Wychowanie to całokształt zabiegów mających na celu ukształtowanie człowieka pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym oraz przygotowanie go do życia w społeczeństwie, wykształcenie go. Proces wychowania obejmuje całe społeczeństwo i towarzyszy człowiekowi przez całe życie. W zakres pojęcia wchodzi:
-wychowanie naturalne pod wpływem środowiska w którym jednostka funkcjonuje - rodzina, kontakty społeczne, obyczaje, religia,
-wychowanie instytucjonalne - celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących takich jak: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka,
-samowychowanie - samokontrolowanie i sankcjonowanie zgodności własnych zachowań z przyjętymi wzorcami
W najszerszym rozumieniu wychowanie możemy utożsamiać ze wszelkim oddziaływaniem na człowieka: rodziny, środowiska, szkoły. Celem jest wszechstronny rozwój człowieka i przygotowanie go do życia według przyjętego wzoru. Wzór ten ukazuje znaczące wartości dla danego społeczeństwa, w którym dorastał.
Wychowanie uwzględnia potrzeby człowieka, a jego dobro fizyczne i duchowe, przekazuje dobra kulturalne oraz uzdolnienie go do wzbogacania kultury społecznej, Wychowanie jest z jednej strony procesem przystosowania się jednostki do społeczeństwa, z drugiej ma pobudzać duchowy wymiar stawania się człowiekiem. Jest także funkcją ducha, która ujawnia się w różnorodnych i nieskończonych formach twórczości i aktywności.
Człowiek zawdzięcza wychowaniu to, co posiada wewnętrznie. Rozwój świadomości, mowy, wiedzy, umiejętności praktyczne, uspołecznienie i patriotyzm, a także światopogląd, religijność, zasady etyczne i ludzkie postępowanie muszą być wymodelowane przez wychowanie.
Celem wszelkiego oddziaływania przez innych jest pobudzanie do samowychowania i samourzeczywistniania. Cel ten jest najlepszym sprawdzianem skuteczności wychowania, naturalną konsekwencją wychowania, które było prawidłowo realizowane.
Edukacja jest procesem bardzo złożonym. Wychowanie człowieka rozpoczyna się od chwili urodzenia i trwa
w pewnym sensie do końca życia. Najbardziej chłonnym okresem jest wczesne dzieciństwo i okres szkolny. W tym to czasie człowiek-dziecko jest najbardziej podatne na wpływy otoczenia, szczególnie szybko przyjmuje wszelkie pozytywne i negatywne procesy zachodzące wokół niego. Te właśnie procesy wpływają na kształcenie, wychowanie człowieka, czyli tzw. edukację. Jak łatwo zauważyć czas najbardziej chłonny na wpływy wychowawcze jest czasem przebywaniem dziecka w rodzinie (wczesne dzieciństwo) i w szkole. A zatem na tych dwóch instytucjach ciąży największa odpowiedzialność za wychowanie nowych pokoleń. To one powinny dziecku przekazywać pozytywne procesy wychowawcze, pozytywne wzorce, tak osobiste jak i z historii, aby kształtować umysły i serca młodych ludzi dla celów godziwych. To one (rodzina i szkoła) powinny współdziałać i wzajemnie się wspierać w procesie wychowawczym, aby wychować młode pokolenia do pełni życia i do pełni człowieczeństwa, ukazać mu najpiękniejsze oblicze sensu istnienia.
Wychowanie, jak wiadomo, nie znosi pustki. W miejsce pustki zarzuconych działań wychowawczych wchodzą oddziaływania niezamierzone. I tak: tam gdzie zabrakło autorytetów mamy do czynienia z idolami; tam, gdzie nie ma wiary, króluje magia; tam gdzie nie ma współpracy zawiązuje się rywalizacja i niezdrowe ambicje. Proces wychowawczy jako rezultat działań wszystkich osób zaangażowanych bezpośrednio lub pośrednio w wychowanie młodego pokolenia staje się coraz bardziej palącą koniecznością.