TEORETYCZNE PODSTAWY WYCHOWANIA

14.10

Literatura:

• Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” Lublin 2004 str. 15-58

• Z. Krajewski „Osobowa podmiotowość; wspólnota, a społeczeństwo informacyjne” ETHOS, 2005 Kwartalnik nr 69-70 str. 50-62

• Possenti „Wychowanie osoby wyzwaniem kulturowym”. Kwartalnik „Społeczeństwo” 2008 nr 2 str. 207-223.

Ernest Trapp - kontynuator Kanta (profesor w Królewcu).

Pedagogika herbartowska oddziaływała na Polską myśl pedagogiczną. Myśl pedagogiczna w Polsce nawiązująca do pedagog. Herbartowskiej:

• H. Rowit: pedagogika jako teoria wychowywania zajmuje się celami, zasadami i środkami wychowania. Analizuje istotę wychowania i zajmuje się oceną ich wartości w życiu praktycznym.

• Z. Mysłakowski: pedagogika to nauka, której celem jest syntezowanie badań wszelkich aspektów wychowania.

• B. Nawroczyński - wprost nawiązuje do myśli herbartowskiej.

Wśród polskich badaczy są tacy, którzy postulują podział pedagogiki na części:

• Teoretyczna - pojęcie i istota wychowania (wyjaśnienie)

• Praktyczna - uchwycenie pedagogiki jako sztuki wychowania, zastosowanie teorii w praktyce.

W tym czasie możemy wskazać na :

Pedagogikę filozoficzną Henryka Hessena

Floriana Znanieckiego, u którego pojawiła się część teoretyczna.

Teoria wychowania jest u początków pedagogiki.

Przemiany ustrojowo-społeczno-polityczne po II wojnie światowej spowodowały, że w gronie pedagogów zaczęto opracowywać nową teorię wychowania oparta na teorii marksizmu (podstawy teorii materializmu historycznego), określano pedagogikę jako pedagogikę socjalistyczną.

Współtwórcami i kontynuatorami wychowania socjalnego w obrębie Polski byli m. In.:

• Suchodolski Bogdan

• Kotłowski Karol

• Heliodor Muszyński

• Romana Miller

• Miron Krawczyk

W latach '60 , '70 powstawały prace, które prezentowały nowe konstrukcje myślowe typu:

• Teoria wychowania moralnego

• Teoria wychowania etycznego

• Teoria wychowania fizycznego

Był to nurt poszukiwań coraz bardziej uszczegółowianych teorii wychowania.

W tym czasie teoria wychowania rozumiana jest jako:

1. Zbiór przesłanek teoretycznych odnoszących się do rzeczywistych systemów wychowawczych.

2. Zbiór aksjonormatywnych założeń.

3. Zbiór sądów, których celem jest integracja wyników badań nad wychowaniem prowadzonych przez różne subdyscypliny nauk pedagogicznych (aksjologia pedagogiczna).

4. Zbiór sądów pojawiających się w innych naukach humanistycznych (pozapedagogicznych - psycho-socjologia).

5. samodzielna nauka o wychowaniu.

Teoria wychowania zorientowana humanistycznie (M. Łobocki). Oznacza to:

1. Uwolnienie teorii wychowania od założeń ideologicznych

2. Stosowanie rzetelnych procedur i metod badawczych

3. Otwarcie na dorobek innych nauk (filozofia, psychologia, socjologia itp.)

4. Otwarcie na wartości (aksjologia).

Teoria wychowania rozwija się. Jest to proces, który nie jest zakończony i ostateczny.

Zmiany, które mają i miały miejsce w polskiej pedagogice wynikają z różnicy pomiędzy założeniami teorii i praktyką.

To co powinno charakteryzować pedagoga, zarówno teoretyka i praktyka to postawa wierności człowiekowi i poczucia odpowiedzialności za jego przyszłość.

POZIOMY TEORII WYCHOWANIA:

Ogólna metodologia nauk społecznych wyodrębnia 3 poziomy ze względu na ich zasięg:

1. T. ogólne (t. orientacji) - przyjmują określone założenia ontologiczne, które wyznaczają pole badanej rzeczywistości (doktryny filozoficzno-światopoglądowe).

2. Teoria średniego zasięgu - mają przede wszystkim charakter metodologiczny

3. Teorie szczegółowe - podejmują się rozwiązania podstawowych problemów, służą na ogół praktyce wychowawczej.

21.10.08

Zasady i funkcje teorii wychowania:

1. Opis i określenie przedmiotu badań poznania.

2. Konstruowanie podstawowych założeń ontologicznych (czym jest wychowanie), epistemologicznych (jak zdobywać wiedzę), metodologicznych (jakimi metodami się posługiwać).

3. Definiowanie i ustalanie wzajemnych powiązań między podstawowymi pojęciami.

4. Formułowanie problemów badawczych.

5. Ustalenie strategii i instrumentalium badawczego - w jaki sposób gromadzić i przetwarzać dane.

6. Wyjaśnienie badanych faktów i zdarzeń, procesów wychowania oraz ocenianie ich.

7. Wypracowanie pewnych twierdzeń (wniosków, sądów) na przyszłość.

Funkcje TW:

1. F. diagnostyczna - gromadzenie informacji o przyszłych stanach, opis i wyjaśnienie badanych stanów rzeczy.

2. F. analityczno- prewidystyczna - analizowanie i krytyczna ocena badanej rzeczywistości.

3. F. ordynacyjno-intencjonalne - porządkowanie Widzy, uogólnianie jej.

4. F. komunikatywno-kompleksowa - dostarczanie w miarę całościowej wiedzy w sposób zrozumiały, przystępny, klarowny.

5. F. utylitarno-formacyjna - wyposażenie profesjonalnych i nieprofesjonalnych pedagogów w wiadomości i umiejętności praktyczne, służące do optymalizacji procesów wychowania.

6. F. heurystyczno- kognitwistyczna - poszukiwanie i stawianie nowych problemów badawczych.

Antropologiczne (nauka o człowieku jako szczegółowe kategorie bytu, a więc kim jest człowiek, jakie są jego cele, zamierzenia i oczekiwania)i aksjologiczne podstawy wychowania.

W naukach o wychowaniu ważne jest określenie kim jest człowiek.

W edukacji mamy do czynienia z człowiekiem konkretnym, realnym, który ma swoją historię życia, środowiska, osób wśród których żyje, kulturę, której doświadcza i która może kreować, tworzyć.

Problematyka antropologii pedagogicznej:

Swoją podmiotową tożsamość antropologiczną pedagogika uzyskała dopiero po II wojnie światowej. Rozwój antropologii pedagogicznej związany był z kryzysem wychowania oraz potrzebą ponownego określenia podstaw pedagogiki.

Rozkwit refleksji antr. Pedagog. To lata '60 i '70 XX wieku.

Przedstawiciele:

• O. F. Bollnow

• K. Ablewicz (W Polsce)

• H. Roth

• Flitner

Punktem wyjścia antropologii pedagog. Jest rozumienie pedagogiki jako nauki łączącej w swojej problematyce zagadnienia zarówno z obszaru antrop. Biologicznej, kulturowej jaki i filozoficznej.

Jej przedmiotem badań jest człowiek rozumiany jako istota zdolna do bycia wychowywanym i tegoż wychowania potrzebująca.

28.10.08

Bollnow:

• antropologia pedagogiczna (AP)

• antropologia filozoficzna (AF)

• antropologia biologiczna (AB)

• antropologia kultury (AK)

Bollnow proponuje też antropologię wychowania, która byłaby uzupełnieniem antropologii filozoficznej.

AP zawiera w sobie Treście AF, AB, AK

Antropologia pedagogiczna w Polsce:

W Polsce dominuje profil badan w którym szuka się antropologicznych i aksjologicznych uzasadnień praktyki pedagogicznej => tym zajmuje się K. Ablewicz.

Filozoficzny obraz człowieka w nawiązaniu do personalizmu chrześcijańskiego

Boecjusz: => pierwsza koncepcja, człowiek jako osoba.

W ramach antropologii personalistycznej można wyróżnić kilka cech, które charakteryzują człowieka.

1. zdolność do poznania (ukierunkowanie do prawdy)

2. zdolność do miłości

3. wolność

4. religijność

5. podmiotowość

6. zupełność (człowiek będąc podm9iotem nie może być traktowany jako element społeczeństwa, jest samodzielny).

7. godność

1. W obrazie tym człowiek przekracza świat przyrody, chociaż w nim żyje. 2. W obrazie tym podkreśla się także transcendencję człowieka nad światem przyrody. 3. Obraz ten wskazuje na element duchowy człowieka. 4. Jest to także optymistyczny obraz człowieka. 5. Obraz ten ukazuje wysiłki pedagoga, ale wskazuje na samo wychowanie.

Jest rzeczą możliwą odkrycie prawdy w osobie ludzkiej. Mając koncepcję człowieka można mówić o solidarności itp. Odkrycie prawdy to zrozumienie swojej wielkości, ale też wielkości drugiego człowieka.

AKSJOLOGIA PEDAGOGICZNA:

• Jest to teoria wartości i wartościowania (axios - mający wartość, wartościowy).

• Jeśli mówimy o wartościach to pytami o ich istotę natury

• Analiza powiązań między wartościami

• Hierarchia kryteriów wartościowania

• Poznanie i badanie wartości.

W aksjologii pedagogicznej chodzi o sformułowanie i uzasadnienie określonych zbiorów czy systemów wartości, z których wyprowadza się tzw. Cele wychowania.

Każda dziedzina pedagogiki dysponuje pewnymi zbiorami.

O aksjologii mówimy w odniesieniu jednostkowym i globalnym.

Związki TPW z innymi naukami:

Nauki z których korzysta TPW:

1. Filozofia:

• antropologia filozoficzna

• teologia wychowania - wiedza o celach wychowania

• aksjologia

2. psychologia:

• wiedza o strukturze i mechanizmach przemian osobowości

• warunki rozwoju człowieka

• psychologia wychowawcza

3. socjologia -

• badanie zbiorowości ludzi, proces socjalizacji; wiedza społ. Mech

• socjologia edukacji

• socjologia wychowania - jaki wpływ ma grupa na jednostkę

Oprócz tych nauk korzysta z :

• Demografia

• Statystyka

• Nauki biomedyczne

• Politologia

• Polityka społeczna.

4.11

Metodologiczny status TWP:

1. Potrzeba analiz metodologicznych problemów TWP: (wartość wypływa z:)

• właściwe określenie metodologiczne danej dyscypliny - uzależnione są kierunki jej rozwoju, dobór tematyki badawczej, a także efektywność uzyskiwanych wyników.

• w metodologicznych treściach danej dziedziny w jej pojęciach i twierdzeniach znajdują wyraz funkcje nauki w ogóle i jej miejsce we współczesnym świecie.

• studia nad metodologicznymi podstawami różnych dyscyplin naukowych pozwalają szerzej i głębiej zrozumieć prawa, a także rozwój nauki oraz możliwość ich wykorzystania do doskonalenia praktyki.

Dyskusję na temat TPW można przywołać wokół następujących treści:

• Teoria wychowania nie jest dyscypliną dojrzałą - ze względu na historię, powiązania z innymi naukami.

• TWP jest ciągle na etapie poszukiwania swojego przedmiotu badań.

• Brak precyzyjnej aparatury pojęciowej - zapożyczenia podstawowych terminów oraz metod badawczych z innych nauk społecznych.

• Wiedza z zakresu TWP nie wyjaśnia w dostatecznym stopniu złożonej rzeczywistości wychowawczej.

Próby przezwyciężenia tych dylematów (kwestii):

Problematyka wychowawcza jest przedmiotem zainteresowania różnych dyscyplin naukowych.

W obszarze nauk społeczno-humanistycznych przedmiot badań nie przynależy tylko i wyłącznie do jednej z nich.

Aparatura pojęciowa, podstawowe terminy np. osoba, wychowanie, socjalizacja, wspólnota, będzie sytuowana w różnych kontekstach na terenie TW i innych nauk społecznych.

2. Ogólna charakterystyka TWP:

Charakteryzują się poszukiwaniami przede wszystkim w zakresie:

• Doprecyzowania przedmiotu badań TW z równoczesnym otwieraniem się na nowe kategorie pojęciowe oraz społeczno-kulturowy kontekst wychowawczy.

• Akcentowanie zjawisk nieodłącznie towarzyszących wychowaniu np. pewne pozorności w wych., wynaturzenie, zakłamania itd.

• Stopniowego uwalniania zagadnień (problematyki) od założeń ideologicznych przy równoczesnym sytuowaniu tychże zagadnień w perspektywie dokonujących się przemian społeczno-ekonomicznych, cywilizacyjnych w wymiarze narodowym i globalnym.

• Ustawiczna troska o zwiększenie wiarygodności naukowej (stosowanie rzetelnych procedur i metod badawczych, wykorzystanie procesów badań jakościowych i ilościowych).

• Poszukiwania inspiracji, a także źródeł wspomagających odkrywaniu i wyjaśnianiu procesów i zjawisk wychowawczych w dorobku innych dyscyplin naukowych.

• Akcentowanie odniesień wychowania do sfery wartości.

Krytyczne spojrzenia:

• Brak zgody środowiska naukowego co do określenia samej nazwy (teoria wychowania, teoretyczne podstawy wychowania, teoria edukacji, teorie pedagogiczne, podstawy teorii oddziaływań wychowawczych itp.)

• TW jest w procesie poszukiwania i budowania własnej tożsamości naukowej, brak dojrzałości naukowej

• Słabe zainteresowanie TW wśród praktyków i rodziców, nauczycieli, wychowawców.

• Nadmierna perswazyjność w formułowaniu myśli o wychowaniu, przesadne nastawienie normatywno-filozoficzne lub normatywno-empiryczne prezentowane w poglądach na temat wychowania.

Orientacje badawcze:

Orientacja:

1. położenie, usytuowanie

2. nastawienie, ukierunkowanie

Orientacja badawcza: (prof. Górniewicz) wskazuje na kierunek poszukiwań, zarówno problematyki, jak też sposobu gromadzenia wiedzy i jej publicznego prezentowania.

---