Psychologia społeczna dr B. Łukaszewska

Materiały z wykładu

Psychologia spoleczena - dyscyplina naukowa zajmująca się tym w jaki sposób ludzie spostrzegaja innyc ludzi, oddziaływuja na siebie i układaja wzajemne relacje.

Obszar problemowy ped. społ.

- znaczenie sytuacji - wszyszcy stanowimy wytwór kultury i okoliczności.

- znaczenie osoby - jestśmy twórcami świata społecznego. Nie wszyscy reagują tak samo w obliczu identycznej sytuacji.

- znaczenie poznania - ludzie zachowują się inaczej, bo różnie spostrzegają i interpretują świat.

SCHEMATY "JA"

To przekonania na temat tego kim jesteśmy, sterujące i sprawujące kontrolę nad procesami przetwarzania informacji o własnej osobie. To konkretne przkonanie służące określeniu własnej tożsamości, np. spostrzegamy siebie jako osobę wysportowaną, sprytną lub jako mającą nadwagę.

"JA" - potencjane - wg koncepcji Markus i Nurius

- jacy byśmy chcieli być w przyszłości

- albo jacy nie chcielibyśmy być, np. chcę być bogaty, kochany, szczęśliwy a obawiam się bezrobocia.

Jakie przekonanie motywuje nas do działań ukierunkowanych na realizację specyficznych celów, aby nasz upragnoiny wizerunek nabrał cech realnych.

"JA" - realne - to jakcy jesteśmy w naszym przekonaniu np. towarzyski, rozrywkowy

"JA" - idealne - jacy chcielibyśmy być.

SAMOOCENA - jest funkcją treści przenoszonych przez schematy "ja". Jeśli spostrzegamy siebie jako atrakcyjych, wysportowanych, uzdolnionych, to mamy wysoką samoocenę, mamy lepsze samopoczucie jeśli inni tii potwierdzają.

Brown i Dutton (1994) - dowiedli, że jeśli dostarczymy osobom o niskiej samoocenie pozytywnych informacji na temat ich atrakcyjności, inteligencji ich samooceny ich wiara w siebie wzrośnie choć nie na stałe.

Co to jest sprawstwo?

- osoby, które wyobrażaja siebie jako cięzko pracujące i odnoszące sukcesy, lepiej radzą sobie z rzeczywistymi wyzwaniami niż ci, którzy noszą w sobie obraz swojej klęski.

- spore korzyści płyną z wysokiej samooceny

- osoby przekonane o swojej wartości są bardziej szczęśliwe, rzadziej chorują na wrzody i bezsenność, rzadziej popadają w uzależnienia.

- jest to koncepcja Bandury (1986) to on głosił co to jest sprawstwo.

- to przekonanie co do swoich kompetencji i skuteczności

- osoby z silnym poczuciem sprawstwa są bardziej wytrzymalsze, , rzadziej doświadczaja niepokoju, stanów depresyjnych.

Koncepcja Rottera - wprowadził pojęcie umiejscowienia miejsca kontroli.

- to zakres w jakim ludzie spostrzegaja swoje życie jako podlegajce ich kontroli i zależności od własnych dziłań i wysiłku (kontrola wewnętrzna), a wjakim interpretują je jako wynik dziłań sil zewnętrznych lub przypadku (kontrola zewnętrzna)

- osoby z wysokim poziomem wewnątrzsterowności osiągają sukcesy w szkole, przacy, skutecznie radzą sobie z sytuacjami kryzysowymi w życiu.

Wyuczona bezradność

- Seligman (1975,1991) - osoby przeżywające stany depresyjne, ciemiężone przez innych często zostaja bierne, zamykają się w sobie, nie podejmują walki, ponieważ nie wierzą by ich działania mogły coś zmienić. Dominuje postawa rezygnacji, w sferze motorycznej spowolnienie lub bezruch.

- Wyuczona bezradność wykształca się w wyniku doświadczenia przez ludzi i zwierzęta przykrych doświadczeń i to niezależnie od tego co zrobią, uczą się bezradności i rezygnacji.

Etapy Wyuczonej bezradności

I - Przykre zdarzenie, którego nie można kontrolować

II - Spostrzeżenie braku kontroli nad zdarzeniami

III - Wyuczona bezradność

Atrybuty

Odnosimy sukces - to chętnie przypisujemy sobie jego autostwo. Upatrujemy w swoich cechach osobowych sukces (czyli w czynnikach wewnętrznych).

Jeśli nie odpowiemy czy odniesiemy porażkę to szukamy przyczyn już nie w cechach swoich osobowych, ale szukamy winy innej osoby czyli czynnika zewnętrznego.

sulces - czynnik wewnętrzny

porażka - czynnik zewnętrzny

Nierealistyczny optymizm

Optymizm - jest źródłem pozytywnego nastawieniawobec życia. Natomiast Weinstein uważa, że większośc z nas spogląda w przyszłość z perspektywy nierealistycznego optymizmu.

- W Szkocji większość natolatków sądzi, że w miejszym stopniu niż inni równieśnicy są zagrożeni wirusem HIV.

- Nierealistyczny optymizm może doprowadzić do tego, że dosięgną nas nieszczęścia, których moglibyśmy uniknąć, bowiem lekceważymy subtelne sygnały.

- Aby osiągnąć sukces należy mieć tyle optymizmu, aby nie tracić nadziei.

Efekt fałszywej zgodności i wyjatkowości.

Efekt fałszywej zgodności - to tendencja do przeceniania przez przedmiot popularności swoich opini, które wcale nie są orginalne, odkrywcze i wcale tych opini nie popiera tyle osób ile twierdzą, bądź powszechności swoich naganych zachowań i porażek. Np. postępuja nieuczciwie, twierdząc że wiele osób tak robi.

Podsumowanie.

- u każdego człowieka wystepuje motywacja do zachowania i wzmocnienia pozytywnego obrazu własnej osoby. Ma to funkcję adapcyjną, chroni nas przed depresją, z drugiej strony przyczynia się do powstania fałszywych sądów.

- chętnie podpisujemy się pod sukcesami, winą porażki obarczamy niesprzyjające okoliczności.

- posiadamy nadmierny optymiam w przewidywaniu.

Narzędzia wpływu

- sklep z pamiątkami - nie sprzedaje się skorupy zamiana ceny, zamiast 1/2 ceny na 2x wyższą cenę, wszystkie wyprzedaże.

- wysoka cena = wysoka jakość

- drogie = dobre

Reguła uproszczonych szans

Człowiek musi chodzić na skróty, nie ma czasu na analizę i roztrząsanie różnych możliwości.

Heurystyk sądzenia - w codziennym życiu używamy szereg umysłowych "przejść na skróty", które upraszczają proces wydawania sądów.

Zjawisko Kapitanozi - komisje badające katastrofy lotnicze wielokrotnie stwierdziły, że przyczyną wypadków bywają błędy kapitana nie sprostowane przez nikogo z załogi - reguła autorytetu.

Opinia profesora jest najmądrzejsza i decydująca, a często błędna na których traci pacjent.

Ludzi dażymy całkowitym zaufaniem, sprawdzic trzeba wszystko.

Zasada Kontrastu

Reguła wzajemności - to jedno z najsiniejszych narzędzi wpływu społecznego - jeśli ktoś odda nam przysługę, da nam prezent, zaprosi na przyjęcie to my jesteśmy dłużnikami. Jeżeli nie mam to dam ci chociaż drobną sume w podzience.

Ta reguła może panować bardzo długo, bo zapada nam w pamięci.

Dlaczego ta reguła działa? - ponieważ nikt nie chce być uznany za niewdzięcznika, skąpca czy naciągacza.

- reguła wzajemności dziła naewt wtedy, gdy kogoś nie lubimy, czyli nie lubiomy ofiarodawcy. Ale czujemy si z tym źle i staramy się zreważować, oddać lub dać coś w prezencie, by już o tym nie myśleć.

- Obecnie ludzie bronią się przed przyjmowaniem prezentów, bo jeśli jednak przyjmą, to zasada musi działać.

- Pułapki "darmowe próbki" - technika markietingu stosowana z bardzo dobrym skutkiem - jest to metoda szantażu

- Jak reguła wymusza niechciane długi? - bez reguły wzajemności społeczeństwo faktycznie nie może funkcjonować.

Jak zadasa wymusza niesprawiedliwą wymianę?

Dlaczego niewielkie przysługi skłaniają ludzi do znacznie poważniejszego rewanżu?

- to ciężar, którego chcemy się pozbyć

- czujemy się niewygodnie będąc dłużnikami

- jeśli się nie odwdzięczymy, to zostanie zablokowana taka wymiana dóbr w przyszłości.

- zostaniemy potępieni przez innych z grupy społecznej - naciągacz, skąpiec

- dominuje wewnętrzny dyskomfort i wstyd przed innymi.

Regułę wzajemności stosuję się - we wszystkich związkach długotrwałych - małżeństwie. Ludzie dokonują stałej wymiany gotowości do zaspokojenia potrzeb partnera.

Wzajemność ustępstw - Reguła mówi, że człowiek traktujący nas w określony sposób, ma prawo oczekiwać podobnego traktowania i z naszej strony. Jeśli ktoś nam ustąpi powinniśmy i mu w czymś ustąpić.

Odmowa - Wycofanie / "Drzwiami w twarz"

- Reguła wzajemności rządzi procesem osiągania kompromisu, więc początkowe ustępstwo może zostać wykorzystane jako potężne narzędzie wpływu na innych

- Mechanizm "drzwiami w twarz" - to sekwencja malejących próśb, technika ustępowania ze skrajnej pozycji. Mechanizm ten pozwala nasilić szanse ulegania naszej prośbię przez innych, gdy prosi poprzedzimy inną - większą prośbą. Np. Pożycz 10 000 potem zmiejszysz aż do 5 00 to ulega ta osoba.

Eksperyment Cioldiniego

Mechanizm "twarzą w twarz" dział. jeżeli:

- o spełnienie obu próśb prosi ta sama osoba

- odstęp czasowy między dużą i małą prośbą jest niedługi.

Zobowiązanie do wzajenmości wzbudzają również nieproszone przysługi, pomniejsza to naszą zdoność do wyboru osób, którym coś zawdzięczamy.

Dalczego ta technika jest skuteczna?

- poczucie odpowiedzialności - osoby, które poszły na ustępstwa i zgodziły się na mniejszą prośbę, poczuwały się również do większej odpowiedzialności za osiągnięcie porozumienia.

- satysfakcja - wysoka w grupie osób, które doświadczyły sekwencji malejącej próśb.

Sądy i przekonania społeczne.

Ludzie zawsze próbują wyjaśnić dlaczego inni tak się zachowują a nie inaczej. Np. Dlaczego chłopiec pobił swojego kolegę z klasy, z powodu prowokacji kolegi, czy z powodu posiadania agresywnej osobowości.

Teoria atrybucji.

To teoria wyjaśniająca jak ludzie interpretują zachowania innych, dokonując odpowiednich atrybucji jego przyczyn, czyli przypisując je wewnętrznym predyspozycjom ( cechy, charakter, motywacje, postawy) lub zewnetrznym sytuacjom.

Teoria atrybucji wg Herokola

spójność - Czy podmiot

zachowuje się w ten sposób

w tej sytuacji?

Atrybucja zew. - wybiórczośc - Czy podmiot Atrybucja wew związana

sytuacja w jakiej zachowuje się inaczej w z predyspozycjami podmiotu

znajduje sie przedmiot innych sytuacjach?

zdolnośc - Cz inni zachowują się

Błędy atrybucji

Podstawowym błędem atrybucji określa się skłonność ludzi do przeceniania znaczenia czynników osobowościowych czy dyspozycyjnych a porównianiu z czynnikami sytuacyjnymi czy środowiskowymi przy opisywaniu i wyjaśnianiu przyczyn zachowania społecznego.

Błąd aktora - obsrewatora - to sklonność działających aktorów do przypisania własnych działań czynnikom sytuacyjnym, podczas gdy obsrewatorzy skłonni przepisywać te same działania stałym dyspozycjom osobowościowym osób działających.

Aktor - twórcze dzialanie nastawione jest na osiągnięcie celu i dóbr skutecznych środków realizacji tego.

Obserwator - nie interesuje go cel, interesuje go działanie, tworzenie samo w sobie, celem obserwatora jest wyłącznie indetyfikacja orzyczyn wydarzeń.

Ocenianie innych

Procesy oceniania:

1. Schematy - sa to konstrukty umysłowe, które na zasadzie automatycznej i instytucyjnej kierują naszym spostrzeganiem i interpretowaniem doświadczeń.

2. Reakcje emocjonalne - wzbudzane są nie mal natychmiast, zanim człowiek zdąży zdać sobie sprawę z własnych myśli i uczuć. Takie reakcje mogą mieć znaczenie przystosowawcze. Np. szelest w buszu - lęk i reakcje ucieczki.

3. Doświadczenie - w pewnych okolicznościach potrafimy intuicyjnie właściwie rozwiązać problem. Wystarcza sygnał, który zaktualizuje danezakodowane w naszej pamięci. Np. Mistzrowie szachów natychmiast dostrzegają na planszy pewne specyficzne układy pionków, których inni nie widzą.

4. Informacja - dotyczące faktów, zjawisk minionych doświadczeń zapamiętywane są bezpośrednio.

- Inne związane z umiejętnościami i warunkowymi predyspozycjami trafiają do innych naszych zbiorów pamięci, "monochodem".

5. Ślepota funkcjonalna - na skutek utraty części pola widzenia z powodu uszkodzenia pola wzroku w korze mózgowej w wyniku urazu lub operacji. Ludzie nie widzą pewnych przedmiotów. Natomiast zapytani jakiego kształtu jest dany przedmiot odpowiadają prawidłowo. Oznacza to, że nasz układ nerwowy składa się z podzespołów, w których bez naszego świadomego udziału odbywa się przetwarzanie danych.

6. Prozopagnozja - to utrata umiejętności rozpoznawania ludzkich twarzy, wskutek uszkodzenia pelnioncego tą funkcję ośrodka mózgu.

7. Wzrok - zdolność rozpoznawania twarzy polega na rozbieraniu przez mózg obszaru wzrokowego na kolejne wymiary: koloru, głębi, ruchu, formy.

8. Bodźce podprogowe - znajdyją się poza zakresem impulsów odbieranych przez nasze zmysły, natomiast mogą wywołać interesujące skutki. Np. (Kino - między klatkami fimu, reklama)

Dysonans poznawczy

Stan specyficznego napięcia emocjonalnego występujący, gdy dana osoba posiada jednocześnie dwa elementy poznawcze ( idee, postawy, przekonania, opinie), które są psychologicznie lub logicznie nie zgodne ze sobą.

- Zachowania mające na celu redukcję dusonansu są zwykle irracjonalne i nieprzystosowawcze, ponieważ przeszkadzają człowiekowi w poznaniu ważnych faktów lub w znalezieniu rzeczywistych rozwiązań problemów.

- Redukcja dysonansu umożliwia utrzymanie pozytywnego wyobrażenia o samym sobie.

Samospełniające się proroctwo

Mechanizm samospełniającego się proroctwa ma swe źródła w tendencji ludzi do potwierdzenia swych hipotez. Polega na wytwarzaniu przez podmiot pseudodanych tylko dlatego, że postawił on hipotezę o ich istnieniu i chce ją potwierdzić.

Trzy etapy samospełniającego się proroctwa

1. Wygenerowanie hipotezy na temat proroctwa interreakcji.

2. Zróżnicowanie własnych zachowań w stosunku do partnera stosowane do hipotezy jaką znamy na jego temat.

3. Zróżnicowanie zachowania się partnera pod wpływem zmienionego zachowania podmiotu powoduje potwierdzenie hipotezy.

Rozdział IX Wpływ grupy

1.Czym jest grupa

GRUPA - są to dwie osoby lub więcej osób, między którymi dłużej niż przez parę chwil zachodzi interakcja, które wzajemnie na siebie oddziałują oraz spo­strzegają siebie w kategorii „my".

Powody zawiązywania się grup: potrzeba przynależności, dostarczania informacji, uzyskiwania nagród czy realizacjia celu.

2. FACYLITACJA SPOŁECZNA

a. DZIAŁAJĄCY RAZEM (COACTORS) - Grupa osób pracujących jedno­cześnie i niezależnie od siebie nad zadaniem niezawierającym elementu rywalizacji.

,,Zwykła obecność oznacza, że osoby, w pobliżu których przebywamy, nie podejmują ze sobą rywalizacji, nie są dla nas źródłem kar ani nagród i w zasadzie nie robią nic oprócz tego, że są obecne. Występują jako bierna publiczność lub jako działajacy razem (couctors).

b. FACYLITACJA SPOŁECZNA

(1) Pierwotne znaczenie — osiąganie przez człowieka lepszych rezultatów w prostych lub dobrze wyuczonych zadaniach, gdy obecne są inne osoby.

(2) Obecne znaczenie — wzmocnienie reakcji dominu­jącej (prawdopodobnej, mają­cej przewagę), spowodowane obecnością innych.

Obecność działających razem z nami podnosi poziom pobudzenia i prowadzi do wyzwolenia reakcji dominującej. Dlatego, jeśli od człowieka wymaga się zaprezentowania zachowania dobrze wyuczonego i mającego charakter dominujący, które zostały dobrze wyuczone lub są naturalnie dominujące, rezultat będzie pozytywny. Jeśli zaś człowieka stawia się w sytuacji problemowej, żądając od niego rozwiązania skomplikowanego zadania matematycznego, znalezienia wyjścia z labiryntu lub opanowania nowego materiału, w której zawodzą znane i dobrze wyuczone sposoby działania, to obecność innych pogorszy otrzymywane przez niego rezultaty.

c. ZATŁOCZENIE: OBECNOŚĆ WIELU INNYCH

Wpływ wielu innych ludzi wzmaga wzmaga się wraz ze wzrostem ich liczebności.

Bycie w tłumie intesyfikuje zarówno nasze pozytywne, jak i negatywne reakcje. Posadzenie koło siebie dwóch przyjaciół nasili ich wzajemną sympatię, a zrobienie tego samego z wrogami wzmocni ich niechęć wobec siebie.

Tak więc, zatłoczenie wzmaga pobudzenie, co ułatwia wyzwalanie reakcji dominujących.

d. DLACZEGO OBECNOŚĆ INNYCH WYWOŁUJE NASZE POBUDZENIE?

Gdy jesteśmy w czymś dobrzy, to wypadniemy jeszcze lepiej, występując przed publicznością, której obecność doda nam energii. W tych samych warunkach popisanie się umiejętnościami, które normalnie przychodzą nam z trudnością, może zakończyć się klęską.

Istnieją na to trzy możliwe czynniki:

1. LĘK PRZED OCENĄSPOŁECZNĄ - skupienie uwagi na tym, jak jesteśmy oceniani przez innych.

Wzrost samoświadomości pod wpływem sytuacji, w której jesteśmy oceniani, może zakłócić przebieg czynności, które najsprawniej są wykonywane automatycznie.

2. ROZPROSZENIE UWAGI - konflikt między koniecznością skupienia się na wykonywanym zadaniu a poświęceniem uwagi innym prowadzi do przeładowania systemu poznawczego, wywołując pobudzenie.. Facylitacje społeczną wywołuje nie tylko obecność innej osoby, lecz talże zakłócenia o innym charakterze takie jak błyski świetlne.

3. WYŁĄCZNIE OBECNOŚĆ - Sama tylko obecność innych prowadzi do stanu pobudzenia nawet wówczas, gdy nie są oni źródłem oceny społecznej ani nie rozpraszają uwagi.

3. PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE - skłonnośc ludzi do wkładania mniejszego wysiłku w wykonywane zadań, w których wspólny cel jest efektem zbiorowego wysiłku, niż wówczas, gdy są oceniani indywidualnie.

- PASAŻER NA GAPĘ - człowiek często w grupie zachowuje się jak pasażer na gapę - jest to osoba, która czerpie korzyści z przynależności do grupy, niewiele dając w zamian.

- Stawanie się obiektem obserwacji nasila to, czego dotyczy ocenianie, co prowadzi do facylitacji społecznej, a możliwość skrycia się w tłumie redukuje zainteresowanie oceną, sprzyjając wystąpieniu próżniactwa społecznego.

- Jedna ze strategii zwiększenia motywacji jednostki w zadaniach zespołowych polega na tym, by umożliwić określenie, kto ile zrobił

- Ludzie niezależnie od tego, czy dziłają sami, czy w zespole, zdobywają się na większy wysiłek, gdy mogą poznać rezultat swych działań.

- Zapobieganie próżniactwu społecznemu pomaga wzbudzanie w ludziach ambicji osiągnięcia określonych standartów lub nakłanianie ich do podjęcia międzygrupowej rywalizacji. Próżniactwo zmiejsza się również, gdy w zespole są związki przyjaźni.

- Kobiety przejawiają mniejsze próżniactwo społeczne.

4. DEINDYWIIDUACJA - jest to utrata samoświadomości i lęku przed oceną, do jakiej dochodzi w grupach sprzyjających anonimowości i odciągających uwagę od jednostki.

- Określenie wprowadzone w 1952 roku przez Leona Festingera, Alberta Pepitone'a i Theodore'a Newcomba

Jakie okoliczności wyzwalają ten psychologiczny stan?

a. WIELKOŚĆ GRUPY

- Grupa powoduje, że nie można zindetyfikować jej członków.

- Ciemność i obecność wielu ludzi sprzyja poczuciu anonimowości.

- Im większa grupa osób, tym bardziej jej członkowie tracą poczucie samoświdomości, a stają się podatni na branie udziału w okrucieństwach, np. podpalanie, okaleczanie.

- Większa grupa sprzyja zanikowi lęku przed oceną społeczną, więc każdy za swoje zachowanie może obciążyć sytuację zamiast własny wybór.

b. FIZYCZNA ANONIMOWOŚĆ - przebranie się za kogoś lub założenie maski, tak aby uniemożliwiło rozpoznanie.

c. INICJOWANIE I ZABURZANIE DZIAŁAŃ - agresywne działania dużych grup aktywizują i przyciągają uwagę ludzi.

Samoswiadomość i deindywiduacja to dwie strony monety.

Okoliczności, które obniżają poziom samoświadomości, jak używanie alkoholu, zwiększają odczucia deindywiduacji i odwrotnie.

Czynniki zapobiegające procesowi deindywiduacji, jak lustro, kamera telewizyjna, małe miasta, indetyfikatory, osobiste przedmioty, własny dom, niezakłócony spokój, jasne oświetlenie, podnoszą samoświadomość.

Gdy takie dwa czynniki, jak wysoki stn pobudzenia społecznego oraz rozproszenie odpowiedzialności występują jednocześnie, ludzie łatwo pozbywają się normalnych hamulców i tracą poczucie własnej indywidualności. "Deindywiduacja" zdarza się szczególnie często, gdy najpierw na ludzi zadzaiłają bodźce wprawiające ich w stan podniecenia i niepokoju, a następnie znajdą się oni w dużej grupie lub nałożą przebrania uniemożliwiające ich rozpoznanie. Rezultatem deindywiduacji jest zachowanie dyktowane sytuacją, a nie wewnętrznymi standardami. Obniżenie samoświadomości i własnych powściągów sprzyja podatności na oddziaływanie bezpośredniej sytuacji, niezależnie od tego, czy byłoby ono negatywne czy pozytywne.

5. POLARYZACJA GRUPY - spowodowane przez grupę zjawisko polegające na tym, że uprzednio istniejące u członków grupy tendencje zostają wzmożone. Wzmożenie przeciętnej tendencji członków grupy, anie rozłam grupy.

- Grupowa dyskusja prowadzi zazwyczaj do wzmocnienia początkowego nastawienia, z jakim przystępowalido niej przedstawiciele różnych stron, niezalęnie od tego, czy byly one pożądane, czy też nie.

- Temin wprowadzony przez S. Moscovicia i M. Zvalloni w 1969 r.

- W toku eksperymentów odkryto dwie grupy wpływów:

a. Informacyjny - informacje, jakie przdstawiamy w toku dyskusji, pomagają nam zdobyć pewność, że opowiedzieliśmy się po właściwej stronie, ponieważ dostarczają nam nowych argumentów.

b. Normatywny - dotyczy porównania się z innymi. Jednostka chcąc oszacowaćswe opinie i zdolności porównuje sie z innymi ludźmi. Osoby w grupie, z którymi się indetyfikujemy, wywierają na nas silniejszy wpływ. Co więcej, jeśli zależy nam nasympatii innych osób, to dowiadując się, że podzialją nasze poglądy, często szczególnie je uwydatniamy.

- Porównanie społeczne - Dokonywanie oceny swych opini i możliwości poprzez porónywanie siebie z innymi.

- Kumulacja ignorancji - fałszywe wyobrażenie na temat tego, co inni ludzie myślą, czują i czym się kierują w działaniu. Może byc odrzucona, jeśli choć jedna osoba przełamie lody i przedstawi swoje wątpliwości, dając innym możliwość ujawnienia i wzmocnienia ich reakcji.

6. MYŚLENIE GRUPOWE - sposób myślenia pojawiający się wśród członków spójnej grupy wówczas, gdy poszukiwanie jednomyślności staje się tak dominujące, że zaczyna być ważniejsze aniżeli realistyczna ocena alternatywnych przebiegów działania.

- zjawisko to pojawia się, gdy przy ogólnym podejmowaniu decyzji grupa skupia się przede wszystkim na zachowaniu wewnętrznej zgody, nawet kosztem pominięcia niewygodnych informacji i ignorowania odmiennych poglądów.

- zjawisku temu sprzyjają takie warunki jak, spójność grona decydentów, izolacja od środowisk prezentujących odmienny punkt widzenia oraz przwódca dyrektywny sugierujący, jakiej spodziewa siędecyzji.

Symptomy myślenia grupowego wg Janisa - są to również sposoby redukcji dysonansu poznawczego stosowane przez grupę, która usiłuje utrzymać komfort psychiczny swych członków płynący z poczucia grupowej zgody i harmonii w obliczu zagrożenia.

- Działanie grupy prowadzi do przecenienia przez jej członków swych kompetencji i możliwości:

1. Iluzja wszechstronności - we wszystkich grupach pojawia się nadmierny, nieuzasadniony optymizm, który prowadzi do ignorowania sygnałów o zagrożeniu.

2. Niekwestionowana wiara w moralność grupy - członkowie grupy są zwykle przkonani o wrodzonej moralności własnej grupy. Dlatego ignorują wszystkie wątpliwości etyczne i moralne.

- Członkowie grupy stają się także zamknięci na inny sposób myślenia:

3. Racjonalizacja -- grupa nie przejmuje się kontrargumentami, ponieważ jej członkowie kolektywnie poszukują uzasadnienia dla podejomwanych decyzji.

4. Stereotypowe spostrzeganie przeciwnika - grupa spostrzega zazwyczaj przeciwników w skrajnie negatywnym świetle, uważając, że są zbyt źli, aby można było z nimi podejmować negocjacje, lub zbyt słabi i nierozgarnięci, by byli w stanie przeciwstawić się podejmownym działaniom.

- Grupa zmusza jednostki do ujednolicenia funkcjonowania:

5. Nacisk na konformizm - czlonek grupy wyrażający wątpliwości wobec aprobowanych przez większość założeń i planów jest zwykle traktowany jak czarna owca i wykluczony z grupy. Odbywa się to czasami w drodze sarkastycznych uwag personalnych.

6. Autocenzura - w sytuacji, gdy wypowiedzenie odmiennego zdania spotyka się z dezaprobatą, a postawa grupy wsakzuje, że osiągnięty został konsensus, ci, którzy myślą inaczej, milczą lub łagodzą swoje opinie.

7. Złudzenie jednomyślności - dziłania autocenzury oraz nacisku na utrzymanie konsensusu wywłują złudzenie jednomyślności. Sprzyja ono utrzymaniu podjętych przez grupę decyzji, ponieważ stwarza ozory, że wszyscy członkowie zespołu podtrzymują tę decyzję.

8. Stróże poprawnego myślenia- niektórzy członkowie grupy chronią pozostałych przed dopływem informacji, które mogłby zrodzić wątpliwości co do skuteczności bądź etyczności zamierzonych działań.

Myślenie grupowe w działaniu - objawy myślenia grupowego prowadzą dp zaniechania poszukiwania dodatkowych informacji i rozwiązań altermatywnych lub do niepodjęcia nad nimi dyskusji.

7. WPŁYW MIEJSZOŚCI - Czynniki, od których zależy efektywność oddziływania miejszości na otoczenie wg Moscovicia:

1. Zgodność - bardziej przekonująca jest miejszość, która konsekwentnie trwa przy swoim stanowisku, niż mniejszość, która wytrwale dąży do swego celu. Uparta mniejszość jest wpływowa, nawet jeśli jest nielubiana, częściowo dlatego, że wkrótce staje się centrum dyskusji. Rozmowni członkowie grupy są zwykle również wpływowi.

2. Zaufanie do siebie - uporowi i konsekwencji zwykle towarzyszy pewność siebie. Tylko mniejszości pewne siebie i stanowcze mogą skłonić innych do ponownego rozpatrywania podjętych postanowień.

3. Dezercja z szeregów większości - stała w swych poglądach mniejszość burzy iluzję grupowej jednomyślności. Jeśli kilka osób konsekwentnie podaje w wątpliwość mądrość większości, może to skłonić jej członków do rezygnacji z autocenzury i bardziej swobodnego ujawniania swich wątpliwości

Społeczny wpływ jakochkolwiek pozycji zależy od siły, dostępczości liczby członków, a podział na mniejszośc i większość ma drugorzędne znaczenie. Własnie dlatego, że mniejszość jest mniejsza, nie ma takij siły oddziływania jak większość.

PRZWÓDZTWO - Jest to proces, poprzez który pewni członkowie grupy mobilizują pozostałych i kierują ich dziłaniami.

Przywódcy grupowi formalni i nieformalni, zorientowani na zadania i stosunki międzyludzkie, posiadają nieproporcjonalne możliwości wywierania wpływu. Liderzy, którzy konsekwentnie kierują grupą ku wyznaczonemu celowi, a jednocześnie posiadają charyzmę płynącą z niezachwianej pewności siebie, wzbudzają często zaufanie i zyskują poparcie.

Rozdział XI Uprzedzenia : Nielubienie innych

I. ISTOTA I SIŁA UPRZEDZENIA

1. Uprzedzenia - jest to negatywna postawa. Nieuzasadniona, negatywna postawa wobec jakiejś grupy i jej członków.

Z góry osądzamy pojedynczą osobę na podstawie tylko i wyłącznie jej przynależności do określonej grupy, a to powoduje, że jesteśmy względem niej tedencyjni.

Osoba kierująca się uprzedzeniami może nie lubić kogoś, kto jest od niej różny, i potraktuje go w dyskryminujący sposób, ponieważ uważa go za niebezpiecznego i niekompetentnego.

Negatywna ocena, ktora stanowi znak rozpoznawczy uprzedzeń, może mieć swoje źródła w skojrzeniach emocjonalnych, potrzebie usprawiedliwienia własnego postępowania lub negatywnych sądów poznawczych (stereotypy).

2. Stereotypy - jest to przekonanie na temat cech osobowych ludzi należących do jakiejś grupy. Stereotypy mogą być niedokładne, stanowić uogólnienie i wykazywać odporność na podważające je informacje.

Posługiwanie się stereotypami oznacza dokonywanie generalizacji. Aby uprościć otaczającą nas rzeczywistość, stale wypowiadamy uogólniające sądy: np., Brytyjczycy trzymają się na dystans, Amerykanie są otwarci, profesorowie roztrzepani, a Serbowie okrutni.

3. Dyskryminacja - jest to zachownie negatywne. Nieuzasadnione negatywne nastawienie wobec jakiejś grupy i jej przedstawicieli.

4. Rasizm - Czyjeś uprzedzenia i zachowania dyskryminujące przejawianie wobec przedstawicieli określonej rasy lub zinstytucjonalizowane praktyki, które nawet jeśli nie wynikają z uprzedzeń, prowadzą do upośledzenia społecznego ludzi określonej rasy.

5. Seksizm - Czyjeś uprzedzenia i zachowania dyskryminujące przejawiane wobec przedstawicieli określonej płci lub zinstytucjonalizowane przktyki, które nawet jeśli nie wynikają z uprzedzeń, prowadzą do upośledzenia społecznego osób jakiejś płci.

II. SPOŁECZNE ŹRÓDŁA UPRZEDZEŃ.

1. Nierówności społeczne

a. Niejednakowy status a uprzedzenia

- nierówny status rodzi uprzedzenia.

- uprzedzenia i dyskryminacja wspólnie się wzmacniają, bo dyskryminacja prowadzi do powstania uprzedzeń, a uprzedzenia sankcjonują dyskryminację.

- w czasach napięć i konfliktów postawy łatwo dostosowują się do zachowania.

- stereotypy płciowe sankcjonują zgodny z płcią podział ról.

b. Religia a uprzedzenia

- jak powiedział Gordon Allport, rola religii jest paradokslana, ponieważ zarówno produkuje ona, jak i likwiduje uprzedzenia.

c. Wpływ dyskryminacji: samospełniająca się proroctwo

- człowiek w sytuacji, w której inni spodziewaja się, że sobie nie poradzi, odczuwa niepokój, który często obniża sprawność jego działnia i powoduje tym samym potwierdzenie oczekiwań otoczenia. Zjawisko to podatność na zranienia przez stereotyp - niszcząca obawa przed potwierdzeniem negatywnego stereotypu na temat własnej osoby.

2. Grupa własna a obca.

- grupa własna - "My". Osoby mające poczucie przynależności do jednej grupy i wspólnej tożsamości.

- grupa obca - "Oni". Osoby spostrzegane przez członków grupy jako znacząco różniące się od nich i nienależące do grupy własnej.

- tendencyjność wobec własnej grupy - tendencja do faworyzowania członków własnej grupy.

- tożsamość społeczna - element "my" w koncepcji własnego "ja". Częśc odpowoedzi na pytanie, "kim jestem", wypływająca z naszej przynależności grupowej.

- tendecyjnośc wobec własnej grupy polega na faworyzowaniu tej grupy bądź z powodu sympatii do niej, bądź z niechęci wobec grupy obcej lub z obu przyczyn jednocześnie.

- Stereotypy dotyczące grupy obcej prosperują, gdy ludzie silnie indetyfikują się z własną grupą i wówczas, gdy przbywają z członkami innych grup.

3. Konformizm

Kiedy raz dojdzie do powstania uprzedzeń, działa prawo inercji, które podtrzymuje ich trwanie. W przypadku, gdy spotykają się one z e społeczną akceptacją, większość ludzi podąża najłatwiejszą drogą i podprządkowuje się im. Tymi, którzy działają zgodnie z uprzedzeniami kieruje dążenie do zdobycia społecznej akceptacji.

III. EMOCJONALNE ŹRÓDŁA UPRZEDZEŃ

1.Frustracja i agresja: teoria kozła ofiarnego.

- jednym ze źródel frustracji jest rywalizacja

- teoria rzeczywistego konfliktu grupowego - teoria zakładająca , że źródłem uprzedzeń jest rywalizacja między grupami o dostęp do deficytowych dóbr.

2. Dynamika osobowości

- uprzedzenia moga spełniać funkcję taką, że przekonania i postawy zaspokajają nasze nieświadome potrzeby.

a. Potrzeba statusu i przynalezności

- aby określić własny status, musimy znaleść ludzi, którym w hierarchi społecznej przypisujemy miejsce poniżej naszego.

- deprecjonowanie osób spoza własnej grupy służy zaspokojeniu potrzeby przyłączenia się do grupy.

b. Osobowość autorytarna

- występowanie potrzeb emocjonalnych, które determinują powstawanie uprzedzeń, jest typowe dla "osobowości autorytarnej"

- etnocentryzm - przekonanie o wyższości czyjejś grupy etnicznej lub kulturowej, skutkujące pogardą wobec wszystkich innych grup.

Posumowanie:

Uprzedzenia mają także swoje korzenie emocjonalne. Frustracja rodzi wrogość, która może być skierowana bądź na zastępczy obiekt spelniający funkcję kozła ofiarnego, bądź bezpośrednio na konkurencyjną grupę obwinianą za własne niepowodzenia. Uprzedzenia mogą również budować poczucie społecznej wyższości grupy i maskować uczucie niższości. Osoby o cechahc autorytarnych wykazują często uogólnioną skłonność do przyjmowania uprzedzeń o różnej treści.

IV. POZNAWCZE ŹRÓDŁA UPRZEDZEŃ

- Stereotypy są jak najbardziej normalnym wytworem procesów myślenia.

- Stereotypy podobnie jak iluzje percepcyjne stanowią produkt naszej zdolności do interpretowania świata.

1. Kategoryzacja

- jednym ze sposobów na radzenie sobie ze złożonością świata jest "kategoryzowanie" zjawisk, czyli porządkowanie ich poprzez łączenie w grupy.

a. Spostrzeżone podobieństwa i różnice

- efekt homogeniczności grupy obcej - jest to spostrzeganie osób spoza własnej grupy jako bardziej podobnych do siebie nawzajem niż członków własnej grupy. Wyraża się w stwierdzeniu "oni są tacy sami, my jesteśmy różni". Ponieważ generalne podobieństwo rodzi sympatię, a odmienność niechęć , wspomiany efekt prowadzi do stronniczości na korzyść grupy własnej.

2. Bodźce wyróżniające się

a. Osoby wyróżniające się

- nasza uwaga często koncentruję się na jednostkach, które odróżniają się na tle otoczenia, oraz niecodziennych, dramatycznych sytuacjach. Może to być przyczyną zniekształcenia sądów.

b. Rzucające się w oczy przypadki

- nasz umysł wykorystuje głośne wydarzenia, aby dokonywać uogólnień dotyczących całych grup..

- osoby znajdujące się w miejszości są bardziej widoczne i dlatego ich liczebność bywa często przeceniania.

- zobaczyć znaczy uwierzyć.

c. Zdarzenia wyróżniające się

- stereotypy zakładają istnienie korelacji między przynalęnością do określonej grupy a właściwościami jednostki.

- nasza gotowość do zauważania niezwykłych wypadków powoduje, że nawet w jak najbardziej zwykłych okolicznościach potrafimy dostrzec iluzoryczną korelację - jest to fałszywe wrażenie o korelacji zachodzącej między dwiema zmiennymi. Ponieważ jesteśmy wrazliwi na każdy przejaw nietypowości, współwystąpienie dwóch wyjątkowych zdarzeń zapada nam zazwyczaj głęboko w pamięć - znacznie bardziej niż wtedy, gdy takie zdarzenie nie wystąpiły razem.

- uwierzyć znaczy zobaczyć

3. Atrybucja: czy świat jest sprawiedliwy?

Wyjaśniając zachowanie innych, często popełniamy podstawowy błąd atrybucji, który polega na przypisywaniu obserwowanego zachowania motywom wewnętrznym z pominięciem znaczenia sił sytuacyjnych. Za występowanie tego błędu odpowaida m.in. nasza tendencja do koncentrowania uwagi nie na okolicznościach zdarzenia, ale na jego bohaterze. Czyjaś rasa i płeć są bez trudu dostrzegane i zwracają uwagę, dziłające zaś czynniki sytuacyjne, ponieważ nie są tak widoczne i oczywiste, bywają bagatelizowane.

a. Tendencyjność w służbie grupy

Jest to tłumaczenie pozytywnych zachowań członków grupy obcej przyczynami zewnętrznymi, a przypisywanie zachowań negatywnych wewnętrznym predyspozycjom (podczas gdy jesteśmy skłonni usprawiedliwiać takie same naganne postępki członków naszej grupy)

- grupy doznające niepowodzeń lub ceniące skromność, przejawiają mniej nasiloną tedncjonalność w służbie grupy

b. Zjawisko wiary w sprawiedliwy świat

Jest to skłonność ludzi do podzielania przekonania, że świat jest sprawiedliwy i każdego spotka to, na co zasłużył, oraz zasługuje na to, co go spotyka.

4. Poznawcze konsekwencje stereotypów

a. Czy stereotypy się samoutwierdzają?

- uprzedzenia oznaczają sąd "przyjęty z góry"

- stereotypy wpływają na to, w jaki sposób spostrzegamy, tłumaczymy i jak dobrze zapamiętujemy zachowania innych.

b. Czy stereotypy utendencyjniają się ?

- Ludzie akceptują zazwyczaj tego rodzaju sądy, ale przestają na nie zwracać uwagę, gdy otrzymują konkretne i żywe informacje.

- silne stereotypy mogą zabarwić sądy dotyczące jednostek.

c. Czy można osłabić uprzedzenia?

Na truciznę, jaką są uprzedzenia, można stosować różnego rodzaju antidota.

Podsumowanie

- Uprzedzenia są produktem ubocznym funkcjonowania naszego systemu poznawczego, którego podstawową zasadą jest upraszczanie złożonej rzeczywistości.

- Dzielimy ludzi na kategorie, co prowadzi do przeceniania różnic występujących między członkami innych grup i podobieństw między członkami jednej grupy.

- Osoby wyróżniające się na tle pozostałych, jak pojedynczy przedstawiciel mniejszości, przykuwają naszą uwagę. Uświadamiają nam istnienie różnic, które w innym przypadku mogłyby zpozostać niedostrzeżone.