WYKŁAD XIII

STEREOTYP

Wegług Waltera i Lippmana Jest to podzielna społecznie, utarta, uproszczona opinia na temat pewnych grup lub zjawisk.

Nie indywidualne przekonanie, ale podzielny sąd („ fakt społeczny”)

Uwzględniony społecznie (konsensualna) wiedza o świecie społecznym

Jak łatwo wzbudzać dyskryminację innych ( Elliot J. )

9-10 latki poinformowani, że „ludzie o brązowych oczach są lepsi i bardziej inteligentni niż o niebieskich oczach”

Efekty:

- dyskryminacja (wyrzucanie z kolejki po sok, inne dzieci nie chciały z niebieskookimi siedzieć)

- gorsza samoocena i zły nastrój

Dorośli (na kursach edukacyjnych w Białym Domu) J. Elliot: „Psom, i niebieskookim wstęp wzbroniony”

Efekty:

- protest niebieskookich

- dyskryminacja ze strony brązowookich

- wzajemne oskarżenia

STEREOTYP - uproszczony, trwały, niedokładny obraz umysłowy rzeczywistości społecznej ( Lippman 1922)

- uboga treść

- silna emocja i ewaluacja (ocena)

- generalizacja treści

UPRZEDZENIA: stan wewnętrzny, gotowość psychiczna do reagowania w tendencyjny sposób na członków pewnych grup (pozytywne lub negatywne)

DYSKRYMINACJA - zachowanie spowodowane uprzedzeniem

Nurty badań:

- społeczno- kulturowy:

człowiek uczy się stereotypów w procesie socjalizacji ( czyli praktycznie przez całe życie)

- psychodynamiczny

źródło stereotypów: nieświadome popędy, obrona przed lękiem, podwyższenie własnej wartości

- poznawczej

efekt kategoryzacji i schematów (grupa nie ma takiego znaczenia, przyczyną są właściwości naszego umysłu

PODEJŚCIE ZBIOROWE:

- koncentracja na przekazywaniu i rozprzestrzenianiu ( z osoby na osobę, z pokolenia na pokolenie) oraz na społecznych skutkach stereotypów

- zainteresowanie treścią

- konsensus grupowy, co do treści stereotypów

- zmiana stereotypu - jest to zjawisko grupowe (tylko grupa może zmienić stereotyp, nie jednostka)

Stereotypizacja a spostrzegany konsensus ( czy przekonanie o tym, że nasze stereotypowe opinie na temat innych grup są społecznie podzielane przez członków grupy własnej -> sprzyja uruchomieniu stereotypów)

Badanie:

Jaki % pani(pana) kolegów(koleżanek) podziela pani (n) pogląd na temat cech:

- bezrobotnego

- polityka

- sinheada

Korelacja między percepcją konsensusu w zakresie sądów a uprzedzenia

Czesi 0,13

Niemcy 0,41

Rosjanie 0,33

Ukraińcy 0,01

Zydzi 0,42

Percepcja konsensusu -> moderator między stereotypem a uprzedzeniem ( to że myślimy, że inni myślą tak samo jak my, umacnia to, jak myślimy)

Przekonanie, że jest konsensus w sprawie, której dotyczy stereotyp -> jest fundamentalne dla podtrzymania tego stereotypu

Postrzegany konsensus nadaje naszym sądom, charakter twierdzeń o obiektywnej rzeczywistości, dostarcza społecznego dowodu słuszności, prawdziwości ( Festinger)

Konsensus spostrzegany bywa wyższy niż rzeczywisty, ponieważ:

- dążymy do zredukowania niepewności własnych sądów i nadania im statusu „obiektywnej wiedzy”, ulegamy wiec złudzeniu powszechnej zgodności

/ false consensuse effect/

- identyfikujemy się z własną grupą

Identyfikacja z grupą sprawia, że szczególnie przeceniamy powszechność przekonań składających się na „ światopogląd grupy własnej” (Turner 1985, Haslam 1997)

Percepcja wewnętrznego grupowego konsensusu w zakresie sądów o obcych sprzyja stereotypizacji bezrefleksyjnemu przypisywaniu im stereotypowych cech i zachowań

Tożsamość płciowa:

Świadomość przynależności do płci męskiej lub żeńskiej -> istotny aspekt pojęcia o samym sobie

Tożsamość męska, kobieca czy androgenie psychiczna?

Teoria Sandry Bem:

- są dwa wymiary tożsamości płciowej:

- męskość

- kobiecość

Dana osoba może być zarazem męska i kobieca

- ludzie różnią się tym, w jakim stopniu schemat płci jest ważny dla jej, jego tożsamości

Androgenie psychiczna - połączenie cech psychologicznych tradycyjnie zaliczanych do kobiecych i męskich / niezależny i opiekuńczy/ agresywny i łagodny/

Tradycyjny schemat płci ogranicza zachowania a androgenie rozszerza zakres otwarcia na różne zachowania.

Wyniki badań Bem. Sex role inventory 1975

1/3 stud, standford „typowi”

¼ - androgeniczni

„typowe” osoby ( zgodnie z tradycyjnym wzorem własnej płci biologicznej)

- odrzucają czynności typowe dla płci przeciwnej, mimo, że płacono za nią więcej / szycie, szydełkowanie, naprawianie komputerów, wbijanie gwoździ

-, gdy wykonujemy czynności związane z przeciwną płcią, (np.. kobiet zbijały deski za pomocą gwoździ i młotka) osoby badane czuły się gorzej, czuły niepokój (stereotyp ograniczał ludzi, niezgodne z ich stereotypem)

Zjawiska zagrożone stereotypem ( Steele 1997)

Gdy stereotypy są dość wyraziste do członka stereotypizowanej grupy -> uzyskuje on gorsze wyniki w zakresie, którego dotyczy stereotyp (np. kobiety -> gdy aktywizuje się stereotyp ich niskich zdolności matematycznych)

Stereotyp płci a zdrowie fizyczne:

Mężczyźni: tłumaczenie emocji, ryzyka, rywalizacji

Efekt: mężczyźni żyją średnio 5-8 lat krócej niż kobiety, oraz częściej zapadają na różne choroby: wrzodową, wieńcową

Jest to związane ze wzorem zachowania A:

Nastawienie na szybki sukces, szybką realizacje kolejnych zamierzeń: chce być najlepszy i najlepiej mieć wszystko na raz, szybko/

Choroby u kobiet:

- anoreksja

- choroby skóry / przez opalanie się

tzw. efekt dbania o ciało

„kobiece” kobiety szybciej i łatwiej „współuzależniają się” przy chorobie alkoholowej męża

Kobieta a przywiązywanie wagi do cech stereotypowych płci:

- w kulturach bardzo egalitarnych i w bardzo rozwiniętych krajach demokratycznych mężczyźni ujawniają silniejszą tendencję do asymilowania cech kobiecych, a kobiety wcale nie muszą być męskie

„ Typowość płci - kajdany w rozwoju jednostki” ( Sandra Bem)

Stereotypu kobiet w TV:

G.Gardner

W najlepszym czasie antenowym:

- 3x więcej mężczyzn niż kobiet

- kobiety: młodsze, mniej doświadczone od mężczyzn, rzadko jako eksperci

Florence Geis

Tradycyjne spostrzeganie prezentowanych kobiet w reklamach TV dostarczają ukrytych scenariuszy zachowań dla kobiet, które mogą hamować ich aspiracje dotyczące osiągnięć

Badanie z komputerami, które mówią głosem męskim/kobiecym:

prace domowe

Liczba

Wyjątków

osiągnięcia

tradycyjne role odwrócone role

Geis Brown, 1984

Wpływ reklamowy TV z

Tradycyjnym vs Odwróconym

Podziałem ról

Wpływ reklamowy TV, jeżeli oglądamy tradycyjne role facetów, będą one hamować swoją twórczość, zmiana ról pomaga lepszej twórczości

Płeć w mediach:

- powielanie stereotypów (więcej mężczyzn pracuje w TV)

- subtelne oznaki płci (np. głos) uruchamiają stereotypowe reakcje (głos świadczy o charakterystykach psychologicznych)

Badanie z komputerami, które „mówią” głosem męskim/kobiecym:

- oceny nadawane przez komputer o męskim głosie traktowane są poważniej niż oceny głosem kobiecym

- komputer, który dokonywał oceny głosem kobiecym - jest mniej lubiany

- komputer o głosie kobiecym są postrzegane jako bardziej kompetentne w kwestiach miłości, związków między kobietami i mężczyznami

- komputery o głosie męskim są spostrzegane jako bardziej kompetentne w kwestiach technicznych

Męski głos u kobiet:

Badanie:

Osoby badane oglądały 6 scenek z udziałem kobiet, których głos modyfikowano elektronicznie, w każdej ze scenek kobiety zmieniały głos

b.męski

na

b.kobiecy

WYNIKI:

- kobiety o głosach „męskich” były oceniane jako posiadające więcej energii, siły woli, umiejętności i rozumowania, ogólnych zdolności, zdolności do uczenia się

- kobiety o „kobiecych” głosach były widziane jako bardziej introwertyczne

WNIOSEK: widzowie uwzględniają stereotypy za pomocą subtelnych oznak płci w głosie

SEKSIZM: postawy i zachowania wobec danej osoby wynikające z jej płci (gotowość do użycia schematów, stereotypu płci)

1.seksizm tradycyjny: poparcie dla tradycyjnych ról kobiet i mężczyzn, odmienne traktowanie ze względu na płeć, stereotyp mniejszych kompetencji kobiet

2.sekszim współczesny: zaprzeczenie zjawisku dyskryminacji kobiet

+ odrzucenie programów, ustaw, które służą poprawie sytuacji kobiet

PRZYKŁADY TWIERDZEŃ:

s.tradycyjny:

- kobiety są zwykle mniej bystre niż mężczyźni

- gdy dziecko źle poczuje się w szkole powinno się dzwonić po matkę

s.współczesny:

- TV niezwykle rzadko pokazuje przykłady sexistowskiego traktowania kobiet

NEOSEKSIZM: przejaw konfliktu między egalitarnymi postawami a negatywnymi uczuciami wobec kobiet

( Tongas, Brown, Joly, 1995)

Neoseksizm występuje, gdy jedna z grup (kobiety lub mężczyźni) jest przekonana, że hierarchiczne relacje mężczyzn i kobiet lepiej służą jej interesom, gdy pojawia się zagrożenie wzrasta gotowość do wyrażania sprzeciwu wobec równouprawnienia

Seksizm ambiwalentny ( Glick, Fiske, 1996)

Te same osoby mają: pozytywne poglądy na temat niektórych kobiet (łagodny seksizm) oraz poglądy wrogie ( o ich niższości)

Jak kobiety reagują na przejawy seksizmu?

Eksp: Swim i Heyers 1999

- Udział w dyskusji, - kogo z listy 15 osób należałoby wybrać do pozostawienia na bezludnej wyspie, aby była większa szansa przetrwania

- współpracownik eksperymentatorów, wygłasza seksistowską opinię

( np., aby na wyspie było lepiej jest tam większa potrzeba kobiet.

WYNIKI:

45% badanych kobiet zareagowało konfrontacyjnie na ten komentarz, ale tylko 15% bezpośrednio mu się sprzeciwiło

91% tych, które nie zareagowały odczuwało negatywne emocje i myśli o tym mężczyźnie

- obniżanie samooceny u tych, które akceptują tradycyjne role płciowe i nie przeciwstawiają się seksizmowi

- przeciwstawienie się autorowi seksistowskiej wypowiedzi nie poprawiło samopoczucia

---