Edukacja medialna to nowość w polskiej szkole, dziedzina która dopiero „raczkuje”. Potrzeba edukacji w zakresie mediów była już od dawna sygnalizowana przez pedagogów, psychologów, socjologów, filmoznawców. Przyczyną licznych głosów domagających się przygotowania młodzieży do poruszania się w świecie mediów jest ich wszechobecność w życiu współczesnego człowieka i nie zawsze pozytywne oddziaływanie. W literaturze światowej terminu „media” używa się w różnych znaczeniach. Najczęściej jednak pojęcie to odnosi się do „mass mediów” i oznacza środki masowej komunikacji - rozumiane jako urządzenia, które za pomocą obrazu i dźwięku przekazują określone treści. Etymologia słowa „media” - wskazuje na łacińskie pochodzenie terminu od słowa „pomiędzy” i definiowana jest jako pośredniki w akcie komunikowania się. Medium to pośrednik pomiędzy nadawcą i odbiorcą. W zagranicznych publikacjach pedagogicznych terminu tego używa się w szerszym znaczeniu. Media to nie tylko środki masowego przekazu, ale również wszystkie pomoce dydaktyczne stosowane w szkole. Przyczyn zaadoptowania słowa „media” w edukacji upatruje się w analizie procesu kształcenia, który uznawany jest za swoisty akt komunikacji.
Uczenie o mediach rozumiane jest jako konieczność wyposażenia absolwentów szkół w umiejętność analizowania i rozumienia przekazów medialnych. Należy zapoznać uczniów z historią rozwoju przekazów medialnych: ewolucją książki, form dzieł plastycznych i muzycznych, fotografii, prasy, reklamy, radia, filmu, telewizji, mediów komputerowych, sieci komputerowych i ich usług. Edukacja dla mediów to wykorzystywanie różnych form medialnych we własnej działalności twórczej. Media powinny służyć wyrażaniu osobistej ekspresji artystycznej i autokreacji. Szkolna gazetka, uczniowskie audycje radiowe, rejestracja własnych programów na wideo czy też własna strona WWW mogą być sposobnością do ujawniania i rozwoju twórczych talentów.
Obecnie bardzo popularnym środkiem masowego przekazu jest komputer i internet.
Internet ( z łaciny inter między, z angielskiego net sieć, dosłownie międzysieć)- ogólnoświatowa sieć komputerowa logicznie połączona w jednorodną sieć adresową opartą na protokole IP. Dostarcza lub wykorzystuje usługi wyższego poziomu oparte na telekomunikacji i związanej z nią infrastrukturze. Początki Internetu wiążą się z powstaniem internetu ARPANET i sięgają końca lat 60. XX wieku, gdy amerykańska firma RAND Corporation prowadziła badania studyjne nad możliwościami dowodzenia i łączności w warunkach wojny nuklearnej. Na podstawie jej raportów podjęto prace projektowe nad skonstruowaniem sieci komputerowej mogącej funkcjonować pomimo zniszczenia jej części.
Dzisiaj internet jest dostępny dla coraz większej liczby osób, daje możliwość spędzania wolnego czasu przed komputerem. Z komputera dzieci korzystają w różnych miejscach - dom, szkoła, dom rówieśników, miejsce pracy rodziców.
Ważny, aby zrozumie, że wpływ komputera i internetu na rozwój dziecka ma wieloaspektowy charakter.
Rozróżniamy pięć sfer rozwoju młodego człowieka, których ten wpływ dotyczy:
- rozwój fizyczny- wady postawy i pogorszenie się wzroku,
- rozwój psychiczny-zaburzenia emocjonalne, interpersonalne, uzależnienie od gier komputerowych, od komputera i od internetu,
- rozwój moralny- niekontrolowany dostęp do demoralizujących , niebezpiecznych treści,
- rozwój społeczny- ograniczenie kontaktów rówieśniczych, anonimowość wyzwalająca zachowania nieetyczne i brak hamulców,
- rozwój intelektualny- szok informacyjny, informacje niedostosowane do wieku i możliwości percepcyjnych dziecka.
Ważnym elementem, dotyczącym edukacji jest wprowadzenie internetu do szkoły. Nowy proces kształcenia powinien opierać się na trzech filarach- kształtowaniu wartości, umiejętności intelektualnych oraz nabywaniu umiejętności informatycznych. Dzieci powinny poznawać i uczyć się żyć w świecie informacyjnym. Dziecko w wieku przedszkolnym korzysta z komputera przede wszystkim do zabawy, ale właściwie pokierowane przez dorosłych będzie mogło w przyszłości korzystać z niego w sposób bardziej sensowny.
Coraz częściej wśród współczesnych badaczy pojawia się pytanie - czy warto czytać książki w epoce Internetu? Pisze ona, że czytanie jest to zdolność rozumienia mowy ludzkiej zakodowanej w znakach pisma. Dziś czytanie może odbywać się nie tylko przez nośnik papierowy, jak książka czy czasopisma, ale również elektroniczny. Jednak istota samego czytania polega na stopniu sprawności czytelniczej i rozumieniu czytanego tekstu. potrzebę kompetencji czytelniczych do zrozumienia komunikatów komputerowych oraz treści zawartych w telegazecie czy czasopismach elektronicznych. Sprawne opanowanie czytania ze zrozumieniem daje dostęp do innych źródeł informacji, zarówno drukowanych jak i medialnych. Tym samym uczenie się pozytywnych nawyków korzystania z sieci i znajdujących się tam książek bądź czasopism, przy równoczesnym ciągłym kształceniu się rozumienia i pozytywnej selekcji materiałów znajdujących się w internecie wpływ dodatnie na rozwój młodych ludzi.
Internet ma ogromne znaczenie dla rozwoju dzieci i młodzieży, zwłaszcza iż wymagania współczesnego świata, coraz większe zapotrzebowanie na specjalistów oraz szybkość i dynamika zmian w świecie naukowym na niespotykaną do tej pory skalę, sprawiają, że poszukiwane są alternatywne formy przekazu wiedzy. Współczesne rodziny polskie, chcąc właściwie zadbać o edukację i realizację planów życiowych młodego pokolenia powinny podejmować starania o jednakowy dostęp do korzystania z nowych technologii, zwłaszcza że w dzisiejszych czasach wiedza jaką otrzymuje współczesna młodzież, choćby ze szkoły, nie jest wystarczająca. Internet jest źródłem, które stwarza możliwości stałego dostępu do szybkiej i świeżej informacji i dodatkowo prezentuje ją w bardzo atrakcyjnej, multimedialnej formie.
Komputer i internet mogą służyć wywieraniu pozytywnego wpływu na kształtowanie się postaw moralnych u dzieci i młodzieży poprzez wymianę poglądów z innymi ludźmi, a także do kształtowania właściwych postaw etycznych i prawnych wobec takich wartości jak: poszanowanie własności intelektualnej, bezpieczeństwo i poufność danych, a także szeroko rozumiana uczciwość, systematyczność i sumienność w wykonywaniu zadań. Niestety, obok walorów pozytywnych i wartościowych treści, internet, niesie ze sobą wiele niebezpieczeństw z powodu łatwego i niekontrolowanego dostępu do demoralizujących treści, takich jak: liczne witryny pornograficzne czy propagujące rasizm, pogardę dla wartości humanistycznych, skrajne poglądy polityczne i terroryzm. Zagrożeniem jest również nawiązanie przez dziecko kontaktu z niepożądanymi, niebezpiecznymi osobami o skłonnościach pedofilskich, homoseksualnych czy też z innymi dewiacjami. Możliwy jest też częsty kontakt z obrazami zła i przemocy prowadzący w efekcie do uodpornienia się na ból i krzywdę drugiego człowieka, do milczącej akceptacji i postawy przyzwolenia dla agresji i okrucieństwa. Nieograniczony i pozbawiony kontroli dostęp do zasobów sieci przyczynia się do między innymi: anonimowość wyzwalająca zachowania nieetyczne i brak hamulców, Wzajemne odizolowanie od siebie użytkowników sieci, prowadzące do rozluźnienia więzi społecznych, a z czasem nawet do zerwania kontaktów z otoczeniem i z własną rodziną. W szerszym kontekście może to prowadzić do zupełnej izolacji dzieci i młodzieży, a w konsekwencji- do rozpadu wielu więzi społecznych. Właśnie niekontrolowane przebywanie młodych ludzi w wirtualnej rzeczywistości doprowadzić może nawet od uzależnienia, które działa jak narkotyk. Kolejnym negatywnym wpływem internetu na rozwój dzieci i młodzieży, to zubożenie i degradację współczesnej polszczyzny. Masowo popełniane błędy ortograficzne i stylistyczne, a także powstawanie „nowomowy”.
Żeby uniknąć nałogu zwanego netoholizmem, związanego z wielogodzinnym przesiadywaniem przed ekranem komputera, uzależnieniem od sieci, negatywnymi zmianami w osobowości dziecka, poczucia strachu, przerażenia, bólu głowy, ujemnego działania na wzrok, niekorzystnych zmian w sferach: poznawczej, emocjonalnej i motywacyjnej, rodzice, nauczyciele i dorośli udostępniający to źródło przekazu, powinni systematycznie kontrolować korzystanie z niego, zwracać uwagę na zależność jaka zachodzi między procesem wychowania a percepcją ofert internetu przez dzieci i młodzież. Kontakt ich z Internetem nie może być traktowany tylko jako jedyna forma spędzania wolnego czasu, gdyż wówczas najczęściej powstają problemy natury moralnej, społecznej, ekonomicznej czy religijnej, a ponadto wiąże się to z redukcją czasu spędzanego na świeżym powietrzu. Dodatkowo dzieci są narażone na nawiązanie niewłaściwych kontaktów, nabycie umiejętności wysyłania wirusów, nieprawidłowych działań, nieświadome ujawnianie danych oraz korzystanie z niepożądanych stron.
Ciekawie uzależnienia przedstawia literatura psychologiczna, którą można nawiązać do nałogu internetowego:
- sfera zielona: w niej korzystanie jest umiarkowane i nie ma symptomów uzależnienia,
- strefa pomarańczowa: osoby korzystające z internetu dostrzegają symptomy zagrożenia, nabierają dystansu i racjonalnego sposobu korzystania,
- strefa czerwona: równoznaczna z uzależnieniem, z tej strefy nie ma powrotu, konieczna jest profilaktyka, a nawet terapia.
Niektóre strony pozwalają dzieciom w formie zabawy korzystać z hazardu, broni, trucizn, inne zbierają poufne informacje o rodzinie. Ponadto istnieją jeszcze zagrożenia, jakie mogą stworzyć dzieci - przekazać numery i hasła kart kredytowych rodziców, zakupić rzeczy, za które będą zmuszeni zapłacić rodzice, popełnić przestępstwo komputerowe.
Niezwykle ważną kwestią która dotyczy młodych osób korzystających z Internetu, a także jaki ma to na nich wpływ jest to iż często celem korzystania z internetu jest zawieranie i podtrzymywanie znajomości. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby kontakt odbywał się między osobami na tym samym poziomie intelektualnym i o tym samym stopniu rozwoju. Niestety, sieć internetowa stała się specyficznym miejscem poszukiwania przez osoby dorosłe kontaktów z dziećmi oraz areną udostępniania cyberpornografii. Blisko połowa zasobów sieci internetowej to treści związane z pornografią.
Co prawda w sieci widzimy więcej zagrożeń, niż pozytywów, to jednak powinniśmy dostrzegać właśnie owe pozytywy. Wiedza jaką dostarcza internet jest ogromna, należy tylko nauczyć młodych ludzi korzystać odpowiednio z dobrodziejstw, które kryją się pod milionami adresów internetowych. Ważne żeby podejmować działania, które przyczynią się do zmniejszenia różnic w dostępie do wirtualnych zasobów, a także sprawić by młodzież potrafiła szukać tego co może jej się przydać w codziennym życiu, a odrzucać to co jest nieprzydatnym śmieciem.
5