Rak trzonu macicy (endometrium) jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet. W Polsce w roku 2002 zachorowało na niego 3796 pań. Na szczęście ten rodzaj nowotworu rośnie stosunkowo wolno i można go z powodzeniem wyleczyć.
Rak trzonu macicy wywodzi się z komórek wyściełających trzon - główną, górną część macicy. Z dolnej jej części, szyjki macicy, rozwija się inny nowotwór - rak szyjki macicy.
Czynniki ryzyka
W powstaniu raka endometrium (tak się nazywa błona śluzowa wyściełająca trzon macicy) zasadniczą rolę odgrywa działanie estrogenów - żeńskich hormonów płciowych. Inne czynniki ryzyka to:
• wiek - 95% przypadków tego raka rozwija się po 40 r. ż.;
• długi okres cyklów menstruacyjnych, np. rozpoczęcie miesiączkowania przed 12. rokiem życia i jego zakończenie w 55. roku życia; taki okres to równocześnie długi czas narażenia na niekorzystne w tym wypadku działanie estrogenów;
• brak ciąż - wydzielany w ciąży progesteron chroni przed rozwojem raka;
• nieregularne owulacje lub brak owulacji;
• otyłość - tkanka tłuszczowa jest również źródłem dodatkowych estrogenów;
• cukrzyca - występuje razem z otyłością, a na dodatek sama wpływa niekorzystnie na ryzyko tego rodzaju raka;
• hormonalna terapia zastępcza stosowana u kobiet po menopauzie - ale tylko wtedy, kiedy podawane są same estrogeny; sztuczne pochodne progesteronu, czyli progestageny, stosowane razem z estrogenami mają działanie ochronne;
• przebyty wcześniej rak sutka lub rak jajnika;
• leczenie tamoksyfenem - lekiem stosowanym w raku sutka.
Profilaktyka
Ochronne działanie mają progestageny przyjmowane np. w trakcie hormonalnej terapii zastępczej. Niestety, tzw. terapia łączona ma również swoje wady, np. wzrost częstości raka sutka. Przed rozwojem raka endometrium chronią w pewnym stopniu doustne środki antykoncepcyjne - to działanie utrzymuje się nawet po 10 latach od zaprzestania ich stosowania. Niezbędne jest również utrzymanie prawidłowej wagi ciała. W pewnym stopniu zapobiegają rakowi endometrium systematyczne badania ginekologiczne (od 18. r. ż. co roku).
Badania przesiewowe
Brak.
Objawy
Rak rozwija się bardzo wolno, najczęściej już po menopauzie. Wtedy sygnałem, że coś jest nie w porządku, jest ponowne pojawienie się krwawień. Przed menopauzą objawem raka może być każde krwawienie pomiędzy miesiączkami, a w okresie, kiedy kobieta zbliża się do menopauzy - zwiększenie częstości krwawień.
Poza tym mogą występować: upławy z pochwy (wydzielina jest różowa lub wodnista), ból w dole brzucha (miednicy), ból podczas stosunku i utrata masy ciała.
Diagnostyka
Aby rozpoznać raka, lekarz może pobrać próbkę tkanki z endometrium podczas biopsji, wyłyżeczkować jamę macicy lub przeprowadzić badanie ultrasonograficzne (przezpochwowe). W celu określenia zaawansowania nowotworu do dyspozycji lekarza pozostaje tomografia komputerowa, zdjęcie RTG klatki piersiowej oraz pomiar markera CA 125.
Leczenie
Podstawą leczenia jest zabieg operacyjny - histerektomia. Polega ona na wycięciu samej macicy lub (częściej) razem z jajowodami i jajnikami. To poważna operacja pozbawiająca kobietę możliwości zajścia w ciążę i urodzenia dziecka. Poza tym stosuje się radioterapię (zarówno ze źródeł zewnętrznych, jak i z implantów wprowadzanych dopochwowo), hormonoterapię (wykorzystuje się tutaj pochodne progesteronu, czyli progestageny) oraz chemioterapię. Progestageny używane są zarówno w raku zaawansowanym, kiedy nastąpiły już przerzuty, jak i we wczesnej postaci, kiedy kobieta chce zachować macicę. Ta druga opcja jest jednak obarczona ryzykiem nawrotu raka.
Jeśli rak trzonu jest rozpoznany wcześnie (w pierwszym stopniu zaawansowania), to 5 lat przeżywa 75% chorych, w pozostałych stopniach zaawansowania odsetek ten spada do 60%.
Źródło: Raport: Nowotwory, nr 01/2006