Elastycznością popytu nazywamy stosunek względnej (procentowej) zmiany wielkości popytu do względnej (procentowej) zmiany czynnika, który zmianę popytu wywołał.

QDx - wielkość popytu na dobro x;

ΔQDX - przyrost (zmiana absolutna) popytu na dobro x;

%ΔQDX - zmiana procentowa popytu na dobro x;

Px - cena dobra x;

Py - cena dobra y;

DP - dochód pieniężny.

Funkcję popytu zapiszemy następująco:

QDx= f (PX, Py, ..., DP, ...)

Stosując zasadę ceteris paribus możemy analizować i mierzyć reakcję popytu (QDx) na zmianę każdego z czynników wpływających na popyt. W ten sposób wyróżnia się trzy rodzaje elastyczności:

1. elastyczność cenową popytu;

2. elastyczność mieszaną popytu;

3. elastyczność dochodową popytu.

Ogólna formuła elastyczności popytu ma następującą postać:

Ed = procentowa zmiana wielkości popytu /

procentowa zmiana czynnika wpływającego na popyt

Jeśli czynnikiem wpływającym na zmiany rozmiarów popytu na dobro x jest cena dobra x wtedy mamy do czynienia z cenową elastycznością popytu, któ­rej formułę zapiszemy następująco:

Na rozmiary popytu na dobro x wpływają także zmiany cen innych dóbr, które w stosunku do dobra x mogą być substytutami, dobrami komplementarnymi lub niezależnymi. Miernikiem reakcji popytu na dobro x na zmianę ceny dobra y jest elastyczność mieszana popytu.

Jeżeli rozpatrujemy wpływ zmian dochodów kupujących na rozmiary popytu na dobro x wtedy miernikiem reakcji popytu jest elastyczność dochodowa.

Stopień reakcji wielkości popytu na określone dobro (usługę) na zmianę ceny tego dobra (usługi) nazywamy prostą cenową elastycznością popytu.

Współczynniki prostej cenowej elastyczności popytu oblicza się na podsta­wie następującej formuły:

gdzie:

Ep-współczynnik prostej cenowej elastyczności popytu,

QDx - wielkość popytu na dobro x;

ΔQDX - przyrost (zmiana absolutna) popytu na dobro x;

%ΔQDX - zmiana procentowa popytu na dobro x;

Px - cena dobra x;

ΔPx - przyrost (lub obniżka) ceny dobra x;

%Px - przyrost (zmiana absolutna) ceny dobra x;

Elastyczność popytu łukowa dotyczy dużych zmian cen i oblicza się ją dla określonego odcinka krzywej popytu.

Współczynniki prostej cenowej elastyczności łukowej popytu oblicza się na podstawie następującej formuły:

Traktując w podobny sposób inne elastyczności zapiszemy:

Dla elastyczności mieszanej popytu

Dla elastyczności dochodowej popytu

Współczynnik elastyczności punktowej stosuje się w przypadku, gdy zmiany cen są niewielkie i oblicza się go dla konkretnych punktów leżących na krzywej popytu.

Elastyczność cenową popytu w punkcie P zapiszemy:

Współczynniki elastyczności cenowej popytu przyjmują znak ujemny. Wynika to z odwrotnej reakcji zmian wielkości popytu na zmiany ceny (wzrost ceny spadek popytu, spadek ceny - wzrost popytu). Współczynniki elastyczności mieszanej popytu mogą przyjmować wartości dodatnie w przypadku dóbr substytucyjnych. Podobnie jest w przypadku elastyczności dochodowej popytu w odniesieniu do dóbr normalnych.

Elastyczność cenowa popytu jest różna w każdym punkcie krzywej popytu i przybiera wartości od 0 do - ∞.

I EpI = ∞ popyt doskonale elastyczny

IEpI > 1 popyt stosunkowo elastyczny

IEpI = 1 elastyczność Jednostkowa

IEpI < 1 popyt stosunkowo nieelastyczny

I EpI = 0 popyt doskonale nieelastyczny

Elastyczność cenowa popytu danego dobra zależy od wielu czynników, z których najważniejsze to występowanie substytutów, znaczenie dobra w całkowitym dochodzie konsumenta oraz długość czasu reakcji popytu na zmianę ceny.

O poziomie cenowej elastyczności popytu na poszczególne dobra decyduje szereg czynników. Do najważniejszych zaliczyć można:

• charakter zaspokajanych potrzeb,

• istnienie lub brak substytutów,

• poziom ceny danego dobra,

• struktura rynku,

• horyzont czasowy.

Ważnym czynnikiem wpływającym na poziom oraz strukturę popytu konsumpcyjnego jest wielkość dochodu (i - ang. income), jakim rozporządza nabywca.

Miernikiem reakcji (wrażliwości) popytu na zmianę dochodu jest współczynnik dochodowej elastyczności popytu, który wyrażamy następującą formułą:

gdzie:

Edp - współczynnik dochodowej elastyczności popytu,

ΔQDx - przyrost (lub spadek) popytu,

QDx - dotychczasowy popyt przy dochodzie i,

ΔDP - przyrost (lub spadek) dochodu,

DP - dotychczasowy dochód konsumenta.

Współczynnik Edp jest stosunkiem względnej (procentowej) zmiany popytu do procentowej zmiany dochodu. Informuje on o ile procent zmieni się popyt, jeśli dochód konsumenta zmieni się o jeden procent (ceteris paribus).

Stopień reakcji popytu na dane dobro na zmiany cen innych dóbr wyraża współczynnik mieszanej (krzyżowej) elastyczności cenowej popytu. Oblicza się go na podstawie następującej formuły:

gdzie:

Em - współczynnik elastyczności popytu na dobro x względem ceny dobra y,

% ΔQDx. - procentowa zmiana popytu na dobro x,

% ΔPy - procentowa zmiana ceny dobra y. Py

Poziom współczynnika Em, zależy od charakteru i siły związku między dwo­ma dobrami, które z reguły są dobrami pokrewnymi, tzn. komplementarnymi lub substytucyjnymi.

Współczynnik elastyczności cenowej podaży ma następującą postać:

gdzie:

QSx - oznacza wielkość podaży dobra x,

natomiast Px - oznacza ceni dobra x.

Ponieważ krzywa podaży posiada nachylenie dodatnie również elastyczność cenowa podaży jest dodatnia.

Wartości ES zmieniają się od 0 do +∞. Pionowa krzywa podaży posiada ES = 0 natomiast dla poziomej krzywej podaży ES = +∞.

Najczęściej analizowanymi krzywymi podaży są:

Es > 1 - krzywa podaży elastycznej (zmiana ceny o I % powoduje zmianę podaży o więcej niż I%),

Es < 1 - krzywa podaży nieelastycznej (zmiana ceny o 1 % powoduje zmianę podaży o mniej niż 1%),

Es = 1 - krzywa podaży proporcjonalnej (procentowa zmiana podaży jest taka sama jak procentowa zmiana ceny).

Dla każdej krzywej podaży przechodzącej przez początek układu ΔPx/ΔQSx jest zawsze równe Px/QSx.

1. Każda liniowa krzywa podaży przechodząca przez początek układu ma elastyczność jednostkową dla każdej ceny.

2. Każda krzywa podaży przecinająca oś rzędnych posiada współczynnik elastyczności mniejszy od jedności (ES > 1) - jest to elastyczna krzywa podaży.

3. Każda krzywa podaży przecinająca oś odciętych jest nieelastyczna, tzn. posiada Es <1.

Wydatki konsumentów i przychody przedsiębiorstw mają związek z wielkością współczynnika cenowej elastyczności popytu.

Jeżeli IEpI > 1, wówczas:

• spadek ceny zwiększa globalne wydatki konsumentów co oznacza wzrost globalnych przychodów przedsiębiorstw;

• wzrost ceny zmniejsza globalne wydatki konsumentów oraz globalne przychody przedsiębiorstw.

Jeżeli IEpI < 1, wówczas:

• spadek ceny zmniejsza globalne wydatki konsumentów oraz zmniejsza globalne przychody przedsiębiorstw;

• wzrost ceny zwiększa całkowite wydatki konsumentów i globalne przychody przedsiębiorstw.

Tabela. Elastyczność popytu i zmiany przychodów przedsiębiorstw

Elastyczność popytu	Cena	Cena
I Ep I > 1 I Ep I < 1 I Ep I = 1	Przychód całkowity Przychód całkowity Przychód całkowity nie zmienia się	Przychód całkowity Przychód całkowity Przychód całkowity nie zmienia się

% ΔQDx

% ΔPx

Ep =

% ΔQDx

% ΔPy

Em =

% ΔQDx

% ΔDP

Edp =

ΔQDx

QDx

ΔPx

Px

Ep =

% ΔQDx

% ΔPx

Ep =

Px

QDx

x

=

ΔQDx

ΔPx

ΔQDx

QDx

ΔPx

Px

X 100

% ΔQDx

% ΔPx

Ep =

Ep =

X X 100

ΔQDx

QDx

ΔPy

Py

X 100

% ΔQDx

% ΔPy

Em =

Em =

X X 100

ΔQDx

QDx

ΔDP

DP

Edp =

X 100

% ΔQDx

% ΔDP

Ep =

X X 100

Punkt - odcięta

Punkt - rzędna

PO

PR

=

Ep =

ΔQDx

QDx

ΔDP

DP

Edp =

% ΔQDx

% ΔDP

Ep =

ΔQDx

QDx

ΔPy

Py

Em =

% ΔQDx

% ΔPy

Em =

Px

QSx

ΔQSx

ΔPx

ΔQSx

QDx

ΔPx

Px

x

=

Es =

---