SCHORZENIA TRAWIEŃCA

Związane z intensywnym energetycznym żywieniem.

↓

Występują najczęściej u krów wysokoprodukcyjnych.

↓

Trawieniec leży na dnie jamy brzusznej (ok. 10-15 1; pH 2-4).

↓

Część środkowa i koniec posiadają luźną krezkę (jedynie część wpustowa jest ustalona).

Podział

A. Choroby związane ze zmianą położenia trawieńca:

1. Rozszerzenie trawieńca -jest punktem wyjścia do innego rodzaju zmian położenia,

2. Przemieszczenie trawieńca - zawsze połączone z rozszerzeniem,

1. Przemieszczenie trawieńca na lewo

2. Przemieszczenie trawieńca na prawo

3. Rozszerzenie i przemieszczenie trawieńca ze skrętem - uważane jest za powikłanie skrętem przemieszczenia trawieńca.

B. Choroby spowodowane zaburzeniem czynności wydzielniczej i ruchowej trawieńca:

1. Syndrom Hoflunda

2. Wymioty u cieląt

3. Niedobór soków trawieńca

4. Zwężenie odźwiernika

5. Zaburzenie odruchu rynienki przełykowej

C. Schorzenia zapalne błony śluzowej trawieńca (abomasitis) - przebieg ostry, podostry, przewlekły:

1. Choroby tła alimentarnego:

a) Zapalenie wrzodziejące

b) Zapalenie na tle urazów mechanicznych

c) Zapalenie na tle zapiaszczenia

2. Choroby tła zakaźnego (wtórne lub pierwotne):

a) Brodawczyca,

b) Aktinobacilloza,

c) Białaczka,

3. Nowotwory trawieńca:

a) Ziarniniak złośliwy,

b) Białaczka (w czasie sekcji najczęściej zmiany białaczkowe dotyczą trawieńca).

ROZSZERZENIE TRAWIEŃCA (DILATATIO ABOMASI SIMPLEX)

Przyczyny:

• Pierwotne

nagromadzenie nadmiernej ilości płynnej treści i gazów zaburzenie wzajemnej proporcji lotnych kwasów tłuszczowych (przewaga kwasu mlekowego i propionowego przy małej ilości kwasu octowego) zahamowanie motoryki trawieńca zaleganie treści, podaż dużej ilości pasz treściwych i małej objętościowych (głównie u cieląt opasów w celu przyrostu masy ciała) tympania ruminis et tympania abomasi,

• Wtórne

upośledzenie czynności ujścia czepcowo-księgowego, zahamowanie pasażu treści przez fitobezoary, zwężenie odźwiernika, syndrom Hoflunda, nagromadzenie piasku, owrzodzenie u młodszych zwierząt.

Postacie i obraz kliniczny.

• stan lekki:

zaburzenia trawienne - niestrawność - wyleczenie po 5-7 dniach,

• stan ciężki:

niestrawność, stękanie towarzyszące wydechowi, powiększenie objętości powłok brzusznych, wzmożone odbijanie gazów, ślinienie się, wymioty, ustanie defekacji, bolesna okolica trawieńca, szybkie pogorszenie stanu ogólnego, zaleganie, śmierć na skutek pęknięcia trawieńca.

Rozpoznanie różnicowe:

• urazowe zapalenie czepca i otrzewnej,

• zapalenie trawieńca,

• skręt trawieńca,

• zatkanie ksiąg,

• syndrom Hoflunda,

• mechaniczne zaburzenia pasażu treści.

Leczenie

• dieta: mniej paszy treściwej, dobre siano, świeże zielonki, odwar z siemienia lnianego,

• minerały,

• probiotyki,

• środki przeczyszczające: sól glauberska (ok. 500g na zwierzę) z butelki (odruch rynienki przełykowej),

• środki pobudzające trawienie: np.: menbuton,

• drożdże,

• nawadnianie (iv, per os): rehydrat, nisko % glukoza, płyn fizjologiczny.

PRZEMIESZCZENIE TRAWIEŃCA (DISLOCATIO ABOMASI)

Przyczyny przemieszczeń:

• Uwarunkowania fizjologiczne (położenie, zawieszenie)

• Predyspozycje (ciąża i okres okołoporodowy: od 4 tygodnia przed do 2 - 4 tygodnia po porodzie; wysoka mleczność >30 - 40 litrów/dzień; rasy wysokomleczne - HF, Jersey; wiek: od 4 do 7 lat najczęściej; chów alkierzowy - mało ruchu; płeć - samice; choroby współistniejące: wrzody, nadżerki, ketoza, znmt; choroby okresu poporodowego; porażenie poporodowe, hipomagnezemia, schorzenia układu rozrodczego.

• Czynniki niedoborowe

• Czynniki żywieniowe

Intensywne żywienie zwierząt gotowymi mieszankami (granulat) przy jednoczesnym niedoborze pasz włóknistych, dużo łatwostrawnych węglowodanów (kwasica żwacza) - nadmiar produkcji lotnych kwasów tłuszczowych (propionowego i masłowego) doprowadza do hypotoni i atoni trawieńca, błędy żywieniowe: pasze zmarznięte, zepsute, zdrewniałe, u cieląt zimne mleko i preparaty mlekozastępcze (zjełczały tłuszcz).

RODZAJE PRZEMIESZCZEŃ TRAWIEŃCA ORAZ CHARAKTERYSTYCZNE OBJAWY KLINICZNE

1. PRZEMIESZCZENIE TRAWIEŃCA NA LEWO (DISLOCATIO ABOMASI SINISTRA)

Najczęściej u krów wysokoprodukcyjnych na początku laktacji lub cielnych - na 4 tygodnie przed porodem. Rozwijająca się hypotonia lub atonia doprowadza do kształtowania się tzw. luźnej krezki trawieńca, przy jednoczesnym jego rozszerzeniu oraz podwyższeniu ciśnienia w jamie brzusznej łatwo dochodzi do przemieszczenia. Trawieniec przemieszcza się w kierunku regio ksyfoidea, a następnie dalej się w kierunku lewego guza biodrowego, odsuwa żwacz od powłok brzusznych i wnika pod przedsionek żwacza. Wypełniony gazem trawieniec osiąga niekiedy lewy dół głodowy - przednio dolną część (można go wykryć przez opukiwanie, osłuchiwanie).

Schorzenie pojawia się najczęściej w czasie żywienia alkierzowego, późną zimą i wczesną wiosną, przy małej ilości pasz objętościowych, dużej treściwych, małej ilości ruchu, nieżytach przewodu pokarmowego.

Usposabiająco działają schorzenia powodujących wyniszczenie (białaczka, wrzody trawieńca) oraz prowadzące do zmniejszenia motoryki trawieńca.

Objawy rozwijają się w ciągu 1-3 dni (zahamowanie pasażu treści, może dochodzić do jej gnicia):

początkowo objawy niespecyficzne - objawy niestrawności, objawy kolkowe (niewielkiego stopnia), zmienny apetyt, posmutnienie, zgarbiona postawa; podwójny szmer nad żwaczem (trawieńcowy i żwaczowy), zmiana wypuku lewego dołu głodowego, rozszerzenie przedniej części lewego dołu głodowego, spadek mleczności, spadek zawartości tłuszczu w mleku, bradykardia, alkaloza metaboliczna we krwi (pH krwi powyżej 7,5); zmiany hematologiczne, gdy proces trwa długo - odwodnienie, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, wtórna ketoza - klasyczne leczenie ketozy przynosi chwilową poprawę, po 2-3 dniach nawrót choroby, zaleganie, ciemny plackowaty kał z domieszką śluzu, czasami biegunka na przemian z zaparciem, postępująca utrata kondycji, zwierzęta gwałtownie tracą na wadze.

Rozpoznanie:

• u krów hodowlanych po lub przed porodem,

• zmienny apetyt, ciemny kał,

• podwójny szmer nad żwaczem,

• hyperketonemia,

• diagnostyczna laparotomia lub punkcja po lewej stronie w ostatniej przestrzeni międzyżebrowej na linii gdzie osłuchujemy (pH punktatu: 1-3 trawieniec; ok. 7 żwacz),

• badanie per rectum negatywne, niekiedy stwierdzamy odsunięcie żwacza od lewej ściany brzucha i przesunięcie na stronę prawą.

Leczenie:

• chirurgiczne,

• zachowawcze: ułożenie na prawym boku, kilkukrotne przekręcanie przez grzbiet, z uciskiem w okolicy mostka;

• płynoterapia.

2. PRZEMIESZCZENIE TRAWIEŃCA NA PRAWO (DISLOCATIO ABOMASI DEXTRA)

Występuje rzadko, głównie u krów wysokomlecznych (rasa), dość często po porodzie (4-6 tygodni po). Trawieniec ulega przemieszczeniu między dysk okrężnicy a ścianę jamy brzusznej (wypełniony płynem trawieniec jest w okolicy prawego dołu głodowego), może sięgać aż do jamy miednicznej. Występuje nieraz stłumienie horyzontalne (mało gazu, dużo płynu). Przebieg zazwyczaj jest podostry. Może być wikłane skrętem prawo lub lewostronnym.

Etiologia: błędy żywieniowe, brak aktywności ruchowej, stres poporodowy.

Objawy: niestrawność, obniżenie wydajności mlecznej, depresja, odwodnienie (gdy proces trwa dłużej), poszerzenie powłok w okolicy przedniej części prawego dołu głodowego, a w tylnej części zagłębienie, nagromadzenie gazu (przy opukiwaniu odgłos bębenkowy, w dolnej części uwypuklenia stłumienie horyzontalne - tylko czasem).

Przy osłuchiwaniu prawej strony początkowo szmery perystaltyczne są głośne, dźwięczne, później słabną. Można je wywołać przez balotowanie okolicy uwypuklenia.

Przy przemieszczeniu ze skrętem przebieg jest szybszy, tętno sięga 100/min lub więcej, błony śluzowe są brudnoczerwone. Występują zmiany w zakresie stłumienia wątrobowego, objawy morzyskowe i bolesność powłok brzusznych z prawej strony, stękanie, zaleganie, kał półkleisty z domieszką śluzu i krwi, a czasem objawy autointoksykacji.

Przy opukiwaniu pola stłumienia wątrobowego są trzy rodzaje zmian:

• nieznaczne zmniejszenie pola stłumienia wątrobowego - łączy się z prostym przemieszczeniem,

• zmniejszenie pola stłumienia wątrobowego z przesunięciem do przodu świadczy o niewielkim skręcie trawieńca,

• całkowity brak pola stłumienia wątrobowego - świadczy o całkowity skręcie trawieńca

Badaniem per rectum

- przemieszczony prawostronnie i znacznie rozszerzony trawieniec stwierdzamy jako duży elastyczny balon leżący po prawej stronie i sięgający niekiedy do miednicy. W lżejszych przypadkach trawieniec można dotknąć tylko palcami. Wyjątkowo można robić punkcję do trawieńca w sposób podobny jak przy przemieszczeniu lewostronnym i laparotomię.

Leczenie:

• Zachowawcze

• Chirurgiczne

Rozpoznanie różnicowe :

a) urazowe zapalenie czepca

b) ketoza: spontaniczna - 4 - 8 tygodni po porodzie, wtórna - każdy okres u krów z brakiem apetytu (badanie moczu),

c) choroby wątroby: stłuszczenie - 1-2 tygodnie po porodzie u krów nadmiernie otłuszczonych i nadmiernie produkcyjnych (wzrost bilirubiny powyżej 0,5 mg/dL, ASP - 80 u/l, GLDH powyżej 8 u/l, GGT powyżej 23 u/l),

d) choroby okresu poporodowego: porażenie poporodowe, śpiączka, niedobory mineralne (hypokalcemia, hipofosfatemia), odmiedniczkowe zapalenie nerek (bakteriuria, leukocyturia, zmiana kształtu i konsystencji nerek), białaczka, schorzenia układu rozrodczego (zapalenie, skręt macicy, zatrzymanie łożyska - błon płodowych, wodnica błon płodowych), rozlane zapalenie otrzewnej,

e) niedrożności mechaniczne (ileus) - fitobezoary,

f) niedrożność jelit (wpochwienie, skręt jelita ślepego, dysku okrężnicy).

---