ETYKA

Są trzy zasady moralne: mądrość, sumienie, kontemplacja.

Całą etykę ujawnia się poprzez informacje o człowieku. Człowiek wykonuje pewne działania, które nazywamy postępowaniem. Działania są albo chroniące albo niszczące. Człowiek, żeby był moralny musi podjąć działania chroniące. Moralne postępowanie dotyczy tylko człowieka. Musimy wskazać na te kryteria, które są podstawa postępowania człowieka. Należy w intelekcie szukać kryteriów postępowania moralnego, intelekt pobudza wolę człowieka do wyboru działań chroniących albo niszczących pobudza wolę do postępowania. Podstawą postępowania jest usprawniony intelekt. Te sprawności nazywane są cnotami, stanowią kryterium postępowania moralnego. W człowieku nie ma moralności jest intelekt, rozum i wola, to władze w człowieku, które usprawniamy. Sprawność to sposób postępowania. Cnota jest to sprawność chronienia. Przeciwieństwem cnoty jest wada, która nie jest sprawnością. Ustalenie postaw postępowania należy doi etyki. Trzy normy postępowania moralnego:

mądrość jest najdoskonalszym sposobem na poznanie rzeczywistości, jest umiejętnością ujmowania prawdy o osobach, przez te prawdę wywołuje dobro. Mądrość nigdy nie zawodzi, zgodnie z prawdą wskazuje na dobro osób, jest kryterium wyboru takich działań, które nazywamy chronieniem osób, jest to norma moralna, zasada moralna. Mądrość nie jest tym samym co doświadczenie. Doświadczenie może być zawodne, doświadczenie fałszu i zła. Mylimy sprawność ze sprawnością fałszu i zła. Jeśli ktoś oszukuje jest sprawny w oszukiwaniu. W etyce trzeba odróżnić sprawność mądrości od wady, która uzyskujemy poprzez doświadczenie. Doświadczenie często niszczy i krzywdzi. Mądrość uzyskuje się z biegiem lat, w czasie. Niedoświadczenie jest podstawą usprawnienia się mądrości. Jeżeli korzystamy z doświadczenia, to ono musi nam dostarczyć umiejętności, rozumowego czynienia dobra. Wiązania dobra z prawdą może nauczyć się dziecko. Nie zawsze mądrość jest tożsama z doświadczeniem. Etyka zaleca wychowanie w mądrości i kształtowanie mądrości, które dotyczy intelektu. Polega to na tym, że nie uczy motywowania intelektu do działania wyobrażeniami i uczuciami, ale uczy skierowania do tego co dobre i prawdziwe. Kształcenie i wychowanie polega na identyfikowaniu przyczyn i skutków. Stąd mądrość to jest umiejętność ciągłego kierowania się ku prawdzie i dobru poprzez znajomość przyczyn i skutków.

Kontemplacja. Do mądrości prowadzi człowieka znajomość przyczyn i skutków czyli odpowiednia wiedza. Przyczyny i skutki ujmuje się jako prawdę i dobro. Dobro i prawda to są przejawy równorzędne we wszystkich osobach, gdy człowiek je odbiera poprzez intelekt to odbiera je jako przyczyny i skutki, to ujmowanie nie jest treścią wiedzy, ale normą moralną. Kontemplacja polega na tym, że jest poznanie, które pomaga intelektowi powiązać prawdę z dobrem. Jest pewną relacją pomiędzy intelektem a wolą, powiązaniem tego co pojmuje intelekt jako prawda a wybiera wola jako dobro.

Sumienie jest sądem intelektu i zarazem wywołanym przez ten sąd działaniem woli, jest to równoczesne działanie intelektu i woli na byt z którym nawiązujemy relacje. Sąd intelektu ma być sądem z poziomu mądrości wtedy właściwie postępuje wola człowieka.

Z dwiema władzami: intelektem i wolą łączy się wybór właściwego dobra poprzez rozpoznana prawdę. Istotne jest w postępowaniu moralnym, że człowiek jest bytem wolnym ma możliwości wyboru. Wybór nazywamy wolnością. Wolność zawsze dotyczy woli człowieka. Wola ma możność wyboru. Wola żeby mogła chcieć, pożądać czegoś musi uzyskać informacje. Wola nie jest władzą poznawczą tylko pożądawczą, wola musi korzystać z innych władz, które są władzami poznawczymi.

Władzą poznawczą jest intelekt lub zmysły zewnętrzne lub wewnętrzne. Oznacza to, że wola jeżeli nie poznaje jest odrębną, niezależną władzą od władzy poznawczej. Jeżeli wola może pożądać tylko to co jest poznane to mówimy, że wola jest zależna. Wola jest wolna i zależna, oznacza to, że podstawową władzą człowieka jest intelekt. Intelekt informuje czy wola korzysta z informacji intelektu, wola wybiera nie każdą informację. Wola ma możliwość wyboru,, musi być zależna od intelektu. Człowiek nie idzie za każdą informacją, treścią, tylko wybiera ma możliwość wyboru to się nazywa wolna wola.

Różne koncepcje wolności:

Człowiek jest wolny absolutnie, jest niezależny, wola jednak zależy od informacji. Oznacza to, że człowiek jest niezależny od nikogo i niczego. Z doświadczenia wiemy, że człowiek jest zależny od innych osób, oznacza to, że człowiek nie jest całkowicie wolny.

Człowiek jest wolny od czegoś lub do czegoś. Jesteśmy wolni w wyborze studiów, pracy, organizacji.

Wolność jako element struktury człowieka. Utożsamia się to co jest istotne dla bycia człowiekiem z cechą , z elementem struktury człowieka. Do struktury człowieka należy śmierć. Utożsamia się coś co należy do człowieka z cechą człowieka. Przyjmuje się, że człowiek jest uziemiony poprzez wolny wybór, musi ciągle wybierać.

Klasyczne rozumienie wolności, polega na tym, że jest rozumna wierność prawdzie i dobru. Wierność utożsamiana jest ze znakiem. Wierność to jest trwanie w prawdzie i dobru. Jeżeli ślubujemy wierność to ślubujemy wierność w prawdzie i dobru. Wierność polega na takim działaniu, aby zawsze bez względu na sytuację na pierwszym miejscu były osoby. Wierność polega na stawianiu człowieka na pierwszym miejscu. Wierność jest zawsze trwaniem w tym co dobre i prawdziwe dla człowieka. Dla człowieka jest dobra i prawdziwa druga osoba. Niewłaściwe ujęcie wolności powoduje niewłaściwe rozumienie tolerancji. Co się rozumie przez tolerancję ? Tolerancja jest akceptacją cudzych poglądów, taka definicja wynika z niewłaściwego rozumienia wolności, przez to rozumie się wszystko co jest celem wypowiedzi ma być przez nas akceptowane. Nie toleruje się błędów czy nieprawdziwych informacji. Właściwe rozumienie tolerancji polega na akceptacji osób i wspólne dążenie osób do prawdy i dobra. Z niewłaściwym określeniem wolności wiąże się relatywizm, który polega na tym, że jest wielość prawd i każdy ma swoją prawdę. Z relatywizmem wiąże się prognostycyzm, który polega na tym, że prawda jest niepoznawalna. Intelekt nie potrafi ująć treści prawdziwych.

Wolonataryzm polega na tym, że najwyższą i podstawową władzą w człowieku jest wolna wola, która decyduje o postępowaniu i działaniu człowieka. To jak ja postąpię oceni i określi sumienie czy dobrze czy źle postąpiłem. Sumienie jest to umienie i wiąże się ze sprawnością intelektu, z tym wiąże się odpowiedzialność za postępowanie człowieka. Odpowiedzialność jest wzięciem na siebie skutków swoich działań. W historii filozofii funkcjonują różne koncepcje odpowiedzialności:

Odpowiedzialność przed Bogiem, polega na tym, że personifikuje się coś, jakiś byt, tu i teraz nie odpowiadam za swoje czyny to Bóg mnie oceni czy dobrze czy źle postąpiłem, odsuwam odpowiedzialność za swoje czyny.

Odpowiedzialność przed historią, ja nie odpowiadam za swój czyn, niech historia oceni co zrobiłem, czy właściwie działem, historia staje się osobą, personifikuje.

Odpowiedzialność przed narodem można podzielić na: odpowiedzialność przed prawem: świeckim i religijnym. Odpowiedzialność przed narodem nie jest możliwa, tylko odpowiedzialność przed instytucjami, które formułują prawo, jesteśmy odpowiedzialni przed prawe - człowiek za swój czyn dostaje nagrodę lub karę. Oddziela się odpowiedzialność prawną od moralnej. W większości przypadków odpowiedzialność prawna dotyczy odpowiedzialności prawnej, ponieważ my nie oceniamy odpowiedzialności moralnej. Odpowiedzialność prawna przed Bogiem występuje także nagroda ( niebo ) i kara ( piekło ).

Odpowiedzialność jako poświecenie np. ktoś poświęca się za kogoś lub za coś. Wzięcie na siebie.

Odpowiedzialność jako miłosierdzie wzięcie na siebie skutków działań innych osób np. rodzice kiedy biorą odpowiedzialność za działanie swoich dzieci, mąż bierze odpowiedzialność za żonę

Odpowiedzialność jako heroizm jest to bez interesowne działanie dla dobra innych.

Dlaczego człowiek ma być wierny dobru i prawdzie ?

Człowiek jest wierny drugiemu człowiekowi, dlatego, że wszyscy ludzie wzajemnie się kochają, człowiek z natury chce bycia z drugim: „ze względu na upodobnienia i upodobanie natur, bo mówimy o tym samym rodzaju i gatunku”. Życzliwość to jest potrzeba bycia z drugim. Gdyby człowiek człowieka nie kochał to nie mógłby być ze sobą. Upodobnienie i upodobanie natur jest najniższym poziomem miłości. Poprzez kulturę nawiązujemy relację z drugim człowiekiem, poprzez kontakt pogłębiamy relację, więź. Podstawa relacji jest bycie drugiego człowieka. Pogłębimy kulturę dla trwania relacji. Człowiek nie może być sam bo taka jest jego natura. Każdy czyn atakujący drugiego człowieka jest atakiem na miłość, a miłości nie można niszczyć. Niewiedza powoduje niszczenie. Ważne jest usprawnianie wiedzy. Wiedza jest potrzebna do podtrzymywania relacji. Potrzebny jest coraz wyższy poziom wiedzy, aby istniały relacje.

Antropologia daje podstawy dla etyki, jest działem filozofii. Etyka wywodzi się z koncepcji człowieka, jaka etyka taka pedagogika. Postawy pedagogiki tkwią w etyce. Związek pomiędzy wychowaniem w sensie moralnym i wychowaniem, które dotyczy pedagogiki. Antropologia mówi o wychowaniu, edukacji człowieka. Co jest treścią wychowania człowieka ? Ważna jest wiedza antropologiczna - wiedza o człowieku. Musimy korzystać z historii i filozofii. Koncepcje człowieka są podstawa dla współczesności. Co i jak człowiek funkcjonuje w tym świecie ? Formułowano pewne elementy, które stwierdzały, że człowiek jest najważniejszy.

Sofiści i Sokrates „ojciec etyki” zaczęli formułować zasady postępowania człowieka. Człowiek formułuje zasady postępowania i to w człowieku są treści, które dotyczą postępowania. Sokrates mówi, że w człowieku jest wiedza, którą należy wydobyć. Człowiek ma wrodzoną wiedzę.

Dialektyka, która pozwala na uzyskanie wiedzy o świecie. W tej metodzie porównywano pojęcia takie jak ciepło - zimno, sucho - mokro, całość - część. Część to jest cos co należy do całości. Porównuje się pojęcia. Sokrates uważał, że należy zastosować dialektykę majektyczną i eklektyczną. Sokrates nauczał ludzi, zaczepiał ich i rozmawiał z nimi, zadawał im pytania dochodził w ten sposób do wiedzy, której człowiek już nie posiadał, wiedzy żadnej. Sokrates mówił, że prawda jest w nas, ale trzeba ja z siebie wydobyć, urodzić, kiedy człowiek wie co to jest prawda, dobro to w ten sposób postępuje. Postawa moralna u człowieka nazywana jest przez Sokratesa intelektualizmem etycznym czyli wiedza = cnota. Człowiek moralny zna definicje dobra i tak postępuje. Wystarczy nauczyć się co to jest prawda, dobro aby być dobrym. Sokrates mówił o pewnych elementach związanych z człowiekiem.

Platon sformułował system filozoficzny, koncepcja człowieka nazwana idealizmem. Uważał, że właściwym światem jest świat nadksiężycowy, który nazywa światem realnym. Idee są to byty doskonałe: idea dobra, prawdy, miłości, sprawiedliwości. Idee są odbiciem świata idealnego. Dwie koncepcje człowieka:

mówi o duszy, idea duszy w świecie idealnym,

mówi, że w świecie idealnym najważniejszą ideę jest idea dobra, którą Platon nazywa Bogiem.

Demiur - Bóg stworzył duszę w świecie idealnym. Zadaniem duszy było kontemplowanie dobra i innych idei. Więzieniem dla duszy jest ciało. Według Platona człowiek to dusza uwięziona w ciele. Dusza ma w sobie treści wiedzy o świecie idealnym. Wiedza ta jest rozumieniem duszy. Człowiek poprzez poznanie tego co jest ma przypominać sobie o ideach. Najważniejszą jest funkcja rozumienia, myślenia, która ma stać się kontemplowaniem. Platon mówi, że jeżeli patrzymy na drzewo to widzimy piękno drzewa. Ten, kto nie widzi piękna nie jest człowiekiem. Niewolnik - wykazuje wolę pana, nie jest człowiekiem. Kiedy kontempluje dobro jest skierowany ku światu idealnemu. Funkcja myślenia jest podstawa bycia człowieka człowiekiem. Ta koncepcja nazywa się funkcjonalistyczna koncepcją człowieka, funkcja myślenia decyduje o byciu człowieka człowiekiem. Tylko człowiek kontemplujący prawdę, dobro jest skierowany ku temu co jest idealne,. Człowiek jest człowiekiem od wtedy kiedy zaczyna myśleć. Problem tkwi w ustaleniu od kiedy człowiek zaczyna myśleć.

Koncepcja Arystotelesa, który był uczniem Platona. Platon założył „Akademię platońską”, Arystoteles założył liceum Likeon perypatetyckie, szkoła w której nauczali spacerując. Arystoteles zmienił koncepcję Platona, jego koncepcja nazywa się realizmem. Zaczął od formułowania struktury świata, stwierdzając, że świat jest wieczny, istota jest materia. Odbieramy materię drugą tj. materię uformowana, byty które są zbudowane z materii i formy to się nazywa hylemorfizmem. Kiedy byt jest zbudowany z formy i materii ? Forma jest aktem, a materia możnością.

Możność to jest cos co jeszcze nie jest a jest w dyspozycji.

Aktem jest to cos co jest i powoduje aktualizowanie się możności.

Z tych elementów jest zbudowana struktura każdego bytu, także i człowieka.. Jest to istota bytu, do której należą przypadłości - co może być w istocie bytu, ale może nie być tej przypadłości. Istota z przypadłości to jest substancja. Przechodzenie z możności do aktu w strukturze bytu: jest człowiek, ze względu na akt człowiek jest zawsze człowiekiem nie ulega zmianom, możność w człowieku to jest cos co się aktualizuje, człowiek z natury dąży do doskonałości. W całej strukturze człowieka jest to przechodzenie z możności do aktu. Aktualizuje się w człowieku dyspozycja, możność np. najpierw człowiek nie chodzi a później chodzi, człowiek jest cały czas w dyspozycji. Skąd my wiemy, że jest materia wieczna ?Jeżeli mamy drzewo, ścinamy to drzewo i przetwarzamy go to zmienia się forma a materia pozostaje bez zmian, to wskazuje na wieczność materii. Co powoduje zmiany formy, uformowania się materii ? Ruch powoduje zmiany. Dowodzi Arystoteles, że jeżeli jest możność i akt to przechodzenie z możności do aktu jest spowodowane przez ruch. Tym, który spowodował ruch jest Bóg. Deizm - Bóg stworzył coś i nie ingeruje, stworzył ruch, który powoduje zmiany : przechodzenie z możności do aktu. Żeby powstał byt musza zadziałać 4 przyczyny:

formalna

materialna

celowa

sprawcza

Te przyczyny powodują powstanie bytu. Przyczyna sprawcza jest powodem tego bytu, celowa decyduje o bycie bytu tym oto bytem. Jest różnica pomiędzy bytem ludzkim a innymi bytami. Człowiek posiada intelektualność. Intelekt dociera do duszy ludzkiej ze świata nadksiężycowego, człowiek jest bytem rozumnym, że intelekt dociera do duszy to jest nieśmiertelny. Tylko dusza ludzka jest nieśmiertelna. Człowiek nie ma wiedzy wrodzonej jest niezapisaną tablicą, tabula rasa, rzeczywistość informuje człowieka o sobie, człowiek nabywa wiedze poznając rzeczywistość. Etyka ejdejmonistyczna, ejdejmonia - szczęście. Człowiek z natury dąży do dobra, jeżeli uzyska to dobro to jest szczęśliwy, szczęście jest radością wszystkich władz w człowieku. Etyka Arystotelesa jest etyka szczęścia. Poprzez właściwe usprawnienie siebie człowiek otrzymuje dobro. Władze zmysłowe:

zewnętrzne ( wzrok, słuch )

wewnętrzne ( uczucia, emocje )

duchowe ( intelekt i wola )

Te władze usprawniają. Sprawności ( cnoty ) intelektualne nazywa dianoetyczne i wolitywne ( moralne ). Człowiek jest w dyspozycji do uzyskania cnót.

1

---