Kiła - ogólnoustrojowa choroba zakaźna o przewlekłym przebiegu i bardzo bogatej symptomatologii klinicznej. Może trwać przez wiele lat, z okresami występowania charakterystycznych zmian o różnym nasileniu (objawowa) i okresami bezobjawowymi (utajona).
Podział:
Wczesna - I okresu, II okresu wczesna, II okresu nawrotowa, utajona
Późna - utajona; objawowa (III okresu): skóry, błon śluzowych, kości; sercowo-naczyniowa; układu nerwowego; innych narządów.
KIŁA WCZESNA I OKRESU
Objaw pierwotny - najczęściej pojedyncze, płaskie owrzodzenie, o kształcie owalnym lub okrągłym, średnicy kilku - kilkunastu mm, o równych brzegach, lekko zagłębionym dnie, lśniącej powierzchni z powodu obecności surowiczej wydzieliny. Podstawa owrzodzenia jest nacieczona i ma twardą porównywalną do chrząstki spoistość (stąd nazwa sclerosis initialis), zmiana jest niebolesna i nawet bez leczenia goi się w ciągu 2-4 tygodni. Zazwyczaj ustępuje bez śladu, rzadziej z pozostawieniem przebarwienia, odbarwienia lub blizny. Najczęstsza lokalizacja - narządy płciowe i ich okolice. M - często na wewnętrznej blaszce napletka, w rowku zażołędnym, na żołędzi; K - wargi sromowe w. i m., spoidło tylne, ściany pochwy, szyjka macicy. Inne - wargi, język, błony śluzowe jamy ustnej, okolica odbytu, palce rąk. Owrzodzenie pierwotne może powstać w każdej okolicy.
Powstaje w kile wczesnej I okresu w miejscu wniknięcia krętków po 3-4 tygodniowym okresie inkubacji, ma postać twardego nacieku, który szybko przekształca się w owrzodzenie (ulcus primarium). W zależności od liczby i żywotności zakażonych krętków, ich zjadliwości i stanu układu odpornościowego zakażonego, okres wylęgania może ulec skróceniu lub wydłużeniu. Zastosowanie z innych powodów leków o działaniu przeciwkrętkowym (np. antybiotyków), antybiotyków dawkach niewystarczających do wyleczenia kiły, może opóźnić pojawienie się owrzodzenia pierwotnego.
Nietypowy - mnogi, karłowaty, olbrzymi, żrący, zgorzelinowy, opryszczkopodobny, kiłowe zapalenie żołędzi, kiłowe zapalenie sromu i pochwy.
Powikłania - M - obecność nacieku związanego z objawem pierwotnym może doprowadzić do trudności w odprowadzeniu napletka (stulejka - phimosis), trudności w naprowadzeniu napletka (załupek, zadzierzgnięcie - paraphimosis) - zagrożenie martwicą żołędzi, stan wymagający doraźnej interwencji i naprowadzenia napletka. Szerzenie się zakażenia kiłowego drogami chłonnymi - w początkowym okresie choroby - może spowodować w nich zatory krętkowe i limfatyczny obrzęk stwardniały (oedema induratum), dotyczy on zewnętrznych narządów płciowych płciowych nie powoduje dolegliwości. Wtórne infekcje.
Zespół pierwotny - objaw pierwotny + powiększenie regionalnych węzłów chłonnych (utrzymuje się do kilku tygodni, twarde, niebolesne, nie tworzą pakietów, nie ulegają rozpadowi, przesuwalne względem podłoża i niezmienionej nad nimi skóry, przy umiejscowieniu objawu pierwotnego na szyjce macicy, ścianach pochwy, okolicy odbytu, powiększone węzły regionalne nie są dostępne badaniu palpacyjnemu).
Różnicowanie: rak kolczystokomórkowy, gruźlica wrzodziejąca, opryszczka narządów płciowych, owrzodzenia na tle nieswoistym (bakteryjne i drożdżakowe), zgorzel, uraz mechaniczny, świerzb, grudki nadżerkowe i wrzodziejące kiły II okresu, wrzód weneryczny, ziarnica weneryczna pachwin, rak i nadżerka szyjki macicy
KIŁA II OKRESU
Objawowe okresy choroby od 9 tyg. do 2 roku po zakażeniu. Bakteriemia bardzo nasilona, dochodzi do wysiewu zmian chorobowych na skórze, błonach śluzowych, pojawiają się zmiany narządowe i uogólnione powiększenie węzłów chłonnych (wiele miesięcy, duże, twarde, niebolesne, nie tworzą pakietów, nie zrastają się ze skórą i podłożem, skóra nad nimi niezmieniona). Rzadkie objawy zmian narządowych. Prawie 50% - odchylenia od stanu prawidłowego w badaniu płynu m-rdz.
WCZESNA II OKRESU
Osutka wczesna - najczęściej plamista, rzadziej grudkowa, plamki podobnej wielkości (osutka drobno- lub wielkoplamista) i jednakowego kształtu (okrągły lub owalny), nie szerzą się obwodowo, nie łączą ze sobą, wykwity rozsiane równomiernie, symetrycznie na całym ciele, najczęściej - boczne powierzchnie tułowia, kończyny górne po stronie zginaczy, osutka bardzo dyskretna - jasne, cielistoróżowe plamy, brak objawów podmiotowych, znika po 2-3 tygodniach czasami po kilkunastu godzinach bez złuszczania i pozostawienia śladu. Może jej towarzyszyć gojący się jeszcze objaw pierwotny. Osutka wczesna czasami przechodzi w nawrotową. Różnicowanie - osutki alergiczne polekowe, pokarmowe, łupież różowy Giberta, łupież pstry, rumień wielopostaciowy, osutki w chorobach zakaźnych - mononukleoza, płonica, Odra, dur, różyczka
NAWROTOWA II OKRESU
Osutka nawrotowa - zmiany różnorodne, wielopostaciowe, jednocześnie mogą się pojawiać wykwity o różnym charakterze (plamki, grudki, krostki) i wielkości, tendencja do skupiania się i szerzenia obwodowego, mogą być obecne na całym ciele, głw. okolice narządów płciowych, odbytu, w skórze owłosionej głowy i twarzy, głw. na granicy skóry gładkiej i owłosionej, na dłoniach i stopach. Kolejne nawroty w większości przypadków w 1. roku choroby z czasem osutka staje się mniej nasilona, ale ze wzgl. na coraz większą odczynowość tkanek na zakażenie dochodzi do nasilenia nacieku u podstawy wykwitów. Ustępują ze złuszczaniem, początkowo obwodu, później całej powierzchni wykwitu, czasem dochodzi do przebarwień.
- grudkowa (łuszczycopodobna, liszajcowata, liszajowata, grudki sączące, przerosłe, rogowaciejące). Różnicowanie - łuszczyca, łupież różowy Giberta, liszaj płaski, kłykciny kończyste, żylaki odbytu, miany polekowe.
- grudkowo-krostkowa - różnicowanie - trądzik, ospa wietrzna, niesztowica bakteryjna.
Ponadto w kile II okresu nawrotowej możliwe - angina kiłowa, kiłowe zapalenie gardła, kiłowe zapalenie krtani, łysienie kiłowe, bielactwo kiłowe.
Zmiany w obrębie błon śluzowych - mogą współistnieć z wykwitami na skórze, wyprzedzać je lub pojawiać się później, cechy morfologiczne podobne do osutki skórnej (plamy, grudki, grudki wrzodziejące, nadżerki), niebolesne, bardzo zakaźne, najczęstsza zmiana - angina kiłowa (zlewne zaczerwienienie łuków podniebiennych, migdałków, niekiedy z obecnością wykwitów plamistych i grudkowych, czasami chrypka, brak gorączki), inne - kiłowe zapalenia gardła, krtani, na żołędzi, wew. blaszcze napletka, w pochwie, na szyjce macicy, w jamie ustnej - zwykle układ symetryczny - łuki podniebienno-gardłowe, migdałki, błona śluzowa policzków, warg, język. Wykwity plamiste są pokryte nabłonkiem o białawej opalizującej powierzchni.
Łysienie kiłowe (alopecia syphilitica) - pojawia się zwykle po 6 miesiącach trwania choroby, często współistnieje z innymi objawami kiły II okresu - bielactwem i osutkami na skórze, poza skórą owłosioną głowy (także okolica skroniowa i potyliczna) przerzedzenie włosów zdarza się też w innych okolicach (brwi, rzęsy, pachy, wzgórek łonowy, broda u mężczyzn), różnicowanie - łysienie plackowate, toksyczne
Bielactwo kiłowe (leukoderma syphiliticum) - pojawia się od 4 miesiąca do 2 lat po zakażeniu (najczęściej po 6 mies.), drobne (do 1 cm średnicy), okrągłe, plamiste odbarwienia skóry o siateczkowatym układzie, najczęściej dotyczy bocznych powierzchni szyi i karku, rzadziej ramion, klatki piersiowej, brzucha. Różnicowanie - bielactwo nabyte, łupież pstry.
KIŁA PÓŹNA - po 2 latach od zakażenia, u nieleczonych lub leczonych niewystarczająco
KIŁA PÓŹNA UTAJONA - zakażenie powyżej 2 lat, brak zmian narządowych o etiologii kiłowej (badania płynu m-rdz., okulistyczne - ocena reakcji źrenic na światło, tarczy nerwu wzrokowego, pola widzenia, widzenia barw, badanie kardiologiczne, RTG klatki), dodatnie wyniki serologicznych odczynów kiłowych
KIŁA PÓŹNA OBJAWOWA
Skóry - kiła guzkowo-pełzakowata, guzkowo-wrzodziejąca, kilakowata (guzowata)
Błon śluzowych - powierzchowna, głęboka bliznowaciejąca, kilaki języka
Kości i stawów - zapalenie okostnej, kości, kilaki
Sercowo-naczyniowa - nieodwracalne zmiany zwyrodnieniowe, dochodzi do nich zwykle 10-30 lat po zakażeniu, postacie: niepowikłane zapalenie aorty, zapalenie aorty ze zwężeniem ujść naczyń wieńcowych, tętniak aorty, kiłowa niedomykalność zastawek aorty, kilak mięśnia sercowego.
Innych narządów - najczęstsze - wątroba, płuca, żołądek, jądra
Układu nerwowego - objawy zajęcia po kilku-kilkunastu latach od zakażenia. Początkowo nieprawidłowe badania płynu mózgowo-rdzeniowego i brak objawów klinicznych. U większości chorych nieleczonych zmiany ustępują samoistnie, u 10-20% utrzymują się i mogą do nich dołączyć zaburzenia neurologiczne i psychiczne.
- Kiła oponowo-naczyniowa z wtórnymi zmianami w tkance nerwowej (bezobjawowa wczesna i późna, kiłowe zapalenie opon m-rdz, kiła oponowo-naczyniowa mózgu i rdzenia, kilaki mózgu i rdzenia)
- Kiła miąższowa - wiąd rdzenia, porażenie postępujące
Wiąd rdzenia - 15-35 lat po zakażeniu, częściej u M, zmiany zwyrodnieniowe sznurów tylnych, korzonków tylnych rdzenia kręgowego (zaburzenia potencji i oddawania moczu, przeczulica, parestezje), głównie w odcinku lędźwiowym i piersiowym, objawy - upośledzone czucie głębokie (brak odruchów głębokich), niezborności ruchowe najsilniej wyrażone w odsiebnych częściach kończyn - próby palec-nos, pięta-kolano, dodatnia próba Romberga - bez kontroli wzroku niemożliwe utrzymanie stabilnej, pionowej postawy, uszkodzenie dróg czucia powierzchownego - zaburzenia czucia dotyku, bólu, temperatury o układzie dermatomalnym. U 10 % pierwotny zanik n.wzrokowego, brak reakcji źrenic na światło przy zachowanej reakcji na zbieżność i nastawienie (obj. Agryll-Robertsona). Charakterystyczne wygasanie procesu chorobowego łącznie z ustąpieniem zmian w płynie m-rdz.
Porażenie postępujące - najcięższa postać kiły miąższowej układu nerwowego, zmiany zanikowe komórek istoty szarej i włókien nerwowych. Objawy - bóle głowy, bezsenność, męczliwość, drażliwość, trudności w koncentracji, zaburzenia pamięci, z czasem objawy psychiczne - otępienie intelektualne, zamiany nastroju - euforia, depresja, urojenia wielkościowe, prześladowcze, hipochondryczne (próby samobójcze), niewyraźna mowa, pismo, czasem obj. Agryll-Robertsona, zanik n.wzrokowego, rzadkie są objawy ogniskowe i napady padaczkowe, bez leczenia - zgon w ciągu 2-3 lat.
Zmiany w płynie m-rdz.
- umiarkowana pleocytoza (5-100 limfocytów w mm3)
- podwyższony poziom białka (40-100mg/Dl)
- dodatni odczyn VDRL, FTA (wybitnie + w paralysis progresiva), miana wyższe niż w surowicy
- wzrost stężenia Ig (dodatnie odczyny globulinowe Pandy'ego, Nonne-Apelta)
- PCR - wykrycie DNA krętków
Odczyny serologiczne
- przesiewowe - jakościowe USR, VDRL, RPR + w krwiodawstwie: TPHA, EIA
- diagnostyczne: ilościowe VDRL i FTA; FTA-ABS, TPHA
- kontrola po leczeniu - ilościowe VDRL, RPR, FTA
Nieswoiste (kardiolipinowe)
USR - jakościowy
VDRL - jakościowy (i ilościowy)
RPR - jakościowy (i ilościowy)
Swoiste (krętkowe)
- FTA - met. Immunofluorescencji pośredniej, krętki szczepu Nicholsa + badana surowica, inkubacja, wykrywanie kompleksów Ag-Ig przez dodanie znakowanych przeciwciał przeciwko ludzkim Ig, metoda ilościowa
- FTA-ABS - FTA o zwiększonej swoistości, wyeliminowywane są przeciwciała przeciwlp Ag wspólnym dla wszystkich krętków poprzez ich absorpcję, metoda ilościowa
- TPHA - test hemaglutynacyjny, antygenem są krętki blade rozbite ultradźwiękami i opłaszczone na krwinkach czerwonych barana
- TPI - odczyn Nelsona-Mayera, wykrywanie immobilizyn
metody immunoenzymatyczne (EIA) - w badaniach krwiodawców (wykrywanie aktualnego i przebytego zakażenia) i diagnostyce kiły wrodzonej. Wysoka czułość i swoistość (jak w FTA-ABS, TPHA)
Odczyny fałszywie (+): choroby wirusowe, ciąża, malaria, odczyny poszczepienne, choroby autoimmunologiczne, np. toczeń, nowotwory, uzależnienie od narkotyków
Leczenie kiły
I okresu
- penicylina prokainowa 1,2 mln j. i.m. - 20 dni
- penicylina benzatynowa - pierwsza dawka 2,4 mln, kolejne 1,2 mln i.m., 7 wstrzyknięć wstrzyknięć odstępach 4 dni
- w przypadku uczulenia - doxycyklina (2x100mg), erytromycyna (4x500mg), tetracyklina (4x500mg) - przez 14 dni, p.o.
II okresu i utajona wczesna
- p. prokainowa - 30 dni
- p. benzatynowa - 9 wstrzyknięć
- uczuleni - j.w.
UN i HIV
- p. krystaliczna w dożylnych wlewach kroplowych co 4 h 2-4mln j. 14 dni, następnie p. prokainowa 1,2mln j. i.m. + probenecid 500mg (umożliwia penetrację do OUN) - przez 14 dni
- uczuleni - doxycyklina (2x100mg), tetracyklina (4x500mg) - przez 30 dni, p.o. - skuteczność nie w pełni udokumentowana, lub ceftraikson 1,0 g i.v. przez 10 dni
Nabyta późna - prokainowa 30 dni, benzatynowa 11 wstrzyknięć
Ciężarne
- rozpoznanie kiły w I połowie ciąży - leczenie p. prokainową + leczenie profilaktyczne p. prokainową w II połowie ciąży, gdy leczenie przeprowadzono w II połowie ciąży leczenie profilaktyczne można zastosować dodatkowo w zależności od terminu porodu
- u kobiet leczonych z powodu kiły przed ciążą - 20 dni profilaktyki w I i II połowie ciąży
Leczenie profilaktyczne - osoby bez objawów mające kontakt seksualny z chorym na kiłę wczesną, pobiera się krew na VDRL i FTA i rozpoczyna podawać lek przeciwkrętkowym
- p. prokainowa 1,2 mln j. przez 10 dni
- p. benzatynowa - 5 iniekcji
Kiła wrodzona
- wczesna - 1 r.ż. p. krystaliczna i.v. 50 000 j./kg 2x15dni, 2 r.ż. p. prokainowa 300 000 j. i.m. - 15 dni
- późna - p. prokainowa 0,6mln-1,2mln j. w zależności od masy dziecka - 30 dni, na postępowanie mają wpływ wyniki badań wielospecjalistycznych
Stygmaty kiły: czoło olimpijskie, nos siodełkowaty, lornetkowaty, podniebienie gotyckie, podudzia szablaste, brak wyrostka mieczykowatego, zgrubienie kostne przyśrodkowej części obojczyka (objaw Higoumenakisa), zęby Hutchinsona, Fouriera, niedorozwój uzębienia, blizny Parrota, zmiany po przebytym śródmiąższowym zapaleniu rogówki, głuchota pochodzenia nerwowego, zniekształcenia paznokci.
Zmiany skórne i śluzówkowe typowe w AIDS - są rozsiane i bardziej nasilone niż u osób nie chorujących na AIDS
grzybicze:
- drożdżyca - oporne na leczenie, nawracające, bardzo nasilone (skóra, błony śluzowe, jama ustna, przełyk, gardło, krtań, pochwa)
- oportunistyczne grzybice (aspergiloza, kryptokokoza)
- na skórze - dermatofity
pasożytnicze - świerzb (norweski), toxoplazmoza
bakteryjne
- gronkowcowe: zapalenie mieszków włosowych z tendencją do uogólnienia [wykwit pierwotny = krosta] (u 'zdrowych' - zajęta twarz i miejsca po depilacji; ADIS/HIV(+) - uogólniona), czyraczność - mnogie, bolesne
- paciorkowcowe: róża
- mieszane: liszajec zakaźny [izolowane infekcje (gronkowcowa ALBO paciorkowcowa) ALBO mieszane] ('zdrowi' - chorują dzieci (okolica błon śluzowych na twarzy; widoczne żółte strupy), niesztowice - u chorych wyniszczonych
wirusowe
- opryszczka - bardziej rozsiana
- leukoplakia włochata jamy ustnej - zakażenie wirusem Epstein- Barr
- półpasiec - ból, przeczulica, pęcherzyki - układają się w przebiegu dermatomu (na tułowiu, po jednej stronie ciała
(ADIS/HIV(+) - zmiany rozsiane, uogólnione; trudno je rozpoznać)
- kłykciny kończyste [wykwit pierwotny = grudka], zmiany na narządach płciowych (ADIS/HIV(+) - bardzo duże, kalafiorowate)
- mięczak zakaźny
nowotwory skóry - mięsak Caposiego - duża rola w patogenezie zakażenie wirusem opryszczki HHV 8, mięsak rzadko występujący w Polsce, (ADIS/HIV(+) - zmiany rozsiane), dysplazja, rak szyjki macicy
Wskaźnikowe
- drożdżyca oskrzeli, tchawicy, płuc, przełyku
opryszczka - ponad miesiąc
- gruźlica rozsiana, pozapłucna
- rak inwazyjny szyjki macicy
- mięsak Kaposiego
- chłoniaki głw. B
- mykobakterioza rozsiana
Zapalenia cewki moczowej i narządu rodnego
Objawy - M - nieprawidłowa wydzielina w ujściu cewki, dysuria (pieczenie, swędzenie, ból - podczas lub wkrótce po oddaniu moczu), K - zakażenia mogą przebiegać z objawami zapalenia szyjki macicy, cewki moczowej, pochwy, odbytu, bardzo często bezobjawowe lub skąpoobjawowe.
Zakażenia u M
- zapalenie cewki moczowej - NG - okres inkubacji 3-5-7 dni, wyciek ropny, dysuria bardziej nasilona niż w NGU (wyciek śluzowo-ropny, okres inkubacji 3-5-7 tygodni), PGU - porzeżączkowe, w przypadku zakażenia Ng i Ct i leczenia antybiotykami nie działającymi na Ct
- zapalenie odbytu
- zapalenie gardła - zwykle bezobjawowe, ew. chrypka, ból przy połykaniu
Powikłania
- wspólne dla rzeżączki i chlamydiozy - zapalenie najądrza, niepłodność, zapalenie spojówek, zapalenie gruczołu krokowego
- rzeżączki u M - zapalenie gruczołów Tysona, zapalenie gruczołów opuszkowo-cewkowych, rzeżączka rozsiana, zapalenie stawów
- chlamydiozy NGU - zespół Reitera (objawy chlamydialne wspólne dla obu płci) - odczynowe zapalenie stawów, zapalenie spojówek, zapalenie cewki moczowej, u części pacjentów zmiany na żołędzi lub sromie przypominające wykwity łuszczycowe, na śluzówkach jamy ustnej możliwe powierzchowne nadżerki i obrączkowate ogniska złuszczania.
Zakażenia u K
- zapalenie szyjki macicy - upławy, zaburzenia miesiączkowania, obfite krwawienia, krwawienia między miesiączkami, obrzęk i zaczerwienienie tarczy szyjki macicy. Ropna lub śluzowo-ropna wydzielina w ujściu kanału szyjki macicy. Ng - ½ bezobjawowe, Ct -2/3 bezobjawowe, obrzęknięta śluzówka szyjki macicy, łatwo krwawi przy pobieraniu materiału do badania
- zapalenie cewki moczowej - parcie na mocz, dysuria
- zapalenie odbytu
- zapalenie gardła
Powikłania u K
- wspólne - stany zapalne narządów miednicy mniejszej - błony śluzowej macicy, jajowodów, przydatków, tkanek otaczających, ropień okołowątrobowy i okołowyrostkowy (zespół Fitz'a-Hugh'a-Curtis'a) - przedostanie się Ng Ct z zakażonych przydatków do jamy otrzewnej, zapalenie gruczołu przedsionkowego większego, niepłodność, ciąża pozamaciczna, poronienie
- Gn - rzeżączka rozsiana, zapalenie stawów
- NGU - zespół Reitera
Choroby noworodków - zapalenie spojówek (zabieg Crede'ego 1% AgNO3), płuc, nosogardzieli.
Zakażenia Ng i Ct u dzieci - muszą być rozważane jako rezultat nadużyć:
- dziewczynki przed okresem pokwitania - zakażenia śluzówki pochwy i cewki moczowej - upławy, pieczenie, dysuria, zapalenie odbytu
- chłopcy - zapalenie cewki moczowej, odbytu.
Rozpoznanie rzeżączki
- rozmaz z wydzieliny z cewki M >4 leukocytów w polu widzenia mikroskopu świetlnego (średnia z 10 pól) przy powiększeniu 1000X (liczba leukocytów proporcjonalna do nasilenia stanu zapalnego), u K kryteria nie są tak jednoznacznie określone, dwoinkowato układające się bakterie w leukocytach i poza nimi (brak - prawdopodobnie NGU), przy podejrzeniu rzeżączki należy przygotować także preparat zabarwiany metodą G (G-) i posiać materiał na odpowiednie podłoża hodowlane. PCR na obecność DNA gonokoków.
Rozpoznanie chlamydiozy - technika zakażania linii komórkowych i wykrywaniu w nich wtrętów Ct wybarwionych jdyną Jonesa na brązowo, LCR, immunofluorescencja bezpośrednia.
Leczenie rzeżączki
- Penicylina prokainowa (+próba) 4,8 mln. jednostek i.m. + 1g Probenecidu p.o. przed iniekcją penicyliny (wzrost stężenia i wydłyżenie T 1/2 dla penicyliny), u kobiet - podanie w/w zestawu 2x, w odstępie 24 h
- W przypadku uczulenia na penicylinę lub szczepu penicylinoopornego - Spektromycyna 2g i.m.
- inne leki w dawce jednorazowej -
- cefiksym 400mg p.o.,
- Ciprofloksacyna 500 mg p.o.,
- Ceftriakson 125mg lub 250mg i.m.
- Ofloksacyna 400 mg p.o.
- Norfloksacyna 800 mg p.o.
Zasadą w leczeniu niepowikłanej rzeżączki jest podanie jednorazowo wysokiej dawki antybiotyku; uzyskujemy 95-100% wyleczeń. Leczymy także partnerów.
Konrtola po leczeniu - M po 3 i po 7 dniach po leczeniu - pobieramy wymaz z cewki moczowej, K - po 7 i po 14 dniach po leczeniu - posiew wymazów z szyjki macicy i cewki
U każdego chorego leczonego na rzeżączkę wykonuje się 2x badania serologiczne w kierunku kiły (w dniu zgłoszenia się, oraz po 3 miesiącach)
NGU:
Chlamydia trachomatis
Ureaplasma urealiticum
Trichmonas vaginalis - słodkawy zapach
Hermes simplex - świąd
Gardnerella vaginalis - rybi zapach
gronkowce złociste
paciorkowce gr. B
niektóre beztlenowce
Candida albicans
Leczenie NGU - tetracyklina, doksacyklina, erytromycyna (kobiety w ciąży, dzieci), roksytromycyna, azytromycyna.
1