Żywienie krów zasuszonych

Najczęstszym powodem wczesnego brakowania krów i spadku opłacalności produkcji mleka są błędy popełniane w żywieniu krów, zwłaszcza w okresie zasuszenia i wczesnej laktacji. W praktyce rolniczej nie zawsze pamięta się o tym, że „przygotowanie żywieniowe” krowy do nowej laktacji powinno rozpocząć się już w pierwszym dniu zasuszenia, a nie po wycieleniu.

Odpowiednie żywienie krów w okresie zasuszenia ma kluczowe znaczenie dla późniejszej użytkowości mlecznej. W pierwszych 5-6 tygodniach zasuszenia krowy powinny być żywione oszczędnie, dawkami pokarmowymi z wysokim udziałem pasz objętościowych, włóknistych (np. słomy). Pobranie suchej masy w tym okresie wynosi od 1,7 kg/100 kg masy ciała – u pierwiastek, do 2,0 kg/100 kg masy ciała – u wieloródek. Stosowane w kraju normy żywienia zwierząt przeżuwających (IZ-INRA, 2001) zakładają, że w pierwszym okresie zasuszenia (od 8-4 tygodnia przed wycieleniem), pasze objętościowe soczyste i suche dobrej jakości, powinny w całości pokryć zapotrzebowanie krowy na składniki pokarmowe, przy pobraniu suchej masy w ilości 1,7-2,0% masy ciała krowy. Według norm żywienia IZ-INRA (2001), zapotrzebowanie pokarmowe w tym okresie wynosi: 6,6 jednostek paszowych produkcji mleka (JPM) i 530 g białka trawionego w jelicie (BTJ), 52 g Ca i 32 g P. Normy zalecają, aby dawka pokarmowa skarmiana w pierwszym okresie zasuszenia zawierała więcej włókna i mniej energii, niż dawka pokarmowa przewidziana dla końcowego okresu zasuszenia. Przy żywieniu krów zasuszonych mieszanką pełnodawkową (TMR,) należy zadbać o to, aby udział pasz objętościowych wynosił co najmniej 65% w przeliczeniu na suchą masę. Skarmiane w tym okresie pasze objętościowe dobrej jakości wpływają na poprawne funkcjonowanie żwacza, stymulację wydzielania śliny oraz regenerację błon śluzowych żołądka. Niewielki dodatek pasz treściwych ma jedynie zapewnić prawidłowe zbilansowanie dawki pokarmowej pod względem energetyczno-białkowym. Zbytnie przekarmienie krów we wczesnym okresie zasuszenia, może prowadzi do zwiększonej zawartości metabolitów (NEFA i kwasu β-HM) w osoczu krwi oraz utraty masy ciała w późniejszym okresie zasuszenia. Zbyt obfite żywienie w tym okresie prowadzi do obniżenia pobrania suchej masy paszy w okresie wczesnej laktacji oraz pogorszenia bilansu energetycznego krów po porodzie, w porównaniu z krowami żywionymi zgodnie z zaleceniami. Krowy zbytnio przekarmiane w pierwszym (wczesnym) okresie zasuszenia, częściej zapadają na różnego rodzaju schorzenia metaboliczne we wczesnym okresie laktacji.

Z uwagi na zachodzące w drugim (końcowym) okresie zasuszenia (4-3 tygodnie przed porodem) procesy fizjologiczne (sekrecja siary, wzrost płodu, zmiana statusu endokrynologicznego), zapotrzebowanie energetyczne krowy gwałtownie wzrasta, przy jednoczesnym osłabieniu apetytu i zdolności pobrania paszy. Niedobór energii, białka i składników mineralnych w dawce pokarmowej skarmianej w tym okresie, może w konsekwencji prowadzić do osłabienia odporności krowy, w wyniku nadmiernego uruchamiania rezerw energetycznych ciała. W efekcie tego może dochodzić do zwiększonego występowania chorób metabolicznych i pogorszenia wskaźników rozrodczych krów.

Przygotowanie środowiska żwacza do dawek pokarmowych skarmianych w czasie laktacji, wymaga zwiększenia koncentracji energii w dawce pokarmowej skarmianej w tym okresie poprzez częściowe zastąpienie pasz objętościowych paszą treściwą. Postępowanie takie wpływa na poprawę statusu energetycznego krowy w okresie przejściowym i lepsze zaadoptowanie mikroflory żwacza do wykorzystania pasz skrobiowych łatwo fermentujących w żwaczu, stosowanych we wczesnej laktacji. Dawki pokarmowe o zwiększonym udziale pasz treściwych (zwłaszcza skrobiowych), stymulują rozwój brodawek żwacza oraz pobudzają florę bakteryjną do zwiększonego pobrania tych pasz w okresie wczesnej laktacji. W efekcie dostarczają odpowiednią ilość kwasu propionowego, wspomagającego glukoneogenezę w wątrobie. Duża ilość paszy łatwo ulegającej fermentacji w żwaczu, może doprowadzić do nadmiernego wzrostu insuliny w osoczu krwi przed porodem i zaburzeń zdrowotnych. Przy żywieniu krów mieszanką pełnodawkową (TMR) zaleca się, aby od 3 tygodnia przed wycieleniem zwiększyć udział kiszonki z kukurydzy w jej składzie, stanowiącej główny komponent paszy objętościowej dla krów w początkowym okresie laktacji. Powinno się jednocześnie pamiętać o kontrolowanym zadawaniu tej paszy, aby zbytnio nie zapaść krów i nie zaburzyć prawidłowej struktury dawki pokarmowej. Nadmierna ilość węglowodanów niestrukturalnych w dawce pokarmowej, może doprowadzić do wystąpienia niebezpiecznych dla zdrowia krów zaburzeń (np. skrętu trawieńca). Zasadą powinno być, aby dawka pokarmowa skarmiana w okresie ostatnich trzech tygodni przed wycieleniem zawierała podobne komponenty paszowe jak po wycieleniu.

Najlepszym komponentem włóknistym mieszanki pełnodawkowej (TMR) skarmianej w okresie zasuszenia jest słoma pszenna, natomiast mniej odpowiednia jest słoma owsiana lub słoma jęczmienna. Zakłada się, że zadawanie mieszanki pełnodawkowej (TMR) w okresie zasuszenia do woli, powinno umożliwić pobranie 11-12 kg SM dziennie. Ten sposób żywienia krów zasuszonych, wpływa na poprawę ich zdrowotności oraz wskaźników rozrodczych.

Obok pełnego pokrycia zapotrzebowania energetycznego krów, również bardzo ważne jest dostarczenie w okresie zasuszenia odpowiedniej ilości białka. Niedobór białka w dawkach pokarmowych dla krów w tym okresie przyczynia się do występowania takich zaburzeń zdrowotnych, jak: gorączka poporodowa, zatrzymanie łożyska, ketoza, trudne porody, występowanie cichych rui, pogorszenie płodności i mastitis. Wraz ze wzrostem zapotrzebowania krów na energię wzrasta zapotrzebowanie na białko. Zgodnie z obowiązującymi obecnie normami żywienia zapotrzebowanie krów na białko w późnym okresie zasuszenia ulega zwiększeniu (o około 11,5%, w stosunku do analogicznego zapotrzebowania, ustalonego dla wczesnego okresu zasuszenia). Dawki pokarmowe skarmiane w okresie zasuszenia powinny zawierać nie mniej niż 12% białka ogólnego w SM. Zwiększenie zawartości białka ogólnego w dawkach dla krów zasuszonych do poziomu 12,7-14,7% suchej masy dawki, wpływa korzystnie na wydajność mleczną i wskaźniki rozrodcze krów pierwiastek oraz obniżenie zachorowalności krów wieloródek na ketozę. O efektywności żywienia „białkowego” krów w dużej mierze decyduje jego rozkład w żwaczu, strawność jelitowa oraz skład aminokwasowy białka, które nie ulega rozkładowi w żwaczu. Prawidłowe żywienie białkowe krów w okresie zasuszenia powinno więc zmierzać do maksymalizacji syntezy białka mikroorganizmów żwacza. Wskazuje się jednak, że przekroczenie zalecanej normy na białko ogólne o 2- 4 % w dawkach dla krów zasuszonych, może wpłynąć na obniżenie pobrania paszy we wczesnym okresie laktacji, a w konsekwencji na pokrycia odpowiedniego zapotrzebowania pokarmowego krów, chroniącego ich przed zaburzeniami metabolicznymi i spadkiem wydajności mlecznej. Dore wyniki w tym zakresie można również uzyskać przez dodatek aminokwasów limitujących.

Dodatki paszowe w żywieniu krów zasuszonych

W prawidłowym żywieniu krów wysokowydajnych nie może zabraknąć dodatków paszowych, korzystnie oddziałujących na metabolizm żwacza oraz poprawę bilansu energetyczno-białkowego dawki pokarmowej. Do najczęściej stosowanych dodatków w okresie zasuszenia krów należy zaliczyć glikol propylenowy, który może być podawany w postaci wlewek przez sondę. Glikol propylenowy wpływa korzystnie na koncentrację glukozy i insuliny w osoczu krwi oraz redukcję ilości wolnych niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych (NEFA) w surowicy krwi. W efekcie – na ochronę krowy w okresie późnej ciąży przed zwyrodnieniem tłuszczowym wątroby, a po ocieleniu – przed ketozą. Efektywność stosowania glikolu zależy od wydajności mlecznej krów oraz procentowego udziału komponentów paszowych w mieszance treściwej, wchodzącej w skład skarmianej dawki. Podawanie tego dodatku jałówkom będącym w zbyt słabej kondycji (poniżej 2,8 pkt w 5-cio punktowej skali BCS) przed ocieleniem, wpływa ponadto na obniżenie NEFA w osoczu krwi oraz skrócenie okresu wystąpienia pierwszej owulacji po wycieleniu, w porównaniu ze zwierzętami w lepszej kondycji (3,4 pkt) oraz żywionymi bez tego dodatku. Do dodatków paszowych stosowanych w okresie zasuszenia i wczesnej laktacji zalicza się również propionian sodu, który redukuje poziom ciał ketonowych we krwi oraz wpływa na wzrost zawartości glukozy we krwi. Typowym dodatkiem przeciwdziałającym obniżeniu się pH płynu żwacza, a tym samym przeciwdziałającym m.in. zmniejszeniu pobrania paszy w okresie przejściowym i opóźnieniu inwolucji macicy, jest kwaśny węglan sodu. Pdawanie go krowom zasuszonym w nadmiernej ilości może zaburzyć gospodarkę anionowo-kationową. Dobre efekty daje natomiast podawanie kwaśnego węglanu w okresie okołoporodowym wówczas, gdy wzrasta w dawce pokarmowej udział pasz treściwych. W niektórych fermach bydła mlecznego, stosuje się w okresie zasuszenia i wczesnej laktacji (tzw. okresie przejściowym) niacynę, która wpływa na wzrost syntezy białka mikroorganizmów żwacza, zmiany w metabolizmie glukozy we krwi, przez co przeciwdziała ketozie i zespołowi stłuszczonej wątroby. Wpływa również na obniżenie ujemnego bilansu energetycznego krów w okresie okołoporodowym i zabezpiecza krowy przed nadmiernym zakwaszeniem środowiska żwacza.

W celu zapewnienia odpowiedniego bilansu kationowo-anionowego w organizmie krowy w okresie przejściowym oraz zmniejszenia ryzyka wystąpienia gorączki poporodowej, zaleca się stosować sole anionowe, takie jak: chlorek i siarczan amonu, chlorek i siarczan wapnia oraz siarczan magnezu. Dodatki te zapewniają odpowiedni bilans kationowo-anionowy w organizmie krowy, zmniejszając przez to ryzyko wystąpienia gorączki poporodowej. Stosowanie soli anionowych zwiększa mobilizację wapnia z kości do osocza krwi i pobranie wapnia z jelita.

Do naturalnych dodatków paszowych, znajdujących obecnie coraz szersze zastosowanie w żywieniu krów mlecznych, zalicza się również żywe kultury drożdżowe i ich metabolity. Stosowanie żywych kultur drożdżowych wpływa korzystnie na pobranie suchej masy oraz wydajność i skład mleka, a także na stabilizację procesów trawiennych w żwaczu. Pod wpływem działania żywych kultur drożdżowych na środowisko żwacza, dochodzi do stymulacji namnażania się bakterii celulolitycznych oraz zwiększenia szybkości fermentacji mikrobiologicznej w żwaczu. W efekcie tego może ulec zmniejszeniu udział kwasu mlekowego w żwaczu, prowadzący do stabilizacji pH płynu żwacza oraz wzrostu mikrobiologicznej syntezy białka w żwaczu. Większa ilość uwalnianego amoniaku wbudowywana jest wówczas w białko mikroorganizmów, przez co zwiększa się podaż aminokwasów do jelita cienkiego oraz ulega stabilizacji przebieg procesów fermentacyjnych w żwaczu.

Powszechnie stosowane są różne dodatki tłuszczowe i ich pochodne. Wprowadzenie do dawki pokarmowej skarmianej w okresie zasuszenia i wczesnym okresie laktacji, wpływa korzystnie na zwiększenie koncentracji energii w dawce pokarmowej i pobranie paszy oraz wydajność mleczną krów.

W żywieniu krów wysokowydajnych coraz powszechniejsze zastosowanie mają aminokwasy chronione przed degradacją w żwaczu. Poprawiają one zaopatrzenie wysokowydajnych krów w aminokwasy limitujące (lizyna, metionina) oraz białka nieulegające rozkładowi w żwaczu. W wyniku ich stosowania obserwuje się na ogół poprawę wydajności mlecznej i zwiększenie zawartości białka w mleku. Przez dodatek aminokwasów chronionych przed degradacją w żwaczu, można ponadto uzyskać lepsze wykorzystanie paszy, skrócenie okresu między ocieleniami, a także efektywniejsze wykorzystanie rezerw tłuszczowych ciała i zmniejszenie ilości komórek somatycznych w mleku.

Wzrastające zainteresowanie budzą egzogenne enzymy fibrolityczne. Wpływają na poprawę strawności i wykorzystania paszy (zwłaszcza włókna pokarmowego frakcji NDF i ADF) u krów we wczesnej laktacji, a przez to na zmniejszenie ujemnego bilansu energetycznego i zwiększenie wydajności mlecznej. Enzymy fibrolityczne mając szerokie spektrum działania zachowują swą aktywność przy niższych wartościach pH, to jest w warunkach, w których bakterie celulolityczne są już nieaktywne, zapewniając tym samym efektywny rozkład włókna. Dotychczasowe wyniki badań są jednak zróżnicowane i zależą w od składu i rodzaju skarmianej dawki pokarmowej, okresu laktacji oraz sposobu dodawania do dawki.

Potrzeby mineralno-witaminowe krów w okresie zasuszenia

W ostatnich latach wiele uwagi poświęca się składnikom mineralnym i witaminom. Wprowadzone do dawki pokarmowej w odpowiednich ilościach wpływają na utrzymanie dobrej zdrowotności i wysokiej wydajności mlecznej krów. Zapewnienie wysokowydajnym krowom optymalnego pokrycia zapotrzebowania na te składniki w okresie zasuszenia i wczesnej laktacji (tj. okresie okołoporodowym) w dawkach pokarmowych złożonych wyłącznie z pasz gospodarskich, jest niezwykle trudne. Zachodzi konieczność uzupełniania specjalistycznymi mieszankami lub premiksami paszowymi. Na uwagę zasługują: witamina E i selen, których rola polega na blokowaniu reakcji utleniania. Niedobory tych składników mogą doprowadzić do zatrzymania łożyska i obniżenia produkcyjności krów po ocieleniu oraz występowaniu mastitis. Normy żywienia NRC (2001) zalecają, aby w okresie okołoporodowym stosować dodatek witaminy E w ilości 1 g dziennie, natomiast w przypadku zwiększonej zawartości komórek somatycznych w mleku po ocieleniu, nawet w ilości 2-4 g/dzień, natomiast selen w ilości nie większej jak 0,3 mg/kg SM paszy. Także dodatek do paszy przed ocieleniem witaminy C wpływa korzystnie na obniżenie zawartości komórek somatycznych w mleku. Ważną rolę odgrywa również dodatek β-karotenu i witaminy A. Wpływają one na ograniczenie częstotliwości występowania zatrzymania łożyska i zapalenia gruczołu mlekowego po ocieleniu. Zwraca się także uwagę na rolę, jaką odgrywają niektóre mikro- i makroelementy (jod, cynk, miedź, mangan, fosfor), oraz witamina D. Zarówno ich niedobór, jak i nadmiar w 6-8 tygodniu przed ocieleniem, wpływa na zdrowotność i rozrodczość wysokowydajnych krów mlecznych. Zapewnienie prawidłowego bilansu mineralno-witaminowego w żywieniu krów zasuszonych jest równie ważne, jak energetyczno-białkowego.

Kondycja krów w okresie zasuszenia

Bardzo ważnym wyznacznikiem prawidłowości żywienia krów w okresie zasuszenia jest ocena kondycji ciała w 5-punktowej skali BCS (Body Condition Scory). Stanowi subiektywną ocenę energetycznych rezerw ciała i oszacowania pokrycia zapotrzebowania pokarmowego. Może być także pomocna w diagnozowaniu zaburzeń metabolicznych i rozrodczych po wycieleniu. Krowy w kondycji zbliżonej do optymalnej mają większe prawdopodobieństwo wejścia w cykl rujowy w pożądanym terminie, niż zwierzęta w zbyt słabej kondycji. Okres zasuszenia nie powinien być wyłącznym okresem odbudowy kondycji ciała, gdyż zmiany w pokryciu potrzeb energetycznych i poprawy kondycji powinny mieć miejsce w ostatnich 100 dniach laktacji. Okres zasuszenia powinien być traktowany głównie jako przygotowujący przewód pokarmowy i metabolizm krowy do kolejnej laktacji. Zbytnie otłuszczenie krów w tym okresie może doprowadzić do ograniczenia pobrania suchej masy paszy i wystąpienia zaburzeń metabolicznych. Jeżeli krowy wchodzą w ten okres w zbyt słabej kondycji (2,25-2,8 pkt.), wówczas należy dążyć do poprawy. Zbyt chude krowy w okresie zasuszenia miały problemy z poprawą kondycji w kolejnej laktacji, terminowym wejściem w kolejny cykl rujowy oraz odznaczały się mniejszą wydajnością mleczną. Przyjmuje się, że wysokowydajne krowy mleczne powinny wchodzić w okres zasuszenia w kondycji 3,0-3,5 pkt BCS. Powinno to wynikać wyłącznie z rozwoju błon płodowych oraz wzrostu płodu i gruczołu mlekowego, a nie z odkładania rezerw tłuszczowych ciała. Krowy chudsze, wchodzące w okres zasuszenia w kondycji około 3,0 pkt, charakteryzowały się wyższą mlecznością oraz zawartością tłuszczu i białka w mleku w okresie pierwszych 150 dni kolejnej laktacji, niż krowy zbytnio zapasione, mające ≥3,5 pkt BCS na początku laktacji. Ponadto, krowy zapasione częściej borykały się z zatrzymaniem łożyska po porodzie oraz cielnością w 250 dniu laktacji.

Okres zasuszenia jest szczególnie trudny w żywieniu wysokowydajnych krów mlecznych. Należy zadbać, aby zbytnio nie zapaść krów, jednocześnie też, pokryć rosnące zapotrzebowanie energetyczne w ostatnim miesiącu zasuszenia. Skarmiane w okresie zasuszenia pasze powinny być smaczne, a dawki pokarmowe odpowiednio zbilansowane pod względem energetyczno-białkowym i witaminowo-mineralnym oraz dostosowane do zmieniającego się zapotrzebowania krów, przy obniżonej zdolności pobrania suchej masy paszy.

Zdrowe, mleczne i rozrodcze

Żywienie wysokowydajnych krów w okresie zasuszenia ma kluczowe znaczenie w racjonalnym chowie bydła ras mlecznych, rzutuje nie tylko na życiową wydajność mleczną, ale także na zdrowotność i użytkowość rozrodczą. Utrzymanie pobrania suchej masy paszy na odpowiednim poziomie oraz systematyczna kontrola kondycji i zdrowotności krów, jest konieczne do stymulacji wysokiej produkcji mlecznej. Właściwie zbilansowane pod względem energetyczno-białkowym oraz witaminowo-mineralnym dawki pokarmowe powinny w pełni pokryć zapotrzebowanie pokarmowe. Współcześnie hodowane krowy mleczne, charakteryzujące się wysokim potencjałem genetycznym, wymagają tak precyzyjnego żywienia, że pełne pokrycie zapotrzebowania w warunkach produkcyjnych może być wręcz niemożliwe. Poszukuje się takich systemów żywienia i utrzymania krów mlecznych, zapewniających uzyskanie wysokiego pułapu wydajności mlecznej, przy jednoczesnej poprawie wskaźników zdrowotnych i rozrodczych.

Doc. dr hab. Krzysztof Bilik

Instytut Zootechniki – PIB

Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Balice k. Krakowa

www.wrp.pl/Indhold/sider/show_article-7/default.aspx?id=6445

Żywienie krów mlecznych w okresie zasuszenia

W ostatnich latach w intensywnym chowie bydła i wysokiej już wydajności obserwuje się niepokojące tendencje: znaczące pogorszenie wskaźników rozrodu, skrócenie użytkowania krów, zwiększenie kosztów inseminacji oraz pogorszenie opłacalności produkcji mleka (Emanuelson i Oltenacu, 1998). Badania wskazują, że zwiększenie wydajności mleka o 3000 kg w latach 1950 do 1986 spowodowało zmniejszenie skuteczności pierwszego krycia krów wieloródek o 14% (Smith, 1986).

O dobrej zdrowotności krów decyduje szereg czynników jednak wydaje się, że pierwszoplanowe znaczenie ma żywienie krów w okresie okołoporodowym, czyli w zasuszeniu oraz podczas pierwszych 60-ciu dni laktacji. Prawidłowy przebieg okresu zasuszenia determinuje opłacalność produkcji w całej laktacji, a lepsze zrozumienie biologii tego okresu jest kluczem do ograniczenia problemów, zważywszy, że wpływ utrzymania krów w okresie zasuszenia jest słabo poznany w porównaniu do wiedzy dotyczącej utrzymania krów w i po szczycie laktacji (Drackley, 1999).

Prawidłowe żywienie krów w okresie zasuszenia, obejmujące utrzymanie odpowiedniej kondycji (BCS<3,75), dostosowanie żywienia energetyczno-białkowego, mineralno-witaminowego i odpowiednie przygotowanie (zarówno organizmu krowy jak i mikroorganizmów żwacza przed wycieleniem do intensywnego żywienia po wycieleniu) ma decydujący wpływ na ograniczenie występowania chorób metabolicznych i utrzymanie dobrej zdrowotności krów w pierwszych tygodniach laktacji.

Okres zasuszania jest trudnym dla zwierzęcia momentem, w którym dochodzi do głębokich zmian metabolicznych i hormonalnych. Zmiany te wymuszają dostosowanie się organizmu do nowych warunków, w tym zmiany sposobu gospodarowania energią. Ponieważ hormony są czynnikami sterującymi procesami metabolicznymi, z jednej strony istotną rzeczą jest poznanie zachodzących w okresie zasuszania zmian profilu wydzielania hormonów związanych z gospodarowaniem energią, z drugiej strony w oparciu o dostrzeżone zmiany hormonalne można wnioskować kierunku przebiegających w organizmie procesów i można oceniać skuteczność różnego sposobu zasuszania.

W okresie przejściowym następują dynamiczne zmiany statusu fizjologicznego, metabolicznego i hormonalnego organizmu krowy, który przygotowuje się do porodu i laktacji (Drackley, 1999). Prawidłowy przebieg okresu zasuszenia zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych, poprawia odporność i wyniki produkcyjne w całej laktacji.

Dotychczasowe, ogólnie przyjęte i powszechnie stosowane zasady dzielą okres zasuszenia na dwa podokresy: zasuszenie właściwe i okres przejściowy. W zasuszenie właściwym, które z reguły trwa ok. 5 tygodni, zaleca się stosowanie dawki pokarmowej o małej koncentracji energii i stosunkowo dużej zawartości węglowodanów strukturalnych (NDF-40%SM) i umiarkowanej białka (ok. 12% SM) (Nowak i in. 2006, Dann i in 2006). Zdaniem Danna i in. (2006) brakuje aktualnych badań poświęconych pierwszemu okresowi zasuszenia (far off), a szczególnie koncentrujących się na zależnościach między tym okresem zasuszenia a laktacją.

Bardzo ciekawe wyniki uzyskali Douglas i in. (2006), Dann i in. (2006), którzy wykazali pozytywny wpływ żywienia dawką o umiarkowanej koncentracji energii (80% zapotrzebowania wg norm NRC) we właściwym okresie zasuszenia (far off) na pobranie suchej masy, bilans energii i koncentrację WKT i kwasu betahydroksymasłowego w surowicy krwi do 10 dnia laktacji. Wykazano również, że uboższe od aktualnie obowiązujących norm żywienie w I etapie zasuszenia ograniczyło w mniejszym stopniu pobranie suchej masy w ostatnim tygodniu przed wycieleniem. Friggens i in. (2004) twierdzą, że duży udział słomy w tym etapie zasuszenia może wpłynąć pozytywnie na lepsze przygotowanie żwacza do większego spożycia po wycieleniu. Również w innych badaniach ograniczenie dawki do 75% zapotrzebowania określonego aktualnymi normami żywienia, w okresie zasuszenia od 10 do 6 tyg przed wycieleniem spowodowało szybsze zwiększenie pobrania suchej masy w laktacji (Kunz i in.1985, Tesfa i in. 1999, Agenas i in. 2003, Kokkonen 2005). Dodatkowo, krowy żywione poniżej zapotrzebowania nie ograniczyły pobrania suchej masy w ostatnim tygodniu zasuszenia. Holtenius i in. (2003) wykazali, że żywienie dawkowane w pierwszym etapie zasuszenia korzystnie zmniejszyło uruchamianie rezerw energetycznych po wycieleniu.

Druga część okresu zasuszenia, która z reguły trwa ok. 3-4 tygodni, powinna służyć przygotowaniu przewodu pokarmowego (błona śluzowa żwacza), i mikroorganizmów żwacza do bezpiecznego wykorzystania dużej ilości pasz treściwych (węglowodanów niestrukturalnych)(Annen 2004). Pasze te niejednokrotnie stanowią więcej niż połowę suchej masy dawki krowy wysoko wydajnej w laktacji. Wprowadzenie w tym czasie do dawki pokarmowej przed wycieleniem (3 tyg.) mieszanki treściwej, w której dominują węglowodany niestrukturalne powoduje zwiększenie koncentracji energii oraz wpływa pozytywnie na pobranie suchej masy (Minor in.1998). Niektóre wyniki badań wykazały istotną pozytywną zależność pomiędzy pobraniem suchej masy w okresie przejściowym przed wycieleniem i bardzo istotnym dla każdego hodowcy pobraniem suchej masy w okresie laktacji, które mogło sprzyjać polepszeniu bilansu energetycznego krowy w laktacji (Grummer i in. (1995).

Dodatek paszy treściwej, w której z reguły dominuje skrobia, ma na celu przygotowanie mikroorganizmów żwacza do rozkładu węglowodanów niestrukturalnych w żwaczu. Dodatek paszy treściwej przed wycieleniem spełnia jeszcze jedną ważną funkcję - stymuluje rozwój brodawek żwacza, które w pierwszej fazie zasuszenia ulegają zmniejszeniu. W żwaczu w wyniku fermentacji skrobi produkowane są głównie propioniany i maślany, które stymulują odbudowę brodawek żwacza (optymalna wysokość 1,2 cm) . Proces ten trwa minimum około 5 tygodni - trzy tygodnie przed wycieleniem i dwa tygodnie po wycieleniu (Dirksen i in.,1985). Prawidłowe i pełne rozwinięcie się brodawek żwacza jest bardzo ważne: zapewnia właściwe wchłanianie produktów fermentacji i ogranicza ryzyko występowanie kwasicy metabolicznej (Vandehaar i in.1999). Jednak ostatnie wyniki badań nie potwierdziły bezpośredniego wpływu dawki pokarmowej w drugim okresie zasuszenia na długość i powierzchnię brodawek żwaczowych.

W badaniach Rabelo i in. (2003) obejmujących ostatnie 28 dni zasuszenia nie wykazano wpływu dawki pokarmowej o zróżnicowanej koncentracji energii oraz NDF w suchej masie (32 lub 40%) na bilans energii krów wieloródek po wycieleniu i produkcję FCM. Podobne wyniki uzyskali inni autorzy: Vandechaar i in (1999), Mashek i Beede (2000), Keady i in.,2001). Jakkolwiek Holcomb i in.(2001), Douglas i in., 2001) zanotowali pozytywny wpływ dawki pokarmowej o małej koncentracji energii na wydajność krów w pierwszym okresie laktacji.

Zwiększenie koncentracji energii przed wycieleniem (Vandenhaar i in. 1999, Rabelo i in. 2005, ) nie miało wpływu na status metaboliczny krowy w pierwszych trzech tygodniach laktacji, jakkolwiek zaobserwowano korzystne tendencje w zmianach wskaźników biochemicznych krwi (insulina,WKT i glukoza) w 7 dniu przed wycieleniem.

W ostatnich latach przedmiotem burzliwych dyskusji jest nowa koncepcja żywienia krów w okresie zasuszenia opracowana przez żywieniowców z dwóch uniwersytetów amerykańskich (Pensylwania, Illinois) i jednego brytyjskiego w Reading. Swoje odkrycie i propozycje nazwali „najważniejszym odkryciem w żywieniu krów od wielu lat" (Beever 2007), jednocześnie podkreślając, że nowa „rewolucyjna" koncepcja żywienia wymaga potwierdzenia w badaniach naukowych. Ich zdaniem żywienie krowy zasuszonej można uprościć przez rezygnację z dwóch okresów i wprowadzenie do dawki pokarmowej dużych ilości sieczki słomy (30-50% suchej masy dawki)( Varga i Picket 2006 oraz Drackley i in. 2006, Beever 2007). Słoma, bardzo ważny komponent dawki ma ich zdaniem wiele zalet, wśród których na pierwszy plan wysuwa się poprawa stabilizacji fermentacji i dynamiki trawienia w żwaczu. Słoma powinna być wprowadzona do TMR w formie sieczki (dł ok. 4.5-5 cm), tak aby ograniczyć do minimum możliwość selektywnego wybierania bardziej smakowitych komponentów. Pierwsze obserwacje przeprowadzone na 226 stadach we Francji, Irlandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii wskazują na niewątpliwe zalety nowego systemu.

Zaobserwowano zwiększenie pobrania suchej masy po wycieleniu, ograniczenie przypadków zatrzymania łożyska o 76%, gorączki mlecznej o 76%, ketozy o 75%, łatwiejsze wycielenia oraz zwiększenie wydajności w laktacji o 0.1 kg FCE na 1 kg paszy treściwej (Drackley in 2007). Większy zysk wynikający ze zmiany żywienia krowy zasuszonej szacowany jest na od 114$ (Drackley i in.2006) do 800$ na krowę rocznie (Beever 2006 i 2007).

Zdaniem autorów nowej koncepcji żywienia krowy zasuszonej podstawowym źródłem problemu przejścia krowy przez okres przejściowy z zasuszenia do laktacji jest większe od faktycznego zapotrzebowania, pobranie energii w całym zasuszeniu, a szczególnie w pierwszej jego części (Douglas i in. 2006). Zbyt obfite żywienie w tym okresie skutkuje pogorszeniem wskaźników biochemicznych krwi charakteryzujących gospodarkę lipidową (Guretzky Janovick i in. 2006). Zdaniem Loor i in. (2006) tak pozytywne zmiany można wytłumaczyć lepszą ekspresją genów lub jak twierdzą Litherand i in. (2003) zmianami na poziomie metabolizmu komórkowego. Nowa uproszczona metoda została poddana ostrej krytyce między innymi przez zespół Wydziału Weterynaryjnego Uniwersytetu w Edynburgu, który przestrzega przed jej szerszym upowszechnieniem bez przeprowadzenia stosownych badań naukowych. Ich zdaniem nowy system opóźnia termin skutecznego pierwszego krycia średnio o 20 dni i generuje dodatkowe koszty, które szacuje się na 60-100 funtów na 1 krowę (http://www.vet.ed.ac.uk, 2007).

Kolejnym problemem całkowicie pomijanym w dotychczasowych publikacjach i rozważaniach jest zdrowotność, odporność oraz wyniki odchowu cieląt pochodzących od krów, żywionych dawkami o małej koncentracji energii i dużym udziale słomy. Inną wątpliwością pozostawioną na razie bez odpowiedzi przez autorów nowej koncepcji żywienia jest prawdopodobne zróżnicowanie reakcji krów wieloródek i pierwiastek na stosunkowo ubogie żywienie przed wycieleniem.

http://www.agrosukces.pl/zywienie-krow-mlecznych-w-okresie-zasuszenia,78,hodowla,artykul.html