sperlinga nad pojemnoscią pamięci ultrakrotkiej
calosciowe i czesciowe odtwarzanie wyswietlenie szeregu symboli w przez ulamek sekundy, wiekszosc badanych musiala podac 1 rzad symboli z zestawu; badania nad magazynem ikonicznym (informacja w mag. ikonicznym bardzo szybko zanika)
Magazyn krotkotrwaly
1 z elementów magazynowego modelu pamieci, jego konstrukt ma niewielką pojemność i czas przechowywania informacji
Magazyn dlugotrwaly
1 z elementów magazynowego modelu pamieci, jego konstrukt ma wieksza pojemnosc niż rej sens i mag krotkotrwaly, potrafi przechowywac informacje przez bardzo dlugi okres (być może w nieskonczonosc)
Pamiec operacyjna (Baddeley)
Przenosi aktywne informacje z pamięci długotrwałej do krótkotrwałej i odwrotnie; Utrzymuje zaktywizowaną w ostatnim czasie część pamięci długotrwałej i przenosi te zaktywizowane elementy do i z pamięci krótkotrwałej
Koncepcja poziomow przetwarzania (Craik, Lockhart); co sprzyja kodowaniu głebokiemu
Pamięć zawiera ciagły wymiar, w którym informacja jest zakodowana na określonym głębokości, im głebszy poziom przetwarzania, tym większa szansa na odnalezienie informacji, 3 poziomy : fizyczny, akusyczny i semantyczny (znaczenie wyrazu)
Kodowaniu głębokiemu sprzyja określenie słowne informacji
Pamiec w ujeciu koneskjonistycznym: efekt torowania
efekt torowania zaktywizowanie specyficznych, przechowywanych w pamięci danych przez określony bodziec, zwykle podprogowy (bodziec pobudzajacy komorkę)
Kodowanie informacji w pamieci krotkotrwalej (Conrad, Baddeley, Posner)
„badania nad literami”; kodowanie w pamieci krotkotrwalej ma glownie charakter akustyczny, mogą wystapic w nim również elementy semantyczne
Kodowanie informacji w pamieci długotrwalej (Grossman, Eagle, Bousfield, Frost, Nelson, Rothbart)
„uczenie się listy słow z dystraktorami”; „fałszywe alarmy”; kodowanie w pamieci długotrwalej ma glownie charakter semantyczny, w mniejszej części charakter wzrokowy
Teorie zapominania informacji: teoria inferencyjna (paradygmat Browna-Petersonów; Keppel, Underwood)
teoria interferencyjna - wszystko, czego się nauczyliśmy, pozostanie w naszej pamięci, o ile nie znajdzie się cos nowego, co będzie interferowało (nakładało się) z przyswojona wiedza jedna informacja wypycha inną
teoria zanikania (Retman) pierwotna informacja stopniowo zanika, zaciera się
Przekazywanie informacji z pamieci operacyjnej do dlugotrwalej :
Konsolidacja, powtarzanie-rodzaje, organizowanie informacji, pomoce mnemoniczne (tabela)
konsolidacja - wtlaczanie nowych informacji do tych przechowywanych w pamieci dlugotrwalej
powtarzanie - wielokrotne recytowanie jakiegos elementu jawne (na glos i pod obserwacją) i ukryte (po cichu i bez obserwacji)
pomoce mnemoniczne
kategoryzowanie, obrazy interaktywne, metoda loci (łaczenie punktow orientacyjnych z tym co mamy zapamietac), akronim (kazda litera zastepuje slowo), akrostych (ukladanie zdania by zapamietac nowe slowa)
Wydobywanie informacji z pamieci krotkotrwalej
przetwarzanie rownolegle a seryjne - rownl. - jednoczesne przeprowadzanie licznych operacji, seryjne - operacje jedna po drugiej
pzetwarzanie wyczerpujace a samokonczace się - wycz - od A do Z (możemy przerwac) samokonczace się - od A do Z (nie możemy przerwac)
Wydobywanie konstruktywne i rekonstruktywne (Bransford i Johnson, Bower, Lotus, Miller)
wydobywanie konstruktywne - wykorzystywanie roznych strategii w celu wydobycia informacji
wydobywanie rekonstruktywne - wczesniejsze doswiadczenie wplywa na odtwarzanie
Kontekst a kodowanie i wydobywanie
Wpływ na kod. i przech. inf. mają: wczesniejsze, istniejące schematy („eksperci mają łatwiej niż nowicjusze”)
intensywność szczegółów i emocji („efekt lampy błyskowej”), nastrój i stan świadomości („po 3 piwach będzie nam latwiej odtworzyc informację gdy znowu będziemy w podobnym stanie”); kontekst fizyczny („nurkowanie”)
UWAGA
Pole uwagi a pole swiadomosci
pole uwagi - obejmuje wszystkie informacje którymi manipuluje jednostka, pozwala zapamietywac wyraziste informacje
pole świadomości - pozwala nam kontrolowac interakcje z otoczeniem, kontrolowac i planowac obecne i przyszłe dosiwadczenia
Procesy przedswiadome - torowanie podprogowe, intuicja, efekt konca języka
torowanie podprogowe - bodziec aktywizuje sciezki umyslowe co ulatwia przetwarzanie
intuicja - zdolnosc przeczuwania pewnych sytuacji
efekt końca języka - nie możemy przywołać danej informacji, mamy jej zarys, jest niepelna
Procesy automatyczne a kontrolowane
pr. automatyczne - pr. poznawcze nie wymagające świadomej kontroli
pr. kontrolowane - pr. poznawcze wymagające świadomej kontroli i wysiłku
Omyłki związane z procesami automatycznymi (tabela)
Adaptacja sensoryczna
„mrużenie oczu na światło” czasowa reakcja fizjologiczna na zmianę w otoczeniu
Habituacja
„przyzwyczajanie się” do bodźca i stopniowo coraz mniejsze zauważanie go
Uwaga selektywna - efekt cocktail party; efekt Stroopa, teorie wczesnej (Broadbent) i poznej (Treisman) selekcji
uwaga selektywna - jednostka śledzi 1 rodzaj bodźców a ignoruje inne
efekt Stroopa - trudność w czytaniu nazw kolorów napisanych innym kolorem (wyrazy określające kolor czyta się szybciej, gdy są wydrukowane w odpowiednim kolorze)
teoria wczesnej selekcji - równocześnie do obu uszu różne ciągi liczb, odtwarzali oni najpierw informacje z jednego, później zaś drugiego ucha. Jeżeli osoba koncentruje się na informacji z jednego ucha pozostałe dane są pomijane.
teoria późnej selekcji - wszystkie bodźce przyjmowane są w sposób równoprawny, aż do momentu rozpoznania znaczenia. Wówczas następuje ich uszeregowanie w zależności od postrzeganej ważności.
Czujnosc i detekcja sygnalu - możliwe wzorce reagowania przy detekcji sygnału, determinanty czujnosci
czujność - oczekiwanie na pojawienie się bodźca
detekcja sygnału - zauważenie sygnału
rodzaje detekcji : trafienia (prawidlowe rozpoznanie sygnalu), chybienia (przegapiamy obecnosc sygnalu) falszywe alarmy (mowimy ze jest a w rzeczywostosci nie ma synalu) prawidlowe odrzucenia (prawidlowo podajemy brak sygnalu)
Poszukiwanie i jego determinanty
poszukiwanie - przeglądanie otoczenia w celu odnalezienia okreslonej cechy
determinanty: dystraktory, wielkosc zestawu, cechy egzemplarzy,
Uwaga podzielna - teoria zasobów i modułów
uwaga podzielna - osoba przemieszcza zasoby uwagi aby wykonac wiecej niż 1 zadanie jednoczesnie
teoria zasobów i modułów : ludzie mają okreslony zasób uwagi, mogą dokonywac jego alokacji w zależnosci od tego, czego wymaga zadanie
Neurofizjologia uwagi
Przedni system uwagi (w płacie czołowym) - gł. znaczenie słów, wybór działania z pośród możliwych
tylny system uwagi (w płacie ciemieniowym) - gł. uwaga wzrokowa, czuność
WYOBRAŻENIA
Wyobrażenia a spostrzeżenia
Wyobrażenia nie są tak dokładne jak spostrzeżenia, cechuje je m.in. mniejsza wyrazistość, nietrwałość, fragmentaryczność, a często przewaga cech typowych, rodzajowych czy gatunkowych nad indywidualnymi, możemy ja modyfikowac
Spostrzeżenia subiektywny obraz rzeczywistości, powstają przez doświadczenia z przedmiotami, procesy spostrzegania mają charakter ukierunkowany,
Operacje na wyobrażeniach
Reintegracja (łączenie elem. wg. nietypowych zasad) multiplikacja (powielanie tych samych elem. w jednym obrazie) perseweracja (ten sam element powtarza się w roznych wariatach obrazu) majoryzacja (efekt lupy, rownomierne powiekszanie się obrazu) hiperbolizacja (wyeksponowanie elementu obrazu) schematyzacja (uproszczenie obrazu) metamorfoza (zmiana obrazu w nowy ksztalt) przenikanie (slabniecie poprzedniego obrazu) skaning (wyszukiwanie elementu w obrazie) translokacja (przemieszczanie elementu obrazu) animacja (nadanie elem właściwości dynamicznych) petryfikacja (unierucjamanie elem, dynamicznych) rotacja, kompresja (czynność przebiega szybciej) eskalacja (czynność przebiega wolniej)
Wyobrażenia twórcze i odtwórcze
wyobr. twórcze - kombinacja istniejacych elementow lub tworzenie calkiem nowych (np. muzyka, obrazy mallarskie)
wyobr. odtwórcze - odwzorowanie elementow rzeczywistych (np. ejdentyczne)
Stanowisko analogowe (obrazowe)
Wyobrazenia są reprezentacją rzeczywsitości (przedmiotów, zjawisk i procesów)
Stanowisko abstrakcyjne
Wyobrażenia są zbudowane ze zbioru sądów, są efektem zajwisk zachodzących w mózgu
Badania nad rotacjami, skalowaniem i skanowaniem
Rotacje - stwierdzenie czy figury (1 była po rotacji) sa identyczne czy tez nie, czas rotacji umyslowej zalezy od kąta rotacji
Skalowanie - rozdzielczosc obrazu, gestosc obrazu ma wplyw na jego rozpoznanie
Skanowanie - podroze w wyobrazni medzy 2 punktami, opisywanie wzajemnego polozenia miast, można uzyskac wyobrazenia na podstawie sądów okreslających stosunki miedzy obiektami
Cechy wyobrażeń wg. Finke
1 ukryte kodowanie (srubka a krokodyl)
2 rownowaznosc percepcyjna (wyobrazanie sobie czegos pomaga znaleźć bodziec w trudnych warunkach)
3 rownoważność przestrzenna (przestrzenne ulozenie elementow w wyobraźni)
4 rownoważnośc transformacyjna (transformacja obiektow, np. rotacje)
5 rownowaznosc strukturalna (wyobrazanie sobie czesci, im bardziej zlozony przedmiot, tym wiecej czasu zajmuje wyobrażenie)
Teoria podwójnego kodowania Paivio
Wiedza jest kodowana w 2 kodach : wyobrażeniowym imageny(generwoanie obrazów) lub werbalnym logogeny(reprezentacja werbalna)
Wyobraźnia a pamięć
Imageny i logogeny,obiekt może być reprezentowany przez 2 kody jednoczesnie (mogą się wzajemnie uzupelniac)
Wyobraźnia a myślenie
„inzynieria ekstramalna” myslenie za pomoca wyobrażeń, prowadzacych do tworzczych rozwiązań
wyobraźnia pomaga wykonywac zlozone operacje myślowe na duzych zbiorach danych
Wyobraźnia a emocje
„sen na jawie” , wyobrażenia pomagaja niekiedy przewidziec przyszlosc i pomagają tym samym przygotowac się emocjonalnie na dana sytuacje
„dynamizm wyobraźni” emocje nadaja wyobrażeniom kolorytu i dynamizmu
POJĘCIA
Funkcje pojęć
Pojęcia indywidualne i ogólne
Pojęcia w modelu klasycznym
Nabywanie pojęć (Lewicki) - abstrakcja pozytywna i negatywna; reakcja wybiórczo-ogólna
Dwa aspekty pojęć w koncepcji Millera i Johnson-Laird - istota pojęcia i procedura identyfikacyjna
Pojęcia w modelu probabilistycznym
Sposoby tworzenia prototypu
Efekt typowości (Rosch)
Organizacja pionowa pojęć (Rosch)
Pojęcia w modelu egzemplarzowym
Pojęcia jako indywidualne teorie na temat świata
Pojęcia odnoszące się do stanów zjawisk i procesów
Koncepcja trzech kodów pojęć (Maruszewski)