LOGIKA I METODOLOGIA NAUK

• Logika i psychologia mają ten sam przedmiot, którym się zajmują czyli akty psychiczne.

logika - akty szczególne (myślenie)
psychologia - ogólnie wszystkie akty psychiczne

Logika przez długi czas była częścią psychologii. Dopiero w XIX w. oddzielił je od siebie F. Bentana.

W aktach psychicznych jest obiektywny komponent są to tzw. sądy w znaczeniu logicznym - tym właśnie zajmuje się logika.

np.: Do sali właśnie weszła żyrafa.

osoba 1.: pomyśli: o jak fajnie, nareszcie ciekawe zajęcia - cieszy się
osoba 2.: rety! Jak to możliwe co to zwierze tu robi - boi się
osoba 3.: o nie znowu żyrafa, przecież prosiłam żeby coś ktoś z nią zrobił, przecież tak nie może być

Każdy w tym przypadku podejmuje specyficzny akt psychiczny, ma inne myśli, emocje ale KAŻDY pomyśli też w tym momencie do sali weszła żyrafa

sąd w znaczeniu logicznym

Mamy myśl, która pozwala wypowiedzieć zdanie.

• Sąd - to myśl, oddzielona od emocji, powodująca wypowiedzenie zdania w języku, którym się posługujemy. Nie wszystkie sądy spowodują wypowiedzenie zdania (nie zawsze powinniśmy mówić to co myślimy), ale każdy na to pozwala.
  

• Zdanie - to wyraz, któremu odpowiada sąd w znaczeniu logicznym i jest prawdziwe lub fałszywe.

• Co to znaczy, że zdanie jest prawdziwe?

sąd w znaczeniu logicznym

zdanie

sytuacje

prawda fałsz

Prawda i fałsz są to wartości logiczne zdania.

{Prawda, Fałsz}
1 , 0

Zbiór wartości logicznych.

Zdanie w sensie logicznym jest czym innym niż w sensie gramatycznym i tak np. w sensie logicznym rozkazy nie są zdaniami.

• Całe racjonalne poznanie jest oparte na ontologicznej zasadzie niesprzeczności, którą po raz pierwszy sformułował (nie odkrył!) Arystoteles w dziele „Metafizyka”, a która brzmi:

„To samo nie może być i nie być zarazem i pod tym samym względem.”

Tak więc zdanie nie może być jednocześnie prawdziwe i fałszywe.

Zdanie: Istnieje życie na Marsie - jest zdaniem w sensie logicznym (nie znamy wartości logicznej, nie wiemy czy ono faktycznie jest czy go nie ma)

Wartości logiczne mają charakter obiektywny. Nie zależnie od użytkownika języka. Należy rozróżniać zdania w sensie logicznym od przekonań, które nazywamy kwalifikacją pragmatyczną.

Rzeczywistość pozajęzykowa - rzeczywistość opisywana przez dany język.
Użytkownik języka - opisuje rzeczywistość.

ZDANIE FAKTY/FIKCJA

np. 30 września 2013 roku Beata pojedzie do Krakowa - jeszcze nie wiemy czy pojechała czy nie

W 1920r. Jan Łukasiewicz wprowadził sytuacje niezdeterminowane - ½

{1 , ½, 2}

½ określa wydarzenie niezdeterminowane czyli takie, które się jeszcze nie wydarzyło (które dopiero stanie się faktem lub fikcją)

2 wartości - logika dwuwartościowa (logika klasyczna)
3 wartości - logika trójwartościowa itd.

Logik jest nieskończenie wiele.

Przedmioty logiki:

• O prawach myślenia

• O najogólniejszych prawidłach języka

• Teoria wnikania logicznego

• Dyscyplina niejednorodna

• Gra reguł
  

Metody logiki:

• Analiza

• Dedukcja

LOGIKA

1. Semiotyka logiczna

2. Logika formalna

3. Metodologia

• Semiotyka - to pod dyscyplina logiki, w której bada się relacje zachodzące między użytkownikiem języka, językiem a rzeczywistością pozajęzykową.

• Pragmatyka - pod dyscyplina semiotyki, w której mówi się o relacjach między użytkownikiem języka a językiem.

• Składnia - pod dyscyplina semiotyki, w której mówi się o relacjach między wyrażeniami danego języka (zmienia się tylko kształt wyrażeń bez zmiany ich znaczenia)
  np. w górach mówi się przez „ó” zamiast „o”

• Semantyka - semiotyki, w której mówi się o relacjach między znakami danego języka a rzeczywistością pozajęzykową

W semantyce ustala się znaczenia danych wyrażeń, wyznacza się te obiekty z rzeczywistości pozajęzykowej, do których odnoszą się wyrażenia danego języka (obiekty te nazywamy korelatami semantycznymi wyrażeń).

• Logika formalna - dyscyplina logiki, która zajmuje się niezawodnymi sposobami rozumowania.

• Rozumowanie - to sposób uzasadniania (to ciągi zdań).

Rozumowanie początkowe/wyjściowe to przesłanki zaś, to które uznajemy to wnioski.

„zatem”

P₁ , P₂, … P_m ├ W

1 ╞ 1

• Relacja wynikania logicznego - jest relacją między zdaniami taką, że ze względu na nią dziedziczona jest prawdziwość zdania. Gdy występuje ona między przesłankami a wnioskiem to prawdziwość przesłanek gwarantuje to, że wniosek jest prawdziwy. Takie rozumowanie, w którym między P a W zachodzi wynikanie logiczne nazywamy rozumowaniem dedukcyjnym.

Logika formalna zajmuje się wynajdywaniem sposobów przeprowadzania rozumowań.

• Metodologia nauk - zajmuje się opisem wszelkich nauko twórczych uzasadnień zdań.

SEMIOTYKA

• Język - jest to system znaków.

• Znak - (może to być każdy) przedmiot postrzegalny zmysłowo, który ma wskazywać na coś innego od siebie i ma charakter konwencjonalny (umowny).

• Wszystkie znaki mają charakter umowny.

Nie każdy przedmiot może być znakiem, ponieważ nie każdy jest postrzegalny zmysłowo
np.: punkt, prosta, odcinek, koło

Więcej jest przedmiotów niedostrzegalnych zmysłowo.

Słowo „przedmiot” jest pojęciem wieloznacznym
np.: przedmiot (przeciwstawiany podmiotowi) - etyka
przedmiot (sporu) - prawo

Przedmiotem jest wszystko co podlega ontologicznej zasadzie niesprzeczności
np.: nie może być bezdzietnej matki, młodego starca, nieparzystej liczby parzystej itp.- nie przedmioty

• Oznaka -to przedmiot postrzegalny zmysłowo ale występuje nie z powodu umowy ale związku przyczynowo skutkowego z innym obiektem np. oznaką choroby jest gorączka

Znaki bywają różne:

- fizyczne (ktoś nam macha)
- rysunkowe (znaki drogowe)
- słowne

znaki słowne = wyrażenia

• Nauka jest zbudowana tylko ze znaków słownych.

• System znaków - zbiór wyrażeń z określonymi regułami składania, ze znajomością określonych znaczeń znaków prostych i złożonych (i tymi znakami).

Zbiór wyrażeń prostych, z których składamy wyrażenia złożone nazywamy słownikiem danego języka.

Reguły składania wyrażeń złożonych są tzw. regułami składniowymi.
Reguły składniowe są ustalane bez względu na ich znaczenie ale kształt.

składnia - syntaktyka

Reguły semantyczne wyposażają znaki w korelaty i nadają tym znakom znaczenie.

• Wyrażenie nonsensowne - to wyrażenie złożone niezgodnie z tymi regułami.

Jan góra Jan śpi

nonsens wyrażenie sensowne
(skonstruowane zgodnie z regułami)

FAŁSZ ≠ NONSENS

PRAWDA ≠ SENS

• Sens - wyrażenie sensowne języka j jest to wyrażenie skonstruowane zgodnie z regułami językowymi

np. Sokrates był krokodylem.

Chociaż jest to fałsz to w języku polskim jest to zdanie sensowne (w jęz. angielskim już nie)

Pojęcia sensu są zrelatywizowane.

2 - wyrażenie sensowne języka arytmetyki
dwa - wyrażenie sensowne języka polskiego

Po co używamy języka?

- aby opisywać rzeczywistość
- wyrazić własne uczucia

Język spełnia różne funkcje dla użytkownika.

• Funkcje pragmatyczne języka:

1. opisowa - opisywanie rzeczywistości

2. ekspresywna - wyrażanie emocji

3. per formatywna (skłonienie do działania)

Często te funkcje są splecione razem.

Język naukowy spełnia tylko funkcję 1. podobnie jak w psychologii, matematyce itp.

• Wśród wszystkich wyrażeń wyróżniamy dwa rodzaje:

1. zmienne

2. stałe

• Wyrażenie stałe - to wyrażenie o ustalonym znaczeniu

• Wyrażenie zmienne - to wyrażenie o zakresie ustalonych oznaczeń, ten zakres nazywamy zmiennością tej zmiennej

2 + 1 = 3 - stałe
2 + x =y - zmienne

zbiór wszystkich liczb jest
zakresem zmienności zmiennej
(zakres dopuszczalnych znaczeń)

np.: kropki w drukach, okienka na login, coś, ktoś, gdzieś (w jęz. potocznym) - to są zmienne

………………………………. - zmienne Jak Kuba Bogu tak Bóg Kubie? ·- zmienne
(imię i nazwisko)

W każdym języku wyróżniamy tzw. kategorie składniowe (semantyczne).

• Kategoria składniowa języka „j” jest to zbiór wyrażeń języka „j” pełniących w języku „j” tę samą funkcję składniową (i dlatego, gdy dwa wyrażenia należą do tej samej kategorii są one wzajemnie wymienialne w każdym kontekście z zachowaniem tego kontekstu).

• W językach wyróżniamy następujące kategorie składniowe:

• kategoria nazw (n)

• kategoria zdań (z)

• wiele różnych kategorii funktorów

• wiele różnych kategorii operatorów

dom jest duży

tort

są wymienne (zawsze są sensowne)

n - wszystkie nazwy
z - wszystkie zdania

Dane wyrażenie jest nazwą języka „j” wtedy gdy można je wstawić w to miejsce zmiennej a lub b w schemacie o postaci a jest b i otrzymać wyrażenie sensowne języka J.

• Desygnat nazwy n jest to przedmiot, o którym nazwę n można zgodnie z prawdą orzec.

nazwa

(oznacza)

desygnat

Zakres nazwy n to zakres jej desygnatów.

rzecz. pozajęz.

język

użytkownik jęz.

---