Adam Szymański „SZKICE” syberyjskie 382 strony proza
cykl 10-u opowiadań o tematyce syberyjskiej
publikowane w „Kraju”
Szymański był zesłany na Syberie. narrator niemal utożsamia się z autorem
Srul z Lubartowa, opowiadanie A. Szymańskiego, prwdr. w petersb. „Kraju" 1885, wyd. na czele t.1 Szkiców, Petersburg1887. Bohaterem utworu jest małomiasteczkowy Żyd, zesłany z rodziną na Sybir, gdzie niezwykle intensywnie przeżywa nostalgią, tęskniąc do pol. krajobrazu i bliskich w kraju. W postaci Srulanie pozbawionej cech ujemnych, przedstawionej realistycznie, autor tworzy wyrazisty portret psychologiczny. Narrator-spowiednik charakteryzuje tło akcji i jej antecedencje, po czym pytaniami ułatwia zwierzenia bohatera; przeplatanie relacji zobiektywizowanej i lirycznego komentarza na wzór J. Turgieniewa stanowi cechę wyróżniającą utwór. S. z L. był wielokrotnie wznawiany i tłum. na języki obce, jest uznawany za najwybitniejszy utwór Szymańskiego.
Srul z Lubartowa
Pan Jędrzej Krawczykowski
Maciej Mazur
Stolarz Kowalski
Przewoźnik
Hanusia (najdłuższe) motyw konia, cierpiący człowiek- cierpiące zwierze
dwie modlitwy
Pan Antoni
uroczysta wigilia
Łzy
Łzy
Polały się łzy me czyste, rzęsiste,
Na me dzieciństwo sielskie, anielskie,
Na moją młodość górną i chmurną,
Na mój wiek męski, wiek klęski.
Mickiewicz.
W lirykach Mickiewicza dzieciństwo sielskie anielskie, a tu rodzi się wśród obcych, na obczyźnie. Pojawia się motyw łez, które koją, wyrażają tęsknotę, są łzy - łaski wiary. pojawia się motyw konia. Analogia cierpiący człowiek- cierpiące zwierze. Płacze koń, płacze narrator, który boi się że jego dziecko nie ujrzy ojczyzny. Skatowany koń zostanie na pewną śmierć.
Wyznaczniki cykliczności:
tytuł
narracja Ios., zachowuje swoją tożsamość
wspólna tematyka, miejsce wydarzeń
liczne powtórzenia np. motyw tęsknoty, rozpaczy, łez, samotności
przedmioty: listy, krzyż, opłatek wigilijny
powtarzalność zbiegów stylistycznych: stylizacja na język gwarowy i na język biblijny
wspólna nadrzędna problematyka
Przestrzeń Sybiru:
wielka, otwarta
mróz, śnieg
traumatyczne przeżycia dla Europejczyków
słabość człowieka, zależność od natury
cierpienia moralne
zwracają się ku Bogu i innym ludziom, przeciwstawiając się cielesności (modlą się, rozmawiają)
Budowa:
wstęp odnarratorski
pojawienie się głównego bohatera poprzedniego opowiadania
Przesłania 1 i ostatniego opowiadania najważniejsze, tworzą klamrę kompozycyjna
Postacie niekreowane odnarratorsko, narrator ich nie zna:
postacie pierwszoplanowe (zazwyczaj tytułowe)
postacie drugoplanowe (40, b. różne, Polacy, Żydzi, Rosjanie, różne religie, różne warstwy społeczne
Poetyki:
realizm
naturalizm
symbolizm
ekspresjonizm
Cykl otwarty; w sensie kompozycji, w sensie przesłaniowym, ideowym
Przesłania:
poszanowanie wszelkiego życia i cierpienia
apel o współodczucie, pomoc dla wszystkich