— OSOBOWOŚĆ
— Koncepcje
— osobowość
— to wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację
myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie
stabilności). Jest to zespół względnie trwałych cech lub dyspozycji psychicznych jednostki,
różniących ją od innych jednostek.
— Osobowość – stosunkowo stałe cechy, dyspozycje czy właściwości jednostki, które
nadają względną spójność jej zachowaniu.
— Osobowość jest także definiowana jako charakterystyczny, względnie stały sposób
reagowania jednostki na środowisko społeczno-przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z
nim w interakcje.
— Koncepcje osobowości nurtu:
— dynamicznego,
— humanistycznego,
— behawioralnego,
— poznawczego,
— systemowego.
— Dynamiczne zakładają istnienie w osobowości mechanizmów o charakterze sił
dynamicznych (popędy, potrzeby), które warunkują zachowanie się jednostki
Freud wyróżnił następujące poziomy świadomości:
— świadomość – zjawiska, z których w pełni zdajemy sobie sprawę
— przedświadomość – zjawiska, z których możemy zdać sobie sprawę gdy się nimi
zajmiemy
— nieświadomość – zjawiska, z których nie zdajemy sobie sprawy i nie możemy zdać
sobie sprawy poza wyjątkowymi okolicznościami (np. psychoanaliza)
—
W ramach tzw. strukturalnego modelu osobowości Freud wyróżnia:
— Id - źródło energii, w ścisłym powiązaniu z procesami
fizjologicznymi, „wewnętrzny świat subiektywnych doznań”, nie posiada wiedzy o
obiektywnej rzeczywistości; kieruje się zasadą przyjemności.
— Ego – część kierująca się zasadą rzeczywistości, myślenie realistyczne:
planowanie, sprawdzanie rzeczywistości, cele – utrzymanie jednostki przy życiu i
zapewnienie reprodukcji.
— Superego – część „moralna”, funkcje: hamowanie impulsów id, przede wszystkim
seksualnych i agresywnych, wpływ na ego w kierunku zastępowania celów realistycznych
celami moralnymi.
— mechanizmy obronne ego
To sposoby, jakie ego wykorzystuje w celu zmniejszenia nacisku lęku (wynikającego z przytłoczenia
zbyt silną stymulacją, nad którą nie potrafi zapanować).
— Lęk realistyczny dotyczy według Freuda rzeczywistych zagrożeń istniejących w
świecie zewnętrznym
— lęk neurotyczny - kary za uwolnienie się popędów spod kontroli
— lęk moralny to lęk przed własnym sumieniem
(zał. Tab. Art..)
…i terapia
— Humanistyczne (Rogers, Maslow, Perls)
— przekonanie o potencjalnych pozytywnych możliwościach człowieka, które powinien
realizować - rozpoznawać i urzeczywistniać
— Pojęcia: (bezwarunkowa) samooakceptacja i samorealizacja
— Gł założenie koncepcji:
— Samoakceptacja i samorealizacja wymagają od człowieka pozostawania w kontakcie z
własnym doświadczeniem. Oznacza ono skoncentrowanie się na świadomym doświadczaniu
zdarzeń wewnętrznych i zewnętrznych tu i teraz, czyli w chwili obecnej. Relacje osobowości
ze światem nawiązywane są przez system sensoryczno - motoryczny. Odpowiada on za
odczuwanie, świadomość własnego ciała i własnych potrzeb. Umożliwia ich realizację,
czyli działanie. W przekształcaniu odczuć w działanie pośredniczą emocje. Zablokowanie
odczuwania lub / i wyrażania emocji hamuje działanie. Nie uwolniona energia staje się
źródłem chronicznego napięcia. Jednostka kieruje działanie przeciwko sobie - co określane
jest jako implozja. Poprzedza ją impas.
— … i terapia
— Behawioralna (Skinner, Pawłow)
— Osobowość to zbiór wzorców zachowania (Skinner)
— Zachowanie wynika z doświadczanych kar i nagród ze strony otoczenia. Jest reakcją
wyuczoną.
— Jednostka uczy się określonych zachowań (reakcji) poprzez:
— warunkowanie klasyczne
— warunkowanie instrumentalne (sprawcze)
— modelowanie.
— Warunkowanie klasyczne to proces, w którym do czynienia mamy z bodźcem
warunkowym, bodźcem bezwarunkowym i reakcją bezwarunkową. Początkowo neutralny
bodziec - warunkowy, poprzez ciągłe występowanie w parze z bodźcem bezwarunkowym -
wywołującym reakcję, osiąga zdolność wywoływania reakcji, która występowała na początku
tylko wobec bodźca bezwarunkowego
— Skinner interesował się przede wszystkim reakcjami wytwarzanymi (pod nieobecność
jakiegokolwiek wyzwalającego je bodźca) – sprawczymi a nie jedynie wywołanymi
(reaktywnymi).
— Procesy uczenia się obecne przy tym to kojarzenie lub powiązanie reakcji ze
zdarzeniami w środowisku.
— Podstawą procedury warunkowania instrumentalnego jest kontrola zachowania za
pomocą kar i nagród, główną rolę odgrywają tu wzmocnienia pozytywne (np. pieniądze,
jedzenie, pochwała), ale także wzmocnienia związane z uniknięciem kary (przykrości).
Prawdopodobieństwo ponownego wystąpienia danej reakcji sprawczej wzrasta jeśli następuje po
niej bodziec wzmacniający.
— Mamy w tej koncepcji do czynienia z : bodźcem różnicującym, reakcją instrumentalną
i bodźcem wzmacniającym. Bodźcem różnicującym, inaczej dyskryminacyjnym jest
sygnał - zapowiedź określonego zachowania. Reakcją instrumentalną jest konkretne
zachowanie człowieka następujące pod wpływem bodźca różnicującego. Bodziec
wzmacniający (pozytywny lub negatywny) to zdarzenie - doświadczenie następujące
w wyniku reakcji instrumentalnej. Zmniejsza lub zwiększa ono prawdopodobieństwo
powtórzenia, jej powtórnego wystąpienia. Przykład: ktoś czuje zapach ryby. Zapach
jest bodźcem różnicującym, który prowadzi do reakcji instrumentalnej - konsumpcji.
Doświadczenie smacznego posiłku jest bodźcem wzmacniającym - pozytywnym. Dana osoba
prawdopodobnie w przyszłości będzie chciała zjeść rybę.
— Modelowanie to proces, w którym do czynienia mamy z obserwowaniem i
naśladowaniem zachowania innych osób
…i terapia
— Poznawczy (Beck, Ellis)
— funkcjonowanie człowieka wynika z przekonań, które ma o sobie samym i o świecie
— rzeczywistość sama w sobie jest tak naprawdę neutralna, to człowiek nadaje jej
znaczenie - opiniuje, wartościuje
— zaburzone funkcjonowanie człowieka wynika z negatywnych przekonań, oczekiwań i
ocen
….i terapia
— Systemowa (Satir)
— istotną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu osobowości według podejścia systemowego
odgrywa rodzina rozumiana jako system
— system to zbiór elementów wraz ze stosunkami, relacjami zachodzącymi między nimi
— Pojęcia: podsystemy, granice, dystans między poszczególnymi członkami
— DWIE GŁOWNE LINIE WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI
OSOBOWOŚĆ JAKO UKŁAD DYSPOZYCJI (analogicznie do inteligencji, jako systemu
uzdolnień)
Cecha (czynnik) jako podstawowy składnik opisu osobowości. Założenie międzysytuacyjnej i
temporalnej spójności (stałości) zachowania. Zainteresowanie dyspozycjami.
(dziedziny: teoria różnic indywidualnych, temperamentu, czynnikowe podejście do
osobowości).
OSOBOWOŚĆ JAKO SYSTEM MECHANIZMÓW PSYCHOLOGICZNYCH
(PODEJŚCIE SPOŁECZNO-POZNAWCZE [geneza: psychoanaliza, podejście
fenomenologiczne, poznawcze podejście do człowieka]
Skupia się na:
- dynamicznej zmienności zachowania;
- wyjaśnianiu tej zmienności w kategoriach wewnętrznych procesów afektywno-
motywacyjnych i poznawczych;
- poszukiwaniu źródeł personalnej integracji zachowania;
- analizie funkcji jaką pełni zachowanie i sterujące nim mechanizmy.
GŁÓWNE POJĘCIA:
OBRAZ SAMEGO SIEBIE: podstawowe źródło integracji zachowania na poziomie osoby
Uczucia, myśli i zachowania są "czyjeś", wyrażają
punkt widzenia osoby na rzeczywistość (W. James).
Podejście klasyczne: obraz "ja" jako całościowa reprezentacja fizycznych,
psychologicznych i społecznych właściwości siebie.
- dynamiczna zmienność roboczych reprezentacji siebie;
- motywacyjne funkcje "ja";
Podejście współczesne: "ja" w działaniu.
- "ja" w interakcji społecznej (np. "ja" publiczne, zjawisko autoprezentacji);
- wpływ "ja" na przetwarzanie informacji (np. porównania społeczne, atrybucje, itp).
PROCESY KONTROLI I SAMOREGULACJI: człowiek jako "byt sprawczy". Jednostka nie
tylko nosi pewien wewnętrzny wizerunek siebie, ale i stara się wywrzeć pożądany przez
siebie wpływ na bieg zdarzeń.
— DWIE GŁOWNE LINIE WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI
— OSOBOWOŚĆ JAKO UKŁAD DYSPOZYCJI (analogicznie do inteligencji, jako
systemu uzdolnień)
— Cecha (czynnik) jako podstawowy składnik opisu osobowości. Założenie
międzysytuacyjnej i temporalnej spójności (stałości) zachowania. Zainteresowanie
dyspozycjami.
— (dziedziny: teoria różnic indywidualnych, temperamentu, czynnikowe podejście do
osobowości).
— OSOBOWOŚĆ JAKO SYSTEM MECHANIZMÓW PSYCHOLOGICZNYCH
(PODEJŚCIE SPOŁECZNO-POZNAWCZE [geneza: psychoanaliza, podejście
fenomenologiczne, poznawcze podejście do człowieka]
— Skupia się na:
— - dynamicznej zmienności zachowania;
— - wyjaśnianiu tej zmienności w kategoriach wewnętrznych procesów afektywno-
motywacyjnych i poznawczych;
— - poszukiwaniu źródeł personalnej integracji zachowania;
— - analizie funkcji jaką pełni zachowanie i sterujące nim mechanizmy.
— GŁÓWNE POJĘCIA:
— OBRAZ SAMEGO SIEBIE: podstawowe źródło integracji zachowania na poziomie
osoby
— Uczucia, myśli i zachowania są "czyjeś", wyrażają
— punkt widzenia osoby na rzeczywistość (W. James).
— Podejście klasyczne: obraz "ja" jako całościowa reprezentacja fizycznych,
psychologicznych i społecznych właściwości siebie.
— Podejście współczesne: "ja" w działaniu.
— - dynamiczna zmienność roboczych reprezentacji siebie;
— - motywacyjne funkcje "ja";
— - "ja" w interakcji społecznej (np. "ja" publiczne, zjawisko autoprezentacji);
— - wpływ "ja" na przetwarzanie informacji (np. porównania społeczne, atrybucje, itp).
— PROCESY KONTROLI I SAMOREGULACJI: człowiek jako "byt sprawczy".
Jednostka nie tylko nosi pewien wewnętrzny wizerunek siebie, ale i stara się wywrzeć
pożądany przez siebie wpływ na bieg zdarzeń.
— OSOBOWOŚĆ JAKO SYSTEM MECHANIZMÓW PSYCHOLOGICZNYCH
(PODEJŚCIE SPOŁECZNO-POZNAWCZE [geneza: psychoanaliza, podejście
fenomenologiczne, poznawcze podejście do człowieka]
— Skupia się na:
— - dynamicznej zmienności zachowania;
— - wyjaśnianiu tej zmienności w kategoriach wewnętrznych procesów afektywno-
motywacyjnych i poznawczych;
— - poszukiwaniu źródeł personalnej integracji zachowania;
— - analizie funkcji jaką pełni zachowanie i sterujące nim mechanizmy.
— GŁÓWNE POJĘCIA:
— OBRAZ SAMEGO SIEBIE: podstawowe źródło integracji zachowania na poziomie
osoby
— Uczucia, myśli i zachowania są "czyjeś", wyrażają
— punkt widzenia osoby na rzeczywistość (W. James).
— Podejście klasyczne: obraz "ja" jako całościowa reprezentacja fizycznych,
psychologicznych i społecznych właściwości siebie.
— Podejście współczesne: "ja" w działaniu.
— - dynamiczna zmienność roboczych reprezentacji siebie;
— - motywacyjne funkcje "ja";
— - "ja" w interakcji społecznej (np. "ja" publiczne, zjawisko autoprezentacji);
— - wpływ "ja" na przetwarzanie informacji (np. porównania społeczne, atrybucje, itp).
— PROCESY KONTROLI I SAMOREGULACJI: człowiek jako "byt sprawczy".
Jednostka nie tylko nosi pewien wewnętrzny wizerunek siebie, ale i stara się wywrzeć
pożądany przez siebie wpływ na bieg zdarzeń.