ASCARIS LUMBRICOIDES HOMINIS - Glista ludzka
Występowanie: niemal kosmopolityczna
(wyjątek kraje o klimacie bardzo zimnym i suchym),
szczególnie rozpowszechniony u społeczności wykorzystujących odchody ludzkie do użyźniania upraw warzywnych
-monoksceniczna
Lokalizacja: jelito cienkie
Cechy charakterystyczne:
-duży barwy różowatej za życia, białawej po utrwaleniu
-walcowaty zwężony na obu końcach
-samiec - ogon zagięty na stronę brzuszną, ukł.rozrodczy pojedynczy
-samica - większa od samca; pochwa -> krótka macica -> rozwidla się w 2 cewki przechodzące w jajowody i splątane jajniki
-wytwarza inhibitory: -trypsyny i α-chymotrypsyny - embriotoksyczne i teratogenne działanie na zarodek kury
-proteaz - hamują krzepnięcie krwi i fibrynolizę
-samica składa w ciągu doby 200-250tyś. jaj (owalne, żółtobrązowe), mogą w glebie przetrwać zimę, giną w temp 100*C w ciągu kilku sekund
-po zapłodnieniu zarodek otoczony trójwarstwową skorupką:
-w. wewnętrzna - lipidowa ->bezbarwna, gładka (wytwór zarodka)
-w. środkowa - chitynowa -> (wytwór zarodka)
-w. zewnętrzna - białkowa -> pofałdowana (wytwór ścian macicy)
-jaja niezapłodnione - wydłużone, wypełnione ziarnistością, nieregularna osłonka zewnętrzna lub jej brak, ich wyłączna obecność świadczy o braku samca
Forma inwazyjna: jaja
Forma opuszczająca ciało człowieka: jaja
Sposób zarażenia i wrota:
-połknięcie jaj inwazyjnych przez człowieka z wodą lub pożywieniem
Cykl życiowy:
-z jaj w jelicie cienkim wylęgają się larwy
-larwy przenikają przez ścianę jelita cienkiego do układu krwionośnego, rzadziej chłonnego i żyłą wrotną dostają się do wątroby (I linienie - 1mm)
-przez międzyzrazikowe naczynia włosowate, migrują do żył środkowych, wątrobowych wpadając do żyły głównej dolnej i przez prawą komorę serca do płuc
-w pęcherzykach płucnych larwy przerywają naczynia włosowate i ściany pęcherzyków dostając się do ich wnętrza
-w płucach odbywa się dalszy wzrost (II i III linienie - 2,2mm)
-z prądem śluzu wywołanym ruchem nabłonka rzęskowego dostają się do gardła, a stamtąd po połknięciu do jelita, gdzie przechodzą ostatnie IV linienie
-okres dojrzewania - 60-80dni, długość życia w org.człowieka 12-18miesięcy
-larwy które zamiast do wnętrza pęcherzyków płucnych dostaną się do dużego obiegu, a następnie do różnych narządów ulegają otorbieniu tworząc guzki robacze
Chorobotwórczość (objawy):
GLISTNICA, ASKARIOZA:
-pojawieniu larw w płucach - przemijające nacieki płuc, wzrost liczb krwinek kwasochłonnych we krwi obwodowej, kaszel, spastyczne skurcze oskrzeli, duszność, szmer oddechowy zaostrzony z rzężeniami grubobańkowymi, podwyższona ciepłota ciała
-powikłania - krwotoki z płuc (możliwe że przez inhibitory proteaz)
-podczas pasożytowania w jelicie (wątrobie, nerkach) - bóle brzucha, nudności, wymioty, brak łaknienia, nadmierne pobudzenie lub apatia, zaburzenia snu-zgrzytanie zębami,
-zmiany świadczące o alergizacji na antygen glisty - obrzęki powiek, zapalenie spojówek, nieżyt nosa, stany astmatyczne, wysypki na skórze
-skłebienie glist - mechaniczna niedrożność, przewodów wyprowadzających trzustki, dróg żółciowych
-matka może zarazić płód
Wykrywanie:
-jaja w preparatach bezpośrednich kału w płynie Lugola (wiele pomyłek ze względu na podobieństwo
do pyłków roślin)
-sedymentacyjne zagęszczanie jaj w próbce kału: metody FEO
-dojrzałe glisty w kale, wymiocinach
-larwy w plwocinie, popłuczynach oskrzelowo-pęcherzykowych, popłuczynach żołądka
-podczas badania endoskopowego dwunastnicy
-odczyny serologiczne - hemaglutynacja pośrednia, immunoelektroforeza, ELISA, odczyn wiązania dopełniacza
Profilaktyka:
-nieużywanie niekompostowanych fekaliów do nawożenia
ENTEROBIUS VERMICULARIS - Owsik ludzki
Występowanie: kosmopolityczny, swoisty dla człowieka, często występuje u dzieci w wieku przedszkolnym
Lokalizacja: jelito grube (75% - okrężnica, 17% - katnica, 1,3%wyr.robaczkowy, 6,7%-j.cienkie, odbytnica)
Cechy charakterystyczne:
-mały, biały
-samica trzykrotnie większa od samca
-samiec - brzusznie zgięty ogon, pojedyncze jądro, nasieniowód i przewód wytryskowy uchodzący do steku
-samica - tylny koniec ciała ostry, parzyste jajniki, jajowody, macice wpadają do pochwy otwierającej się w szparze sromowej
-jaja owalne, asymetryczne, składane w liczbie 8-12tyś w okolicach odbytu żywiciela
-jaja: -warstwa wewnętrzna ->lipidowa -środkowa ->chitynowa -zewnętrzna ->białkowa
-prawdopodobnie świeżo złożone jajo z zarodkiem larwy jest w stanie zarazić człowieka
-jajo ---(warunki w ok.odbytu 37*C, wilgotność)---> larwa
-powszechność zarażania - w stanie lekko podsuszonym zachowują zdolność do inwazji przez kilka tygodni
-samica wędruje na granicy skóry właściwej i błony śluzowej powodując w pierwszych godzinach snu gwałtowny świąd wyzwalający odruchy drapania co powoduje uwolnienie jaj powleczonych kleistą substancją umożliwiającą przytwierdzenie do skóry ok.odbytu, palców, bielizny
-samica ginie składając jaja
Forma inwazyjna: larwa
Forma opuszczająca ciało człowieka: jaja
Sposób zarażenia i wrota:
Autoegzoinwazja (samozarażenie zewnętrzne):
-autoinwazja - jaja zawierające inwazyjną larwę dostają się zanieczyszczonymi rękami do ust
-retroinwazja - wniknięcie części larw wylęgających się w okolicy odbytu przez prostnicę do jelita grubego i tam dojrzewają (osoby o silniejszym odczynie zasadowym w ok.odbytu bardziej narażone)
Autoendoinwazja (samozarażenie wewnętrzne):
-samica nie może przedostać się do odbytu i składa jaja w okrężnicy lub prostnicy gdzie następuje wylęganie larw rabditopodobnych i ich dalszy rozwój bez kontaktu ze środowiskiem zew.
-inhalacja - wdychanie podeschniętych jaj zawierających larwy inwazyjne do części nosowej gardła skąd zostają połknięte
Cykl życiowy:
-z połkniętego jaja w jelicie cienkim larwa rabdipodobna wędruje do jelita grubego i po trzykrotnym linieniu przekształca się w dojrzałego osobnika
-po kopulacji los samców nie jest znany
Chorobotwórczość (objawy):
Owsica, enterobioza:
-charakter choroby przewlekłej, obniżenie łaknienia, obniżenie masy ciała, bladość powłok i cienie pod oczyma, osłabienie, zaburzenia snu, wzmożona pobudliwość nerwowa związana ze świądem, skaleczenia odbytu,
-u części dzieci - pobudzenie ruchowe, drgawki, trudności koncentracji, zgrzytanie zębami, obgryzanie paznokci,
-u dziewcząt - zapalenie pochwy, macicy, jajowodu
-powikłania - zapalenie wyrostka robaczkowego
-w okrężnicy lub jelicie cienkim - łagodne zmiany nieżytowe błony śluzowej, drobne wybroczyny, ubytki nabłonka, przerost grudek chłonnych
-zarażenie może przebiegać bezobjawowo
Wykrywanie:
-owsiki w kale lub skórze w okolicy odbytu
-jaja w rozmazach pobieranych rano przed wypróżnieniem i umyciem szklaną bagietką pokrytą celofanem, który po pokryciu glicerolem umieszcza się między dwoma szkiełkami podstawowymi i ocenia pod mikroskopem
Profilaktyka:
-przestrzeganie higieny osobistej
Jednak w przypadku zarażenia należy:
-dokładnie podmywać się po każdym wypróżnieniu
-spać w obcisłych majteczkach które po nocy należy prac a następnie prasować gorącym żelazkiem
-nie strzepywać pościeli
-opanować odruch drapania
LOA LOA
Występowanie: kraje tropikalne Afryki środkowej i zachodniej
Lokalizacja: w tkance podskórnej, człowiek żywicielem ostatecznym, muchówka wektorem
Cechy charakterystyczne:
-oskórek gruby, pokryty guzkami różnej wielkości, brak poprzecznego prążkowania
-samiec - ogon zagięty
-samica większa
Forma inwazyjna: larwa
Forma opuszczająca ciało człowieka: mikrofilaria
Sposób zarażenia i wrota:
-podczas odżywiania się krwią człowieka zakażona muchówka zwraca część krwi, wraz z larwami na skórę człowieka
Cykl życiowy:
-podczas odżywiania się krwią człowieka zakażona muchówka zwraca część krwi, wraz z larwami na skórę człowieka
-larwy aktywnie przez nią wnikają do tkanki podskórnej, gdzie dojrzewają
-dorosłe osobniki rozmnażając się produkują mikrofilarie, które można znaleźć we krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym, moczu, ślinie oraz w płucach.
-gdy zakażony człowiek zostanie ukąszony przez samicę ślepaka(muchówkę), mikrofilarie przedostają się do przewodu pokarmowego owada, -zrzucają otoczkę
-odbywają migrację do ciała tłuszczowego i różnych narządów
-linieją wytwarzając ok. godz. 10-12 postać inwazyjną (larwę)
-larwa czynnie wydostaje się z narządów gębowych owada i wnika pod
skórę człowieka gdzie rośnie i osiąga dojrzałość płciową po upływie 1-3lat
-dorosłe-zdolne do zarażania przez kilka lat, wędrują pod skórą tracą osłonkę
Chorobotwórczość (objawy):
Loaza:
-w okolicach stawów bolesne ograniczające obrzęki podskórne zanikające po kilku dniach i występujące ponownie w innych miejscach
-na skórze występują zmiany wypryskowe, rumienowate
-wędrówki nicieni spod spojówki oka powodują ból, świąd, łzawienie
-szczególnie niebezpieczne umiejscowienie - krtań, OUN (zapalenie opon i mózgu)
Wykrywanie:
-mikrofilarie we krwi - pomiędzy godziną 10-14
-obserwowany jest wzrost komórek kwasochłonnych we krwi
-odczyny serologiczne - hemaglutynacja pośrednia, odczyn lateksowy, wiązanie dopełniacza
Profilaktyka:
-zwalczanie ślepaków - żywicieli pośrednich
TRICHINELLA SPIRALIS - Włosień kręty
Występowanie: kosmopolityczny, występuje u człowieka, świni, psa, wilka, lisa, kojota, kota, myszy, szczura
doświadczalnie można zarazić wszystkie ssaki
z zachowaniem określonych warunków, wiele gat.kręgowców
Lokalizacja: w komórkach mięśniowych mięśni poprzecznie prążkowanych (przepona, mięśnie międzyżebrowe)
Cechy charakterystyczne:
-mały
-występuje wiele gat włośnia - najważniejszą cechą różniącą jest brak zdolności krzyżowania, wydawania płodnego potomstwa
-narządy płciowe samca i samicy pojedyncze
-w torebce gębowej delikatny sztylecik
-gardziel:-przednia część krótka->mięśniowa
-długa -> gruczołowa zwana stichosomem
-samica większa od samca, liczba samic w stosunku do samców początkowo 2:1, potem wyrównuje się, na końcu samce przeważają nad samicami, a w końcowej fazie życia nicieni występują prawie same samce
-samica wytwarza 200-2500 larw, żyje 9-73dni
-kopulacja następuje pod nabłonkiem kosmków jelita cienkiego głownie u ich podstawy
Forma inwazyjna: larwy mięśniowe
Forma opuszczająca ciało człowieka:
Sposób zarażenia i wrota:
-drogą pokarmową przez spożywanie surowego lub półsurowego mięsa
-człowiek jest źródłem inwazji i ogniwem epidemiologicznym i nie stanowi zagrożenia
Cykl życiowy:
-urodzone przez samice larwy wpadają do przestrzeni chłonnych, wędrują do przewodu piersiowego, dalej z krwią żylną do prawej połowy serca i płuc gdzie przechodzą przez sieć naczyń włosowatych, oplatając pęcherzyki płucne i przez lewą połowę serca dostają się do dużego krwiobiegu i dostają się do wszystkich narządów, JEDNAK odpowiednie dla ich dalszego rozwoju warunki znajdują się tylko w komórkach mięśniowych mięśni poprzecznie prążkowanych (przepona, mięśnie międzyżebrowe)
-w ciągu kilku dni larwy szybko rosną, linieją i skręcają się spiralnie, osiągając po 17-18dniach po zarażeniu drugie, inwazyjne dla kolejnego żywiciela stadium
-ok.30 dnia po zarażeniu rozpoczyna się proces otorbiania larw, który jest reakcją obranną żywiciela
-powstaje torebka cytrynowego kształtu, wewnątrz której znajduje się jedna larwa
-następnie latami może trwać spoczynkowa faza oczekiwania na możliwość rozwoju w następnym żywicielu
-po 6-18miesiącach rozpoczyna się proces inkrustowania torebki włośnia solami wapnia (może obumrzeć lub zachować zdolność inwazji jeśli zwapnieniu uległa cienka warstwa)
-dalszy rozwój możliwy w przypadku zjedzenia żywych otorbionych larw mięśniowych przez nowego żywiciela
-po spożyciu larwy mięśniowe uwalniają się w jelicie cienkim ze strawionych torebek i mięśni i wnikają pod nabłonek pokrywający kosmki dwunastnicy i jelita cienkiego gdzie w czasie 2-3 dni osiągają dojrzałość płciową,
-4 dnia od zarażenia samice rodzą żywe larwy
-krótki okres osiągnięcia postaci dojrzałej wynika z zaawansowania rozwoju narządów wewnętrznych larwy
-nie osiedlają się i nie ulegają otorbieleniu w mięśniu sercowym, mięśniach gładkich, jamach surowiczych i różnych narządach
Chorobotwórczość (objawy): (świniobicie - imprezka - wszyscy chorzy)
Włośnica, trychinelloza:
-migracje i osiedlanie larw w mięśniach - podwyżona temp.ciała - ponad 40*C, bóle mięśni, utrudnione żucie, połykanie, oddychanie, chory leży z przykurczonymi kończynami
-wybroczyny dospojówkowe, podpaznokciowe, obrzęki powiek, twarzy, bóle głowy, wysypka
-pasożytnictwo w jelicie cienkim - zespół biegunkowy, wymioty, kurczowe bóle brzucha, złe samopoczucie, biegunka ze śluzem bez krwi 10-15wypróżnień trwająca 5-8tygodni!!
-zaburzenia metaboliczne
-nieleczona prowadzi do śmierci
-powikłania - nietypowe umiejscowienie larw np.
w mózgu - majaczenie, zmiany w zachowaniu, objawy zapalenie opon mózgowych i mózgu, porażenia, niedowłady, zaburzenia funkcjonowania odbytu, moczowodu, zawroty głowy, napady padaczki, porażenia nerwów czaszkowych
w płucach - objawy zapalenia płuc
w sercu - objawy zapalenia mięśnia sercowego
Wykrywanie:
-wykrywanie larwy metodą trychinoskopowi lub wytrawiania w skrawkach podczas biopsji mięśnia naramiennego lub brzuchatego łydki
-badania immunoserologiczne - wykrywanie: antygenu (met. IRMA)
przeciwciał (met. ELISA)
krążących kompleksów immunologicznych (test ELISA)
-metoda reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR)
-w kale nigdy nie występują jaja!!!!
-we krwi zwiększona ilość komórek kwasochłonnych, podwyższone OB.
-tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny w obrębie OUN
Profilaktyka:
-sanitarne badanie mięsa w rzeźniach i z uboju gospodarczego
-niespożywanie surowego mięsa mogącego zawierać larwy
-napromieniowanie mięsa promieniami γ
-zamrażanie -17*C 20 dni, -29*C 6 dni
-gotowanie
-poprawa warunków hodowli świń
TRICHURIS TRICHIURA - Włosogłówka ludzka
Występowanie: kosmopolityczny (częściej w ciepłych krajach)
Lokalizacja: jelito grube i ślepe
Cechy charakterystyczne:
-na stronie brzusznej przedniego końca ciała znajduje się „pasmo pręcikowe” utworzone przez pałeczkowate twory komórek hipodermalnych
-narządy płciowe pojedyncze
-samica większa
-jaja o beczułkowatej budowie, na każdym biegunie znajduje się przezroczysty czop
Forma inwazyjna: jaja w ziemi
Forma opuszczająca ciało człowieka: jaja w kale
Sposób zarażenia i wrota:
-połknięcie jaj inwazyjnych z pokarmem zanieczyszczonym ziemią
Cykl życiowy:
-samica zagłębiona przednią częścią ciała pod błoną śluzową jelita, składa dziennie 1-6tyś jaj, zawierające niezdolne do inwazji zarodki
-pełny rozwój do stadium inwazyjnego odbywa się w środowisku zewnętrznym
-w jelicie cienkim larwy wylęgają się po wyschnięciu jednego z czopów biegunowych
-dalej przedostają się do jelita grubego gdzie odbywają linienie osiągając postać dojrzałą
-zagłębione przednim końcem ciała pod bł.śluzową karmią się krwią
Chorobotwórczość (objawy):
Włosogłówczyca, trichurioza
-może przebiegać skąpoobjawowo - nacieki komórkowe, wybroczyny krwotoczne w miejscu wnikania pasożyta do bł.śluzowej
-przy dużej intensywności - bóle brzucha, bolesne parcie na stolec, wzdęcia, nudności, biegunka, niedokrwistość
-w inwazji przewlekłej - utrata łaknienia, naprzemienne biegunki z zaparciami, niedożywienie, zahamowanie rozwoju fizycznego
-w endoskopii obraz podobny do wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
Wykrywanie:
-w grubym rozmazie wykrycie w kale jaj włosogłówki
-metody Kato i Miury pozwalają określić intensywność
-w kale stwierdza się krwinki kwasochłonne
Profilaktyka:
-przestrzeganie zasad higieny - częste mycie rąk
-dokładne mycie owoców i jarzyn
-zaniechanie użyźniania ogrodów odchodami niekompostowanymi