Rocznica Konstytucji 3-go Maja - scenariusz uroczystości
Montaż słowno - muzyczny
pt.: "W hołdzie majowej konstytucji"
NARRATOR: Klasa to taki sobie niewielki świat, ale świat. Zamknięty, swój, nasz świat. Wszystko tam jest i dobre, i niedobre serca, i jasne, i mniejsze głowy, radości i smutki, porządki i nieporządki. Wszystko swoje. I jak chcemy tak mocno, mocno, na całego, to z nieporządków zrobią się potrzebne porządki, ze smutków radości, a nawet i z niedobrych serc mogą się zrobić dobre. Długich to wysiłków wymaga, a czasem nawet boli, z takiego bólu człek krzepnie i lepszy się staje. Polska to także nasz świat. Tysiąc razy większy, tysiąc razy piękniejszy, ale także nasz własny. I tu także są dobre i niedobre serca, jasne i mniej jasne głowy, radości i smutki, porządki i nieporządki. I także radzić trzeba nad tym, żeby tych smutków i nieporządków było jak najmniej, żeby ich nie było wcale. A każdy porządek, żeby był trwały, musi być spisany. I na papierze, i w sercach. Na papierze, żeby ludzie nie zapomnieli, jakie porządki uradzili. W sercach, żeby życzliwie , wiernie i wytrwale te porządki spełniali. Ma klasa swój porządek spisany na papierze - regulamin samorządu szkolnego. Ma klasa spisany i w sercu - święte, szlachetne prawa koleżeńskie: jeden za wszystkich, wszyscy za jednego. Spisywała Polska kilkakroć swój porządek państwowy, czyli konstytucję, bo tak się ustawa nazywa. Mówi ona o tym, kto ma rządzić i jak ma rządzić. Polska spisywała tę ustawę piórem, zaprzysięgała potem sercem. Robiła to u schyłku wolnych swoich dni przed niewolą, w dniu 3 maja 1791 r. Zaprzysięgła. Samiśmy sobie uchwalili to prawo. Szanujmyż je zatem, bo jest nasze własne, jak własna jest nasza klasa, jak własną jest cała nasza Polska.
RECYTATOR I: Opowiedz nam, moja Ojczyzno, jak matka dzieciom ciekawym,
o latach znaczonych blizną, na wiekach chwały i sławy!
Wytłumacz nam, tak jak umiesz, skąd czerwień i biel sztandarów,
niech ludzie żyją tu w dumie, że taki wydał ich naród.
A jeśli wielka historia i dla nas ma trochę miejsca,
bądź z wiernych mi najwierniejsza i mnie weź sobie do serca!
Piosenka pt.: " Tu wszędzie jest moja Ojczyzna"
NARRATOR: Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku dążenie do reform stawało się coraz silniejsze oraz ogarniało znaczne kręgi społeczeństwa szlacheckiego. Obóz propagujący reformy, zwany patriotycznym, dążył do przeprowadzania pewnych reform ustrojowych, zniesienia kurateli caratu, poprawy stanu obronności państwa drogą powiększenia armii. Przeciwny tym zamierzeniom obóz opozycji magnackiej był wrogi wszelkim reformom i zamierzał nadal opierać się na protekcji rosyjskiej. Król i stronnictwo dworskie dążyło do wzmocnienia władzy królewskiej i powiększenia sił zbrojnych, ale w oparciu o carat. Walka pomiędzy tymi stronnictwami miała się rozegrać na Sejmie, który rozpoczął obrady w 1788 roku.
RECYTATOR I:
Ten to nieszczęsny nierząd, to sejmów zrywanie, kraj zgubiło, ściągnęło obce panowanie,
Te zaborów, te srogich klęsk naszych przyczyną. I my sami byliśmy nieszczęść naszych winą!
Gnijąc w zbytkach, lenistwie i biesiad zwyczaju, Myśleliśmy o sobie a nigdy o kraju;
Klęskami ojców nowe plemię ostrożniejsze, Wzgardziwszy zyski, było na całość baczniejsze.
Nieba zdarzyły porę, oni ją chwycili, Ojczyznę spod ciężkiego jarzma wydobyli;
Walcząc wszystkie przeszkody gorliwą robotą. Idąc przykładem króla, w własną swą cnotą,
Powracając porządek i sławę Ojczyźnie.
Ojczyzno moja, na końcuś upadła! Zamożna kiedyś i w sławę, i w siłę!...
Ta, co od morza do morza władała, Kawałka ziemi nie ma na mogiłę...
Jakże ten wielki trup do żalu wzrusza! W tym ciele była milionów dusza...
RECYTATOR II :
Czegoż się błędny uskarżasz, narodzie, Los swój zwalając na obce uciski?
Szukaj nieszczęścia w swej własnej swobodzie i bolej na jej opłakane zyski.
Żaden kraj cudzej potęgi nie zwabił, który sam siebie pierwej nie osłabił.
Stargawszy węzeł pokoju i zgody niegdyś w najwyższej władzy osadzony,
Rozbiegliście się jako liche trzody, bez wodza, rządu, rady i obrony.
Ostygło dobra publicznego serce, albo pochlebce, alboście oszczerce.
NARRATOR:
Prace Sejmu Czteroletniego uwieńczyło uchwalenie nowej Konstytucji w dniu 3 maja 1791 roku. Choć połowiczna w kwestiach społecznych, stanowiła poważny krok naprzód w dziele reformy państwa. Wiele jej postanowień, znoszących zacofane wolne elekcje, konfederacje, rokosze i liberum veto, było zdecydowanie postępowych. Reformy Sejmu i Konstytucja miały na celu wzmocnienie wewnętrzne kraju, przywrócenie jego dawnej świetności. Głównymi autorami Ustawy Rządowej, bo taką nazwę nadano Konstytucji 3 Maja, byli: Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski, Hugo Kołłątaj.
Piosenka pt.: "Na warszawskim rynku"
RECYTATOR I:
Cała stolica od rana huczy, jak rzeka wezbrana.
Poprzez ludu gwarne mrowie ciągną na zamek posłowie.
We wielkiej sali zamkowej gromkie okrzyki, przemowy.
Wchodzi król. W radosnej wrzawie, zebranych wita łaskawie.
Nagle milknie ciżba zbita, marszałek ustawę czyta.
Wielka ma zawitać zmiana: wolność, równość wszystkim dana.
Wszyscy zjednoczą się w pracy: szlachta, mieszczanie, wieśniacy.
Lecz wszyscy też w równej mierze Polsce winni służyć szczerze.
Kto za tym, niech głos swój poda.
"Zgoda! Zgoda!"" Niech żyją wszystkie stany!"
Byle razem, ramię w ramię, A wszystko zło się przełamie.
Zapamiętajże narodzie: "W waśni zguba, siła w zgodzie".
WSZYSCY: Król niechaj nam żyje! Wiwat wszystkie stany!
RECYTATOR II:
Król na czele spieszy, Przed ołtarzem Bożym przysięgę wnet złoży.
Dłoń na świętą księgę ze wzruszeniem kładzie i składa przysięgę Bogu i gromadzie:
KRÓL:
Ślubuję Ci, Panie, jakom król jest prawy, dopóki sił stanie nie zdradzić ustawy.
I że w polskim kraju od końca po kraniec braterstwo i miłość nigdy nie ustanie.
Bogacz kto czy biedny, z panów czy kmieci - wszyscyśmy wszak jednej
Matki Polski dzieci!
WSZYSCY: Wiwat król kochany, wiwat wszystkie stany! Wiwat Rzeczpospolita!
Wiwat Naród! Wiwat Konstytucja! Wiwat król!
Dziecko trzyma w ręku konstytucję (przerysowana pierwsza strona, odpowiednio powiększona, naklejona na tekturę), odczytuje tytuły poszczególnych artykułów. Inni po kolei podchodzą i odczytują fragmenty ustaw. Odczytanie tytułów poprzedzają werble
NARRATOR: Ludu Warszawy! Oto wynik pracy Sejmu Czteroletniego! (pokazuje ustawę)
1. RELIGIA PANUJĄCA - Religią narodową panującą jest i będzie wiara święta rzymska katolicka ze wszystkimi jej prawami.
2. SZLACHTA, ZIEMIANIE - Szanując pamięć przodków naszych pierwszeństwa w życiu prywatnym i publicznym uroczyście zapewniamy.
3. MIASTA I MIESZCZANIE - Prawo na teraźniejszym Sejmie zapadłe, pod tytułem: "Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej" w zupełności utrzymane mieć chcemy.
4. CHŁOPI WŁOŚCIANIE - Lud rolniczy, spod którego najobfitsze bogactw krajowych źródło - pod opiekę prawa i rządu krajowego przyjmujemy.
5. RZĄD, CZYLI OZNACZENIE WŁADZ PUBLICZNYCH - Wszelka władza w społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu.
6. SEJM, CZYLI WŁADZA PRAWODAWCZA - Sejm, czyli stany zgromadzone na dwie izby dzielić się będą: na Izbę Poselską i na Izbę Senatorską pod prezydencją Króla.
7. KRÓL, WŁADZA WYKONAWCZA - Żaden rząd nawet najdoskonalszy bez dzielnej władzy wykonawczej stać nie może. Władza najwyższego wykonywania praw - Królowi w radzie jego oddajemy.
8. WŁADZA SĄDOWNICZA - Nowy kodeks praw cywilnych i kryminalnych przez wyznaczone przez Sejm osoby spisać rozkazujemy.
9. REGENCYA - Sejm wyznaczy Królową do zastąpienia Króla w obowiązkach.
10. EDUKACJA DZIECI KRÓLEWSKICH - Synowie królewscy, których do następstwa Tronu Konstytucja przeznacza, są pierwszymi dziećmi Ojczyzny, przeto baczność o dobre ich wychowanie do Narodu należy.
11. SIŁA ZBROJNA NARODOWA - Naród winien jest sobie samemu obronę od napaści i dla przestrzegania całości swojej. Wszyscy przeto obywatele są obrońcami całości i swobód narodowych.
Piosenka pt.: "Polonez Trzeciego Maja"
RECYTATOR I:
Brzmi Polonez Trzeciego Maja! - skoczne dźwięki radością oddychają, radością słuch poją
Dziewki chcą tańczyć, chłopcy w miejscu nie dostoją - lecz starców myśli z dźwiękiem w przeszłość się uniosły. W owe lata szczęśliwe, gdy senat i posły po dniu Trzeciego Maja w ratuszowej sali zgodzonego z narodem króla fetowali gdy przy tańcu śpiewano: Wiwat król kochany!
NARRATOR:
Nic dziwnego, że mocarstwa zaborcze potraktowały konstytucję jako groźny dla nich przejaw "zarazy rewolucyjnej" ciągnącej od Francji, która w tym czasie przeżywała wielką rewolucję burżuazyjną. Ustawę majową ostro zwalczała opozycja magnacka w kraju, gdyż ograniczała poważnie jej wpływy na rządy w państwie.
Jakie były zdobycze Konstytucji 3 Maja?
Poważnie wzmacniała i uprawniała działalność władzy państwowej, a zatem sejmu i rządu.
Sejm uwolniono od przemocy i od liberum veto, które obezwładniało przez lat z góry sto normalne prace ustawodawcze i kontrolne sejmu.
Do izby poselskiej weszło, choć jedynie z głosem doradczym, 24 przedstawicieli miast.
Wprowadzono zmianę w położeniu miast i mieszczan. Nadano im prawa, jakie przysługiwały dotąd szlachcie, za census czyniąc stan posiadania.
Chłopom zapewniono bliżej jeszcze wówczas nie określoną " opiekę prawa i rządu krajowego".
Piosenka pt.: "Jak długo w sercach naszych"
RECYTATOR II:
Staliśmy ongiś na rozstaju, wielu minionych, błędnych dróg -
Tyś wiódł nas, o Trzeci Maju, na prawy próg.
Myśl nasza rwała się w rozterce, w zamęcie chceń, w chaosie prób -
Tyś zbudził prawe, wielkie serce, Złu wyrwał łup.
I dusza polska dzięki tobie rozkwitła pięknem wiernych tchnień...
Więc zawsze, w szczęściu czy w żałobie - ten pomnisz dzień.
RECYTATOR I:
Więc, gdy oto zajaśniał Blask promienny, majowy,
Niechaj wszystkie czczą serca ten dzień wielki, godowy.
Niechaj okrzyk narodu w świat daleko poleci:
Wolność, równość niech żyją, niechaj żyje maj trzeci!
Piosenka pt.: " Witaj majowa Jutrzenko".
Recytacja na podkładzie melodii "Rota":
Dniu trzeci Maja, dniu nam święty, Hołd ci należy nieść,
Choć dziś narodu cel wytknięty, Pamięci twojej cześć!
W sercach ci trzeba wznieść ołtarze za jasny wspomnień kwiat,
Który rokrocznie niesiesz w darze z minionych dawno lat...
Święto przeszłości - świętem dla nas, bo nas nie spodli wróg.
Czcić je będziemy po wieczny czas; Tak nam dopomóż Bóg!
NARRATOR:
27 kwietnia 1792 roku przedstawiciele opozycji magnackiej podpisali w Petersburgu akt konfederacji, który potem ogłosili w miasteczku Targowica na Ukrainie pod fałszywą datą 14 maja. Akt ten unieważniał Konstytucję 3 Maja i całą działalność Sejmu oraz oficjalnie wzywał carową do udzielenia zbrojnej pomocy celem przywrócenia dawnej formy rządów w Rzeczypospolitej. 18 maja 1792 roku wojska carskie przekroczyły granice Korony i Litwy. Pomimo stawienia oporu wojskom rosyjskim pod Zieleńcami i Dubienką, nastąpił ogólny odwrót wojsk polsko - litewskich w stronę Wisły. Król jednak, od początku traktował wojnę jako demonstrację wojskową i 24 lipca przystąpił do konfederacji targowickiej oraz nakazał zaprzestania działań wojennych. Konsekwencją przegranej Polaków był II rozbiór Polski w 1793 roku, a następnie w 1795 roku III rozbiór, który zlikwidował niepodległe państwo polskie na 123 lata.
RECYTATOR I:
Oj, Targowiczanie ! Dobrze się nazwali!
Jak Judasza, za srebrniki, Polskę stargowali!
Stargowali Polskę i tę wolność bratnią!
Zagasili nad Ojczyzną gwiazdę jej ostatnią!
Zagasili blaski w tej polskiej koronie,
Podeptali orły białe, i Litwy pogonie!
NARRATOR:
Dzieło jednak Konstytucji 3 Maja nie zginęło. Przeszła ona do historii jako druga na świecie, po konstytucji amerykańskiej z 1787 roku a pierwsza w Europie przed konstytucją francuską z 1791 roku, demokratyczna ustawa zasadnicza XVIII wieku.
RECYTATOR II:
Jeżeli tutaj domu próg, jeżeli serce stąd pochodzi,
na miedzach śpi czerwony głóg, a chleb powszedni tu się rodzi.
Jeżeli źródła biją stąd, by dać początek modrej Wiśle,
i jeśli tu - najbliższy ląd, o którym zawsze będziesz myśleć...
Nauczmy się na pamięć tego kraju, litera po literze, dzień po dniu,
co oczy po horyzont ogarniają, co zdarzyć się nam może tylko tu,
w złocistym lipcu czy zielonym maju, od wschodu słońca aż po nocy cień.
Nauczmy się na pamięć tego kraju, jednego w całym świecie jak własny dzień.
Piosenka pt.: "Na dzień 3 Maja".
NARRATOR:
Rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja obchodzili polscy patrioci już podczas rozbiorów, pomimo represji i sprzeciwu zaborców. Szczególnie doniosłe uroczystości odbywały się pod koniec XIX wieku w Galicji, gdzie Polacy posiadali szeroką autonomię. Wielkim świętem państwowym, rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja była w okresie międzywojennym. Po II wojnie światowej, w nowej rzeczywistości politycznej i ustrojowej, zaprzestano obchodzenia tej rocznicy. Dopiero 6 kwietnia 1990 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zdecydował przywrócić jako święto państwowe dzień 3 Maja, tj. rocznicę uchwalenia pierwszej polskiej Konstytucji w 1791 roku.
RECYTATOR I:
Byłeś jak wielkie, stare drzewo, narodzie mój jak dąb zuchwały,
wezbrany ogniem soków źrałych jak drzewo wiary, mocy, gniewu.
I jęli ciebie cieśle orać i ryć cię rylcem u korzeni,
żeby twój głos, twój kształt odmienić, żeby cię zmienić w sen upiora.
Jęli ci liście drzeć i ścinać, byś nagi stał i głowę zginał.
Jęli ci oczy z ognia łupić, byś ich nie zmienił wzrokiem w trupy.
Jęli ci ciało w popiół kruszyć, by wydrzeć Boga z żywej duszy.
I oto staną sam, odarty jak martwa chmura za kratami,
na pół cierpiący, a pół martwy, pokryte ogniem, batem, łzami.
W wielkości swojej - rozegnany w miłości swojej - jak pień twardy,
haki pazurów wbiłeś w rany swej ziemi. I śnisz sen pogardy.
Lecz kręci się niebiosów zegar i czas o tarczę mieczem bije
i wstrząśniesz się z poblaskiem nieba posłuchasz serca: serce żyje!
I zmartwychwstaniesz jak Bóg z grobu z huraganowym tchem u skroni.
RECYTATOR II:
W Warszawie i Łodzi, w Londynie i innych miastach
ciągle tylko o jednym : czym był, czym jest, czym będzie ten kraj.
RECYTATOR I:
Kraj między wschodem i zachodem, między południem i północą.
Kraj zielonych dolin i łagodnych wzgórz,
kraj długiej historii i krótkiego życia.
Minut chwały i radości godzin klęski i nieszczęścia.
RECYTATOR II: Ten kraj bliski i daleki, piękny i tragiczny.
Kto to zrozumie? - Nikt nie zrozumie!
RECYTATOR I: Mówią: nie warto, po co to wszystko? Wyjedźmy i zapomnijmy.
Nie ! Nie ! Po stokroć nie!
RECYTATOR II: Tu wczoraj i jutro, dziś i teraz, na złe i na dobre,
dla tych co odeszli, dla tych, co przyjdą.
RECYTATOR I: Na wsi i w mieście, w górach i dolinach,
nad jeziorem i w lesie sosnowym - wszędzie , zawsze POLSKA!
RECYTATOR II: Musimy swą Ojczyznę pachnącą różami i chlebem
wprzódy nakryć własnym sercem jak gdyby drugim niebem:
Dopiero nam zakwitnie szczęściem i naszym i swoim
niby pszenicznym łanem albo zielonym lasem.
RECYTATOR I : (Wisława Szymborska "Gawęda o ziemi ojczystej")
Bez tej miłości można żyć, mieć serce suche jak orzeszek,
malutki los naparstkiem pić z dala od zgryzot i pocieszeń,
na własną miarę znać nadzieję, w mroku kryjówkę sobie uwić,
o blasku próchna mówić "dnieje", o blasku słońca nic nie mówić.
Jakiej miłości brakło im, że są jak okno wypalone,
rozbite szkło, rozwiany dym, jak drzewo z nagła powalone,
które za płytko wrosło w ziemię, któremu wyrwał wiatr korzenie
i jeszcze żyje cząstkę czasu, ale już traci swe zielenie
i już nie szumi w chórze lasu?
Ziemio ojczysta, ziemio jasna, nie będę powalonym drzewem.
Codziennie mocniej w ciebie wrastam radością, smutkiem, dumą, gniewem.
Nie będę jak zerwana nić. Odrzucam pusto brzmiące słowa.
Można nie kochać cię - i żyć, ale nie można owocować.
Piosenka pt.: "Moja ojczyzna".
NARRATOR: Dzień 3 Maja jest dla nas nie tylko świętem Konstytucji z 1791 roku, ale także Matki Bożej - Królowej Polski. To jej opiece i władaniu poświęcił przed laty król nasz Jan Kazimierz, składający śluby w katedrze lwowskiej w czasie najazdu szwedzkiego.
Oto ten fakt upamiętniony w "Potopie" Sienkiewicza:
RECYTATOR II (czyta): "Uciszyło się nagle w kościele tak, że oddechów ludzkich nie było słychać. Wszyscy odgadli, że chwila nadeszła i że król jakiś ślub będzie czynił; wszyscy słuchali w skupieniu ducha, a on stał ciągle z wyciągniętymi rękoma, wreszcie głosem wzruszonym, ale jak dzwon donośnym, tak mówić zaczął: - Wielka człowieczeństwa boskiego Matko i Panno! Ja, Jan Kazimierz, Twego Syna, Króla królów i Pana mojego i Twoim zmiłowaniem się król, do Twych najświętszych stóp przychodząc, tę oto konfederację czynię: Ciebie za Patronkę moją i państwa mego Królową dzisiaj obieram. Mnie, Królestwo moje Polskie, Wielkie Księstwo Litewskie, Ruskie, Pruskie, Mazowieckie, Żmudzkie, Inflanckie i Czernichowskie, wojska obojga narodów i pospólstwo wszystkie Twojej osobnej opiece i obronie polecam; Twojej pomocy i miłosierdzia w teraźniejszym utrapieniu królestwa mego przeciwko nieprzyjaciołom żebrzę (...)".
NARRATOR: Nie darmo król polski tak żarliwie modlił się o zmiłowanie dla naszego narodu. Wnet udało się oswobodzić państwo z rąk najeźdźcy.
Piosenka pt.: "O Maryjo".
NARRATOR: Wiele lat później, w niepodległej Rzeczypospolitej w 1924 roku biskupi nasi zwrócili się do Ojca Świętego z prośbą o ustanowienie święta Matki Bożej - Królowej Polski. Tak się też stało i odtąd obchodzimy to święto w dniu 3 Maja. W Matce Bożej widzimy cudowną opiekunkę i monarchinię naszego kraju. Jednym z najświeższych dowodów czci, jaką otacza nasza młodzież Matkę Najświętszą, jest zawierzenie Jej Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej dokonane w 1996 roku, to jest w 85 rocznicę powstania polskiego harcerstwa. Fakt ten zameldowała delegacja ZHR Ojcu Świętemu w dniu 30 sierpnia tegoż roku.
NARRATOR: Pochwalmy dzisiaj słowami wiersza Królową naszej Ojczyzny, prosząc Ją o nieustanną opiekę nad nami.
RECYTATOR I:
Najświętsza Panno, Matko Boga, umiłowana i czczona w swej Jasnogórskiej świątyni,
gdzie od wieków jesteś szafarką łask dla wiernego Ci ludu,
kornie Cię błagamy, abyś - jak dawniej ojców naszych z wielu wybawiła niebezpieczeństw -
tak nam na pomoc przybyła, błogosławiona na zawsze Królowo Polski. Amen.
NARRATOR: Poświęćmy Boskiej Władczyni naszego kraju popularną pieśń Maryjną:
Wszyscy śpiewają " Z dawna Polski Tyś Królową, Maryjo"
7