TRAUMA
Zmiana społeczna różnica między stanem system społecznego(grupy) w jednym momencie czasu i stanem tego samego systemu w innym momencie czasu.
Postęp-nieustanny, ciągły, prawidłowy ruch ludzkości ku coraz doskonalszym formom życia społecznego.
Postęp versus trauma-socjologiczne pojmowanie zmian społecznych ulega zmianom. Utożsamianie zmianom z postępem społecznym ustępuje z czasem idei kryzysów, gdy zmiany ukazują swoje negatywne, często niezamierzone skutki w różnych dziedzinach życia społecznego np. rozwój broni, przestępczość. Sama zmienność może podważać normalny przebieg życia społecznego, stanowiąc wstrząs dla członków społeczeństwa i radząc stan swoistej traumy.
Trauma kulturowa- wstrząs spowodowany zmianą społeczną, który dotyka domeny kultury a w konsekwencji tożsamości zbiorowe i jednostkowej.
Poziomy traumy kulturowej:
1)poziom niższy-skala biografii indywidualnej. Typowych sytuacji traumatycznych doznajemy w rodzinie: choroba, śmierć kogoś bliskiego, urodziny dziecka(chodzi tu o niepełnosprawność), małżeństwo.
Trauma kulturowa-skala biografii indywidualnej:
-zmiany” wstrząsowe” nagłe zaskakujące np. utrata pracy, śmierć , aresztowanie
- zmiany traumatyczne-powolne długotrwałe kumulujące się: np. pogłębiający się alkoholizm czy narkomania, chroniczna, nieuleczalna choroba, rozkład małżeństwa, a także zmiana traumatogenna, uniwersalna , dotykająca wszystkich- starzenie się i jego kumulacja-śmierć. Zaburzeniu ulega stabilny świat sensów, nawyków.
2) poziom traumy zbiorowe -dotykają zbiorowości ludzkich w efekcie traumatogennych zmian społecznych np. w skali mikrospołecznej: bankructwo firmy, zabójstwo w szkole, działania terrorystyczne-zmiany szybkie niespodziewane. W mikroskali występują także zmiany traumatogenne długotrwałe i powolne, kumulujące się aż do progu ostrej traumy np. demoralizacja oddziału wojskowego, korupcja w partii politycznej. Dezorganizacji lub destrukcji ulegają kultury grupowe, spajający zbiorowość system wartości, norm, przekonań aż do całkowitej zatraty grupowej tożsamości .Implikacje traumy zbiorowej:
Traumy zbiorowe doznawane i przezywane wspólnie przez społeczność dzięki czemu stają przedmiotem debat publicznych, czy ekspresji artystycznej a nawet prowadzące do epizodów zachowania zbiorowego czy mobilizacji ruchów społecznych: powodzie, zniewolenie polityczne.
3) poziom makrospołeczny- najbardziej złożony. Traumie ulegają całe społeczeństwa etniczne, narodowe, regiony cywilizacje-zmiany traumatyczne mogą być określone jako historyczne np. wojny, rewolucje, kolonizacja, kryzysy ekonomiczne, masowe migracje. Obok zmian gwałtownych , nieprzewidywalnych występują tu również długotrwałe procesy kumulujące się np. rosnące przeludnienie, degradacja środowiska, rozpowszechnienie się chorób cywilizacyjnych, wzrost umieralności. Traumatyczne zmiany makrospołeczne nie ograniczają swego destrukcyjnego oddziaływania do poziomu makro, lecz pośrednio wpływają na funkcjonowanie grup w mikroskali, a także na świat życia codziennego poszczególnych jednostek. Używając metafory - historia przekłada się na biografie.
Symptomy traumy:
Występują w sferze orientacji nastrojów społecznych:
-syndrom braku zaufania do instytucji i obywateli np. oszczędzanie, inwestowanie
- apatia, poczucie bezsilności np. absencja wyborcza
- orientacja na dzień dzisiejszy-żyje tu i teraz
- nostalgia- idealizowanie dziejów swojej zbiorowości.
Sposoby radzenia sobie z traumą:
- strategie indywidualne- polegają na możliwie najlepszej adaptacji do panujących warunków np. znalezienie dla siebie swoistej niszy, w której da się przeżyć(zabezpieczenie w postaci zamontowania w domu alarmu, wynajęcie ochroniarzy w obronie przed przestępczością
- strategie zbiorowe - polegają na podejmowaniu wspólnych zorganizowanych i celowych działań, zaplanowanych i kierowanych przez przywódców np. strajk, głodówka, marsz protestacyjny, blokada dróg, akcje charytatywne.
-strategie masowe-polegają na spontaniczności ekspresji niezadowolenia, czy sprzeciwu przez wielu ludzi równocześnie, ale niejako obok siebie, bez rozwiniętych interakcji czy komunikacji wzajemnej, np. wyjscie ludzi na ulicę, zamieszki, podpalenie, rabowanie sklepów.
- strategie ekspansywności -nowoczesna formuła życia społecznego ma tendencje rozszerzania się w przestrzeni,. Jest to proces zwany globalizacją , który dzisiaj ogarnął większość świata.
Syndrom osobowości nowoczesnej A. Inkeles (9 rysów osobowości):
1.Potrzeba nowych doświadczeń i otwartości na innowacje i zmianę
2. Świadomość wartości opinii i poglądów, gotowość uzasadniania własnych opinii i tolerancja dla opinii odmiennych.
3. Prospektywna orientacja wobec czasu (raczej przyszłość, punktualność)
4.Poczucie mocy podmiotowej , przekonanie że wyzwania zostaną rozwiązane pod warunkiem podjęcia odpowiednich działań)
5. Antycypowanie przyszłych wydarzeń i planowanie przyszłych działań.
6. Zaufanie do porządku społecznego-wiara w prawidłowość i przewidywalność życia społecznego.
7. Poczucie sprawiedliwości rozdzielczej(uznanie nierównego rozdziału dóbr, przywilejów o ile nie jest to arbitralne, ale regulowane zasadami.
8. Samodoskonalenie- przywiązywanie wagi
9. Szanowanie godności innych
Cechy późnej nowoczesności:
- nowa forma zaufania niezbędne do poczucia bezpieczeństwa i ciągłości życia codziennego(systemy komunikacyjne, rynki finansowe)
- nowe formy ryzyka - niepewność skutków podejmowanych działań(ryzyka społeczeństwa- Beck)nowa jakość ryzyka, nie ryzyko w kontekście przyrodniczym, ale ryzyko z otoczeniem cywilizacyjnym, technicznym, stworzonym przez człowieka np. groźba nekluarna, epidemia AIDS, a także stworzone przez samego człowieka np. giełda, hazard, sport ekstremalne. Żyjemy w świecie wyprodukowanego ryzyka, która jest ceną postępu cywilizacyjnego i technicznego. Profil ryzyka w wymiarze społecznym następuje globalna ekspansja ryzyka, profil ryzyka w wymiarze subiektywnym- oznacza zwiększoną percepcję
- - strategie masowe- polegają na spontanicznej ekspansji niezadowolenia czy sprzeciwu przez wielu ludzi równocześnie, ale nie jako obok siebie bez rozwiniętych interakcji czy komunikacji wzajemnej np.: wyjście ludzi na ulice, zamieszki, podpalenie i rabowanie sklepów.
Fundamentalne zasady nowoczesności Kumar:
- zasada indywidualizmu-jednostka zostaje uwolniona od narzuconych więzi grupowych i uzależnień, obdarzona niebywałymi prawami nie tylko jako obywatel, członek społeczeństwa, ale jako osoba ludzka, sama decyduje o kształcie swojej biografii, mając do dyspozycji wiele wzorów życia, czy kariery, a także sama ponosi odpowiedzialność za swoje sukcesy czy porażki
- zasada dyferencjacji- zróżnicowanie i wielości opcji we wszystkich dziedzinach życia (ronąca pula „szans życiowych”) wg Webera. Dotyczy to przede wszystkim pracy, gdzie występuje ogromna specjalizacja, zróżnicowanie zawodów wymagających odmiennych umiejętności, kompetencji, wykształcenia. Zasada dyferencyjności jest dopełnieniem zasady indywidualizmu. Opisuje to samo od strony jednostki, ale społecznego kontekstu.
- zasada racjonalności- apoteoza rozumu rozwagi kalkulacji, obiektywności, efektywności. Dotyczy przede wszystkim funkcjonowania organizacji i instytucji. Wyraża się w dominacji struktur biurokratycznych, w rygorystycznym postrzeganiu prawnych regul i procedur, przejawia się także w sekularyzacji, a wiec odchodzeniu od myślenia magicznego, religijnego.
-zasada ekonomizmu- wskazuje na rodzaj aktywności która przenika życie społeczne w formacji nowoczesnej, nadaje swoista postać takiemu życiu społecznemu. Przedmiotem aspiracji, obiektem interakcji i transakcji SA towar i pieniądze, a wartość człowieka mierzy się tym jaka ilość dóbr i pieniędzy zdoła zgromadzic zanim umrze. Mocnym akcentem na ekonomie jest osobowość społeczeństwa i świadomość zagrożenia.
- nieprzejrzystość- niepewność sytuacji społecznej w jakich działamy.
- zasada ekspansywności -nowoczesna formuła życia społecznego ma tendencje rozszerzania się w przestrzeni,. Jest to proces zwany globalizacją , który dzisiaj ogarnął większość świata.
Cztery typowe postawy człowieka (Gidens)
1 pragmatyczna akceptacja życia takim jakim jest- wypieranie zagrożeń(niepowodzeń ze sfery świadomości).
2 konsekwentny optymizm i wiara w to, że zagrożenia i niepewność dadzą się pokonać dzięki opatrzności, dobremu losowi, nauce i praktyce
3 cyniczny pesymizm pogodzony z nieuchronnością zagrożeń, życie chwilą
4 =radykalna walka ze źródłami zagrożeń przez mobilizacje, opinii
Globalizacja proces zagęszczania i intensyfikowania się powiązań i zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, militarnych, kulturowych, ideologicznych miedzy społecznościami ludzkimi, co prowadzi do uniformizacji swiata w tych wszystkich zakresach i odzwierciedla się w pojawianiu się więzi społecznych, solidarności i tożsamości w skali ponadlokalnej i ponadnarodowej.
Cechy globalizacji:
Ronald Robertson prekursor globalizacji. Zbiór procedur , które czynią świat społeczny jednym, a to oznacza, że:
- nowoczesne technologie oplatają świat siecią połączeń komunikacyjnych i telekomunikacyjnych.
-technologia telewizyjna i radiowa umożliwia ogromnym masom rozproszonym po świecie równocześnie wirtualne uczestnictwo w tych samych globalnych zdarzeniach. Świat to „globalna wioska”
-społeczności na świecie staja się coraz bardziej powiązane rozbudowana Siecia zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, strategicznych, kulturowych(krach na giełdzie w Hong Kongu odbija się w kantorach w Warszawie).
-pojawiają się nowe formy organizacji ekonomicznych, politycznych, kulturowych o charakterze ponadnarodowym, oderwane od jakiegokolwiek konkretnego kraju czy państwa(banki, firmy handlowe)
-Pojawienie się całych kategorii społecznych, których życie i praca odrywają się zupełnie od konkretnego miejsca( np. dyplomaci, biznesmeni, finansiści)
-postępująca uniformacja świata- kapitalistyczny rynek ekonomiczny, transakcje, konkurencyjność, mentalność konsumpcyjna- opanował świat nowoczesnej. Demokratyczne instytucje- formy życia politycznego są dziś takie same większości krajów świata: Parlamenty, wybory, kampanie, aktywna opinia publiczna
Następstwa globalizacji
-homogenizacja dotyczy dziedzin kultury i jej trzonu języka. Powszechne kontakty ponadnarodowe wymagają wspólnego języka, którym staje się język angielski. Upodabnia się także kultura materialna i dziedzina konsumpcji, moda, styl życia a nawet obyczaje.
Wyk.11
Czynniki rozwoju człowieka:
*Zwolennicy teorii biologistycznych uważali że o wszystkim decyduje zasób predyspozycji wewnętrznych które nabywa się już w momencie poczęcia
- Struktura biopsychiczna organizmu zakodowana w genach przesądza o niepowtarzalnych cechach i zróżnicowanych możliwościach.
*Przedstawiciele nurtu zwanego socjologizmem znaczący zespół wyznaczników rozwoju jednostki wynika z wpływów środowiska w którym ona przebywa
- Dzięki środowisku dziecko uczy się myśleć i mówić, w nim nabywa doświadczenie i kompetencje społeczne potrzebne po to by umieć żyć i działać w społeczeństwie
*Oba nurty określano mianem redukcjonistycznych. Obecnie uznaje się najczęściej że rozwój człowieka zależy od 4 grup czynników:
- cz. biopsychicznych
- cz. Środowiskowych
- planowe oddziaływanie wychowawcze
- aktywność własnej jednostki
*Niemowlę ma wiele biologicznych cech predyspozycji które wyznaczają możliwości dalszego rozwoju.
*Pozostałyby one w stanie uśpienia lub uległy degradacji gdyby nie istniał bogaty świat interakcji społecznych.
*Pod wpływem częstych kontaktów z innymi osobami kształtuje się osobowość społeczna czyli zespół trwałych cech jednostki wpływających na jej postępowanie wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych a pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy
*Np. Grecy:
- jedni wyrastali na wszechstronnie rozwiniętych obywateli społeczności ateńskiej
- inni w sąsiedniej Sparcie wychowywani byli na wojowników i za najwyższe szczęście uznawali poświęcenie życia za kraj ojczysty
*Obecnie małe dzieci o podobnej strukturze psychofizycznej w zbliżonym poziomie inteligencji i charakterze uzdolnień zostaną raczej ukształtowane w zależności od tego gdzie się urodziły.
Pojęcie socjalizacji
*Socjalizacja wg
J.Szczepańskiego: Proces przekształcania biologicznego organizmu noworodka w aktywnego uczestnictwa życia społecznego i kulturalnego
*N.Goodman :dojrzała jednostka ludzka jest rezultatem nieprzerwanego procesu społecznej interakcji który pozwolił jej rozwinąć tożsamość, przekonania i wiele umiejętności niezbędnych do aktywnego udziału w społeczeństwie.
*R.B.Woźniak:
socjalizacja to proces uczenia się społecznego, dzięki któremu jednostka zaczyna poznawać i realizować system wartości, postawy i podstawową strukturę przekonań pochodzących od dominujących instytucji i reprezentantów społeczeństwa a także identyfikować się z nimi
*T.Parsons: socjalizację można uważać za wyrabianie w jednostce poczucia obowiązku i umiejętności koniecznych do pełnienia w przyszłości ról dorosłych. W poczuciu obowiązku można wyróżnić 2 składniki:
- wdrożenie do panującego w danym społecz. systemu wartości
- przystosowanie do pełnienia określonej roli w społeczeństwie
*T.Parsons wymienia 4 funkcjonalne wymagania które są stawiane przez wszystkie społeczeństwa
- Zachowanie wzoru tj. ochrona i kontynuacja norm, wartości, praw i zakazów społecznych
- Integracja wewnętrzna tj. zapewnienie środków za pomocą których jedna część życia społecznego jest połączona z inną a określony sektor systemu społecznego jest połączony z pozostałymi
- Osiągnięcie celu tj. zapewnienie środków za pomocą których potrzeby społeczne i indywidualne mogą być realizowane
- Adaptacja tj. zdolność ludzi do kontrolowania realizacji na zmiany w środowisku fizycznym, technicznym i kulturalnym
Stadia socjalizacji
*Socjalizacja trwa przez całe życie i przybiera różne formy chociaż wiele prac odnoszących się do socjalizacji ogranicza się do analizy tego procesu w wieku niemowlęcym i dziecięcym.
*Pojawiło się zatem zainteresowanie różnymi stadiami socjalizacji
*Socjalizacja wg Georga Herberta Meada:
- do rozwoju dziecka niezbędna jest jego kooperacja z innymi ludźmi
- interesowała się tym jak doświadczenie społeczne kształtuje jaźń jednostki
- jaźń tożsamość z samym sobą, świadomość swojej odrębności a także ogół nastawień uczuć i wyobrażeń jakie jednostka ma wobec siebie samej
- jaźń istotny czynnik regulacji zachowań człowieka. Przybiera znaczenie bliskie dzisiejszemu terminowi osobowość
- jaźń=ja podmiotowe=ja podmiotowe
- w okresie przedwerbalnym dziecko nie ma świadomości jaźni, która kształtuje się pod wpływem komunikacji symbolicznej i interakcji społecznej
*Stadia socjalizacji wg G.H.Meada:
- stadium zabawy- w toku zabawy dzieci uczą się odgrywania ról innych niż swoje, tym samym uczą się przyjmowania innej perspektywy oglądu zdarzeń niż własna
- zorganizowana gra pojawiają się liczniejsze role oraz zależności między nimi
- uogólniony inny zdobycie umiejętności spojrzenia na siebie nie tylko z punktu widzenia konkretnej osoby, albo wykonanej roli ale także i perspektywy potrzeb i wymagań określonej wspólnoty
Socjalizacja wg Jean Piageta
- stadium sensomotoryczne (od niemowlęctwa do ukończenia 2 r.ż.) dziecko ogranicza się do bezpośrednich doznań zmysłowych. W umyśle dziecka wykształcają się obrazy przedmiotów. Ukształtowanie się odzwierciedlenia przedmiotów w umyśle jest podstawą dalszego rozwoju poznawczego
- stadium przedoperacyjne (od 2 do 7 r.ż.) dzieci uczą się posługiwać symbolami zwłaszcza językiem. Odróżniają przedmioty od symboli ale nie potrafią ujmować wielu zjawisk w kategoriach abstrakcyjnych. Dominuje egocentryczne spojrzenie na świat.
- stadium operacji konkretnych 9od 7 do 11 r.ż.) dziecko rozwija umiejętności logicznego myślenia choć jeszcze nie ma ono charakteru abstrakcyjnego
*Dziecko potrafi ujmować w ciągu wydarzenia przyczynowo- skutkowe
*Potrafi oderwać się od własnego punktu widzenia i przyjąć perspektywę innych ludzi
- stadium operacji formalnych (pojawia się ok. 12 r.ż) pojawia się możliwość myślenia abstrakcyjnego
*Znacznie poszerza się zakres wyobraźni
*Pojawia się umiejętność przekraczania granic czasowych i przestrzennych
*Możliwe jest wyobrażanie sobie co myślą i co czują inne osoby
*Wzrasta zainteresowanie problematyką moralną
*Tworzenie podstaw do wchodzenia w życie społeczne
Socjalizacja wg Z.Freuda
- Doświadczenia i przeżycia z okresu wczesnego dzieciństwa mogą mieć znaczenie w życiu dorosłym
- Zwraca uwagę na rolę nieuświadomionych często irracjonalnych procesów w motywowaniu zachowań człowieka
- Uważa, że istnieją uniwersalne potrzeby ludzkie stymulowane przez popędy:
*Jedną z nich jest Eros instynkt życia, który skłania jednostkę do nawiązywania związków z innymi ludźmi
*Drugą Tanatos-instynkt śmierci, który jest motorem zachowań agresywnych
- Osobowość człowieka składa się z 3 głównych elementów id, ego, superego
- wzajemne interakcje i napięcia między wymienionymi składnikami wyznaczają życie psychiczne jednostki
Id- to zespół biol. nierzadko nie uświadamianych popędów:
*Nie są one akceptowane społecznie
*Są blokowane przez istniejące wzory kultury
*Popędy te jednak domagają się jak najszybszego zaspokojenia
Superego- jest początkowo wyrazem zakazów i ograniczeń stawianych przez rodziców,
- w dalszej fazie życia wyraża istniejące konsekwencje kulturowe i określane tabu w dziedzinie zachowań
Id-powstaje więc w konflikcie z superego
Ego- stanowi element pośredni
* jego zadaniem jest łagodzenie konfliktu małorealistycznego id i nazbyt restrykcyjnego superego w konkretnie istniejącej rzeczywistości
* konflikt id z superego jest odbiciem konfliktu między jednostką a społeczeństwem oraz naturą i wychowaniem
Wykład 12/
-socjalizacja i wynikający z niej rozwój osobowości są zależne od umiejętności pokonywania konfliktu
-Freud wyróżnia fazy rozwoju człowieka oparte na rozwoju psychoseksualnym (wiązał je z umiejscowieniem w odpowiedniej części ciała libido-swoistej energii seksualnej napędzanej przez instynkt życia
1-faza najwcześniejsza-faza oralna (okres noworodkowy i niemowlęcy)-największą przyjemność daje dziecku ssanie i gryzienie
2-faza druga-analna(2 rok życia)-opanowanie umiejętności wypróżniania
3-faza trzecia-faliczna(3-5 rok życia)-okres okres wstępny inicjacji seksualnej
-dziecięca skłonność do preferowania pozytywnych związków emocjonalnych z rodzicem płci przeciwnej
rywalizacja z rodzicem tej samej płci
-zjawisko to ma podłoże seksualne
-rozwiązanie konfliktu prowadzi do identyfikacji z rodzicem tej samej płci
-to z kolei umożliwia wchodzenie w role społeczne, które często są dostosowane do płci
4-faza czwarta-latencji(5 rok życia do początku dojrzewania)
-zmniejsza się napięcie seksualne
-na pierwszy plan wychodzą zadania związane z rozwojem umiejętności fizycznych i intelektualnych
5-faza piąta-genitalna(okres dojrzewania)
-odczuwanie przyjemności seksualnych umożliwia przyszłe życie seksualne
-popęd genitalny zapewnia rozmnażanie gatunku ludzkiego
SOCJALIZACJA WG ERIKSONA
-skorygował koncepcję Freuda
-był nazwany psychologiem ego-zwrócił większą uwagę na znaczenie tego składnika osobowości(zajął się zagadnieniem tożsamości człowieka)
-badał proces socjalizacji w ciągu całego życia człowieka
-w przeciwieństwie do Freuda wzmocnił rolę czynnika społecznego w rozwoju człowieka
-Erikson wykorzystał swoją wiedzę socjologiczną i elementy antropologii
jego stadia socjalizacji uwzględniały głównie aspekt psychospołeczny
-podobnie jak Freud zakładał, że rozwój człowieka ma charakter konfliktowy
-każda faza wyraża przezwyciężenie jakiegoś kryzysu, a powodzenie w tym zakresie jest warunkiem dalszego rozwoju.
FAZY WG ERIKSONA
1-faza pierwsza rozw. człowieka (1 rok życia)-nabywanie ufności, przełamywanie napięcia egzystencjalnego między ufnością a nieufnością
-przełamywanie pierwotnej nieufności to podstawa zdrowej osobowości
-ufność dotyczy umiejętności „znalezienia się „ w otoczeniu
-umiejętność obcowania z ewentualnymi zagrożeniami, które nie paraliżują.
2-walka o autonomię(2 i 3 rok)
-pomimo swojej zależności od dorosłych, dziecko zaczyna odgrywać możliwość ujawnienia swojej walki
pojawiają się słowa „ja” i „ty”, a także „mnie” i „moje”
-napięcie i doświadczenia społeczne w uczeniu się nie są wolne od porażek-może to prowadzić do poczucia niepewności, a nawet wstydu.
3-inicjatywa(4 i 5 r.ż.)-ekspansja języka i ruchu
-dziecko wykonuje ogromną inicjatywę
-często burzy wprowadzony przez dorosłych ład i porządek
-tworzy się pole do niepowodzeń i błędów
-doznawanie porażek może prowadzić do poczucia winy-co stoi w opozycji do chęci mówienia i działania
-w tym okresie rodzi się sumienie, rozwija wyobraźnia
-szczególne znaczenie nabiera przykład dorosłych
-znaczenie zabawy.
4-przedsiębiorczosć(7 i 12 r.ż.)-to okres identyfikacji dziecka z innymi osobami, które uznaje za bardziej kompetentne.
-dzieci mają bardzo dużą ochotę podejmowania inicjatywy, wchodzenia w różne role, podejmowania wyzwań i rywalizacji
-bardzo szybkie uczenie się, podejmowanie różnych czynności, oswajanie ze światem
-pilność i aktywność dziecka powinna prowadzić do „poczucia fachowości”, a jeśli to nie nastąpi, może wystąpić poczucie niższości.
5-poszukiwanie tożsamości(12-18 r.ż)-tożsamość jest specyficznym problemem fazy dojrzewania
-w okresie dojrzewania wszystkie dotychczasowe doświadczenia nabyte w okresie dzieciństwa zostają zakwestionowane i uporządkowane w jakościowo nowy sposób
-pojawia się krytycyzm wobec dotychczasowej linii postępowania
-zachwianie uznanych dotąd autorytetów
-gorączkowe poszukiwanie nowych ideii i nowych osób, z którymi mogliby się utożsamiać
-określenie własnej tożsamości i stosunku do rzeczywistości społecznej.
6-dojrzałość do intymności(20-30 r.ż.)-zdolność odczuwania więzi psychicznej, zespolenia fizycznego, bliskości i wspólnoty
-siłą witalną tego okresu jest miłość, a podstawową umiejętnością-intymność
-jeśli młody człowiek potrafi nawiązywać stabilne i pozytywne związki uczuciowe-posiadł umiejętność intymności, jeśli nie -pojawia się bolesne poczucie samotności oraz izolacji.
7-produktywność(średnia dorosłość)-twórczość, produktywność czyli życiodajność
-alternatywą produktywności jest stagnacja-koncentracja na sobie i swioch problemach
-cenną cechą tego okresu jest troskliwość o innych.
8-bilansowanie drogi życiowej(późna dorosłość, tj.starość)-pozytywny przebieg tej fazy i całej wcześniejszej drogi rozwojowej prowadzi do satysfakcji z życia, integracji dokonań
-akceptacja śmierci
-niepowodzenie prowadzi do rozpaczy, poczucia niespełnienia, braku sensu przebytej drogi życiowej
-strach przed śmiercią
TYPY SOCJALIZACJI wg Mead, która biorąc sposób przekazu kultury miedzy pokoleniami wyodrębniła:
-kultury postfiguratywne-w gruncie rzeczy model chłopskiej rodziny tradycyjnej, gdzie młoda generacja kształtowała się bez zakłóceń na wzór i podobieństwo rodziców
-kulture kofiguratywną-charakterystyczną dla społeczeństwa przemysłowego, gdzie funkcjonuje przekaz w obie strony
-kulturę prefiguratywną-rozwija się w społeczeństwach postindustrialnych, gdzie dojdzie do odwrócenia tradycyjnych zasad i będziemy mieli do czynienia z uczeniem się nowych postaw i zachowań przez dorosłych.
TYPY SOCJALIZACJI wg J.Modrzewskiego:
1-socjalizacja antycypacyjna-doprowadzić ma do uzyskania przez jednostkę kandydujacą do określonej grupy lub instytucji społecznej cech niezbędnych do udziału w tej grupie lub instytucji
2-socjalizacja specjalizacyjna albo edukacyjna-kształtowanie określonych kompetencji jednostki poprzez systematyczne oddziaływanie o charakterze pouczania, instruowania, ćwiczenia itp.
3-socjalizacja identyfikacyjna-wpojenie jednostce względnie trwałych wzorów uczestnictwa, co stabilizuje ja w strukturze małych grup i makrostrukturze społecznej.
4-socjalizacja renonsacyjna lub degradujaca-prowadzi do ograniczenia w społecznym odbiorze kompetencji człowieka i jego uczestnictwa identyfikacyjnego.
5