Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania

w Siedlcach

ul. Sokołowska

Kierunek Administracja

Autor Małgorzata Wierzbicka

Nr indeksu 7355

STRUKTURY GOSPODARKI NARODOWEJ

STRUKTURA PODMIOTOWA

Praca zaliczeniowa z ekonomii

2010

Jedną z definicji „Gospodarki Narodowej” używanej w literaturze ekonomicznej uważa się w dwojaki sposób. Pierwszy jako względnie odosobniony makrosystem lub podsystem społeczny. Drugi jako całokształt zasobów i działalności prowadzonej w danym kraju.

Każda gospodarka narodowa zależy od pewnych czynników są to

• czynnik geograficzny

• czynnik demograficzny

• czynnik materialny

• czynnik ustrojowy

Struktura gospodarki narodowej dzieli się na pewne elementy składowe jednym z nich jest struktura podmiotowa gospodarki narodowej.

Aby rozwinąć temat najpierw przedstawię definicję podmiotu zawartą w książce Mieczysława Nasiłowskiego pt „System rynkowy”

„Podmiotem nazywany określoną formę organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje, kieruje własnym interesem i związanym z tym ryzykiem”.

Strukturę podmiotową stanowią gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa oraz samodzielny podmiot państwo.

Teraz omówię pokrótce wymienione podmioty na początku skupię się pod podjęciem podmiotu jakim jest gospodarstwo domowe. Jest to związek dobrowolny ludzi którzy zamieszkują wspólnie oraz podejmują decyzje finansowe dotyczące zarobkowania i wydawania zarobionych pieniędzy. Aby istniało gospodarstwo domowe przynajmniej jeden z członków musi łożyć finansowo na utrzymanie. Dochody członków gospodarstw domowych w bardzo dużym stopniu przeznaczone są na konsumpcję tj. zakup żywności opłaty związane z czynszem itp. Jest to tak zwana funkcja konsumpcyjna. Niekiedy pewna cześć nadwyżek finansowych gospodarstwa domowego jest inwestowana w różnego rodzaju inwestycja finansowych tj. lokaty w banku czy na giełdzie papierów wartościowych.

Członkowie gospodarstw domowych sprzedają również na rynku pracy swoje towary pracy ludzkiej jest to w postaci dobra lub usługi przeznaczonej na sprzedaż jest to tak zwana funkcja produkcyjna. Jest jeszcze jeden podmiot zaliczany do gospodarstwa domowego jest to małe gospodarstwo rolne. Można w nim rozróżnić dwie cechy jeden należący do gospodarstwa domowego drugi zaś do przedsiębiorstwa produkcyjnego. Produkcja w z tych gospodarstw przeznaczana jest w dużej mierze na własne potrzeby zaś nadwyżki są sprzedawane w celu uzyskania przypływu finansowego.

Na koniec omówienia gospodarstwa domowego postaram się podsumować czym najogólniej charakteryzuje się gospodarstwo domowe jest to podmiot który z jednej strony dążenie do optymalizacji zaspokojenia swoich subiektywnie rozumianych potrzeb - czyli optymalizacji spożycia, z drugiej zaś ich dążenie do maksymalizacji dochodów (chociaż są i takie które przedkładają czas wolny od pracy). Ważnym warunkiem realizacji tych celów jest dla nich swoboda wyboru, gdyż tylko wówczas mogą realizować swoje preferencje, które jednocześnie pobudzają je do maksymalizacji dochodów. Gospodarstwa domowe z innymi podmiotami gospodarczymi powiązane są więzami rynkowymi. Na więzach tych zaś zawsze ciąży dążenie do rozwiązania problemu: w jaki sposób postępować aby by powstały warunki dla najlepszego zaspokojenia jego potrzeb.

Teraz przejdę do omówienia przedsiębiorstwa aby lepiej zrozumieć pojęcie przedsiębiorstwa przytoczę jego definicję

Przedsiębiorstwa to podmioty gospodarcze prowadzące na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści, Są wyodrębnionymi pod względem ekonomicznym techniczno - organizacyjnym i prawno organizacyjnym jednostkami prowadzącymi działalność produkcyjną

We współczesnej gospodarce rynkowej formy własności są wysoce zorganizowane i pozwalają na wyróżnienie przedsiębiorstw będących indywidualną własnością osób fizycznych przy najmowaniu pracy najemnej. Na wyróżnienie zasługuje przedsiębiorstwo będące własnością wielu osób, np. typu niepracowniczej spółki akcyjnej, ważnym rodzajem są też przedsiębiorstwa własnościowo związane z państwem lub społecznością lokalną (komunalne).

Wyróżniamy kilka typów przedsiębiorstw: małe przedsiębiorstwa gdzie zatrudnionych jest mniej niż 100 pracowników, średnie czyli zatrudniające od 100 do 1000 pracowników oraz duże zatrudniające ponad 1000 pracowników

Najistotniejszym elementem przedsiębiorstwa jest cel czyli osiąganie zysku. Zwrócić należy uwagę na to, że uwzględnienie tylko tego kryterium nie pozwala odróżnić przedsiębiorstwa np. od organizacji przestępczej, osiągającej swój zysk w rezultacie grabieży. Dlatego też w definicji znalazła się cecha dodatkowa podkreślająca, iż sposobem dochodzenia do zysku, tak charakterystycznym dla interesującego nas tu podmiotu, jest wykorzystanie czynników wytwórczych dla produkowania i sprzedaży dóbr i usług. Z kolei, gdyby wziąć pod uwagę tylko tę cechę i pomijając zysk, to nie można by odróżnić przedsiębiorstwa od tzw. instytucji niedochodowej. Wydaje się więc, iż konieczne jest umieszczenie w definicji obu tych cech naraz. Kończąc rozważania dotyczące przedsiębiorstwa należy podkreślić związek tego podmiotu z rynkiem. W odróżnieniu od gospodarstwa domowego i władz gospodarczych, przedsiębiorstwo poza rynkiem traci swoją tożsamość, czyli przestaje nim być. Zauważyć należy, że cel działania tego podmiotu, jakkolwiek by go ująć, zawsze osiągany jest przez sprzedaż, a więc zaoferowanie „czegoś” na rynku i uzyskani dla tego „czegoś” akceptacji nabywców wyrażonej zapłatą. Natomiast to czy to „coś” jest świadczoną usługą czy produktem - samodzielnie wytworzonym lub kupionym od innego podmiotu, jest sprawą drugorzędną. Co więcej, przedsiębiorstwo wytwarza produkt lub przygotowuje usługę tylko dla rynku, tzn. w jego działalności nie ma zasadniczo produkcji samo-zaopatrzeniowej. Krótko mówiąc: występowanie przedsiębiorstw, w podanym tu znaczeniu, oznacza, że istnieje rynek. Mówiąc o przedsiębiorstwie nie należy zapomnieć o innowacyjności przedsiębiorstw będących już w starożytności. Ta innowacyjność polegała na oddzieleniu jednostki wytwórczej od gospodarstwa domowego; czyli oddzieleniu procesu wytwarzania od konsumpcji. Specjalizacji producentów, a w konsekwencji zwiększeniu ich wydajności bliższemu dostosowaniu producentów do potrzeb nabywców, a w ślad za tym poprawie jakości.

Ja już wspomniałam bez rynku nie ma przedsiębiorstwa tak więc przytoczę kilka informacji na jego temat.

Rynek jest to instytucja umożliwiająca wymianę dóbr, usług i czynników wytwórczych

Rynki możemy podzielić

- rynki towarowe,

• rynki usług ,

• rynki kapitałowe

• rynki o znaczeniu regionalnym, krajowym międzynarodowym i światowym.

Możemy sobie wyobrazić że rynek jest to nieskończenie duża liczba rynków indywidualnych.

Jednym słowem mówiąc o rynku możemy sobie życzyć aby był to zawsze rynek doskonały czyli duża liczba kupujących i sprzedających, aby ceny były przystępne dla kupujących i możliwie duże dla sprzedających.

Podsumowując te dwa podmioty czyli gospodarstwo domowe i przedsiębiorstwo przyrównujemy je do ruchu okrężnego który został przedstawiony książce „Ekonomia Makroekonomia” Davida Begg. Stanleya Fischer i Rudigera Dornbusch, a którego schemat przedstawiam poniżej

Rysunek ten przedstawia ruch okrężny między przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi. Krąg wewnętrzny ilustruje przepływ zasobów rzeczowych. Gospodarstwa domowe dostarczają usługi czynników wytwórczych przedsiębiorstwom które wykorzystują te czynniki w produkcji dóbr i usług dla gospodarstw domowych. Krąg zewnętrzny ukazuje odpowiadające transferom zasobów rzeczowych przepływy pieniężne (płatności). Przedsiębiorstwa wypłacają gospodarstwo domowym dochody czynników wytwórczych, gospodarstwa domowe z kolei zapewniają wpływy przedsiębiorstwom wydając swoje dochody na dobra i usługi wytwarzane przez przedsiębiorstwa

Państwo jako podmiot ekonomiczny to obecnie już jeden z klasycznych elementów struktury podmiotowej współczesnej gospodarki rynkowej. Nie jest to jednak podmiot równie jak np. przedsiębiorstwo, obejmuje bowiem różne instytucje i organy władzy gospodarczej a także przedsiębiorstwa i instytucje prowadzące działalność gospodarczą Skupia w sobie instytucje, a więc należące do struktury władzy państwowej , takie jak: parlament , rząd, bank centralny, agendy typu np. urząd podatkowy, administrację. Przedsiębiorstwa państwowe, którym państwo oddało do dyspozycji majątek to podmiot któremu państwo może chociaż nie w bezpośredni sposób dyktować jego zachowanie się na rynku (wpływ na menadżerów).

Państwo pełnić może jako podmiot ekonomiczny następujące role:

1 Podmiot kształtujący ustrój gospodarczy

2 Podmiot własności, a więc prowadzący samodzielną działalność na zasadach w pełni rynkowych lub pozarynkowych

3 Podmiot ekonomiczny prowadzący politykę gospodarczą, a wiec wpływający na zachowanie się innych podmiotów w celu realizacji określonych intencji i za pomocą określonych środków (instrumentów polityki gospodarczej szczególnie traktowanych w analizach instytucji finansowych).

Należą zaś do nich:

-bank centralny

- banki komercyjne; spółdzielcze

- towarzystwa ubezpieczeniowe; inwestycyjne, fundusze powiernicze, giełdy pieniężne itd.

Cechą wspólną podmiotów demokracji gospodarczej jest to że jako różnorodne organizacje polityczne, społeczne, wyznaniowe itp., reprezentują interesy ekonomiczne różnych środowisk i dążą do ich realizacji poprzez wywieranie swego wpływu na zachowanie się innych podmiotów i w związku z tym na prowadzenie przez nie działalności

Uwzględnienie państwa jako podmiotu własności umożliwia też przedstawienie trójpodmiotowej struktury gospodarki rynkowej tj. uwzględnienie roli państwa w analizie ekonomicznej czyni tę analizę z zasady makroekonomiczną, gdy zaś analiza zachowań gospodarstwa domowego oraz przedsiębiorstw to tradycyjny i główny przedmiot zainteresowań mikroekonomii. Pojawienie się państwa w analizie ekonomicznej to również konieczność uwzględnienia istnienia i działalności sektora nierynkowego. Różni się on od rynkowego tym, że czynniki wytwórcze oraz produkty i usługi sprzedawane są na nim poniżej ceny kształtowanej przez rynek , albo nawet bez uwzględnienia tych cen. Można też zauważyć, że zasilanie przez państwo własnych podmiotów może się odbywać w sposób odbiegający od reguł rynkowych.

Państwo jako podmiot ekonomiczny oddziaływuje na zachowanie występujących podmiotów poprzez działalność prawodawczą. To znaczy od strony prawnej określona zostaje szczegółowo pozycja jaką różne podmioty ( w tym również władze gospodarcze) zajmują w gospodarce. Działalność prawodawcza państwa tworzy ustrój gospodarczy danego kraju, określający komu oraz jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi wykonywać czynności gospodarcze.

Natomiast wyodrębnienie prawno-organizacyjne oznacza, że posiada ono osobowość prawną - którą nabywa po wpisaniu do rejestru handlowego - i ma prawo zawierania umów z kontrahentami, zaciągania zobowiązań itp.

Mieczysław Nasiłowski „System Rynkowy Podstawy Mikro -i Makro Ekonomii” Warszawa 1998 wydawnictwo Key Text

Zenon Stachowiak „Ekonomia Zarys Podstawowy Problemów Warszawa listopad 2000

Ewa Nojszewska „Podstawy Ekonomii” Wydawnictwo szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna Warszawa 1995

---