PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA

SEMESTR 2000/2001

1. Proces wychowania resocjalizacyjnego, jego struktura i właściwości.

2. Prakseologiczne zasady projektowania systemów resocjalizacyjnych.

3. Organizacja procesu resocjalizacji w warunkach zakładowych.

4. Formy oddziaływań resocjalizacyjnych w środowisku otwartym.

5. Specyficzne formy resocjalizacji (psychoterapia, socjoterapia) osób uzależnionych i z zaburzoną osobowością.

6. Wychowawca i zespół pedagogiczny w procesie resocjalizacji.

7. Możliwości i metody pomiaru wyników oddziaływań resocjalizacyjnych.

ĆWICZENIA:

1. wybrane zagrożenia społeczne, możliwości przeciwdziałania, warunki bezpieczeństwa dzieci i młodzieży

2. charakterystyka wybranego typu lub wybranej placówki resocjalizacyjnej (może być na podstawie artykułu prasowego, itp.) lub ogniska wychowawczego, świetlicy środowiskowej, placówki odwykowe.

3. Techniki psychoterapeutyczne i socjoterapeutyczne stosowane w ośrodkach dla osób uzależnionych i z zaburzoną osobowością

4. Osobowość wychowawcy a skuteczność resocjalizacji (fragmenty książek, artykuły, itp.)

5. Przykłady nowych rozwiązań systemowych i metodycznych w resocjalizacji.

07.10.2000 W

Proces wychowania. Organizacja procesu resocjalizacyjnego.

PROCESEM WYCHOWANIA nazywamy ciąg zmian zachodzących w osobowości człowieka, ciąg oddziaływań uzupełniających te zmiany. Mamy tu na myśli zmiany zachowania, sposobu myślenia w systemie wartości, odnośnie motywacji w działaniu, odnośnie aspiracji i celów życiowych bądź systemu budowania aspiracji życiowych, zmiany w zakresie zainteresowań.

PROCES INDYWIDUALNEGO ODDZIAŁYWANIA

W wzajemne oddziaływanie. Wychowawca musi posiadać większą siłę oddziaływania na wychowanka, wychowawca zna drogę a wychowanek nie.

Sterownikiem w tym procesie są wartości.

P

UKŁAD ODDZIAŁYWANIA NA GRUPĘ (O. ZESPOŁOWE)

W

Jedynym racjonalnym układem oddziaływań jest o. zbiorowe

na grupę. Celem jest zbudowanie określonego systemu

P1 P2 wartości (spojrzenie aksjologiczne na wychowanie)

P3 P4

SPOJRZENIE TELEOLOGICZNE NA WYCHOWANIE

Drogą, jaka ma zmierzać pedagog, jest określony cel, jakim jest człowiek. Istotnym elementem w wychowaniu jest motywacja. Wyróżniamy kilka rodzajów motywacji :

1. MOTYWACJA LĘKOWA

2. MOTYWACJA AMBICYJNA - jest sterowna, nakierowuje dziecko na osiąganie celów, motywuje je do bycia lepszym. Motywacja ambicyjna sprawdza się jedynie do pewnego czasu - dziecko będzie się starało być najlepszym ale w pewnym momencie może to wywołać niezdrową rywalizację wśród dzieci.

3. MOTYWACJA PRAKTYCZNA - uzasadnia się dziecku, że warto być lepszym podając przykłady, np. że będąc tak dobrym łatwiej się żyje, ma się lepsze perspektywy, itp.

4. MOTYWACJA SPOŁECZNA - działanie nie tylko dla siebie ale także dla innych

5. MOTYWACJA IDEOWA - jest w tej hierarchii najwyższa. Obecnie brak jest na świecie wyznawców określonej idei z powodu jej kryzysu. Spowodowane jest to po części faktem niedawnego totalitaryzmu, który odcisnął swoje piętno na współczesnych, którzy nie mają już teraz zaufania do żadnych ideałów czy idei, ideologii. Motywacja ideowa jest obecnie rzadko pobudzana, jest obecna w bardzo małych grupach społecznych (np. młodzież oazowa, harcerstwo, itp.). tą motywacją nic nie zdziałamy u wychowanków będących przedmiotem oddziaływań resocjalizacyjnych. Do nich można dotrzeć jedynie za pomocą motywacji praktycznej.

WARTOŚCI

1. WARTOŚCI ABSOLUTNE czyli ogólnoludzkie. Wartości te trzeba ukształtować u wychowanków w procesie wychowania, np. szacunek do życia (życie jako wartość), prawda, godność człowieka (człowieczeństwo), sprawiedliwość, wolność człowieka, która nie może być zniewalaniem drugiego człowieka, równość (egalitaryzm), która często staje w opozycji do wolności.

2. WARTOŚCI SPOŁECZNE związane w relacjach z dużymi grupami społecznymi, takimi jak naród, państwo. Taką naczelną wartością jest tutaj patriotyzm, internacjonalizm, zaangażowanie. Jednakże nadmierne rozbudowanie patriotyzmu może prowadzić do niebezpiecznych form np. do nacjonalizmu, szowinizmu, ksenofobii. W procesie resocjalizacji wartości te mogą wystąpić ale muszą być zbudowane na podstawie wartości ogólnoludzkich.

3. STOSUNEK DO DRUGIEGO CZŁOWIEKA - szacunek, chęć niesienia pomocy, wszelkie wartości moralne, uczciwość. W procesie resocjalizacji te wartości są najbardziej istotne, gdyż u wychowanków ta sfera osobowości jest najczęściej zaburzona. Zaburzona jest relacja międzyludzka, jest źle ukształtowany system wartości, który jest trudny do odbudowania i ponownego ukształtowania.

4. STOSUNEK DO SIEBIE SAMEGO - wartości związane w relacji „ja - wartości”. Są to: dążenie do doskonałości (perfekcjonizm), samodoskonalenie się, samowychowywanie. W procesie resocjalizacji oddziaływanie na wychowanka musi na nowo wytworzyć szacunek do samego siebie. u wychowanków z placówek resocjalizacyjnych proces samowychowania przebiegał w niewłaściwych warunkach i w niewłaściwy sposób, najczęściej przebiegał pod wpływem motywacji lękowej.

5. WARTOŚCI EKOLOGICZNE - stosunek do przyrody i jej ochrona, poszanowanie życia w jakiejkolwiek postaci (jest to punkt odniesienia do wartości ogólnoludzkiej, jaką jest szacunek do życia). Jest to nowa forma wartości - dzieci aktywnie uczestniczą w różnych akcjach ekologicznych („Sprzątanie świata”) i ma to tendencję wzrostową.

6. STOSUNEK DO WARTOŚCI KULTUROWYCH - ten czynnik wyróżnia nas od innych kultur czy narodowości. Wartości te czynią człowieczeństwo w jego pełnym wymiarze. Im bardziej człowiek jest nastawiony na odbiór dóbr kulturalnych (kino, teatr, literatura), tym mniejsze istnieje niebezpieczeństwo, że ten człowiek stanie się niebezpieczny dla otoczenia. W procesie resocjalizacji ten system wartości należy odbudować, gdyż coś lub ktoś mógł je zniszczyć lub nie wytworzyły się wcale - uwarunkowania środowiskowe, zaburzenia psychofizyczne w sferze rozróżniania dobra od zła. Wychowanek nie mający prawidłowo rozwiniętego tego systemu wartości nie potrafi odróżnić dobra od zła bo nikt go tego nie nauczył, dal niego liczy się tylko to, co jest atrakcyjne w danym momencie. Zło jest bardzo ukształtować jeśli robi się to systemowo (np. totalitaryzm, nazizm, itp.).

W procesie wychowania należy przestrzegać pewnych zasad wychowania :

1. zasada instancji obiektywnych - wychowanka należy traktować takim, jakim jest i od tego rozpoczyna się pracę z dzieckiem - czyli traktuje się je obiektywnie, nie mieć żadnych uprzedzeń do niego, trzeba też uwzględnić przejścia dziecka we wcześniejszych etapach życia. Wychowawca staje przed wychowankiem z powodu określonego podziału społecznego (rola społeczna), nadania społecznego i posiada akceptację społeczną. Praca nauczycielska jest apolityczna i reprezentuje intencje ogólnospołeczne.

2. zasada aktywności - wychowanek w procesie wychowania musi się wykazywać własną aktywnością; na siłę jeszcze nikt nikogo nie wychował. Wychowanka należy pobudzić do aktywności.

3. zasada indywidualizacji i zespołowości - naturalnym sposobem oddziaływania jest indywidualne podejście do wychowanka, ale istnieją pewne granice możliwości pedagogiki, które zmuszają do tworzenia optymalnych grup wychowanków, które nie będą powodem zagubienia możliwości indywidualizacji. W zbyt dużych grupach wychowawczych nauczyciel nie jest w stanie dotrzeć do wszystkich wychowanków.

4. Zasada autorytetu wychowawcy - autorytet nie może być budowany z zewnątrz, „budowniczym” autorytetu jest wychowawca, który w procesie resocjalizacji wpływa na wychowanków. Autorytet stanowi wzorzec postępowania dla wychowanków.

20.10.2000 ćwiczenia

ZAGROŻENIA SPOŁECZNE - ARTYKUŁY Z PRASY

22.10.2000 W

Prakseologiczne zasady projektowania systemów resocjalizacyjnych.

Jeżeli chodzi o systemy można mówić o układzie w skali makro - są to instytucje i organizacje oraz w skali mikro - odnoszące się do określonej placówki.

SYSTEM - układ elementów złożonych w jedną całość. System zakłada współdziałanie - jest układem komplementarnym (uzupełniającym).

W każdym systemie można znaleźć 3 płaszczyzny :

1. Strukturalna - np. placówek opiekuńczych, pogotowie diagnostyczno - rozdzielcze a także pogotowie policyjne. Dziecko dopiero stamtąd trafia do określonej placówki.

1. struktura placówek

2. struktura podejmowanych działań

2. Funkcje i cele poszczególnych placówek (systemowy) i poszczególnych działań (metodologiczny).

1. układ systemowy - przypisywanie pewnych funkcji placówkom jako dominujące np. świetlica - wyrównywanie braków, zaspokajanie niektórych potrzeb dziecka. W placówce opieki całkowitej spełnia się wszystkie potrzeby dziecka. Chodzi tu o to, aby w każdej placówce wyodrębnić jej funkcje dominujące.

3. Procedury działania - metody, techniki, zabezpieczenie w odpowiednie warunki np. materialne. Ta płaszczyzna mówi o stronie praktycznej, o prakseologii czyli o działaniu. Należy odpowiedzieć jakimi metodami będziemy realizować proces resocjalizacji, czy przez pracę, czy jeszcze inaczej np. sport, nauka, elementy kultury.

Przystępując do modyfikacji systemów musimy dokonać :

1. diagnozy realnej sytuacji - aktualne potrzeby zaistniałej sytuacji, czy też już istniejącej. Często diagnoza jest niewykorzystywana (EWIKAN - SPRAWOZDANIE STATYSTYCZNE DOTYCZĄCE NAUCZYCIELI).

2. warunki działania tej instytucji, jej rzeczywistość zewnętrzna i wewnętrzna.

FUNKCJE PLACÓWEK RESOCJALIZACYJNYCH :

• funkcja opiekuńcza - zakres tej funkcji zależy od placówki, w zależności jaka to jest placówka (realizacja potrzeb dziecka)

• funkcja wychowawczo - dydaktyczna

• funkcja terapeutyczna

ŚRODKI JAKIMI DYSPONUJE SIĘ W SYSTEMIE :

• środki materialne

• środki wpływu osobistego - kadra pedagogiczna

• środki na kształcenie kadry

• potencjał - grupa wychowawcza, jej wielkość, struktura, współdziałanie

• środki związane z kulturą, cywilizacją (teatr, kino, wystawy, muzea).

03.11.2000 ćw.

CHARAKTERYSTYKA WYBRANEGO TYPU PLACÓWKI RESOCJALIZACYJNEJ

05.11.2000 W

Organizacja pracy resocjalizacyjnej w warunkach zakładowych.

1. model postulowany

2. model rzeczywisty placówki

3. model perspektywiczny (funkcjonalny)

AD. 1

MODEL POSTULOWANY

Przede wszystkim trzeba przejrzeć dokumenty placówki, jest to model prawie idealny, całkowicie oderwany od rzeczywistości, ale można utworzyć taki model właściwie w oparciu o postulaty zawarte w dokumentach placówki. Jest to model postulowany z punktu widzenia urzędniczego. Dawniej statuty były opracowywane odgórnie (w szczególności placówki opiekuńczo - wychowawcze), obecnie każda placówka może sama opracowywać swój statut, jest to zawarte w przepisach z 1993 roku, jednakże wszystkie statuty są oparte na statucie „centralnym”. Przepisy zawarte w tych statutach w modelu postulowanym są nierzeczywiste i nierealne, odstają od rzeczywistości wychowawczej.

AD. 2

MODEL RZECZYWISTY

W tym modelu przyjmuje się te wzory, które nie odstają od rzeczywistości, sprawdzają się w pracy. Model rzeczywisty buduje się na wzorcach czerpanych z otoczenia, z doświadczenia i z tego względu jest on często stosowany. Wzory są czerpane z innych środowisk.

AD. 3

MODEL PERSPEKTYWICZNY

Ten model można zastosować gdy nie ma jeszcze takiego typu instytucji. Model jest tworzony od podstaw, przy tworzeniu takiego modelu brak jest precedensów i doświadczeń z innych środowisk i placówek. U podstaw tego modelu leży diagnoza, trzeba dokonać diagnozy : co powinno być w tej placówce, diagnoza powinna objąć także potrzeby grupy wychowanków oraz jak te potrzeby zaspokoić. Takim modelem jest np. „MARKOT” Marka Kotańskiego.

Wszystkie te modele są komplementarne i wzajemnie się uzupełniają.

Chcąc utworzyć placówkę na podstawie jednego z powyższych modelów należy uwzględnić kilka ważnych czynności i aspektów :

• aspekt prawny wewnętrzny i zewnętrzny. Każda instytucja (z wyjątkiem ostatniego modelu) działa na podstawie postanowień prawnych (ustawy, statuty, zarządzenia urzędowe, statuty ramowe) . są to obligatoryjne założenia, których w żaden sposób nie można pominąć. Każda placówka buduje także swój wewnętrzny statut, gdzie zawarte są szczegółowe informacje dotyczące wszelkich aspektów pracy w placówce. Jest on oparty o statut ramowy, który zawiera założenia ogólne i jest on narzucony odgórnie, czyli z urzędu. Placówka musi utworzyć swój wewnętrzny statut jeżeli nie przyjęła odgórnego. Zawarte są w nim regulaminy pracy pracowników i wychowanków. Mogą dotyczyć różnych sfer ale nie mogą być w opozycji do dokumentacji i podstawowych założeń zewnętrznych. Ten statut powinno się tworzyć z udziałem społeczności placówki, czyli razem z wychowankami. Jest wtedy większa skuteczność statutu i gwarancja przestrzegania tego statutu czy regulaminu przez wszystkich, nie tylko przez wychowawców. Nie należy tworzyć regulaminu na każdą okazję czy okoliczność, sprawia to przesyt i wychowankowie nie respektują ogromu przepisów

• aspekt strukturalny. Każda placówka jest jakąś określoną społecznością i musi być dokonany jej podział. Każda społeczność placówki powinna być podzielona na optymalne (15 osób) grupy wychowawcze. Zapewnia to dobry kontakt psychiczny jej członków i dobry kontakt wychowawcy z grupą wychowawczą. Można tworzyć mniejsze grupy wychowawcze ale te dotyczą bardziej ośrodków terapeutycznych niż wychowawczych. Im większa grupa, tym większe ryzyko powstania obszarów niekontrolowanych wychowawczo czyli „drugie życie”. Formy pracy : podział placówek na męskie i żeńskie był narzucany odgórnie i nie można było tworzyć placówek koedukacyjnych. Obecnie można już tworzyć takie placówki i to się przyjmuje, ale nadal w placówkach resocjalizacyjnych koedukacja nie swojego miejsca. Jest to podyktowane względami organizacyjnymi. Rozdzielność wiekowa : w założeniach w pracy z dziećmi zakłada się zróżnicowanie wiekowe, przyjmuje się koncepcje systemu rodzinkowego i dzieci są zbliżone wiekowo. Starsze dzieci pomagają młodszym. Z zasady jednak w placówkach resocjalizacyjnych tego zróżnicowania nie ma i wychowankowie są praktycznie w jednym wieku

• aspekt informacji. W każdym systemie powinna działać dobrze zorganizowana sieć informacji. W placówkach wychowawczych stosuje się cotygodniowe odprawy, spotkania w różnych gremiach (np. spotkania rady pedagogicznej z dyrektorem placówki, itp.). Apele są raczej już nie stosowane ze względu na ich paramilitarny charakter. Przebieg informacji powinien też być dobrze zorganizowany pomiędzy grupami wychowawczymi i pomiędzy samymi uczestnikami - wychowankami. Najlepszą metodą do organizacji systemu informacji wśród wychowanków jest tzw. korczakowska żywa gazetka. Jest to tablica informacyjna, na której wiesza się informacje i jest ona przeznaczona tylko dla wychowanków, gdzie każdy ma prawo zostawić swoją wiadomość. Istnieją również inne techniczne formy przebiegu informacji np. radiowęzeł, te systemy skupiają aktywną młodzież, informacje która ona przekazuje służą temu aby dana społeczność miała określony kontakt, była zintegrowana

• aspekt bodźców motywacji. Ważne jest aby efektywność osiągania celow wychowawczych była bardzo wysoka. Każda placówka może wypracować własny system osiągania tych założeń np. system punktowy : za każde zachowanie przydzielane są dodatkowe ujemne lub dodatnie punkty. Jednocześnie system ten ma bardzo istotny minus, a mianowicie prowadzi on do niezdrowej rywalizacji, donosicielstwa i brak jest współdziałania w grupie i występują zachowania pozoranckie czyli takie które są tylko dlatego aby zdobyć punkt. System ten nie jest w stanie przewidzieć wszystkich sytuacji życiowych dlatego też należy tworzyć go ostrożnie, można wprowadzić jedynie pewne aspekty takiej punktacji. System bodźców materialnych : czyli kary i nagrody, jest to system motywacyjny i powinna być zachowana przewaga różnego rodzaju nagród np. wpis do księgi pamiątkowej, powiadomienie rodziców o sukcesach. Przeważać mogą nagrody niematerialne. Zjawiskiem niepożądanym w niektórych placówkach resocjalizacyjnych jest reglamentacja widzeń z rodzicami lub kontrola listów. Nie jest to sytuacja poprawna i dobra wychowawczo, źle działa na wychowanków. Jeżeli dziecko lub rodzice chcą się kontaktować, wtedy nie należy tego ograniczać, gdyż może to być szansa dla szybszego lub skuteczniejszego procesu resocjalizacji

• tradycja i obrzędowość. Pewne elementy obrzędowości powinny być zachowane w placówkach, np. przyjmowanie i adaptacja nowych członków, obchodzenie urodzin czy imienin, itp. Identyfikacja z osobą wychowawcy, który podsuwa pomysły i pomaga, sprawia że skuteczność wychowawcza jest o wiele większa i brak jest wtedy motywów do powstawania drugiego życia.

Przy zachowaniu tych wszystkich aspektów placówka na pewno będzie sprawnie funkcjonować.

„Potrzeba doskonałości, poczucie odpowiedzialności i obowiązku, wewnętrzna prawdziwość, moralna odwaga i ponad tym wszystkim miłość dusz ludzkich - stanowi tło i istotę tego,

co nazywamy „duszą nauczycielstwa”.

Jest to dar indywidualny, powołanie,

przejaw wyższego duchowego w człowieku pierwiastka.”

Jan Władysław Dawid

Wg Mieczysława Kreutza na osobowość w znaczeniu empirycznym ogół dyspozycji psychicznych i fizycznych jednostki, przy czym przez dyspozycję rozumie się warunki tkwiące w jednostce i niezbędne do wystąpienia pewnych zjawisk, bądź to fizycznych, bądź psychicznych, tzw. korelatów odpowiednich dyspozycji. W znaczeniu metafizycznym osobowość jest tym czymś w jednostce, co je posiada, coś, czego one nie są cechami, a więc jakąś jaźń, istotę, duszę, substrat, w którym one tkwią, lub substancję, której są atrybutami. Przez osobowość w znaczeniu normatywnym nie rozumie się ani ogółu dyspozycji jednostki, ani jej jaźni, lecz rozumie się ogół tych cech, jakie zgodnie z wymaganiami pewnej etyki lub pewnego poglądu na świat dana jednostka powinna by posiadać. Osobowość w tym znaczeniu nie każdy człowiek posiada, lecz tylko bardzo nieliczne jednostki zdołają przez długą własną pracę do niej dojść.

Mówiąc o osobowości nauczyciela mam na myśli wzór człowieka, który organizuje pracę i kieruje swoich wychowanków, kształci ich i jednocześnie przysposabia ich do życia w społeczeństwie, odznacza się umiejętnością bezpośredniego z nimi współżycia i jest bliski temu wszystkiemu, czym żyją jego wychowankowie, a więc ze wszystkimi jego wzlotami i porażkami, z jego rodzicami i otoczeniem.

Trudno jest jednak jednoznacznie określić jaka powinna być osobowość nauczyciela aby jego praca z młodzieżą była jak najbardziej skuteczna, bowiem każdy człowiek w zależności od swego bycia, które kształtuje się poprzez własną aktywność oraz poprzez różnorakie wpływy otoczenia, osiąga właściwy dla siebie zespół elementów fizycznych i stanów psychicznych oraz ich wzajemnych stosunków i powiązań, które składają się na jego indywidualną świadomość i tworzą jemu tylko wyłącznie przynależną osobowość. W obrębie swej pedagogicznej służby swoistą świadomość „o-sobie” osiąga także nauczyciel, dopracowuje się swej nauczycielskiej osobowości, dzięki której staje się kimś więcej niż zakontraktowanym funkcjonariuszem do nauczania obcych dzieci. Co więc składa się na osobowość tego nauczycielskiego powołania ?

To, co stanowi o osobowościowej właściwości nauczyciela, co należałoby uznać za jego treść i tworzywo, jest to jego ludzkość, jego ludzka humanistyczna postawa, polegająca na współ-przyporządkowywaniu się w nim wszystkich składowych, wewnętrznych i zewnętrznych czynników jego człowieczej struktury, dających mu możność ludzkiego kierowania drugim człowiekiem. Owa osobowościowa ludzkość nauczyciela nie może być jedynie zrelatywizowanym dopasowywaniem się do sytuacji, okoliczności czy indywidualnych wymogów jednostek, ale musi stanowić samoistny krąg, z którego pochodzi i do którego ma dostęp wszystko co ludzkie, ale który tworzy też zaporę dla każdego, kto chciałby okupywać się pozorami człowieczeństwa. I ta właśnie świadcząca „o-sobie” w nauczycielu ludzkość przydaje mu jego „coś” osobowe, co czyni zeń nauczyciela nie z dyplomem tylko, a z jego człowieczeństwa powołanego do udzielania się dla człowieczeństwa.

O nadrzędności powołania nad przygotowaniem zawodowym pisała już Maria Grzegorzewska w 1946 roku w swoich „Listach do Młodego Nauczyciela” :

„Prawda to bowiem wiecznie żywa, że poza przygotowaniem zawodowym człowieka, poza jego wykształceniem najistotniejszą, najbardziej podstawową i decydującą wartością w jego pracy jest jego Człowieczeństwo.”

Oczekiwane ciepło, osobowa bezpośredniość, barwa stosunków wychowawczych i całego przekazu wychowawczych wartości wiązane jest po prostu z osobą wychowawcy, zarówno tego profesjonalnego, jak i naturalnego. Uzależnione jednak to wszystko jest od tego - kim on naprawdę jest, co sobą prezentuje, jaką postawę i sylwetkę duchową, jakie wreszcie posiada motywacje dla całej swej pracy, jaka jest ranga i barwa jego powołania w tej pracy. To wszystko, bo przecież nie tylko posiadany dyplom, określa wychowawcę. W takim to szerokim uwarunkowaniu rozstrzygnie się to, czy oni obaj - z wychowankiem - spotkają się „w połowie drogi ku sobie”, w tych przeróżnych przekazach wartości i całego dziedzictwa kultury. Chodzi też o to, czy wychowawca w poczuciu prawdy, serdeczności i otwartości wyjdzie z tymi wartościami, a wychowanek z drugiej strony zrozumie tę postawę i on sam też otworzy się na płynącą w ten sposób do niego szczerość, wartość i prawdę. Trzeba bowiem przed wychowankiem rozpalać te ogniska wartości i je należycie rozświetlić, rozniecić je wichrem własnego przekonania i zaangażowania tak, by ten ogień się przeniósł.

Wychowawca przełamując bariery obcości, czyjegoś zamknięcia i nieufności, potrafi przejść przez te mury, podejść pod nie i otworzyć się, najpierw samemu dać się poznać wychowankowi - akceptując i przyjmując, jakby na wyrost, w świetle tego wszystkiego co zamierza zdziałać, każde - w jego własnej prawdzie dziecko, które wychowankiem ma się oto stać. To wymaga od razu, od początku otwarcia się na tę każdą, czyjąś rzeczywistość i prawdę, na czyjeś nawet błądzenie, całą nieświadomość i zaniedbanie, słowem - na czyjąś osobowość, by przyjąć ją w zrozumieniu i serdeczności. I nie jest to wtedy najważniejsze, czy i jak wychowawca już zdołał być zrozumiany i zaakceptowany, jak rozumie swój ewentualny sukces, czy też jak widzi perspektywy swego niepowodzenia - bo o wiele ważniejszy w stosunkach wychowania staje się wtedy fakt i stan otwarcia się wychowawcy, jego gotowości na przyjęcie wychowanka, w całej jego prawdzie.

Literatura :

1. Homplewicz Janusz „Etyka pedagogiczna” Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej Rzeszów 1996

2. Legowicz Jan „O nauczycielu. Filozofia nauczania i wychowania” Instytut Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego PWN Warszawa 1975

3. Grzegorzewska Maria „Listy do młodego nauczyciela” Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych Warszawa 1957

4. Okoń Wincenty „Osobowość nauczyciela. Rozprawy J.Wł. Dawida, Z. Mysłakowskiego, St. Szumana, M. Kreutza, St. Baleya” Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych Warszawa 1962

24.11.2000 ćw.

Praca resocjalizacyjna, wychowawczo-opiekuńcza w instytucjach toczy się zawsze w oderwaniu od domu rodzinnego wychowanka. Zawsze zachowane są pewne walory, których nie można spełnić w warunkach zakładowych. Problemem jest zaspokajanie głównie potrzeb psychicznych , a te potrzeby najlepiej spełnia dom rodzinny.

Naturalna więź pomiędzy wychowankami a ich naturalnymi rodzicami jest najsilniejsza nawet wtedy, gdy rodzic jest alkoholikiem. Stąd pojawiły się współcześnie tendencje do tworzenia ośrodków środowiskowych, dziennych domów pomocy, itp. Nawet z punktu widzenia ekonomii takie formy opieki nad dzieckiem są tańsze w eksploatacji. Najbardziej środowiskowe formy to :

• świetlice środowiskowe

• świetlice socjoterapeutyczne lub przy instytucjach typu dom dziecka

• kurator sądowy i jego praca w środowisku

• młodzieżowe kuratorskie ośrodki pracy

• działania prewencyjne

• dzienne ośrodki pobytu, ogniska wychowawcze o wymiarze opiekuńczym, profilaktycznym i kompensacyjnym

• działalność organizacji społecznych, fundacji i stowarzyszeń

• formy pracy prowadzone przez instytucje wyznaniowe

07.01.2001 wykład

Wychowawca resocjalizacyjny - jego cechy :

• powodzenie wychowawcy zależy głównie od jego postawy moralnej, jego wartości powinny być zgodne z tym, co czyni

• należy unikać relatywizmu moralnego - konsekwencja w postępowaniu, zgoda pomiędzy słowami a czynami, brak konsekwencji powoduje brak skuteczności wychowawczej

• wiarygodność, która występuje razem z uczciwością, prawdomównością. Człowiek, który kłamie, traci wiarygodność. Nie powinien zmieniać swoich wartości pod wpływem sytuacji

• odpowiedzialność za wychowanków - cecha ta wiąże się z punktualnością, systematycznością, itp. Odpowiedzialność za drugiego człowieka i za to co będzie się z nim działo w przyszłości. Wiąże się to także z troską osobistą o wychowanka, dostrzeganie podmiotowe wychowanków (jego indywidualności), jego odmiennych niż inne doświadczeń życiowych

• zdolność empatii - zdolność do wczuwania się w rolę i zrozumienie wychowanka. Nie należy jednak okazywać litości i współczucia,

• zdolność słuchania - pozwolić wychowankowi mówić, wtedy on się otwiera, co ułatwia lepsze zdiagnozowanie wychowanka. Jeśli wychowanek chce mówić o swoich problemach to znaczy, że ufa wychowawcy. Daje to poczucie zrozumienia i wysłuchania wychowankowi.

• „jeśli wychowawca ma dawać, to musi mieć z czego dawać”. Zagrożeniem jest tutaj efekt wypalenia zawodowego z racji tego, że nie można całkowicie się poświęcać. Modelem ideału poświęcenia jest sylwetka Janusza Korczaka, który poświęcił się w pełni dzieciom. Problem granicy poświęcenia i zaangażowania zawodowego ustalana jest indywidualnie przez każdego wychowawcę.

• Gotowość do pokonywania trudności i przekazywania tego wychowankowi. Zdolność taka ma charakter treningowy, uczy wychowanków podejścia do sytuacji problemowej.

OTWARTOŚĆ NA POSTĘP I INNOWACJE :

1. PODEJŚCIE DOGMATYCZNE - wynika z tego, że najczęściej niczego się nie uwzględnia, sztywne trzymanie się litery prawa, wartości i zasad wyuczonych w przeszłości. Taki wychowawca nie ma zaufania wśród wychowanków, którzy najczęściej się go boją.

2. PODEJŚCIE ADAPTACYJNE - uwzględnianie nowości, adaptowanie się do nowych sytuacji. Zagrożeniem jest tutaj relatywizm w postępowaniu

3. PODEJŚCIE NOWATORSKIE - (innowacyjne) to, co jest, nigdy nie jest na tyle dobre, aby nie można było tego udoskonalić. Należy jednak uważać aby nie zmieniać tych wartości, które stoją na straży ładu społecznego, ogólnoludzkie :

• umiejętności psychologiczne - zdolność sugestywnego przekazu, umiejętność motywowania do pozytywnego działania (brak argumentów świadczy o niskiej skuteczności wychowawczej), umiejętności motywacji i przekonywania, umiejętność spostrzegania (dar obserwacji zależy od posiadanej wiedzy)

• zdolność współdziałania - musi mieć sojuszników. Wychowawca resocjalizacyjny musi współpracować z nauczycielami, z rodzicami, z różnego typu instytucjami. W tej zdolności ujawniają się postawy wychowawców : jedni mają zdolności przywódcze, inni są bardziej ulegli, sterowni. W sytuacji wychowawczej bardziej skuteczna jest postawa przywódcza, wychowawca powinien cechować się ekstrawertyzmem

• zdolności mediacyjne (rozwiązywanie konfliktów) - wychowawca jako jedyny nie powinien być źródłem konfliktów

Kreutz Mieczysław Osobowość nauczyciela wychowawcy.

Legowicz Jan O nauczycielu. Filozofia nauczania i wychowania. Instytut Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1975

Grzegorzewska Maria Listy do młodego nauczyciela. Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych

Warszawa 1957

---