Definicja schizofrenii

Schizofrenia - „..Choroba lub grupa chorób endogennych, których wspólną cechą jest występowanie słabiej lub silniej zaznaczonych, względnie charakterystycznych przejawów dezintegracji czynności psychicznych”

Na jej swoisty obraz składają się różnorodne objawy deficytowe (alogia, apatia) oraz dezintegracja czynności psychicznych; zniekształcony obraz rzeczywistości (urojenia, omamy). Objawy te można uważać za „fragmenty głębszych zaburzeń polegających na:

1. niesprawności scalania środowiska wewnętrznego, znajdującej wyraz subiektywny w dysfunkcjonalnym przezywaniu jaźni (poczuciu własnego ja), a wyraz obiektywny- w dostrzegalnych dysfunkcjach mowy, ruchu, uczuć, motywacji,

2. niesprawności wymiany informacji i energii między środowiskiem wewnętrznym i zewnętrznym, co prowadzi do dysfunkcjonalnych wzorców porozumiewania się i współdziałania z otoczeniem lub nawet do ich zerwania (autyzm).

Przyczyny schizofrenii

1. Hipoteza dopaminowa

2. Hipoteza „błonowa”

3. Hipoteza serotoninowa

4. Układ glutatminergiczny i GABA-ergiczny w schizofrenii

5. Neurorozwojowa teoria schizofrenii

Dziedziczenie

Ryzyko zapadalności w rodzinach obciążonych chorobą:

• dzieci jednego z rodziców chorujących - 8 - 18%

• dzieci obydwojga rodziców chorujących - 15 - 50%

• rodzeństwo - 3 - 14%

• bliźnięta jednojajowe - 40-50%

• bliźnięta dwujajowe - 10-15%.

Obciążenie genetyczne występuje nie tyle w postaci podatności na schizofrenię ile podatności na takie zaburzenia, poza psychozami schizofrenicznymi, jak:

- trudności przystosowania

- zaburzenia osobowości

- inne psychozy

- zaburzenia typu „borderline”.

Schizofrenia a inne choroby

Chorującym na schizofrenię przypisuje się wzmożoną podatność na choroby infekcyjne, zwłaszcza na gruźlicę, częściej też występują choroby układu krążenia. Częściej niż w populacji generalnej występują też drobne anomalie rozwojowe, zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych (alkohol i in.)

Czynniki ryzyka

Demografia

Schizofrenia występuje z jednakową częstotliwością u kobiet jak i mu mężczyzn. Różnice dotyczą wieku zapadalności: mężczyźni najczęściej zaczynają chorować w wieku wcześniejszym - 15-24 lata, a kobiety - 25-34 lata. Nie stwierdzono górnej granicy wieku występowania. Różnice w wieku zachorowania kobiet i mężczyzn tłumaczy się ochronnym działaniem estrogenów, którego mężczyźni są pozbawieni.

Psychospołeczne czynniki ryzyka

Środowisko rodzinne i panująca w nim atmosfera mogą wpływać na zaburzenia rozwoju przez:

• brak uczuciowej akceptacji

• częste stwarzanie sytuacji powodujących lęk i obawy

• autorytatywny i apodyktyczny styl wychowania

• deprywacje i frustracje potrzeb.

Środowiskowe czynniki ryzyka.

Schizofrenia jako choroba powodowana czynnikiem zewnętrznym.

1. koncepcja „schizowirusa”

2. czynniki klimatyczne

3. powikłania okołoporodowe

Niekorzystne wydarzenia życiowe

Analizowane przez badaczy były wydarzenia gwałtowne o charakterze katastrofy, przewlekłe wydarzenia o cechach traumatycznego stresu (np. migracja)- jako doświadczenia mające potencjalnie wpływ na zachorowanie. Zwiększona zapadalność wśród emigrantów tłumaczy się raczej wpływem choroby na migrację a nie odwrotnie. Obecnie uważa się, że wydarzenia niekorzystne nagromadzone w okresie poprzedzające maja charakter wyzwalający epizod choroby, która nastąpiłby i tak bez ich udziału.

Czynniki makrospołeczne

Systemy wsparcia w obrębie, których obraca się chory mogą równoważyć negatywny wpływ wydarzeń życiowych albo na nie uwrażliwiać. Na system wsparcia składa się rodzina, środowisko lokalne, inne osoby i instytucje społeczne, które udzielają pacjentowi różnego rodzaju wsparcia.

Rodzaje schizofrenii

W klasyfikacji ICD - 10 wyróżniono następujące postacie tej choroby:

• schizofrenia paranoidalna,

• hebefreniczna,

• katatoniczna,

• niezróżnicowana,

• rezydualna,

• prosta,

• depresja poschizofreniczna.

Schizofrenia paranoidalna

Jest to postać złożona z przewlekłej schizofrenii i zespołu paranoidalnego.

W tym typie psychozy dominują objawy wytwórcze (urojenia, omamy). Najczęściej występują omamy słuchowe, nie pojawiają się wzrokowe, przeważają urojenia prześladowcze, ksobne, oddziaływania zewnętrznego, odsłonięcia. Objawom może towarzyszyć lęk, czasem dostosowany do treści omamów i urojeń, - jeżeli zespół paranoidalny wybuch nagle.

To najczęściej rozpoznawana postać schizofrenii w Polsce.

Schizofrenia hebefreniczna

Dominują tu objawy dezorganizacji, niedostosowania dotyczące myślenia, komunikacji, motywów działania, reakcji emocjonalnych. Objawy, te tworzą obraz zachowania pacjenta o cechach chaotyczności, zmienności, chorzy są nieprzewidywalni. Jednocześnie niewielki jest udział innych objawów, takich jak urojenia i omamy.

Rozpoznawana rzadko, stanowi ok. 0,5% wszystkich rozpoznawanych schizofrenii.

Schizofrenia katatoniczna

Typowym zespołem dla tej postaci schizofrenii jest zespół katatoniczny. Dominują charakterystyczne objawy - stan pobudzenia, osłupienia, stan oniryczny („zespół objawów, w którym na plan pierwszy wysuwają się urojenia dziania się, chory przezywa różne sytuacje, w których jest aktorem, bierze czynny udział”) albo też mieszane postacie tych stanów. W sposób specyficzny jest zniesiony lub ograniczony kontakt z otoczeniem pacjenta. Inne objawy są słabo widoczne.

Postacią szczególną zespołu katatonicznego, najrzadziej występującą jest katatonia ostra, stanowiąca bezpośrednie zagrożenie życia pacjenta. Bowiem na tle osłupienia bądź pobudzenia pacjenta następuje załamanie homeostazy organizmu, występuje wysoka gorączka, dołączają się zaburzenia układu krążenia i oddychania; prowadzące w wielu przypadkach do zgonu.

Schizofrenia katatoniczna stanowi 1,9% ogółu rozpoznawanych schizofrenii.

Schizofrenia niezróżnicowana

W tej postaci psychozy nie przeważa żaden typ objawów, bądź są bardzo zmienne, nie pojawia się żaden charakterystyczny zespół w jej przebiegu. Stanowi 1,3% ogółu rozpoznanych schizofrenii Polsce i jest niejako rozpoznaniem przejściowym.

Schizofrenia rezydualna

W tej postaci choroby przeważają objawy negatywne, obraz psychozy jest stabilny w dłuższym odcinku czasu, objawy występują w niewielkim nasileniu. W Polsce to ok. 18% rozpoznawanych schizofrenii.

Schizofrenia prosta

Przebieg choroby jest powolny, prowadzący do wyraźnego złamania linii życiowej, utraty zainteresowań, wycofania się z pełnionych ról, poczucia braku celu, dziwacznego zachowania, bezczynności; występują objawy negatywne. Stanowi w Polsce ok. 1% ogółu rozpoznań schizofrenii.

Depresja poschizofreniczna

Choroba może się pojawić bezpośrednio po przebytym epizodzie schizofrenicznym lub podczas jego ustępowania - przy utrzymujących się jeszcze w pewnym stopniu objawach deficytowych, rzadziej wytwórczych. W Polsce stanowi 0,8% rozpoznań

Objawy

Urojenia - występują u 60-70% pacjentów, jest to zniekształcona ocena rzeczywistości; typowe dla schizofrenii są słabo powiązane logicznie, słabo usystematyzowane i słabo utrwalone, klasyfikuje je się do grupy objawów wytwórczych.

Najbardziej typowe to urojenia oddziaływania, odsłonięcia i odnoszące polegające na błędnej identyfikacji własnej osoby i osób z otoczenia. Do najczęściej występujących, ale za to do najmniej swoistych zalicza się urojenia prześladowcze.

Omamy - (30-40% pacjentów) związane są ze zmienioną oceną rzeczywistości; najbardziej typowe są omamy słuchowe komentujące zachowanie pacjenta czy prowadzące spór na jego temat. Często mają charakter doznań zmysłowych sytuowanych wewnątrz ciała chorego lub wyobrażonej, subiektywnej przestrzeni (omamy rzekome). Omamy wzrokowe występują rzadko, podobnie jak omamy węchowe, smakowe czy kinestetyczne.

Brak wglądu - (60-70% chorych) składnik zniekształconej oceny rzeczywistości, wzmacnianej dodatkowo przez niezdolność do właściwej oceny, zgodnej z obiektywnym stanem rzeczy, do nadania jej znaczenia chorobliwości oraz podjęcia leczenia. Te trzy składniki (brak krytycyzmu, poczucie choroby, brak gotowości leczenia się) stanowią jeden z ważniejszych motywów braku współdziałania pacjentów leczeniu.

Formalne zaburzenia myślenia - występują u 40-50% chorych związane są dezorganizacja myślenia, wypowiadania się i porozumiewania za pomocą języka. Przejawiają się wypowiedziami, które gubią sens, poprawną składnię; nabierają trwałości w miarę trwania choroby, jednak ich ostatecznie przejawy są zróżnicowane- od ledwo dostrzegalnych za do schizofazji (sałatki słownej).

Objawy katatoniczne - (występują u 15-20% chorych) uważane za grupę objawów dotyczących dezorganizacji kontaktu i aktywności. Osłupienie występuje częściej niż pobudzenie; cechują się dużym stopniem niespójności, chaotyczności i niedostosowania. Częściej występują w zaburzeniach „nieschizofrenicznych”.

Niedostosowanie - występuje u 50-60% chorujących na schizofrenię, obejmuje liczna grupę objawów związanych z różnymi formami dezorganizacji czynności psychicznych, przejawiające się tym, gdy przeżycia i zachowania chorego rozmijają się z oczekiwaniami rozmówcy wywodzącymi się z sytuacji bądź okoliczności kontaktu- są to otamowania, dereizm, manieryzmy, objawy typu ambi i para, przejawy niedostosowania reakcji uczuciowych).

Objawy negatywne - występują u 60-70%, związane są z ograniczeniami różnych czynności psychicznych; składają się na nie: alogia (ubożenie treści o formy myślenia), ograniczenie form aktywności od ruchowej przez impulsywna do intencjonalnej (abulia, apatia, anhedonia, aspontaniczność, abolicja), zaburzenia reaktywności emocjonalnej (spłycenie, stępienie, sztywność, bladość emocjonalna). Dynamika narastania tych objawów ich ustępowania jest mniejsza niż innych.

Autyzm - występuje u 50-60% chorych, Bleuler określił autyzm jako postawę odwracania się chorego od otaczającego go świata i narastające, aż do pochłonięcia, przeżywanie zniekształconego chorobowo świata przeżyć wewnętrznych z pozostawieniem szczątkowego, zwykle niedostosowanego kontaktu z otoczeniem.

Zaburzenia jaźni - Schrafetter opisał te zaburzenia jako nieprawidłowość poczucia własnego siebie, własnego ja; rozróżnił 5 jego wymiarów; poczucie własnej żywotności, autorstwo własnych przeżyć i zachowań, integralność siebie, granica między sobą a otoczeniem oraz stałość siebie w różnych warunkach upływającym czasie (tożsamość).

Zaburzenia nastroju - (u 50-60%), nieswoiste dla schizofrenii, występujące bardzo często; są to: niedostosowanie zabarwienia emocjonalnego przeżyć i zachowań (np. paratymia), które mogą z tego powodu zaskakiwać zbyt duża lub zbyt mała intensywnością, zmiennością, niejednorodnością ukierunkowania (ambiwalencja) czy płytkim sposobem ekspresji. Do najczęściej występujących nalezą: stany wzmożonej drażliwości z gotowością do słabo kontrolowanych reakcji; stany obniżenia nastroju z dysproporcją między przeżywaniem a zachowaniem chorego.

Lęk - występuje u około 40% chorych, objaw dość częsty, objaw również nieswoisty. Pojawia się zwłaszcza w okresach słabo zróżnicowanych psychopatologicznie (np. nastrój urojeniowy, ostre narastanie objawów psychotycznych). W innych okresach choroby pacjenci raczej zgłaszają poczucie strachu, rzadko ujawniają charakterystyczne dla lęku przeżycia i objawy.

6

---